Απόψεις του ΓΕΩΤ.Ε.Ε. για τη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Μ.Π.Ε.) των Νέων Οδικών Έργων Αττικής

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΓΕΩΤ.Ε.Ε. ΤΜΗΜΑ ΕΚΔΟΣΕΩΝ, ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ & ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ Θεσσαλονίκη, 10 Απριλίου 2009 ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ 64, 546 31 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΤΗΛ.: 2310 278817-8, FAX: 2310 236308 Δ/ΝΣΗ E-mail: publications@geotee.gr ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ: Σταμάτης Δαφνής ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Επιστολή του ΓΕΩΤ.Ε.Ε. προς το Νομαρχιακό Συμβούλιο Αθηνών Απόψεις του ΓΕΩΤ.Ε.Ε. για τη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Μ.Π.Ε.) των Νέων Οδικών Έργων Αττικής To Γεωτεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας απέστειλε στο Νομαρχιακό Συμβούλιο Αθηνών τις απόψεις του σχετικά με τη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Μ.Π.Ε.) των Νέων Οδικών Έργων Αττικής. Η επιστολή κοινοποιήθηκε στον Υπουργό ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. κ. Γ. Σουφλιά, στο Γεν. Γραμματέα Δημοσίων Έργων καθώς και στην Ε.Υ.Δ.Ε./Μ.Κ. Ε.Π.Α. & Ι.Ο.. Η επιστολή αναλυτικά αναφέρει τα εξής: 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το ΓΕΩΤ.Ε.Ε. έχοντας υπόψη: Την παράγραφο 1 του άρθρου 2 του Ν. 1474/84, σύμφωνα με την οποία αποτελεί τον επίσημο σύμβουλο της εκάστοτε κυβέρνησης στα γεωτεχνικά θέματα που αφορούν «στην προστασία του περιβάλλοντος και την αποκατάστασή του», Το σύνολο των Νόμων, Εγκυκλίων και Προεδρικών Διαταγμάτων της κείμενης νομοθεσίας που αφορούν στην σύνταξη των Μ.Π.Ε. και ιδιαίτερα τους νόμους 1650/1986 και 3010/2002 και την εγκύκλιο 37 (Δ.Μ.Ε.Ο./Δ/0/1158)/3-10-1994 του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. στην οποία καθορίζονται οι προσωρινές Προδιαγραφές για την σύνταξη των Μ.Π.Ε. στα οδικά έργα, Την συγκεκριμένη Μ.Π.Ε. του έργου του θέματος όπως αυτή προτείνεται, Την προθεσμία αποστολής των γνωμοδοτήσεων των διαφόρων φορέων, η οποία σύμφωνα με την παρ. 4 του άρθρου 4 της Η.Π 11014/703/Φ104/2003 ορίζεται σε 35 ημέρες από την ημερομηνία δημοσίευσης, δηλαδή από την 27/02/09, Το ότι η Μ.Π.Ε. ενός έργου είναι ένα εργαλείο διάγνωσης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, εκτίμησης της σημασίας κάθε επίπτωσης και γνωστοποίησης των αποτελεσμάτων της ανάλυσης στην υπηρεσία που αποφασίζει και στο κοινό. Η Μ.Π.Ε. ενός έργου έρχεται ουσιαστικά να καταγράψει, περιγράψει και προβλέψει τις οχλήσεις για το περιβάλλον που θα προκύψουν κατά την κατασκευή και λειτουργία του έργου, να δώσει όλα τα απαραίτητα στοιχεία και τεκμηριώσεις προκειμένου να γίνει αξιολόγηση και εκτίμηση των κυριότερων άμεσων και έμμεσων περιβαλλοντικών επιπτώσεων, καθώς και να προτείνει όλα τα απαιτούμενα μέτρα που πρέπει να ληφθούν προκειμένου να αποφευχθούν, να μειωθούν και εφόσον είναι δυνατόν να επανορθωθούν τα αποτελέσματα των επιπτώσεων αυτών, σε όλες τις φάσεις κατασκευής και λειτουργίας του έργου,

2 Το ότι η έγκριση της Μ.Π.Ε. του έργου αποτελεί προϋπόθεση για την έκδοση απόφασης Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων η οποία είναι δεσμευτική για τον κύριο του έργου, Την δυνατότητα συμμετοχής των γεωτεχνικών σε προκηρύξεις Μελετών στις οποίες καλείται η τάξη πτυχίου της κατηγορίας 27 (Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων) ανάλογα με τον προϋπολογισμό της Μελέτης και ιδιαίτερα την παρ. 4, του Άρθρου 1, του ΠΔ 256/98 στην οποία αναφέρεται ότι στις περιπτώσεις όπου η φύση και τα ειδικότερα προβλήματα Περιβαλλοντικών Μελετών ορισμένων έργων της παραγρ. 2 του παρόντος άρθρου καθιστούν αναγκαία τη χρησιμοποίηση ειδικών συνεργατών με αντίστοιχες ειδικότητες, ο εργοδότης ζητεί κατά την πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος την σύμπραξη των συνεργατών αυτών στην κατάρτιση της Μελέτης, καταθέτει σε όλους τους αρμόδιους φορείς τις απόψεις - σχόλιά του που αφορούν στα αναφερόμενα στην Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Μ.Π.Ε.) των Νέων Οδικών Έργων Αττικής. 2. ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ Μ.Π.Ε. ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΑ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΕΡΓΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 2.1. Γενικά Μετά την ανάγνωση του συνόλου των κειμένων της συγκεκριμένης Μ.Π.Ε., γίνεται εύκολα αντιληπτή η μη πλήρης κάλυψη των θεμάτων που σχετίζονται κυρίως με την προστασία και την αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος. Αυτό οφείλεται κυρίως στην μη συμμετοχή ειδικού επιστήμονα γεωτεχνικού (γεωπόνου δασολόγου) στην ομάδα μελέτης, αν και ο νομοθέτης έδινε την δυνατότητα στον φορέα που ανέθεσε την μελέτη, κατά την πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος, να ζητήσει την απαραίτητη συνεργασία με ειδικούς συνεργάτες γεωτεχνικούς, σύμφωνα με το παραπάνω αναφερόμενο άρθρο 1, του ΠΔ 256/98, εφόσον η οδός διατρέχει ποικιλία τοπίων περιβαλλοντικά ευαίσθητων όπως οι δασικές εκτάσεις του Υμηττού όπου υπάρχουν ρέματα που έχουν χαρακτηριστεί ιδιαιτέρου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος όπως ο Ηριδανός και προστατευόμενες περιοχές που ανήκουν στο δίκτυο προστατευόμενων περιοχών NATURA. Αποτέλεσμα αυτού είναι στην συγκεκριμένη Μελέτη να υπάρχουν πολλά λάθη και παραλήψεις στα θέματα τα οποία είναι αποκλειστικά του γνωστικού αντικειμένου των γεωτεχνικών (δασολόγων γεωπόνων) η παρουσία των οποίων δεν μπορεί να υποκατασταθεί από επιστήμονες άλλων ειδικοτήτων. Έτσι η ομάδα μελέτης, στην προσπάθειά της να περιγράψει αναλυτικότερα με μεγάλη λεπτομέρεια θέματα πρασίνου και αποκατάστασης τοπίου, αποκλειστικού αντικειμένου του γεωτεχνικού (καταγραφή και αξιολόγηση οικοσυστημάτων και φυτοκοινωνιών, προστασίας του εδάφους έναντι των διαβρώσεων, ορεινής υδρονομίας, αρχιτεκτονικής τοπίου, διαχείρισης νερού - αρδεύσεων κλπ), είχε σαν αποτέλεσμα να έρχεται πολλές φορές σε αντιφάσεις και να υποπίπτει σε λάθη. Οι αντιφάσεις, τα λάθη και οι παραλήψεις τα οποία εύκολα θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί, οφείλονται αποκλειστικά στην έλλειψη γνωστικού αντικειμένου από την ομάδα μελέτης. 2.2. Άποψη του ΓΕΩΤ.Ε.Ε. σε θέματα σύνταξης μελετών 2.2.1 Καταγραφή της υφιστάμενης βλάστησης Ένα τμήμα αυτής της ΜΠΕ είναι και η περιγραφή της υφισταμένη κατάστασης και καταγραφή της υφισταμένης βλάστησης. Η καταγραφή καλύφθηκε μόνο βιβλιογραφικά και δεν είναι επαρκής. Ενδεικτικό είναι ότι δεν έγινε καταγραφή της παρόχθιας βλάστησης των ρεμάτων, στοιχεία απαραίτητα να λάβει υπόψη ο αρμόδιος μελετητής Έργων Πράσινου (Φυτοτεχνικής Διαμόρφωσης και Αποκατάστασης Τοπίου). Η πρόταση του ΓΕΩΤ.Ε.Ε. είναι να γίνει πλήρης καταγραφή όλων των φυτών της υπάρχουσας βλάστησης, αναλυτικά σε όλα είδη τοπίου που συναντά η υπο χάραξη οδός. 2.2.2 Προτεινόμενα είδη φυτών Τα προτεινόμενα στην Μ.Π.Ε. είδη φυτών, τα οποία προφανώς θα καθορίσουν και τις επιλογές του γεωτεχνικού μελετητή της «φυτοτεχνικής διαμόρφωσης αποκατάστασης τοπίου» δεν πληρούν τις απαιτήσεις που η ίδια η Μ.Π.Ε. θέτει σε προηγούμενα κεφάλαια. Θα έπρεπε δε λόγω της ιδιαιτερότητας του έργου να προταθούν στην παρούσα Μ.Π.Ε. και πρόσθετες απαιτήσεις τις οποίες θα πρέπει να λάβει υπόψη του ο γεωπόνος ή δασολόγος ο οποίος ως μελετητής θα συντάξει την παραπάνω μελέτη πρίν την κατασκευή του έργου.

3 Είναι αδύνατο να γίνει αποδεκτή μία μακροσκελής λίστα προτεινόμενου φυτικού υλικού με 200 περίπου είδη, τα οποία αναφέρονται στη Μ.Π.Ε. εν είδη «βοτανικής εγκυκλοπαίδειας» με εμφανή την άγνοια όσων τη θεώρησαν εφαρμόσιμη στο πεδίο. Αποτελεί ένα μίγμα ξενικών & ενδημικών ειδών παρμένο από λίστες διακοσμητικών θάμνων και δένδρων, πολλά από τα οποία δεν ταιριάζουν για τον σκοπό και τον χαρακτήρα του έργου, έχουν μεγάλες απαιτήσεις σε νερό και ειδικές φροντίδες και δεν είναι ανθεκτικά στις ξηροθερμικές συνθήκες της Αττικής. Υπάρχουν ενδεικτικά λάθη στην κατηγοριοποίηση των προτεινομένων φυτών και στις προτεινόμενες χρήσεις όπως η συμμετοχή του σπάρτου στην ομάδα των εδαφοκαλυπτικών και αναρριχώμενων φυτών, η πρόταση για χρήση μελλισοκομικών φυτών σε έργο οδοποιίας, οι αναφορές στα είδη των φυτών που περιλαμβάνονται στη μακκία και στη φρυγανική βλάστηση, η πρόταση για φύτευση βατομουριών στα μέτωπα των σηράγγων, ο πολύ μικρός κατάλογος προτεινόμενων δένδρων για τη αποκατάσταση των επιφανειών, καθώς επίσης πολλά λάθη και τις ελλείψεις στα ονόματα, επιστημονικά και απλά, στα χαρακτηριστικά και στις απαιτήσεις των προτεινόμενων θάμνων για φύτευση στους κόμβους και στα πρανή. Το ΓΕΩΤ.Ε.Ε. προτείνει: α) να ληφθούν υπόψη κατά τη επιλογή των προτεινόμενων φυτών, τα κλιματικά διαγράμματα, τα οποία συντάσσονται λαμβάνοντας τιμές από το ομβροθερμικό πηλίκο του Emberger, το οποίο ειδικά για τη περιοχή της Μεσογείου δίνει πολύ καλά αποτελέσματα. Έτσι σύμφωνα με τα διαγράμματα αυτά ο βιοκλιματικός όροφος της περιοχής του έργου κατατάσσεται στα όρια του ημίξηρου (semi-aride) και ξηρού (aride) με χειμώνα ήπιο προς θερμό. Ακόμα σύμφωνα με τα ομβροθερμικά διαγράμματα Bagnouls-Gaussen η ξηρή περίοδος είναι διάρκειας τουλάχιστον 5,5 μηνών (από μέσα Απριλίου έως τέλος Σεπτεμβρίου). Συνεπώς η επιλογή φυτών με ιδιαίτερες απαιτήσεις σε νερό είναι απαγορευτική. β) να χρησιμοποιηθούν αποκλειστικά ενδημικά είδη φυτών (η χρήση ξενικών ειδών να επιτραπεί μόνον στις περιπτώσεις που αυτό δικαιολογημένα απαιτείται λόγω των ιδιαίτερων ιδιοτήτων του φυτού). 2.2.3 Προτεινόμενη άρδευση φυτών Έστω και εάν οι μελετητές αναφέρονται σε ανάγκη άρδευσης των φυτών για μεγάλο χρονικό διάστημα, δεν προτείνεται πουθενά συγκεκριμένος τρόπος άρδευσης. Μοναδική αλλά λανθασμένη αναφορά στο τμήμα της Μ.Π.Ε. με τίτλο «Προτεινόμενες προδιαγραφές φύτευσης» όπου προτείνεται άρδευση των φυτών με τις μεθόδους προσωρινής κατάκλισης, διάτρητους σωλήνες και ψεκασμό. Το ΓΕΩΤ.Ε.Ε. προτείνει: α) να εξεταστεί η δυνατότητα εκμετάλλευσης υδροφοριών (καρστικών ή αβαθών) που πιθανώς να συναντηθούν κατά την διάνοιξη των υπογείων τμημάτων της οδού ή διάσωση παραγωγικών υδρογεωτρήσεων που πιθανώς να απαλλοτριωθούν στο αγροτικό τμήμα της οδού. Επίσης θα πρέπει να διερευνηθεί και η δυνατότητα κατασκευής μικρών έργων ορεινής υδρονομίας όπως μικρά φράγματα κατά μήκος των ρεμάτων του Υμηττού. Η παρουσία νερού είναι ουσιαστικός παράγοντας για την επιβίωση των φυτών κατά την διάρκεια των πρώτων χρόνων μετά την εγκατάσταση. β) να γίνει αναλυτική περιγραφή του προτεινόμενου τρόπου άρδευσης όλων των επιφανειών του έργου με την επισήμανση να συμπεριληφθούν στις αρδευόμενες και οι εκτός απαλλοτριωμένης ζώνης φυτευόμενες επιφάνειες. 2.2.4 Σύνταξη Ειδικών Τεχνικών Μελετών Εφαρμογής (Ε.Τ.Μ.Ε.) και άλλων απαραίτητων υποστηρικτικών μελετών για την ολοκλήρωση του έργου Στην παράγραφο 8.1.1 του κεφαλαίου 8 που αφορά στα «Μέτρα αντιμετώπισης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων», αναφέρεται ότι το σχέδιο αποκατάστασης της Ειδικής Τεχνικής Μελέτης Εφαρμογής (Ε.Τ.Μ.Ε.) θα υλοποιηθεί κατόπιν ειδικής φυτοτεχνικής μελέτης με αποκλειστική ευθύνη του κατασκευαστή, χωρίς να αναφέρονται οι προδιαγραφές και οι απαιτήσεις της μελέτης και ο υπεύθυνος για την έγκριση φορέας. Επίσης στην παράγραφο 8.3 του ίδιου κεφαλαίου, προτείνεται η σύνταξη διαφόρων αρχιτεκτονικών μελετών στις περιλαμβάνονται και οι μελέτες διαμόρφωσης υπαίθριων χώρων. Με τον τρόπο αυτό, ταυτίζονται ουσιαστικά οι μελέτες διαμόρφωσης υπαιθρίων χώρων, με τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό των γεφυρών, προφανές αντικείμενο αρχιτεκτονικής μελέτης. Πιο κάτω στην παράγραφο που αναφέρεται στις υποστηρικτικές μελέτες αναγράφεται «Μελέτη αποκατάστασης

4 τοπίου και φυτοτεχνικών εργασιών... Συνεπώς οι δύο προαναφερόμενες τεχνικές μελέτες θα πρέπει να εγκριθούν από την αρμόδια υπηρεσία περιβάλλοντος (Ειδική Υπηρεσία Περιβάλλοντος, Ε.Υ.Π.Ε.),». Αυτό είναι τεχνικά λάθος γιατί η μελέτη αποκατάστασης τοπίου και φυτοτεχνικών εργασιών είναι η ίδια, μία και μοναδική ολοκληρωμένη μελέτη με θέμα την προστασία και αποκατάσταση του τραυματισμένου από την κατασκευή του έργου τοπίου με φυτοτεχνικές εργασίες. Οι μελέτες αυτές εκτός των εργασιών εγκατάστασης πρασίνου περιγράφουν, τις εργασίες προστασίας πρανών από την επιφανειακή διάβρωση, τις εργασίες κατασκευής του αρδευτικού δικτύου για την άρδευση των φυτών, το πλήρες πρόγραμμα για τη συντήρηση διαχείριση του πρασίνου, τις εργασίες με χρήση τεχνικών μηχανικής περιβάλλοντος, τις τεχνικές κομποστοποίησης της βλάστησης που θα καταστραφεί καθώς και εκτίμηση του είδους, της σύνθεσης και της έκτασης της βλάστησης που απαιτείται να αποψιλωθεί. Το ΓΕΩΤ.Ε.Ε. προτείνει: α) την διόρθωση του όρου «φυτοτεχνική μελέτη» με τον όρο «μελέτη φυτοτεχνικής διαμόρφωσης αποκατάστασης τοπίου» για την αποφυγή σύγχυσης με προηγούμενες παραγράφους της συγκεκριμένης Μ.Π.Ε., την αναφορά στο κείμενο της Μ.Π.Ε., ότι η μελέτη αυτή θα πρέπει υποχρεωτικά να συνταχθεί από γεωτεχνικό με τα απαιτούμενα προσόντα (μελετητικό πτυχίο κατηγορίας 25), την περιγραφή συγκεκριμένων προδιαγραφών της μελέτης αυτής και την έγκρισή της από επιστήμονα με τα απαραίτητα προσόντα (γεωτεχνικό) ο οποίος θα ανήκει στον αρμόδιο φορέα. β) την ανάθεση σύνταξης των μελετών διαμόρφωσης υπαιθρίων χώρων σε γεωτεχνικό με τα απαιτούμενα προσόντα (μελετητικό πτυχίο κατηγορίας 25) και με εξειδικευμένες γνώσεις αρχιτεκτονικής τοπίου. γ) την διόρθωση της Μ.Π.Ε. στην παράγραφο των υποστηρικτικών μελετών στην οποία θα πρέπει να αναγραφεί «μελέτη φυτοτεχνικής διαμόρφωσης αποκατάστασης τοπίου» αντί του όρου «Μελέτη αποκατάστασης τοπίου και φυτοτεχνικών εργασιών» και την αναφορά στο κείμενό της, ότι η μελέτη αυτή θα πρέπει υποχρεωτικά να συνταχθεί από γεωτεχνικό με τα απαιτούμενα προσόντα (μελετητικό πτυχίο κατηγορίας 25). Για καλύτερα αποτελέσματα και στα τμήματα του έργου με αυξημένες περιβαλλοντικά απαιτήσεις, θα πρέπει να απαιτηθεί από τη Μ.Π.Ε., η παρουσία γεωτεχνικών με ειδικές γνώσεις των φυτοκοινωνιών της περιοχής, της αρχιτεκτονικής τοπίου, των αρδεύσεων κλπ στην ομάδα μελέτης του έχοντα τα τυπικά από την κείμενη νομοθεσία γεωτεχνικού μελετητή. 2.2.5 Γενικά θέματα επί των απαιτούμενων μελετών Θα πρέπει να εξασφαλιστεί από τον φορέα κατασκευής του έργου (Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.), να μην συντάσσονται μελέτες «στα μέτρα των επιθυμιών του αναδόχου κατασκευής», βεβιασμένες, άρα χαμηλής ποιότητας, πάντα σε βάρος του τελικού αποτελέσματος και της κοινωνικής αποδοχής και περιβαλλοντικής βιωσιμότητας του έργου. Για αυτό το ΓΕΩΤ.Ε.Ε. προτείνει την σύνταξη των «μελετών φυτοτεχνικής διαμόρφωσης αποκατάστασης τοπίου» από τους έχοντες τα απαιτούμενα προσόντα (γεωτεχνικοί με μελετητικό πτυχίο κατηγορίας 25) καθώς και τον έλεγχο των μελετών αυτών από Γεωπόνους ή Δασολόγους ανάλογης εμπειρίας. 2.3. Άποψη του ΓΕΩΤ.Ε.Ε. σε θέματα κατασκευής - συντήρησης έργων πρασίνου 2.3.1. Εργασίες κατά την κατασκευή του αυτοκινητοδρόμου Στην παράγραφο 8.1.1 αναφέρεται σωστά ότι θα πρέπει να διαχωριστεί το γόνιμο ανώτερο εδαφικό στρώμα και να αποτεθεί σε σωρούς, χωρίς να προβλέπεται η διαδικασία ελέγχου της εργασίας αυτής και η έγκαιρη εξεύρεση του χώρου απόθεσης. Με δεδομένο ότι στον Υμηττό με την συγκεκριμένη μορφολογία εδάφους απαγορεύονται οι αποθέσεις, θα έπρεπε να υπάρχει στην ΜΠΕ συγκεκριμένη πρόταση προσωρινών αποθεσιοθαλάμων αποκλειστικά για την χρήση αυτή, λαμβάνοντας υπόψη το ιδιαίτερο κόστος που προκαλούν όλες οι πλάγιες μεταφορές στην συνολική δαπάνη ενός έργου. Στην παράγραφο 8.4.1 αναφέρεται ότι ειδικό τοπογραφικό συνεργείο θα οριοθετήσει «..τις εκτάσεις στις οποίες θα αποψιλωθεί η υφιστάμενη βλάστηση, και ότι αυτές θα πρέπει να περιοριστούν στις απολύτως αναγκαίες» χωρίς να γίνεται ιδιαίτερη αναφορά με ποια επιστημονική γνώση τα μέλη ενός τοπογραφικού συνεργείου από μόνα τους θα αξιολογήσουν την περιβαλλοντική αξία του είδους της βλάστησης μιας περιοχής. Προτείνεται επίσης η άμεση φύτευση των πρανών επιχωμάτων και ορυγμάτων χωρίς να λαμβάνεται μέριμνα για την εκ των προτέρων απαιτούμενη ολοκλήρωση των δικτύων άρδευσης. Επειδή αφενός δεν είναι δυνατόν να έχει ολοκληρωθεί το αρδευτικό δίκτυο κατά την φάση της τμηματικής

5 ολοκλήρωσης των εκσκαφών και των επιχώσεων, και αφετέρου πιθανώς η εποχή ολοκλήρωσης να μην είναι κατάλληλη για φύτευση, θα έπρεπε να προτείνεται η λήψη των κατάλληλων μέτρων προστασίας από την επιφανειακή διάβρωση. Επίσης επιστημονικά ατεκμηρίωτη είναι και η πρόταση για φύτευση μεγάλων δένδρων στο πάνω μέρος των πρανών. Το ΓΕΩΤ.Ε.Ε. προτείνει: α) την απαίτηση για έγκαιρη υποβολή πρότασης επιλογής των θέσεων των προσωρινών αποθεσιοθαλάμων και την παρουσία γεωτεχνικού του αναδόχου με τις απαιτούμενες γνώσεις και εμπειρία, τόσο κατά την υποβολή της πρότασης όσο και σε θέση υπεύθυνου για την υλοποίηση των προτάσεων. β) για την αποφυγή καταστροφής ευαίσθητων οικολογικά περιοχών την συμμετοχή γεωτεχνικού κατά την οριοθέτηση των περιοχών κατάληψης για την κατασκευή εργοταξίων, θέσεων αποθεσιοθαλάμων, νέων οδών πρόσβασης κ.λπ.. γ) την λήψη των κατάλληλων μέτρων προστασίας από την επιφανειακή διάβρωση σύμφωνα με την πρόταση του μελετητή, τα οποία θα πρέπει να εκτελεστούν από έχοντες την ανάλογη εμπειρία κατασκευαστές έργων πρασίνου εγγεγραμμένους στην αντίστοιχη κατηγορία εργασιών του Μ.Ε.ΕΠ. και να επιβλέπονται από αντίστοιχης εμπειρίας και προσόντων στελέχη των υπηρεσιών επίβλεψης του αναδόχου. 2.3.2. Χρονικός προγραμματισμός των εργασιών πρασίνου Δεν υπάρχει σαφής και τεχνικά τεκμηριωμένος χρονικός προγραμματισμός των απαιτούμενων εργασιών πρασίνου σε όλη την φάση κατασκευής του αυτοκινητοδρόμου. Οι διάσπαρτες και χρονικά ασύνδετες προτεινόμενες κατασκευές προφανώς δεν θα οδηγήσουν στο απαιτούμενο από την άποψη προστασίας του περιβάλλοντος αποτέλεσμα. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι «φυτεύσεις θα διενεργηθούν επίσης στον Υμηττό στη ζώνη που αναφέρεται στη Μ.Π.Ε. και σε έκταση τουλάχιστον 5500 στρεμμάτων. Οι φυτεύσεις θα πρέπει να ξεκινήσουν αμέσως μετά την υπογραφή της σύμβασης Παραχώρησης και πριν από την έναρξη οποιονδήποτε άλλων εργασιών. Θα γίνει µε κατάλληλα είδη δένδρων μετά από ειδική φυτοτεχνική μελέτη η οποία θα εγκριθεί και από το Δασαρχείο Πεντέλης. Ο ελάχιστος φυτευτικός σύνδεσμος θα είναι 3x3m και θα φυτευτούν δένδρα τουλάχιστο ύψους 2m την στιγμή της φύτευσής τους. O ανάδοχος θα πρέπει να φροντίσει για την άρδευση των επιφανειών και τη συντήρηση της βλάστησης (κλάδεμα, λίπανση, υποστήριξη κλπ) τουλάχιστον για 3 έτη. Μετά το πέρας των 3 ετών θα πρέπει να μπορεί να αποδειχθεί (µε δειγματοληπτικές επιφάνειες, αεροφωτογραφίες κλπ) ότι έχουν φυτευτεί τουλάχιστον 200.000 δένδρα στις εν λόγω περιοχές». Δεν αναφέρεται όμως: α) πώς είναι χρονικά εφικτό να αρχίσουν αμέσως μετά την υπογραφή της σύμβασης οι εργασίες φύτευσης από την στιγμή που η υποβολή και έγκριση της σχετικής μελέτης θα απαιτήσει ένα διάστημα έστω και λίγων μηνών; και β) πώς είναι δυνατόν να εξασφαλίσει ο ανάδοχος την άρδευση των επιφανειών όταν δεν θα έχουν ολοκληρωθεί οι εργασίες υποδομής (αρδευτικό δίκτυο) ; Προφανώς η δικαιολογημένη άγνοια της διαδικασίας για την εξασφάλιση της επιτυχίας των φυτεύσεων οδήγησε τους μελετητές, λόγω της μη συμμετοχής γεωτεχνικού στην ομάδα μελέτης, στην πρόταση αυτή, η οποία είναι εντυπωσιακή από την άποψη του άμεσου ενδιαφέροντος για έργα αποκατάστασης αλλά τεχνικά ανέφικτη. Το ΓΕΩΤ.Ε.Ε. για την προστασία του εργασιών αποκατάστασης προτείνει να διορθωθεί η Μ.Π.Ε. στο σημείο αυτό, αναφέροντας το ορθό, ότι οι φυτεύσεις των επιφανειών εκτός της περιοχής του έργου, θα αρχίσουν μετά την έγκριση της κατάλληλης μελέτης (κατηγορίας 25) και την ολοκλήρωση των εργασιών υποδομής (αρδευτικό δίκτυο) που θα κατασκευαστούν όπως προβλέπονται στην παραπάνω εγκεκριμένη μελέτη. Επίσης θα πρέπει, με αφορμή το παραπάνω παράδειγμα, να συμπεριληφθεί στην Μ.Π.Ε. επιστημονικά τεκμηριωμένος χρονικός προγραμματισμός των απαιτούμενων εργασιών πρασίνου για όλες τις επί μέρους φάσεις κατασκευής ο οποίος θα είναι δεσμευτικός για τον ανάδοχο του έργου. 2.3.3. Τεχνικά θέματα που αφορούν στις εργασίες πρασίνου

6 Υπάρχουν σε διάφορα σημεία της Μ.Π.Ε. διάσπαρτες προτάσεις για επίλυση τεχνικών θεμάτων που αφορούν στις εργασίες πρασίνου χωρίς αυτά να προβλέπονται ή να συμπεριλαμβάνονται σε καμιά υποστηρικτική μελέτη. Ενδεικτικά στην ίδια παράγραφο που προτείνει τις φυτεύσεις που θα διενεργηθούν στον Υμηττό εκτός της απαλλοτριωμένης ζώνης των έργων, αναφέρεται πρόταση χρησιμοποίησης μεγάλων δένδρων, σε φυτευτικό σύνδεσμο 3*3 μέτρα και συντήρηση τριών χρόνων. Η πρόταση αυτή δεν συμβαδίζει με τους κανόνες της τέχνης και της επιστήμης για την συγκεκριμένη περιοχή. Ούτε η χρησιμοποίηση ιδιαίτερα μεγάλων δένδρων είναι επιστημονικά ενδεδειγμένη, ούτε επίσης εκ των προτέρων μπορεί να καθοριστεί ο φυτευτικός σύνδεσμος ο οποίος εξαρτάται από το είδος του φυτού. Προβλέπεται επίσης εξαρχής και σχεδόν προφητικά περιορισμένης χρονικής διάρκειας συντήρηση (τριών χρόνων) χωρίς να περιγράφεται ο «βαθμός της προτεινόμενης συντήρησης διαχείρισης» του πρασίνου, προφανώς διότι αυτό όμως προϋποθέτει πολύ καλή γνώση των αναγκών των φυτών που θα χρησιμοποιηθούν τόσο σαν είδη φυτών όσο και σαν περιοχές φύτευσης, η οποία λείπει από την ομάδα μελέτης. Το ίδιο μη ενδεδειγμένη είναι και η πρόταση για την κατασκευή περίφραξης της οδού στο φρύδι του επιχώματος και στο πόδι του ορύγματος η οποία αφήνει ουσιαστικά τις φυτευόμενες επιφάνειες χωρίς πρόσβαση με αποτέλεσμα να δυσκολεύεται το έργο της συντήρησης και να μην προστατεύονται τα φυτά, όπως επίσης και η πρόταση για φύτευση μεγάλων δένδρων στο πάνω μέρος των πρανών. Η πρόταση του ΓΕΩΤ.Ε.Ε. για σύνταξη των μελετών «φυτοτεχνικής διαμόρφωσης αποκατάστασης τοπίου» από τους έχοντες τα απαιτούμενα προσόντα (γεωτεχνικοί με μελετητικό πτυχίο κατηγορίας 25) καλύπτει και τις απαιτήσεις του συγκεκριμένου θέματος, διότι η επιλογή του φυτικού είδους και της κατηγορίας, του φυτευτικού συνδέσμου, του τρόπου φύτευσης και του βαθμού συντήρησης είναι αποκλειστική ευθύνη του παραπάνω μελετητή. Η αναφορά σε ελάχιστο χρόνο συντήρησης τεσσάρων (4) χρόνων είναι προφανώς μια ασφαλιστική δικλείδα για την εξασφάλιση των φυτεύσεων, ορθότερο όμως είναι να εξασφαλίζεται μέριμνα «μέχρι της δυνατότητας των φυτών να επιβιώσουν χωρίς πρόσθετη συντήρηση» έστω και εάν αυτό σε κάποια τμήματα του έργου προϋποθέτει μακροχρόνια ή και συνεχή εκτέλεση ορισμένων εργασιών. Η τήρηση προγράμματος ολοκληρωμένης διαχείρισης του τοπίου, με αειφορικές προσεγγίσεις συντήρησης και προστασίας της χλωρίδας, που θα συντάξει ο μελετητής και την εφαρμογή του ή την προσαρμογή του θα εξασφαλίζει η παρουσία γεωτεχνικών από την πλευρά του αναδόχου (εξειδικευμένες εργοληπτικές επιχειρήσεις πρασίνου για την κατασκευή, υπεύθυνοι κατασκευών) και των Υπηρεσιών επίβλεψης, θα πρέπει να ελέγχεται συνεχώς από τον Κύριο του έργου. Όσον αφορά τις εργασίες κατασκευής της περίφραξης η πρόταση του ΓΕΩΤ.Ε.Ε. είναι να περιφραχθούν περιμετρικά όλες οι φυτευόμενες επιφάνειες για την καλύτερη προστασία και ευκολότερη συντήρηση των φυτεύσεων ακόμα και στην περίπτωση εκτέλεσης φυτεύσεων εντός δημοσίων εκτάσεων πέραν της ζώνης απαλλοτρίωσης. Παράδειγμα φυτεύσεων εκτός ζώνης απαλλοτρίωσης, η πρόταση του ΓΕΩΤ.Ε.Ε. με σκοπό την μείωση της όχλησης από την αύξηση του θορύβου, με την πύκνωση υπαρχόντων ή την δημιουργία νέων ζωνών με φυτά, η οποία δεν προβλέπεται στην Μ.Π.Ε., έστω και εάν το αποτέλεσμα είναι περιβαλλοντικά επιθυμητό και τεχνικά εφικτό. 2.3.4. Εργασίες προστασίας από την επιφανειακή διάβρωση Οι αναφορές στην Μ.Π.Ε. για θέματα προστασίας από την επιφανειακή διάβρωση είναι ελάχιστες και αποσπασματικές. Στο τμήμα της ΜΠΕ με τίτλο «Προτεινόμενες προδιαγραφές φύτευσης» γίνεται αναφορά στην αντιμετώπιση της διάβρωσης των πρανών. Είναι εμφανές όμως ότι πρόκειται για βιβλιογραφική αντιγραφή και συρραφή προτάσεων, οι οποίες συμπεριληφθήκαν στο κείμενο, και οι οποίες, ενώ είναι προς την σωστή κατεύθυνση, προκαλούν σύγχυση λόγω της προφανούς άγνοιας των μελετητών (απουσία εξειδικευμένου γεωτεχνικού) σε παρόμοια θέματα. Για τους ίδιους λόγους, σύγχυση προκαλούν και οι αναφορές για την μέθοδο της σποράς στις φυτοτεχνικές εργασίες, με ασαφείς και ατεκμηρίωτες οδηγίες καθώς και η χρήση του αδόκιμου όρου «μέθοδος φύτευσης με υδροσπορά». Αναφέρεται στην παράγραφο 8.1.1 ότι «για τα πρανή των ορυγμάτων µε σημαντική εκτεθειμένη επιφάνεια και μεγάλες κλίσεις, πρέπει να επιλέγεται κάποιος τρόπος γρήγορης ανάπτυξης βλάστησης µε εδαφοκαλυπτικά είδη». Είναι δυσνόητο τι ακριβώς εννοεί, σε ποια πρανή αναφέρεται (γαιώδη, βραχώδη, μεγάλης έκτασης, μεγάλου ύψους) και ποια είναι τα χαρακτηριστικά του προτεινόμενου τρόπου.

7 Μέτρα προστασίας από την επιφανειακή διάβρωση πριν την φύτευση δεν προβλέπονται ούτε και στην παράγραφο 8.2.1, όπου φαίνεται ότι αρκεί η προτροπή για μικρό χρόνο μεταξύ εκσκαφής ή επίχωσης και φύτευσης. Η αποσπασματική αναφορά στο τέλος της παραγράφου για «κάλυψη των επί μακρόν εκτεθειμένων επιφανειών για προστασία από την διάβρωση. με διάφορα υλικά» και «κατασκευή χαμηλών μικροφραγμάτων με κατάλληλα υλικά» δεν προτείνει ουσιαστικά λύση στο πρόβλημα, διότι είναι υπερβολικά ελλιπής ως προς την τεχνική περιγραφή του τρόπου αντιμετώπισης του προβλήματος. Στην παράγραφο 8.3 αναφέρεται ότι «απαιτείται η επένδυση των πρανών των επιχωμάτων, με φυτική γη πάχους τουλάχιστον 30 εκ. και η προστασία της γης αυτής από τυχόν διάβρωση και απομάκρυνσή της, για τουλάχιστον 1 χρόνο μετά την ολοκλήρωση του έργου». Γίνεται επίσης στο σημείο αυτό έμμεση αναφορά για εργασίες προστασίας από την διάβρωση με μεγάλη διάρκεια συντήρησής τους σε αντίθεση με τα αναφερόμενα σε άλλα κεφάλαια ή παραγράφους για άμεση φύτευση. Τελικά δεν γίνεται αντιληπτό τι είναι αυτό που υιοθετεί και προτείνει στο σημείο αυτό η ομάδα μελέτης. Το ΓΕΩΤ.Ε.Ε. έχοντας υπόψη, ότι σύμφωνα με μελέτες, το 80% της επιφανειακής διάβρωσης του εδάφους δημιουργείται τον πρώτο χρόνο από την κατασκευή, προτείνει την διόρθωση και συμπλήρωση της Μ.Π.Ε., με ιδιαίτερη παράγραφο η οποία θα αναφέρεται στα προτεινόμενα έργα προστασίας των επιφανειών από την επιφανειακή διάβρωση. Η παρουσία ειδικού γεωτεχνικού με γνώση σε θέματα οικο-μηχανικής (eco-engineering) θα βοηθούσε στην ορθότερη διατύπωση των προτεινόμενων τεχνικών λύσεων. 2.3.5. Εργασίες συντήρησης φυτών Η αναφορά διαφορετικών χρόνων συντήρησης των φυτών σε διαφορετικά κεφάλαια της Μ.Π.Ε. δημιουργεί σύγχυση για το τελικό πρόγραμμα συντήρησης που θα τηρηθεί. Για παράδειγμα αναφέρεται στο κεφάλαιο 8 συντήρηση τριών ή τεσσάρων ετών και στους προτεινόμενους περιβαλλοντικούς όρους δύο ετών. Το ΓΕΩΤ.Ε.Ε. προτείνει να υιοθετηθούν πλήρως οι προτάσεις του όπως αυτές αναφέρονται στην παράγραφο 2.3.3 του παρόντος. Η διάρκεια συντήρηση των φυτών πρέπει να είναι συνεχής για τα φυτά που θα φυτευτούν στη νησίδα, στα ερείσματα, στα πρανή και στους χώρους των ανισόπεδων κόμβων και διαφέρει απλά ο βαθμός συντήρησής τους. Αντίστοιχα για τα φυτά της ευρύτερης περιοχής του έργου, απαιτείται συντήρηση τουλάχιστον τεσσάρων ή και περισσότερων χρόνων, δηλαδή μέχρι της δυνατότητας των φυτών να επιβιώσουν χωρίς πρόσθετη συντήρηση. Όλα τα θέματα που αφορούν στην απαιτούμενη συντήρηση θα ορίζοναι στην μελέτη «φυτοτεχνικής διαμόρφωσης αποκατάστασης τοπίου». 2.3.6. Εργασίες αποκατάστασης αποθεσιοθαλάμων Σε ότι αφορά στους αποθεσιοθαλάμους αναφέρεται ότι «τα πρανή τους θα πρέπει να έχουν ήπιες κλίσεις (< 30%), έτσι ώστε να είναι εφικτή, μετά το πέρας της λειτουργίας τους, η ανάπλασή τους με την επανεγκατάσταση της φυσικής βλάστησης», ενώ στη συνέχεια αναφέρεται «μετά το πέρας των αποθέσεων, θα πρέπει να επακολουθήσει πρόγραμμα αποκατάστασης των εν λόγω περιοχών, το οποίο θα περιλαμβάνει κατάλληλες διευθετήσεις πρανών και ανάγλυφου, καθώς και φυτοτεχνικές εργασίες για την αποκατάσταση της βλάστησης». Με τέτοιες αντιφάσεις είναι προφανής ποια θα είναι η τελική επιλογή του αναδόχου. Το ΓΕΩΤ.Ε.Ε. προτείνει να ισχύσουν οι ίδιες απαιτήσεις σε ότι αφορά την προστασία του περιβάλλοντος και την αποκατάσταση του τοπίου και στις περιοχές των αποθεσιοθαλάμων. 2.4. Άποψη του ΓΕΩΤ.Ε.Ε. σε ότι αφορά στους προτεινόμενους στην Μ.Π.Ε. περιβαλλοντικούς όρους Με δεδομένη την διαμορφωμένη πρόταση του ΓΕΩΤ.Ε.Ε., όπως διατυπώνεται στις παραπάνω παραγράφους, προκύπτει ότι οι προτεινόμενοι στο κεφάλαιο 9 περιβαλλοντικοί όροι είναι ελλιπείς και λανθασμένοι ιδιαίτερα στα σημεία που αφορούν τις εργασίες πρασίνου. Ειδικότερα το ΓΕΩΤ.Ε.Ε. προτείνει, για το συμφέρον όλου του έργου, την αλλαγή - διόρθωση των παρακάτω άρθρων. Άρθρο 76 σύμφωνα με τις προτάσεις της παραγράφου 2.3.3, Άρθρο 78 ώστε να συμπεριληφθεί η χρήση τεχνικών οικομηχανικής - μηχανικής περιβάλλοντος (eco-engineering) κατά την εκτέλεση φυτοτεχνικών εργασιών, Άρθρο 81 σύμφωνα με τις παρατηρήσεις της παραγράφου 2.2.2,

8 Άρθρο 82 ώστε να συμπεριληφθεί και εδώ η χρήση τεχνικών οικομηχανικής - μηχανικής περιβάλλοντος (eco-engineering), Άρθρο 83 σύμφωνα με τις προτάσεις των παραγράφων 2.2.3 και 2.3.3, Άρθρο 85 σύμφωνα με τις προτάσεις της παραγράφου 2.3.3, Άρθρο 87 σύμφωνα με τις προτάσεις της παραγράφου 2.3.5, 3. ΕΠΙΛΟΓΟΣ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΤΕΛΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Πιστεύοντας ότι με τις προτάσεις απόψεις του, το ΓΕΩΤ.Ε.Ε. συμβάλλει, σε σημαντικό βαθμό «στην προστασία του περιβάλλοντος και την αποκατάστασή του», που είναι βασικός στόχος του Κυρίου του έργου, προτείνουμε 1. Να διορθωθεί η συγκεκριμένη Μ.Π.Ε. ιδιαίτερα στο κεφάλαιο 8. 2. Να διορθωθούν οι Περιβαλλοντικοί όροι 3. Οι φορείς κατά την πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος, ιδιαίτερα όταν η οδός περνά μέσα από δασικές εκτάσεις ή από προστατευόμενες περιοχές του δικτύου NATURA να ζητούν τη συνεργασία με ειδικούς συνεργάτες γεωτεχνικούς, σύμφωνα με το Άρθρο 1 παρ. 4 του ΠΔ 256/98, ώστε να αποφεύγονται κατά την εκπόνηση των μελετών λάθη και παραλήψεις. 4. Για την επιτυχία του προγράμματος αποκατάστασης του τοπίου από την κατασκευή του έργου οδοποιίας θα πρέπει να εξασφαλιστεί η σύνταξη των μελετών «φυτοτεχνικής διαμόρφωσης αποκατάστασης τοπίου» από μελετητές με μελετητικό πτυχίο της κατηγορίας 25 και τάξης πτυχίου ανάλογης του προϋπολογισμού μελέτης και ο απαραίτητος έλεγχος για την έγκρισή τους από Γεωπόνους ή Δασολόγους κατάλληλης εμπειρίας. 5. Η κατασκευή και η συντήρηση των έργων Πρασίνου να γίνεται από Εξειδικευμένες Επιχειρήσεις Πρασίνου εγγεγραμμένες στα ΜΕΕΠ τάξης πτυχίου ανάλογης του προϋπολογισμού του έργου και να επιβλέπεται από γεωτεχνικούς (Γεωπόνους ή Δασολόγους) κατάλληλής εμπειρίας. Τέλος σας υπενθυμίζουμε, ότι το ΓΕΩΤ.Ε.Ε., σαν θεσμοθετημένος σύμβουλος της πολιτείας στα γεωτεχνικά θέματα που αφορούν «στην προστασία του περιβάλλοντος και την αποκατάστασή του», έχει μοναδικό στόχο να βοηθήσει, ώστε αφ ενός οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις να είναι οι λιγότερες δυνατές κατά την κατασκευή και λειτουργία του συγκεκριμένου έργου που και εμείς κρίνουμε σαν απαραίτητο για την κυκλοφοριακή αποσυμφόρηση του Λεκανοπεδίου, και αφετέρου το έργο να κατασκευαστεί σύμφωνα με τους κανόνες της τέχνης και της επιστήμης. Στα πλαίσια αυτά είμαστε πρόθυμοι να βοηθήσουμε όπου μας το ζητήσετε.