ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2011 Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ 16 ΜΑΪΟΥ 2011 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ: ΚΟΣΚΙΝΑ ΒΙΟΛΕΤΤΑ, ΓΚΙΟΚΑ ΕΛΙΝΑ, ΚΑΡΜΟΚΟΛΙΑ ΜΑΡΙΑ, ΜΑΡΓΙΩΛΟΥ ΓΙΩΤΑ, ΧΑΤΖΑΚΗ ΟΞΑ Α1. Οι ποιητές που εντάσσονται στα πλαίσια της Επτανησιακής Σχολής ασπάζονται ορισµένα κοινά χαρακτηριστικά σε επίπεδο περιεχοµένου. Συγκεκριµένα θέµατα τα οποία τους εµπνέουν και τους οδηγούν σε γόνιµη ποιητική δηµιουργία είναι: η Πατρίδα η θρησκεία η Γυναίκα η Φύση. Στο επίπεδο της µορφής αξίζει να σηµειωθεί η χρήση της δηµοτικής γλώσσας: α) Πατρίδα: Απόσπασµα 2[19] στ. 2 3: «Μα τες πολλές λαβωµατικές που µοφαγαν τα στήθια, Μα τους συντρόφους ποπεσαν στην Κρήτη πολεµώντας» Στο σηµείο αυτό διακόπτεται η κανονική ροή της αφήγησης και ο αφηγητής απευθύνεται σε ένα υποθετικό ακροατήριο δίνοντας έναν τριπλό και κλιµακωτό όρκο (στ. 2 4 επιρροή από το δηµοτικό τραγούδι). Η αποστροφή στους υποθετικούς ακροατές («Πιστέψετε π ότι θα πω ειν ακριβή αλήθεια» (στ. 1) ισοδυναµεί µε έκκληση εµπίστευσης. Ορκίζεται στις λαβωµατιές του από τον πόλεµο στην Κρήτη, στα σηµάδια του πολέµου που χαράκωσαν το σώµα του σκιαγραφώντας µια εποχή αγωνιστικότητας και θάρρους (στ. 2). Εξαίρεται ο ηρωισµός του ήρωα Κρητικού ο οποίος έδωσε άνιση µάχη µε τον εχθρό, µια µάχη σώµα µε σώµα. Στη συνέχεια ορκίζεται στους συντρόφους και συναγωνιστές του (στ. 3) οι οποίοι έπεσαν ηρωικά στο πεδίο της µάχης για την υπεράσπιση της πατρίδας. Είναι αξιοσηµείωτο ότι ο ήρωας δεν ορκίζεται στα ιερά και τα όσια, αλλά σε τρία ιδανικά και µάλιστα αληθινά γεγονότα της ζωής του (αναδροµική αφήγηση στ. 2 3). Ο ήρωας, λοιπόν, στερήθηκε το Πολύτιµο αγαθό, την Πατρίδα. β) Φύση: Απόσπασµα 1[18] στ. 5 6: «Τα πέλαγα στην αστραπή και ο ουρανός αντήχαν, Οι ακρογιαλλιές και τα βουνά µ όσες φωνές κι αν είχαν» Στους στίχους αυτούς πρωτοστατεί το στοιχείο της φύσης. Με ενάργεια αποτυπώνουν το δέος που πηγάζει από την απεραντοσύνη της πλάσης µπροστά στο δονούµενο από ένταση τοπίο. Η έντονη εικονοπλασία υπογραµµίζει την αντίµαχη δύναµη της φύσης που πολεµά τον άνθρωπο, αλλά και την απεγνωσµένη προσπάθεια του πρώτου να εξευµενίσει τα άγρια φυσικά στοιχεία. Ταυτόχρονα, η εµβρόντητη αυτή φύση προετοιµάζει τη γέννηση ή και τη συντέλεια του κόσµου ρίχνοντας την απαραίτητη γέφυρα µετάβασης στη µεταφυσική ενότητα που θα ακολουθήσει στο Απόσπασµα 2[19].
γ) Θρησκεία: Το στοιχείο της θρησκείας βρίσκει εφαρµογή σε πολλά σηµεία του Αποσπάσµατος 2[19] στ. 5 6: «Λάλησε, Σάλπιγγα! κι εγώ το σάβανο τινάζω, Καί σχίζω δρόµο και τς αχνούς αναστηµένους κράζω Στους στίχους αυτούς είναι διάχυτο το θρησκευτικό στοιχείο. Ο Κρητικός οραµατίζεται τη ευτέρα Παρουσία και η αφήγηση µεταφέρεται σ ένα επίπεδο άχρονο και σ ένα τόπο εξαγιασµένο όπου ο ήρωας οπτασιάζεται τη βίωση στο άµεσο παρόν την Ανάσταση των νεκρών. Η ενότητα ανοίγει µε επίκληση στη Σάλπιγγα της ευτέρας Παρουσίας (ένα άψυχο αντικέιµενο το οποίο προσωποποιείται). Ο Κρητικός απευθύνεται σ αυτή (αποστροφή σε β ενικό) και της ζητά να ηχήσει και να σηµαίνει την Ανάσταση των νεκρών και την Έσχατη Κρίση. Η έκκληση αυτή µας εισάγει σ έναν κόσµο µεταφυσικό, έξω απ τον Παράδεισο τονίζοντας την αγωνιώδη προσµονή του Κρητικού να συναντήσει ξανά την αγαπηµένη του και να ενωθεί αιώνια µαζί της (στ. 10 «Σαν πρώτα εγώ την αγαπώ και θα κριθώ µ αυτήνη»). Είναι αξιοσηµείωτο ότι ο ήρωας δε βιώνει την κρίση καθ αυτή, αλλά την προσδοκία της (Ηθική δοκιµασία) καταδεικνύοντας έτσι, το µοτίβο της Αγάπης που γίνεται µοναδικός παράγοντας κριτήριο ικαίωσης. Β1. α) Στο Σολωµικό έργο συχνή είναι η σύνθεση της φυσικής και της µεταφυσικής πραγµατικότητας. Στα αποσπάσµατα από τον «Κρητικό» µπορούµε να εντοπίσουµε εικόνες που επιβεβαιώνουν την άποψη αυτή. Αρχικά, στην ενότητα της ευτέρας Παρουσίας: 2[19], µια πρώτη εικόνα που καταδεικνύει τη σύνθεση αυτή είναι η παρουσία του ήρωα Κρητικού (ζωντανός) µέσα στο τοπίο των νεκρών. Μάλιστα, βλέπουµε και το διάλογο που υπάρχει ανάµεσά τους: «Μην είδετε την οµορφιά που την Κοιλάδα αγιάζει;» (σχήµα υποφοράς) «Ψηλά την είδαµε πρωί της τρέµαν τα λουλούδια» (σχήµα ανθυποφοράς). Μια δεύτερη εικόνα που µπορούµε να εντοπίσουµε στην ενότητα 3[20] είναι αυτή της γέννησης της υπερβατικής θεϊκής µορφής της Φεγγαροντυµένης στ. 10 14: «Εσειότουν τ ολοστόγγυλο στα χρυσά µαλλιά της». Πρόκειται για την πιο καθαρή περιγραφή ανάδυσης του κρυφού (παραποµπή στην Αναγεννησιακή µορφή της Αφροδίτης του Μποτιτσέλι) που επιχειρείται από τη Σολωµική µατιά για να µας βάλει µέσα στο υπερβατικό µεταφυσικό βίωµα εκείνης της νύχτας του ναυαγίου. Η εικονιστική αναπαράσταση γέννησης της θεϊκής παρουσίας οδηγεί την αφήγηση στο µεταφυσικό επίπεδο δράσης και γεννά στο ναυαγό την προσδοκία της βοήθειας από το πρόσωπο της θεϊκής µορφής. β) Ο. Σολωµός στο έργο του εµφανίζει το φυσικό κόσµο αλλά ταυτόχρονα και το άχρονο επίπεδο της Έσχατης Κρίσης, που συνιστά το µεταφυσικό κόσµο της Ανάστασης των νεκρών και της αιώνιας ζωής, όπως σκιαγραφείται µέσα από τα αποσπάσµατα της Καινής ιαθήκης και την Αποκάλυψη του Ιωάννη. Στο απόσπασµα 2[19] παρατηρούµε την αναγωγή στο µεταφυσικό επίπεδο, µε παρέκβαση από την κυρίως αφήγηση. Η επιλογή αυτή του ποιητή µπορεί να αιτιολογηθεί ως εξής:
Επιθυµεί να προβάλει το θέµα της βαθιάς και παντοτινής ερωτικής αγάπης, η οποία σπάζει τα δεσµά του φυσικού χρόνου και διαχέεται στην αιωνιότητα. Εµφανίζει, µε πρόληψη, το θάνατο της κορασιάς, προϊδεάζοντας τον αναγνώστη για τη θλιβερή έκβαση της κυρίως αφήγησης. Αναδεικνύει το θέµα της θρησκείας προβάλλοντας υποβλητικές και βιβλικές εικόνες από τις θρησκευτικές µας παραδόσεις («έψαλλε την Ανάσταση», «στη θύρα της Παράδεισος», «ο κόσµος ο αναµµένος») και ειδικότερα αισθητοποιώντας ποιητικά τη ζωή µετά θάνατον. Αποτυπώνει την αρµονική σύνθεση δύο κόσµων, του φυσικού και του µεταφυσικού. Πρόκειται για δύο αντίρροπα ρεύµατα, δύο αντίθετες δυνάµεις, ζωή και θάνατο, που πάνε να σµίξουν. Ο ποιητής παρουσιάζει το «Παραδείσιο τοπίο» να εγκοσµιώνεται. Οι νεκροί µιλούν, χάνονται, συµµετέχουν σε όσα υπερφυσικά διαδραµατίζονται (επίδραση από τη δηµοτική ποίηση). Με τον τελευταίο στίχο «Όµως κοιτάζει εδώ κι εκεί και κάποιουνε γυρεύει» αφήνει µετέωρη τη µεταθανάτια συνάντηση των δύο νέων. Συνάντηση, που πρόκειται να γίνει, όµως, µε την οποία δικαιώνεται και εξαγνίζεται η δύναµη της υπέρτατης ερωτικής αγάπης. Τέλος, επιθυµεί να ενσωµατώσει στοιχεία του «δραµατικού τρόπου» καθώς παραθέτει χαρακτηριστικά, το διάλογο ήρωα και αναστηµένων νεκρών. Έτσι το µεταφυσικό και βιβλικό σκηνικό αποκτά ζωντάνια παραστατικότητα, αµεσότητα και φυσικότητα. Β2. Μετά τη σκηνή της Έσχατης Κρίσης ο ποιητής επανέρχεται στη νύχτα του ναυαγίου. Ο Κρητικός στο απόσπασµα 3[20] δοκιµάζεται σωµατικά και ψυχικά από τη φύση, η οποία θα βιώσει την απόλυτη έξαρσή της µέσα από την εµφάνιση της Φεγγαροντυµένης. Το τοπίο είναι υποβλητικό. Επικρατεί η απόλυτη θαλασσοταραχή λόγω της καταιγίδας. Στη συνέχεια η φύση προετοιµάζεται για να υποδεχτεί τη θεία επιφάνεια (θρησκευτική µορφή Φεγγαροντυµένη) µια υπερβατική µορφή, η οποία θα εµφανιστεί στον ήρωά µας. Τα εκφραστικά µέσα συµβάλλουν ώστε να τονιστεί το «είναι», το περιεχόµενο, µέσω του «φαίνεσθαι», των στοιχείων δηλαδή της µορφής. Στο σηµείο αυτό ο. Σολωµός αναπτύσσει το αρχαίο και γνωστό σ αυτόν µοτίβο της σιγής του κόσµου πριν από τη θεία επιφάνεια που θα επέλθει στη συνέχεια (σύνδεση της υπερβατικής µορφής µε θρησκευτικότητα). Η φύση υποκλίνεται και υποκύπτει σ αυτήν την εξωλογική θεία µορφή στο κρυφό µυστήριο που θα εµφανιστεί και προετοιµάζεται για την υποδοχή της. ύο από τα κυρίαρχα εκφραστικά µέσα τα οποία ο ποιητής χρησιµοποιεί για να αναδείξει το µοτίβο της σιγής του κόσµου είναι η ακόλουθη µεταφορά και παροµοίωση. Η µεταφορά στο στ. 2 Απόσπασµα 3[20] «σκίρτησε» παρουσιάζει την αγριάδα της θάλασσας. Πιο συγκεκριµένα το ρήµα αναφέρεται στην οργή της φύσης στην κακοκαιρία που επιβράδυνε, ως δοκιµασία, την προσπάθεια του Κρητικού να φτάσει στο στόχο του. Επιπρόσθετα στο στ. 4 η παροµοίωση «σαν ευώδησε» αισθητοποιεί
Γ1. www.ekpedefsi.gr την απόλυτη γαλήνη που επέρχεται στο φυσικό τοπίο καταδεικνύοντας έτσι τη µετατροπή της ταραγµένης θάλασσας σ ένα απέραντο µοσχοβολιστό περιβάλλον. Ο στ. 4 ελευθερώνει δυναµικά µέσω αυτής της παροµοίωσης τον καθάριο αντικατοπτρισµό των αστεριών στη θάλασσα «εδέχτηκε όλα τ άστρας» (κρυµµένο χιαστό ανάµεσα στις λέξεις περιβόλι ευώδησε αντικρυστή τοποθέτηση φωνηέντων) προκειµένου να καταδείξει το µέγεθος του δέους και της υπόκλισης της φύσης µπροστά στην υπερβατική µορφή. α) «Αστροπελέκι µου καλό, για ξαναφέξε πάλι!» Τρια αστροπελέκια επέσανε, ένα ξοπίσω στ άλλο Πολύ κοντά στην κορασιά µε βρόντηµα µεγάλο Η ιστορία του ήρωα ναυαγού τοποθετείται σ ένα απόλυτα εφιαλτικό τοπίο σκηνικό. Ο Κρητικός κάνει επίκληση στο Αστροπελέκι, η οποία ξαφνιάζει. Επικαλείται τον απόλυτο αυτό φορέα της καταστροφής, το προσωποποιεί (η προσωποποίηση φυσικών φαινοµένων είναι επιρροή από τον Ροµαντικό Άγγλο ποιητή Shelley) και του αποδίδει τον χαρακτηρισµό «καλό» (οξύµωρο σχήµα). Προστρέχει σε αυτό, αναζητά τη βοήθειά του µέσα από τη λάµψη του φωτός που αυτό διαθέτει (φωτισµός του χώρου εντοπισµός γιαλού στόχος). Η απάντηση στο κάλεσµα έκκληση του ναυαγού δεν αργεί. Τα αστροπελέκια ρίχνονται (τρία: στοιχείο επιρροή από το δηµοτικό τραγούδι) και η φύση απελευθερώνει το δυναµικό της πρόσωπο («ένα ξοπίσω στ άλλο»). Ταυτόχρονα η αγωνία και ο φόβος για το Πολύτιµο Αντικείµενο Κόρη, κυριαρχούν, γιατί η ρίψη τους κινεί συθέµελα το χώρο («βρόντηµα µεγάλο»: ακουστική εικόνα) και γεννά τον κίνδυνο του θανάτου για την Κόρη. β) Έψαλλε την Ανάσταση χαροποιά η φωνή της, Κι έδειχνεν ανυποµονιά για να µπει στο κορµί της Στο σηµείο αυτό ο ήρωας πρωταγωνιστής, έχοντας ήδη µεταβεί στο µεταφυσικό χώρο και χρόνο της Έσχατης Κρίσης, αναφέρεται στην αναστηµένη κορασιά του. Αυτή ήδη βρίσκεται κοντά στην Πύλη του Παραδείσου και ψάλλει µε χαρούµενη φωνή Αναστάσιµα τραγούδια πληµµυρισµένη από την ύψιστη προσδοκία και λαχτάρα της νέας της ενσάρκωσης. Προσµονή, που κατά την Εκκλησιαστική παράδοση εκπληρώνεται για όλους τους νεκρούς, κατά τη ευτέρα Παρουσία. Πρόκειται για έναν τυπικό κώδικα δικαίωσης που χρησιµοποιεί συχνά ο ποιητής στο έργο του (εξιδανικευµένες κόρες). 1. Ο Γεράσιµος Μαρκοράς, όπως και ο. Σολωµός, εντάσσεται στα πλαίσια της Επτανησιακής Σχολής και ασπάζεται ορισµένα κοινά χαρακτηριστικά. Εξετάζοντας συγκριτικά τα αποσπάσµατα µπορούµε να εντοπίσουµε αρκετές οµοιότητες και διαφορές ως προς το περιεχόµενο. Οµοιότητες Κυρίαρχο ρόλο στον «Κρητικό» αλλά και στον «Όρκο» διαδραµατίζει η γυναίκα. 1[18] στ. 4: «Πολύ κοντά στην κορασιά µε βρόντηµα µεγάλο». («Κρητικός»)
2[19] στ. 7 14: «Μην είδετε την οµορφιά που την Κοιλάδα αγιάζει Κι έδειχνεν ανυποµονιά για να µπει στο κορµί της». («Κρητικός») 3[20] στ. 9 «Όµως κοντά στην κοράσια, που µ έσφιξε κι εχάρη». («Κρητικός») «Άκου, Ευδοκία!». («Όρκος») «Ω! πάµε αγάπη µου γλυκειά! πάµε ο καιρός µας βιάζει». («Όρκος») Κοινό θέµα που εµπνέει και οδηγεί τους δηµιουργούς σε γόνιµη ποιητική δηµιουργία είναι ο Έρωτας. Στα έργα εξαίρεται το µεγαλείο του Έρωτα, η δύναµη της αγάπης καθώς και η προσδοκία συνάντησης των αγαπηµένων. Ο Κρητικός οπτασιάζεται τη ευτέρα Παρουσία. Ως εκεί φτάνει ο βαθύς έρωτάς του για την αγαπηµένη του κορασιά. 2[19] στ. 4: «Μα την ψυχή που µ έκαψε τον κόσµο απαρατώντας». («Κρητικός») στ. 7: «Μην είδετε την οµορφιά που την Κοιλάδα αγιάζει;». («Κρητικός») στ. 10: «Σαν πρώτα εγώ την αγαπώ και θα κριθώ µ αυτήνη». («Κρητικός») Αντίστοιχα ο Μάνθος ευελπιστεί ο θάνατος να φέρει την ετοιµοθάνατη αγαπηµένη του στην αγκαλιά του. «Έπηρα δρόµο µακρυνό. Σαν πότε θα σε φέρη Στην αγκαλιά µου ο Θάνατος ρωτούσα κάθε αστέρι». («Όρκος») Και οι δύο ποιητές αξιοποιούν στο έργο τους τη διάσταση σύνθεση ανάµεσα στο φυσικό και µεταφυσικό κόσµο. Στον «Κρητικό» η φύση προβάλλεται και στο φυσικό και στο µεταφυσικό επίπεδο. Καταδεικνύεται η καταστροφική και παράλληλα η ενεργετική δύναµή της. 1[18] στ. 2 6: «Αστροπελέκι µου καλό, για ξαναφέξε πάλι!». («Κρητικός») «Τρία αστροπελέκια επέσανε ένα ξοπίσω στ άλλο. Πολύ κοντά στην κορασιά µε βρόντηµα µεγάλο Τα πέλαγα στην αστραπή κι ο ουρανός αντήχαν Οι ακρογιαλιές και τα βουνά µ όσες φωνές κι αν είχαν». («Όρκος») 2[19] στ. 9: «Καπνός δε µένει από τη γη νιός ουρανός εγίνη».(«κρητικός») (µοτίβο φωτιάς) 3[20] στ. 1 8: «Ακόµη εβάστουνε η βροντή περνώντας». («Κρητικός») Στον «Όρκο» η Φύση ανάγεται µόνο σε µεταφυσικό επίπεδο (διαφορά µε «Κρητικό»). «εν είναι χόρτο ή λούλουδο που εκεί να µην σε κράζη» «θα ιδής που θαρχωνται συχνά στ ωραίο σου περιβόλι» «Στη χλωρασιά θα κάθωνται» Επίσης αξιοπρόσεκτη οµοιότητα είναι πως στους δύο ποιητές διακρίνεται µια βαθιά θρησκευτικότητα µε εµφανείς επιρροές από τα εκκλησιαστικά κείµενα σχετικά µε την Ανάσταση των νεκρών και την αιώνια ζωή µετά το θάνατο. Ειδικότερα και στα δύο ποιήµατα ο θάνατος δεν χωρίζει τους δύο ερωτευµένους, παρά µόνο προσωρινά. Με την επιρροή από τη χριστιανική αντίληψη πως ακολουθεί η µεταθανάτια ζωή, το
γεγονός του θανάτου σηµατοδοτεί τη βαθµίδα εκείνη όπου πραγµατοποιείται η αιώνια ένωση των ψυχών. 2[19] στ. 10: «Σαν πρώτα εγώ την αγαπώ και θα κριθώ µ αυτήνη» («Κρητικός») «Σαν πότε θα σε φέρει Στην αγκαλιά µου ο θάνατος ρωτούσα κάθε αστέρι». («Όρκος») Εξάλλου, το θέµα της Πατρίδας και του φλογερού αγώνα του βασικού ήρωα πρωταγωνιστή για την ελευθερία της διακρίνεται και στα δύο ποιήµατα. 2[19] στ. 2 3: «Μα τις λαβωµατιές που µ όφαγαν τα στήθια, Μα τους συντρόφους πόπεσαν στην Κρήτη πολεµώντας» («Κρητικός») «Πάµε! ο καλός Ηγούµενος, οι Κρητικοί µας όλοι θα ιδής που θ άρχωνται συχνά στ ωραίο σου περιβόλι; Και θα αγροικήσης απ αυτούς, που γύρω µαζωµένοι Στη χλωρασιά θα κάθονται τι µάχαις έχουν γένη, Και πόσα έβαψαν αίµατα κάθε βουνό της Κρήτης, Πριν σκύψη πάλεστο ζυγό την έρµη κεφαλή της». («Όρκος») Ωστόσο µεταξύ των δυο αποσπασµάτων παρατηρούνται και οι εξής διαφορές: Στον «Κρητικό» οι ήρωες δεν αναφέρονται η ανωνυµία εξυπηρετεί την συµβολοποίησή τους. Αντίθετα στον «Όρκο» δίνονται τα ονόµατα των δυο αγαπηµένων του νεκρού Μάνθου και της ετοιµοθάνατης Ευδοκίας «Άκου Ευδοκιά!». Επιπρόσθετα παρατηρούµε ότι ο µεν Μάνθος είναι ήδη νεκρός και η αγαπηµένη του ετοιµοθάνατη, ενώ ο Κρητικός ζει και η κορασιά του. Στο επίπεδο της κυρίως αφήγησης, είναι ακόµα ζωντανή, αλλά µας προϊδεάζει ότι θα πεθάνει, γεγονός που θα συµβεί στο τέλος του έργου. Επίσης στο µεταφυσικό πεδίο όπου βρίσκεται ο ήρωας Κρητικός υπάρχουν νεκροί αναστηµένοι, που εµφανίζονται ως ψυχές. 2[19] «αχνοί αναστηµένοι». Αντίθετα στον «Όρκο» του Μαρκορά το ουράνιο τοπίο είναι ήσυχο «Ψυχή δεν ήτανε καµµιά», «στη µοναξιά τη θεία». Στον «Κρητικό» του Σολωµού δεν γίνεται καµιά αναφορά στο παρελθόν των δύο αγαπηµένων. Αντιθέτως στον «Όρκο» ο ήρωας αναφέρεται στις γλυκές αναµνήσεις της κοινής τους ζωής «Τα πρώτα της αγάπης µας ευτυχισµένα χρόνια. Μου φτερουγιάζανε οµπροστά, σαν τόσα χελιδόνια. Στα µέρη, πουχαν µας ιδή τόσαις φοραις αντάµα, Ο νους µου ξαναγύριζε κ ιδές θαυµάσιο πράµα!». Στα δοσµένα αποσπάσµατα του «Κρητικού» παρατηρείται συνθεση της φυσικής και της µεταφυσικής πραγµατικότητας, ενώ στον «Όρκο» κυριαρχεί η µεταφυσική. 1[18] Ναυάγιο φυσικό περιβάλλον 2[19] ευτέρα Παρουσία µεταφυσικό επίπεδο «Σαν έπαψαν στο ουράνιο περιγιάλι». («Όρκος») «Σε πλάγι ουράνιο, που ψυχή δεν ήτανε καµµιά, θλιµµένος χάµου εκάθισα. Στη µαναξιά τη θεία». («Όρκος») Ο «Κρητικός» δρασκελάει στην αιωνιότητα και ζει ως άµεσο παρόν την ανάσταση των νεκρών. Αναζητά την κόρη ανάµεσα στους αναστηµένους νεκρούς 2[19] στ. 6 10: «Και σχίζω δρόµο µ αυτήνη». Αντίθετα ο Μάνθος καλεί την αγαπηµένη του Ευδοκία στο µεταφυσικό χώρο στα ουράνια ώστε να σµίξουν. «Ω! πάµε, αγάπη µου γλυκειά! πάµε, ο καιρός µας βιάζει! θα ιδής που θαρχωνται συχνά στ ωραίο σου περιβόλι».