Κριτήρια, μεθοδολογία, και διαδικασία εξέτασης της οικονομικής αποδοτικότητας και τεχνικής δυνατότητας ηλεκτροδότησης ενός ή περισσότερων Μη

Κριτήρια, μεθοδολογία, και διαδικασία εξέτασης της οικονομικής αποδοτικότητας και τεχνικής δυνατότητας ηλεκτροδότησης ενός ή περισσότερων Μη Διασυνδεδεμένων Νησιών (Μ.Δ.Ν.) Μάρτιος 2018

Περιεχόμενα Εισαγωγή... 3 1. Κύρια κριτήρια /δείκτες... 3 1.1. Β1: Ασφάλεια Εφοδιασμού (Security of Supply SoS)... 4 1.2. Β2: Κοινωνικο-οικονομική ευημερία (Socio-Economic Welfare - SEW)... 4 1.3. Β3: Ενσωμάτωση ΑΠΕ... 5 1.4. Β4: Διαφοροποίηση Απωλειών Συστήματος... 7 1.5. Β5: Διαφοροποίηση εκπομπών CO2... 8 2. Επικουρικά κριτήρια/δείκτες... 8 2.1. Β6: Τεχνική ανθεκτικότητα /Ασφάλεια Συστήματος... 8 2.2. Β7: Ευελιξία... 9 3. Υπολογισμός Κόστος Σεναρίου... 9 3.1. S1/S2: Περιβαλλοντική και κοινωνική επίπτωση... 10 4. Συνολική αξιολόγηση του έργου... 12 5. Λογισμικό ανάλυσης λειτουργίας ηλεκτρικής συστημάτων... 13 5.1. Αυτόνομη λειτουργία ΜΔΝ... 13 5.2. Διασυνδεδεμένη λειτουργία νησιού με το ΕΣΜΗΕ... 14 2 / 14 Μάρτιος 2018

Εισαγωγή Η ΡΑΕ στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της κατά τον ν. 4414/2016 «Νέο καθεστώς στήριξης των σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και Συμπαραγωγή Ηλεκτρισμού και Θερμότητας Υψηλής Απόδοσης - Διατάξεις για το νομικό και λειτουργικό διαχωρισμό των κλάδων προμήθειας και διανομής στην αγορά του φυσικού αερίου και άλλες διατάξεις.» (ΦΕΚ Α 149/09.08.2016) και ειδικότερα το άρθρο 24 με το οποίο ενσωματώνεται η υπ αριθμ. 2014/536/ΕΚ/14.08.2014 απόφαση της ΕΕ στην ελληνική έννομη τάξη, καθορίζει την παρακάτω μεθοδολογία για τη διερεύνηση των τεχνικοοικονομικών επιλογών ηλεκτροδότησης των Μη Διασυνδεδεμένων Νησιών συστήνοντας τα κριτήρια/δείκτες αξιολόγησης, για την ανάλυση και αξιολόγηση έργων διασύνδεσης ΜΔΝ αλλά και των μελλοντικών έργων στα πλαίσια ανάπτυξης του ΕΣΜΗΕ. Εξετάζοντας την αναγκαιότητα για τη διασύνδεση ή όχι ενός ΜΔΝ και αποσκοπώντας στην ικανοποίηση στόχων όπως η εξασφάλιση της ασφάλειας της τροφοδοσίας του, ακόμα και στην περίπτωση που λαμβάνουν χώρα απλές διαταραχές (Ν-1), η λειτουργία νέων μονάδων παραγωγής (συμβατικών ή ΑΠΕ) με τρόπο που να εξασφαλίζεται το χαμηλότερο κόστος κάλυψης της ζήτησης επιδιώκοντας τη μεγιστοποίηση της διείσδυσης των ΑΠΕ, όπως προβλέπεται στο υφιστάμενο ρυθμιστικό πλαίσιο, ο περιορισμός σε επιτρεπτά όρια των εκπομπών ρύπων στην ατμόσφαιρα από μονάδες καύσης. Η μεθοδολογία είναι μία πολυκριτηριακή προσέγγιση, βασιζόμενη σε ένα σύνολο κριτηρίων-δεικτών που αποσκοπούν να αποτυπώσουν ποσοτικά τη συμβολή ενός νέου έργου διασύνδεσης στην επίτευξη των παραπάνω στόχων. Σε κάθε περίπτωση ΜΔΝ ή συγκροτήματος ΜΔΝ, πρωταρχικό βήμα στην εξέταση της οικονομικότητας ενός νέου έργου διασύνδεσης αποτελεί ο υπολογισμός της διαφοράς του κόστους παραγωγής που μπορεί να επιτευχθεί μεταξύ αυτόνομης και διασυνδεδεμένης λειτουργίας με το ΕΣΜΗΕ, συνεκτιμώντας και τα κριτήρια/δείκτες που αναλύονται ακολούθως. 1. Κύρια κριτήρια /δείκτες Οι κύριοι δείκτες αποτυπώνουν ποσοτικά τη συνεισφορά ενός έργου σε κάθε εξεταζόμενο σενάριο, ενώ οι επικουρικοί παρέχουν μια ποιοτική αξιολόγηση της συνεισφοράς και της επίδρασής του έργου στο κοινωνικό σύνολο. Καθένας από τους ακόλουθους δείκτες θα πρέπει να υπολογίζεται με και χωρίς το έργο διασύνδεσης. Τα κριτήρια/ δείκτες που αναλύονται στην παράγραφο αυτή αποτελούν τα κύρια κριτήρια της προτεινόμενης μεθοδολογίας και είναι αυτά του χρησιμοποιούνται κατά βάση για την τελική αξιολόγηση του έργου, κυρίως για το λόγο ότι είναι τα μόνα που μπορούν να μετατραπούν σε χρηματικούς όρους και να αποτυπώνουν ποσοτικά τη συνεισφορά ενός έργου σε κάθε εξεταζόμενο σενάριο. 3 / 14 Μάρτιος 2018

1.1. Β1: Ασφάλεια Εφοδιασμού (Security of Supply SoS) Ως ασφάλεια εφοδιασμού ορίζεται η ικανότητα ενός Συστήματος να τροφοδοτήσει απρόσκοπτα τη ζήτησή του σε μια δεδομένη κατάσταση διαθεσιμότητας των στοιχείων του. Για τον υπολογισμό της, χρησιμοποιείται η προσέγγιση της επάρκειας του Συστήματος παραγωγής με εκπόνηση μελετών αγοράς για την εκτίμηση της Αναμενόμενης Απώλειας Φορτίου (Loss of Load Expectancy - LOLE), η οποία θεωρείται ως η πλέον κατάλληλη για τη μελέτη διασυνδέσεων νησιών με το Ηπειρωτικό Σύστημα. Στην προσέγγιση αυτή, οι μελέτες αγοράς χρησιμοποιούνται για την εξέταση της συνεισφοράς ενός νέου έργου διασύνδεσης στη μεταφορά της ισχύος που παράγεται κάπου στο Σύστημα προς την περιοχή ενδιαφέροντος (διασυνδεόμενο ΜΔΝ). Λαμβάνοντας υπόψη τους ρυθμούς βλαβών και τα προγράμματα συντήρησης των συμβατικών μονάδων, καθώς και τη στοχαστικότητα του φορτίου και της παραγωγής από ΑΠΕ, εκτιμώνται στοχαστικοί δείκτες επάρκειας του συστήματος παραγωγής συμπεριλαμβανομένης της Αναμενόμενης Απώλειας Φορτίου σε ώρες ανά έτος. 1.2. Β2: Κοινωνικο-οικονομική ευημερία (Socio-Economic Welfare - SEW) Όταν η αύξηση της ικανότητας μεταφοράς, που επιτυγχάνεται με την κατασκευή ενός νέου έργου σε μια περιοχή του Συστήματος, οδηγεί σε μείωση του συνολικού κόστους τροφοδοσίας ηλεκτρικής ενέργειας, τότε επιτυγχάνεται η αύξηση της κοινωνικοοικονομικής ευημερίας. Στην περίπτωση ενός νέου έργου διασύνδεσης νησιού με το ΕΣΜΗΕ, η αύξηση της ικανότητας μεταφοράς που επιτυγχάνεται με αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μείωση του συνολικού κόστους παραγωγής λόγω: της υποκατάστασης της ακριβής τοπικής παραγωγής με χαμηλότερου κόστους ενέργεια από το ΕΣΜΗΕ. την αύξηση της διείσδυσης νέων μονάδων ΑΠΕ, με συνακόλουθη μείωση του κόστους παραγωγής και των εκπομπών CO2 αλλά και αύξηση του Ειδικού Τέλους Μείωσης Εκπομπών Αερίων Ρύπων (ΕΤΜΕΑΡ). Η ποσοτικοποίηση του κριτηρίου αυτού μπορεί να γίνει με εκπόνηση μελετών αγοράς προκειμένου να υπολογιστεί το διαφορικό κόστος παραγωγής (generation redispatch cost) με και χωρίς το υπό εξέταση έργο. Στον υπολογισμό αυτό, συνυπολογίζονται τρεις ακόμα από τους κύριους δείκτες στους οποίους γίνεται αναφορά ακολούθως και συγκεκριμένα: της ενσωμάτωσης ΑΠΕ (Β3) της διαφοροποίησης των εκπομπών CO2 (Β4) της διαφοροποίησης των απωλειών (Β5) Για τον υπολογισμό της συνεισφοράς ενός νέου έργου διασύνδεσης νησιών στην κοινωνικο-οικονομική ευημερία, γίνεται η θεώρηση περί μιας ιδανικής αγοράς. Αυτό σημαίνει ότι σε κάθε ώρα η κατανομή των μονάδων γίνεται με το κριτήριο ελαχίστου κόστους λαμβάνοντας υπόψη τους τεχνικούς περιορισμούς όπως την αναγκαιότητα μονάδων επιβεβλημένης λειτουργίας (must-run) ή τους περιορισμούς του Συστήματος μεταφοράς. 4 / 14 Μάρτιος 2018

Με βάση την ανάλυση της βέλτιστης οικονομικής λειτουργίας ενός ΜΔΝ ανάλογα με το εκάστοτε εξεταζόμενο σενάριο (με εκπόνηση μελετών αγοράς), η τιμή του υπόψη κριτηρίου μπορεί να υπολογιστεί σε ωριαία βάση από τη διαφορά του κόστους παραγωγής με και χωρίς το νέο έργο. Το συνολικό κοινωνικο-οικονομικό όφελος προκύπτει από το άθροισμα για όλες τις ώρες του υπό εξέταση έτους. 1.3. Β3: Ενσωμάτωση ΑΠΕ Στην περίπτωση έργου διασύνδεσης ΜΔΝ με το ΕΣΜΗΕ η ενσωμάτωση ΑΠΕ αποτιμάται είτε σε MWh είτε σε MW εγκατεστημένης ισχύος ΑΠΕ που μπορούν να ενσωματωθούν με ασφάλεια στο Σύστημα λόγω του νέου έργου. Η εκτίμηση της συνεισφοράς στις περιπτώσεις διασύνδεσης νησιών μπορεί να πραγματοποιηθεί με την βοήθεια μελετών δικτύου στα πλαίσια των οποίων, με βάση τα αποτελέσματα των μελετών αγοράς, καταστρώνεται ένας αριθμός χαρακτηριστικών στιγμιότυπων (κατά προτίμηση ακραίων σεναρίων στα οποία οι νέες εγκαταστάσεις ΑΠΕ αποδίδουν τη μέγιστη ισχύ τους) όπου λαμβάνονται υπόψη η παράγωγη από ΑΠΕ και το φορτίο, καθώς και οποιαδήποτε άλλη μεταβλητή κρίνεται ενδεχομένως απαραίτητη και εξετάζεται η ασφάλεια του Συστήματος ως προς το κριτήριο Ν-1. Σε περιπτώσεις που επιδιώκεται πολύ αυξημένη διείσδυση ΑΠΕ μέσω διασυνδέσεων, ενδέχεται να μην είναι εφικτή η απορρόφηση του συνόλου της διαθέσιμης ισχύος παραγωγής ΑΠΕ, ιδίως σε περιόδους χαμηλού φορτίου. Στην περίπτωση αυτή, πέραν των περιπτώσεων Ν-1, η συνεισφορά του έργου στην ενσωμάτωση ΑΠΕ περιορίζεται και από τις περικοπές ενέργειας παραγόμενης από ΑΠΕ, λόγω συμφόρησης στη διασύνδεση. Η τελική εκτίμηση της συνεισφοράς μπορεί να γίνει είτε μέσω μελετών αγοράς, είτε μέσω μελετών δικτύου: Στην περίπτωση που χρησιμοποιούνται μελέτες αγοράς, η περιοχή με υπερεπάρκεια ΑΠΕ προσομοιώνεται ως ένας ξεχωριστός ζυγός στον οποίο συνδέεται η συνολική τοπική παραγωγή και ζήτηση και ο οποίος συνδέεται με το υπόλοιπο Σύστημα μέσω ενός κλάδου με ικανότητα μεταφοράς ίση με αυτή που εξασφαλίζεται από τη διασύνδεση (σε περίπτωση περισσότερων της μιας διασυνδέσεων αυτές προσομοιώνονται ξεχωριστά). Κατ αυτόν τον τρόπο, εξετάζονται δύο καταστάσεις που διαφοροποιούνται ως προς την ικανότητα μεταφοράς του κλάδου σύνδεσης με το ΕΣΜΗΕ (με και χωρίς τη διασύνδεση). Και στις δύο καταστάσεις, η απορριπτόμενη ενέργεια από ΑΠΕ, υπολογίζεται αθροιστικά για όλες τις ώρες του έτους για τις οποίες η πλεονάζουσα τοπική παραγωγή δεν είναι δυνατόν να εξαχθεί προς το υπόλοιπο Σύστημα. Η διαφορά των απορριπτόμενων ενεργειών από ΑΠΕ εκφράζει την συνεισφορά του νέου έργου στην ενσωμάτωση ΑΠΕ στο Σύστημα. Η μετατροπή σε χρηματικούς όρους γίνεται μέσω του κριτηρίου Β2, δεδομένου ότι η απορριπτόμενη πλεονάζουσα ενέργεια από ΑΠΕ αντικαθίσταται από ενέργεια που παράγεται από συμβατικές μονάδες με άμεση επίπτωση στο συνολικό κόστος παραγωγής του Συστήματος και στο κόστος εκπομπής ρύπων. 5 / 14 Μάρτιος 2018

Στην περίπτωση που χρησιμοποιούνται μελέτες δικτύου, καταστρώνεται ένας αριθμός χαρακτηριστικών στιγμιότυπων, με βάση τα αποτελέσματα των μελετών αγοράς, όπου λαμβάνονται υπόψη η παράγωγη από ΑΠΕ και το φορτίο (ανά τεχνολογία ΑΠΕ), καθώς και οποιαδήποτε άλλη μεταβλητή κρίνεται ενδεχομένως απαραίτητη. Στη συνέχεια, ορίζεται ως εξαγωγική περιοχή αυτή στην οποία υπάρχει πλεονάζουσα παραγωγή από ΑΠΕ (ΜΔΝ) και εισαγωγική το ΕΣΜΗΕ. Για κάθε ένα από τα στιγμιότυπα εξετάζεται η απαιτούμενη μείωση παραγωγής από ΑΠΕ στην εξαγωγική περιοχή προκειμένου, να μην παραβιάζεται το κριτήριο Ν-1. Ο υπολογισμός αυτός γίνεται με και χωρίς το νέο έργο διασύνδεσης. Ο υπολογισμός της ενέργειας που αποφεύγεται να περικοπεί σε ετήσια βάση λόγω του νέου έργου δίνεται από την σχέση: E spilled N P i, red h i i 1 MWh όπου: Ν: ο αριθμός των στιγμιότυπων ΔPi,red: η διαφορά της μείωσης της ισχύος από ΑΠΕ για τις περιπτώσεις με και χωρίς το νέο έργο hi: ο αριθμός των ωρών για τις οποίες το στιγμιότυπο i θεωρείται χαρακτηριστικό κατά την διάρκεια του έτους Η μετατροπή σε χρηματικούς όρους μπορεί να γίνει από την σχέση: E spilled N i 1 Pi, red hi marg inal cos t i όπου marginal cost: η οριακή τιμή του Συστήματος για την ώρα i στην οποία αντιστοιχεί το στιγμιότυπο όπως υπολογίστηκε από τις μελέτες αγοράς Τόσο στην περίπτωση που χρησιμοποιούνται μελέτες αγοράς όσο και σε αυτή που χρησιμοποιούνται μελέτες δικτύου, σε ότι αφορά το κόστος παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ, είναι δυνατό να θεωρηθεί μια από τις δύο ακόλουθες προσεγγίσεις: Προσέγγιση 1 Το κόστος παραγωγής ΑΠΕ θεωρείται μηδενικό (μόνο κόστος συντήρησης των εγκαταστάσεων ΑΠΕ). Το κόστος κεφαλαίου για την ανάπτυξη ΑΠΕ λαμβάνεται υπόψη στην οικονομική ανάλυση. Προσέγγιση 2 Το κόστος παραγωγής ΑΠΕ μπορεί να εκτιμηθεί με θεώρηση κατάλληλης τιμολογιακής πολιτικής ανά εξεταζόμενο σενάριο (Feed-in Tariff, Feed-in Premium, κ.λπ.), συνεκτιμώντας και προβλέψεις της εξέλιξης του σταθμισμένου κόστους παραγωγής ενέργειας ανά τεχνολογία ΑΠΕ σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Το κόστος κεφαλαίου για την ανάπτυξη ΑΠΕ δε λαμβάνεται υπόψη στην οικονομική ανάλυση, καθώς θεωρείται ότι αφορά τον επενδυτή. 6 / 14 Μάρτιος 2018

1.4. Β4: Διαφοροποίηση Απωλειών Συστήματος Εν γένει, στις περιπτώσεις νέων ακτινικών συνδέσεων που σχετίζονται με τη μεταφορά ισχύος σε σχετικά μεγάλες αποστάσεις (όπως οι διασυνδέσεις νησιών) οι απώλειες ενέργειας αυξάνονται. Η συνεισφορά του υπό εξέταση έργου στη διαφοροποίηση των Απωλειών Ισχύος προκύπτει από τη διαφορά τους με και χωρίς το υπό εξέταση έργο. Η μετατροπή σε χρηματικούς όρους πραγματοποιείται μέσω της Οριακής Τιμής Συστήματος (ΟΤΣ). Για τον υπολογισμό της διαφοροποίησης των απωλειών, προτείνονται δύο προσεγγίσεις, ανάλογα με το αν η διασύνδεση πρόκειται να γίνει με εναλλασσόμενο ή με συνεχές ρεύμα: Στην περίπτωση όπου το νέο έργο αφορά διασυνδέσεις εναλλασόμενου ρεύματος, με χρήση της καμπύλης διάρκειας φορτίου του Συστήματος, επιλέγεται κατάλληλος αριθμός χαρακτηριστικών στιγμιότυπων και υπολογίζονται οι αντίστοιχες ώρες για τις οποίες αυτά θεωρούνται χαρακτηριστικά. Για κάθε χαρακτηριστικό στιγμιότυπο υπολογίζονται με ανάλυση ροής φορτίου εναλλασσομένου ρεύματος οι απώλειες επί της διασύνδεσης. Η συνεισφορά του νέου έργου στις απώλειες ενέργειας του Συστήματος σε ετήσια βάση μπορεί να εκτιμηθεί σύμφωνα με την παρακάτω σχέση: N Losses L h i i i 1 (MWh) όπου Li: οι απώλειες στη διασύνδεση hi: οι ώρες για τις οποίες κάθε στιγμιότυπο θεωρείται χαρακτηριστικό Η μετατροπή σε χρηματικούς όρους των απωλειών ενέργειας του Συστήματος λόγω ενός νέου έργου γίνεται με την παρακάτω προσεγγιστική σχέση: Losses N i 1 h marg inal cos t i i i όπου marginal costi: η οριακή τιμή του Συστήματος για την ώρα i στην οποία αντιστοιχεί το στιγμιότυπο όπως υπολογίστηκε από τις μελέτες αγοράς Στην περίπτωση όπου το νέο έργο αφορά διασυνδέσεις συνεχούς ρεύματος (διασυνδέσεις νησιών), υπολογίζονται οι απώλειες στους συνδέσμους συνεχούς ρεύματος. Οι απώλειες αυτές περιλαμβάνουν γενικά δύο συνιστώσες: τις απώλειες στους ηλεκτρονικούς μετατροπείς και τις απώλειες στα καλώδια. Το επίπεδο των απωλειών αυτών εξαρτάται από την τεχνολογία και τα τεχνικά χαρακτηριστικά των συνδέσμων, αλλά και από τη μεταφερόμενη από αυτούς ηλεκτρική ισχύ. Για τον υπολογισμό των απωλειών σε διασυνδέσεις συνεχούς ρεύματος λαμβάνονται υπόψη τυπικές τιμές των τεχνικών χαρακτηριστικών των συνδέσμων, σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία και πληροφορίες από κατασκευαστές, ενώ γίνεται χρήση της φόρτισής τους σε ωριαία βάση όπως προκύπτει από τις μελέτες αγοράς, ως ακολούθως: 7 / 14 Μάρτιος 2018

N Losses 3% για μήκος διασύνδεσης l < 300 km i 1 P i N l Losses 2% 1% P i για μήκος διασύνδεσης l > 300 km 300 i 1 όπου l : το μήκος της διασύνδεσης HVDC σε km 1.5. Β5: Διαφοροποίηση εκπομπών CO2 Η άρση των περιορισμών μεταφοράς λόγω της διασύνδεσης ενός ΜΔΝ, ενδέχεται να οδηγήσει στην αύξηση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από μονάδες με χαμηλές εκπομπές CO2 εκτοπίζοντας περισσότερο ρυπογόνες μονάδες (αφορά κατά κύριο λόγο την περίπτωση ενσωμάτωσης ΑΠΕ). Η συνεισφορά του έργου στον δείκτη Β5 υπολογίζεται από την διαφορά των εκπομπών CO2 του συστήματος παραγωγής με και χωρίς το υπό εξέταση έργο. Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, η οικονομική διάσταση της διαφοροποίησης των εκπομπών CO2 ενσωματώνεται στο κριτήριο Β2, όπου στο κόστος παραγωγής των συμβατικών μονάδων συνυπολογίζεται το κόστος εκπομπών CO2 αλλά και το κόστος που αντιστοιχεί στο ΕΤΜΕΑΡ. 2. Επικουρικά κριτήρια/δείκτες Τα κριτήρια/ δείκτες που αναλύονται στην παράγραφο αυτή αποτελούν τα επικουρικά κριτήρια της προτεινόμενης μεθοδολογίας και παρατίθενται για λόγους πληρότητας. Τα κριτήρια αυτά δεν είναι δυνατό να χρησιμοποιηθούν για την τελική αξιολόγηση του έργου, καθώς προσφέρουν μόνο μια ποιοτική αποτίμηση του έργου, καθώς δεν είναι δυνατή η μετατροπή τους σε χρηματικούς όρους μπορούν όμως να είναι χρήσιμα για την επιλογή μεταξύ λύσεων με ίδια ή παρόμοια οικονομικά αποτελέσματα. 2.1. Β6: Τεχνική ανθεκτικότητα /Ασφάλεια Συστήματος Ως τεχνική ανθεκτικότητα χαρακτηρίζεται η ικανότητα του Συστήματος να ανταπεξέρχεται σε πιθανές ακραίες λειτουργικές καταστάσεις, χωρίς να οδηγείται σε σοβαρές παραβιάσεις των λειτουργικών του περιορισμών (π.χ. προβλήματα ευστάθειας ή/και κατάρρευση τάσης). Οι ακραίες λειτουργικές καταστάσεις μπορεί να σχετίζονται αφενός με τη φόρτιση του Συστήματος και αφετέρου με τη διαθεσιμότητα των στοιχείων του και ως επί το πλείστον αφορούν περιπτώσεις συνδυασμένων διαταραχών (Ν-1-1: απώλεια γραμμής σε περίοδο συντήρησης, κ.α.). Για τις καταστάσεις αυτές πραγματοποιείται έλεγχος ορισμένων κρίσιμων παραμέτρων, βάσει των οποίων διαπιστώνεται ο βαθμός ικανοποίησης των απαιτήσεων ασφάλειας, όπως καθορίζονται στον ΚΔΕΣΜΗΕ, ο οποίος καθορίζει εν τέλει την τεχνική ανθεκτικότητα του Συστήματος με και χωρίς το υπό εξέταση έργο. Το κριτήριο αυτό επιτρέπει μόνο ποιοτική αξιολόγηση των έργων. 8 / 14 Μάρτιος 2018

2.2. Β7: Ευελιξία Ως ευελιξία ορίζεται η ικανότητα του έργου να διασφαλίσει την κάλυψη των αναγκών του Συστήματος για εναλλακτικά σενάρια ανάπτυξης του, που διαφοροποιούνται από αυτά με βάση τα οποία πραγματοποιήθηκε ο αρχικός του σχεδιασμός, παρέχοντας επιπλέον λειτουργική ευελιξία. Τα εναλλακτικά σενάρια ανάπτυξης αφορούν κατά κύριο λόγο: Ενδεχόμενες καθυστερήσεις έργων Τροποποίηση του αρχικού σχεδιασμού Εξυπηρέτηση εναλλακτικών λειτουργικών σχημάτων Διαφοροποιήσεις στις παραμέτρους των εξεταζόμενων σεναρίων που σχετίζονται με την εξέλιξη παραγωγής και ζήτησης, τις τιμές των καυσίμων κ.λπ. Για τα εναλλακτικά σενάρια ανάπτυξης πραγματοποιούνται μελέτες ευαισθησίας, προκειμένου να αξιολογηθεί η συνεισφορά του νέου έργου στο Σύστημα όταν διαφοροποιούνται οι αρχικές υποθέσεις σχεδιασμού. Το κριτήριο αυτό επιτρέπει μόνο ποιοτική αξιολόγηση των έργων. 3. Υπολογισμός Κόστος Σεναρίου Για το σύνολο των έργων κάθε σεναρίου πραγματοποιείται εκτίμηση του συνολικού κόστους, στο οποίο είναι δυνατό να περιληφθούν τα παρακάτω στοιχεία κόστους: Αναμενόμενο Κεφαλαιουχικό κόστος έργου στο οποίο περιλαμβάνονται το κόστος υλικών, μεταφοράς εγκατάστασης και το κόστος χρηματοδότησης. Αναμενόμενα κόστη για προσωρινές λύσεις που είναι απαραίτητες για την υλοποίηση του έργου Αναμενόμενα περιβαλλοντικά κόστη που αφορούν στη λήψη των απαραίτητων μέτρων για τη μείωση των δυσμενών περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Αναμενόμενα κόστη εγκαταστάσεων που εκτιμάται ότι θα αντικατασταθούν κατά τη δεδομένη περίοδο Κόστη αποξήλωσης στο τέλος της ζωής του εξοπλισμού Κόστη συντήρησης και λειτουργίας κατά τη διάρκεια της τεχνικής ζωής του έργου Ειδικότερα, για την ανάλυση της αυτόνομης λειτουργίας του ηλεκτρικού συστήματος ενός ΜΔΝ με τη χρήση ενός εναλλακτικού καυσίμου όπως είναι το φυσικό αέριο, είναι επίσης απαραίτητος ο προσδιορισμός των στοιχείων κόστους που αφορούν στην εγκατάσταση νέων μονάδων ή στην μετατροπή παλαιών μονάδων (εάν είναι εφικτή) όπως επίσης και ο καθορισμός του κόστους των υποδομών που συνδέονται με την αποθήκευση και την αεριοποίηση του υγροποιημένου φυσικού αερίου. Ο υπολογισμός των απαιτήσεων αποθήκευσης και αεριοποίησης πραγματοποιείται λαμβάνοντας υπόψη τη χρονική απαίτηση αδιάλειπτης λειτουργίας του σταθμού παραγωγής, σύμφωνα όχι μόνο με τις σημερινές ανάγκες του ΜΔΝ, αλλά και με τις μελλοντικές εκτιμήσεις για το φορτίο ζήτησης. Επίσης, πλέον των ανωτέρω στοιχείων κόστους, κατά την εκτίμηση του κόστους παραγωγής σε μια τέτοια προσέγγιση πρέπει να προσδιορίζεται και το κόστος της εφοδιαστικής αλυσίδας, δηλ. το κόστος ανεφοδιασμού του ΜΔΝ με καύσιμο φυσικό αέριο. 9 / 14 Μάρτιος 2018

Τα οικονομικά αποτελέσματα της ανάλυσης του σεναρίου της αυτόνομης ανάπτυξης ενός ΜΔΝ με τη χρήση φυσικού αερίου μπορούν να συμπληρώνουν τα αντίστοιχα της ανάλυσης με τη χρήση πετρελαϊκών προϊόντων και να συνθέτουν τη βάση σύγκρισης του κόστους παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας σε σχέση με τα σενάρια της διασύνδεσης. 3.1. S1/S2: Περιβαλλοντική και κοινωνική επίπτωση Τα κριτήρια αυτά αναφέρονται στις αρνητικές επιπτώσεις του έργου όπως γίνονται αντιληπτές από το περιβάλλον και τον τοπικό πληθυσμό και επιχειρούν να δώσουν ένα μέτρο της περιβαλλοντικής και κοινωνικής ευαισθησίας που σχετίζονται με το έργο. Ως τέτοιο προτείνεται ο αριθμός των χιλιομέτρων της όδευσης του έργου που διασχίζει περιοχές περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος (NATURA κ.ά.) ή κατοικημένες περιοχές. Η συσχέτιση του κριτηρίων αυτών με οικονομικά μεγέθη γίνεται μόνο στον καθορισμό του συνολικού κόστους του έργου, όπου λαμβάνονται υπόψη αναμενόμενα περιβαλλοντικά κόστη σχετιζόμενα με τη λήψη μέτρων για τον περιορισμό των δυσμενών επιπτώσεων. Περαιτέρω μετατροπή σε χρηματικούς όρους δεν είναι δυνατή. 10 / 14 Μάρτιος 2018

Επικουρικά Κύρια Κριτήρια, μεθοδολογία, και διαδικασία εξέτασης της οικονομικής αποδοτικότητας και τεχνικής δυνατότητας ηλεκτροδότησης ενός ή περισσότερων Μη Διασυνδεδεμένων Νησιών (Μ.Δ.Ν.) ΠΙΝΑΚΑΣ 3.1 ΚΡΙΤΗΡΙΑ/ΔΕΙΚΤΕΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΙΑΣΥΝΔΕΣΕΩΝ ΜΔΝ Κριτήριο/Δείκτης Παράμετροι Μεθοδολογία/Ερμηνεία Μέθοδος Υπολογισμού Μέγεθος Μετατροπή σε οικονομικό μέγεθος B1 Ασφάλεια Αναμενόμενη Μη εξυπηρετούμενη Ασφάλεια τροφοδότησης φορτίου Μελέτες δικτύου MWh VOLL ( /MWh) Εφοδιασμού Ενέργεια (EENS) B2 Κοινωνικοοικονομική ευημερία Αναμενόμενη Μη εξυπηρετούμενη Ενέργεια (EENS) ή Αναμενόμενη Απώλεια Φορτίου (LOLE) Κόστος ηλεκτροπαραγωγής (Generation redispatch Cost) Συνολικό πλεόνασμα (Total Surplus (producer surplus + consumer surplus + congestion rent)) Επάρκεια Συστήματος παραγωγής Μελέτες αγοράς MWh ή h Κόστος Παραγωγής με και χωρίς το έργο Συνολικό Πλεόνασμα για παραγωγό και καταναλωτή στις δύο περιοχές και κόστος συμφόρησης μεταξύ αυτών Μελέτες αγοράς (βελτιστοποίηση σχήματος παραγωγής) B3 Ενσωμάτωση ΑΠΕ Σύνδεση νέων ΑΠΕ Συμβολή του έργου στην απευθείας σύνδεση νέων ΑΠΕ στο Σύστημα Μελέτες αγοράς ή δικτύου MWh - Αποφυγή απόρριψης ενέργειας από ΑΠΕ Απορριπτόμενη ενέργεια από ΑΠΕ (λόγω αδυναμίας απορρόφησης από περιορισμούς δικτύου χωρίς το έργο) Διαφοροποίηση Απωλειών Ισχύος B4 Απώλειες Διαφορικές Απώλειες Ισχύος (Ενεργειακή Απόδοση) Συστήματος με και χωρίς το έργο B5 Εκπομπές CΟ2 Διαφορικές Εκπομπές CΟ2 Κόστος Παραγωγής με και χωρίς το έργο (λειτουργία μονάδων με χαμηλές εκπομπές CΟ2) B6 Τεχνική Ανθεκτικότητα Βαθμός ικανοποίησης των απαιτήσεων ασφάλειας Συμβολή του έργου στην ικανότητα του Συστήματος να ανταπεξέρχεται σε πιθανές ακραίες λειτουργικές καταστάσεις, χωρίς να οδηγείται σε παραβιάσεις λειτουργικών περιορισμών B7 Ευελιξία Εξυπηρέτηση εναλλακτικών σεναρίων ανάπτυξης του Συστήματος (διαφοροποίηση από αρχικό σχεδιασμό) S1/S2 Περιβαλλοντική και κοινωνική επίπτωση Κοινωνική και περιβαλλοντική επίπτωση σχετιζόμενες με το έργο Αρνητικές επιπτώσεις στον τοπικό πληθυσμό και το περιβάλλον Μπορεί να περιλαμβάνεται στο Β2 Μελέτες δικτύου MWh /έτος (βάσει ΟΤΣ) Μελέτες αγοράς και δικτύου τόνοι CΟ2 Περιλαμβάνεται στο Β2 Μελέτες δικτύου - Μελέτες δικτύου (ανάλυση ευαισθησίας) Προκαταρκτικές μελέτες km - - 11 / 14 Μάρτιος 2018

4. Συνολική αξιολόγηση του έργου Για την συνολική αξιολόγηση ενός έργου, προτείνεται η διεξαγωγή της Κοινωνικοοικονομικής Ανάλυσης (Economic Analysis) και υπολογισμός κοινωνικοοικονομικών δεικτών απόδοσης (Economic Performance Indicators), οι οποίοι δείχνουν την κοινωνικοοικονομική απόδοση του έργου από τη σκοπιά του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου. Συγκεκριμένα, πρόκειται για τους δείκτες: Κοινωνικοοικονομική Καθαρή Παρούσα Αξία - Economic Net Present (ENPV): είναι κύριος δείκτης της κοινωνικοοικονομικής ανάλυσης και όταν είναι θετικός τότε το έργο δημιουργεί καθαρό όφελος σε κοινωνικοοικονομικούς όρους. Κοινωνικοοικονομικός Εσωτερικός Βαθμός Απόδοσης Economic Internal Rate of Return (ΕIRR): εκφράζει την κοινωνικοοικονομική βιωσιμότητα του έργου καταδεικνύοντας την ικανότητα τα προσδοκώμενα κοινωνικοοικονομικά οφέλη από τη λειτουργία του έργου να υπερκαλύπτουν τα επενδυτικά και λειτουργικά κόστη του. Το ΕIRR ορίζεται σαν το επιτόκιο αναγωγής το οποίο οδηγεί σε μηδενική ΕNPV. Συνεπώς ένα έργο θεωρείται κοινωνικοοικονομικά επιθυμητό όταν ο ΕIRR υπερβαίνει το Κοινωνικοοικονομικό επιτόκιο αναγωγής (i, Social Discount Rate) το οποίο λαμβάνεται ίσο με 4% σε πραγματικούς όρους.. Σημειώνεται ότι το επιτόκιο αυτό είναι ίδιο για όλα τα έργα και είναι διαφορετικό από το Χρηματοοικονομικό επιτόκιο αναγωγής (Financial Discount Rate) το οποίο εξαρτάται από τις δυνατότητες χρηματοδότησης του κάθε έργου. Κοινωνικοοικονομικός Λόγος Οφέλους/Κόστους Economic Benefit / Cost ratio (EB/C): είναι ο λόγος του ανηγμένου σε παρούσα αξία οφέλους προς τα ανηγμένα σε παρούσα αξία κόστη του έργου και όταν είναι μεγαλύτερος του 1 το έργο θεωρείται κοινωνικοοικονομικά αποδοτικό, καθότι τα οφέλη ξεπερνούν τα κόστη κατά το χρονικό ορίζοντα της ανάλυσης. Ο τρόπος υπολογισμού των κοινωνικοοικονομικών δεικτών απόδοσης αναλύεται στη συνέχεια, με εφαρμογή των χρηματοοικονομικών παραδοχών της Παραγράφου 3.1.2. c T Rt Ct ENPV ( t n) t f (1 i) c T Rt t n t f (1 i) EB / C c T Ct t n (1 i) t f c: το πρώτο έτος πλήρους λειτουργίας του έργου (έτος βάσης) Rt: το όφελος για το κοινωνικό σύνολο το έτος t. Στο όφελος για το έτος c+t περιλαμβάνεται και η υπολειμματική αξία του έργου. Το όφελος αφορά κυρίως στην κοινωνικοοικονομική ευημερία και υπολογίζεται με τη μετατροπή του δείκτη Β2 σε 12 / 14 Μάρτιος 2018

χρηματικούς όρους. Επιπρόσθετα θα μπορούσαν να συνυπολογιστούν και τα οφέλη από τη διαφοροποίηση των απωλειών (Δείκτης Οφέλους Β4) ή άλλα πιθανά οφέλη που δύνανται να εκφραστούν σε χρηματικούς όρους. Οφέλη από τη διαφοροποίηση των εκπομπών CO2 και την ενσωμάτωση ΑΠΕ έχουν συμπεριληφθεί στα υπολογιζόμενα οφέλη της κοινωνικοοικονομικής ευημερίας (Β2). Ct: το κόστος του έργου το έτος t. Είναι το άθροισμα του κεφαλαιουχικού (CAPEX) και λειτουργικού κόστους (OPEX) του έργου το έτος t n: το έτος της ανάλυσης i: το κοινωνικοοικονομικό επιτόκιο αναγωγής σε παρούσα αξία (Social/Economic Discount Rate) του έργου f: το πρώτο έτος που το έργο εμφανίζει κόστος ή κοινωνικοοικονομικό όφελος Τ: ο χρονικός ορίζοντας ανάλυσης Οι κοινωνικοοικονομικοί δείκτες απόδοσης EIRR και EB/C είναι συμπληρωματικοί του κύριου δείκτη ENPV και παρέχουν τη δυνατότητας συγκριτικής ανάλυσης και αξιολόγησης έργων με διαφορετικά επίπεδα οφέλους και κόστους. Η υιοθέτηση συγκεκριμένων δεικτών διασφαλίζει της συμβατότητα μεταξύ των έργων, κοινή βάση σύγκρισης/αξιολόγησης και αντανακλά σε μια ολοκληρωμένη μορφή την επίπτωση του έργου στο κοινωνικό πλεόνασμα. Κάθε δείκτης παρέχει διαφορετική πληροφορία. Μπορούν να υπολογίζονται και να αναλύονται όλοι μαζί χωρίς να δίνεται προτεραιότητα σε κάποιον από αυτούς. Οι κοινωνικοοικονομικοί αυτοί δείκτες είναι ευαίσθητοι στο χρονικό ορίζοντα ανάλυσης του έργου, στο κοινωνικό επιτόκιο αναγωγής (Social Discount Rate) καθώς και στην κατανομή του κόστους και του οφέλους στον χρονικό ορίζοντα της ανάλυσης. Από τη διεξαγωγή της Κοινωνικοοικονομικής Ανάλυσης (Economic Analysis) για κάθε έργο και τον υπολογισμό των δεικτών απόδοσης προκύπτουν τα παρακάτω συμπεράσματα: Κοινωνικοοικονομική Ανάλυση (Economic Analysis) Δείκτης Απόδοσης Κριτήριο Συμπέρασμα ENPV ENPV>0 Κοινωνικοοικονομικά βιώσιμο EIRR EIRR> Economic Discount Κοινωνικοοικονομικά επιθυμητό rate E/BC E/BC>1 Κοινωνικοοικονομικά αποδοτικό 5. Λογισμικό ανάλυσης λειτουργίας ηλεκτρικής συστημάτων 5.1. Αυτόνομη λειτουργία ΜΔΝ Η προσομοίωση της αυτόνομης λειτουργίας ενός ΜΔΝ οφείλει να πραγματοποιείται με χρήση λογιστικού μοντέλου που βασίζεται στο ισοζύγιο ενέργειας και ισχύος των συστημάτων. 13 / 14 Μάρτιος 2018

Ο κώδικας προσομοίωσης αναπαράγει τις βασικές αρχές προγραμματισμού και διαχείρισης της αυτόνομης λειτουργίας του συστήματος παραγωγής ενός ΜΔΝ, που προβλέπονται στο υφιστάμενο ρυθμιστικό πλαίσιο και κυρίως τον Κώδικα ΜΔΝ. Αποτελέσματα του προγράμματος προσομοίωσης αποτελούν βασικά ενεργειακά και οικονομικά μεγέθη (μεταβλητό κόστος παραγωγής κλπ) που αφορούν την εσωτερική λειτουργία όλων των επιμέρους σταθμών του συστήματος, συμβατικών και ΑΠΕ. 5.2. Διασυνδεδεμένη λειτουργία νησιού με το ΕΣΜΗΕ Για την ανάλυση της διασυνδεδεμένης λειτουργίας ενός νησιού με το ΕΣΜΗΕ, απαιτείται η εκπόνηση μελετών αγοράς, η οποία θα έχει ως στόχο την ανάλυση της λειτουργίας του νησιού όταν λειτουργεί: Διασυνδεδεμένο με το ΕΣΜΗΕ, από το οποίο και τροφοδοτείται αποκλειστικά ή Διασυνδεδεμένο με το ΕΣΜΗΕ, από το οποίο τροφοδοτείται μερικά και παράλληλα τροφοδοτείται από τοπικές μονάδες παραγωγής. 14 / 14 Μάρτιος 2018