Το επάγγελμα του οικονομολόγου: εξελίξεις και προοπτικές - τα επαγγελματικά δικαιώματα τ Την εποχή που ζούμε αναδεικνύεται η κοινωνική ανάγκη του επαγγέλματος του ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟΥ. Η εξέλιξη της ανθρώπινης ιστορίας είναι συνδεμένη με την εξέλιξη των επαγγελμάτων, τα οποία επαγγέλματα αναδεικνύονται όταν καθίστανται αναγκαία για την κοινωνία. Όταν καθημερινά οι πολίτες χρειάζονται τις υπηρεσίες του συγκεκριμένου επαγγέλματος. Η κοινωνική καταξίωση καθιερώνει ένα επάγγελμα και όχι οι νόμοι. Οι νόμοι επιβάλλουν την ορθή εργασιακή συμπεριφορά των επαγγελματιών για να μην εκμεταλλεύονται τους πολίτες με τις ειδικές γνώσεις τους. Ζούμε στην εποχή που το επάγγελμα του ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟΥ, είναι απαραίτητο στη σύγχρονη κοινωνία και στο σύγχρονο κράτος. Η συνεχής κοινωνική καταξίωσή του, αποτυπώνεται και στην αυξημένη «ζήτηση» που δείχνουν οι υποψήφιοι φοιτητές για τις οικονομικές σπουδές. Είναι αλήθεια, ότι οι οικονομικές σπουδές, έχουν μεγάλο επιστημονικό εύρος και αυτό καθιστά αναγκαία την αναζήτηση επιπλέον ειδίκευσης για τους απόφοιτους των σχετικών πανεπιστημιακών σχολών. Η ειδίκευση μπορεί επιτυγχάνεται είτε εντός της τεταρτοετούς φοίτησης, είτε στο πλαίσιο ενός μεταπτυχιακού προγράμματος σπουδών. Οι «σύγχρονες μορφές οικονομικών συναλλαγών» είναι αυτές που καθορίζουν την εξειδίκευση του επαγγέλματος του ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟΥ που χρειάζεται καθημερινά η κοινωνία. Υπάρχουν τομείς απασχόλησης των ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΩΝ που αρκούν οι γνώσεις του 1 / 11
πτυχίου. Άλλοι τομείς προϋποθέτουν μεταπτυχιακές σπουδές και άλλοι απαιτούν μεγαλύτερη επαγγελματική εμπειρία. Θεωρώ σημαντικό να εξετασθεί θεσμικά η υποχρεωτική πρακτική άσκηση όλων των οικονομολόγων στον τομέα που επιθυμούν. Ενδεχομένως και με καταβολή αποζημίωσης από τον ΟΑΕΔ. Η εμπειρία από τους νομικούς έχει αποδείξει ότι «η πρακτική άσκηση», βοηθά στην ομαλή εισδοχή ενός νέου, στο επάγγελμα. Το 1991 για πρώτη φορά στην Ελληνική Δημοκρατία καθιερώθηκε νομικά το επάγγελμα του ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟΥ με το ΠΔ 475/91. Στην περαιτέρω ανάλυση των εξειδικεύσεων του επαγγέλματος του Οικονομολόγου, θα ξεκινήσω από αυτά που έχουν τη μικρότερη ή και καθόλου νομική εξασφάλιση. 1. Οικονομολόγος - Τραπεζικός Υπάλληλος Δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη εξασφάλισης. Σαφώς και δεν είναι αναγκαίο όλοι οι τραπεζικοί υπάλληλοι να είναι κάτοχοι πτυχίου Οικονομικών Σπουδών. Είναι όμως αναγκαίο να γνωρίζουν «Οικονομικά» οι υπεύθυνοι συγκεκριμένων τμημάτων σε κάθε υποκατάστημα πολύ δε περισσότερο οι διευθυντές αυτών. Λέγεται, ότι αυτό προκύπτει «από την ίδια τη ζωή». Μη λησμονούμε ότι οι τράπεζες είναι ιδιωτικές επιχειρήσεις που σαφώς τις ενδιαφέρει να λειτουργούν αποτελεσματικά. 2 / 11
Δυστυχώς όμως ειδικά σήμερα οι τράπεζες στηριζόμενες στο «η μηχανογράφηση μπορεί να ελέγχει και να καθοδηγεί τους υπαλλήλους», αδιαφορούν για τις ουσιαστικές επιστημονικές γνώσεις των στελεχών τους. Έχουμε όμως τα τελευταία χρόνια δυσάρεστα αποτελέσματα από αυτήν την επιλογή και δυστυχώς «τη νύφη» την πληρώνουν απλοί πολίτες, που εμπιστεύονται τα στελέχη της τράπεζας, τα οποία δεν μπορούν να αξιολογήσουν τις επενδυτικές προτάσεις που προτείνουν στους πελάτες τους. Απλώς τις προτείνουν, γιατί είναι πρόταση της διοίκησης. Θεωρώ όμως, ότι οι οικονομικές εξελίξεις θα καταστήσουν υποχρεωτική την απόκτηση οικονομικών γνώσεων όλων των τραπεζικών υπαλλήλων. 2. Οικονομολόγος Δημόσιος Υπάλληλος Για τον δημόσιο τομέα υπάρχει το ΠΔ 50/2001 που περιγράφει ακριβώς τις ειδικότητες όσων εργάζονται στο δημόσιο τομέα και τα αναγκαία προσόντα αυτών. Δυστυχώς κατά τη συζήτηση στη Βουλή το ΟΕΕ το 2001, δεν επέλεξε να υποστηρίξει τη δημιουργία αυτόνομης ειδικότητας ΠΕ Οικονομολόγου. Έτσι σήμερα υπάρχει η ειδικότητα ΠΕ Διοικητικό-Οικονομικό. Υπάρχει επιπλέον παράγραφος με την οποία, η εκάστοτε δημόσια υπηρεσία που προσλαμβάνει ΠΕ Διοικητικό-Οικονομικό δύναται να ζητά από τους υποψηφίους, ειδικές οικονομικές γνώσεις. Απόρροια αυτής της νομοθετικής ρύθμισης είναι να υπάρχουν διευθυντές, ακραιφνώς οικονομικών υπηρεσιών, χωρίς κανένα τίτλο οικονομικών σπουδών. Παράδειγμα: Οικονομικός Επιθεωρητής που δεν έχει καθόλου οικονομικές σπουδές, αλλά νομικές σπουδές. 3 / 11
3. Οικονομολόγος εκπαιδευτικός Οι πτυχιούχοι των οικονομικών σχολών μπορούν να συμμετάσχουν στις εξετάσεις του ΑΣΕΠ. Κάθε απόφοιτος όμως της ΑΣΠΕΤΕ προηγείται αυτομάτως όλων των πτυχιούχων των οικονομικών σχολών, θεωρώντας ότι κατέχει εκπαιδευτικό τίτλο, εν αντιθέσει με έναν πτυχιούχο οικονομικής σχολής. Πολλοί συνάδελφοι επιλέγουν να παρακολουθήσουν μαθήματα στην εν λόγω σχολή, μετά την απόκτηση του πτυχίου τους. Η φοίτηση στη συγκεκριμένη σχολή είναι ένα έτος. Η εισαγωγή πραγματοποιείται με «σύστημα μοριοδότησης βάση αντικειμενικών προσόντων». 4 / 11
4. Οικονομολόγος Ερευνητής Ασκείται τελείως ελεύθερα. Συνήθως εργάζονται σε ερευνητικά κέντρα. Ιδιωτικά και Δημόσια. Η ειδίκευση και εξειδίκευση είναι αναγκαία. Δεν αρκούν οι γενικές οικονομικές γνώσεις που αποκτά κανείς κατά τη διάρκεια των σπουδών μιας τεταρτοετούς φοίτησης σε ένα πανεπιστήμιο. 5. Οικονομολόγος Κοστολόγος Πρόκειται για ένα επάγγελμα που είναι πλήρως «αρρύθμιστο». Συχνά η κοστολόγηση πραγματοποιείται από μαθηματικούς και μηχανολόγους μηχανικούς. Στις σύγχρονες μεθόδους οργάνωσης των φορέων, η κοστολόγηση στηρίζεται σε μηχανογραφημένα συστήματα. Ορισμένοι μάλιστα, πιστεύουν ότι η εργασία της κοστολόγησης ολοκληρώνεται με το σχεδιασμό του προγράμματος κοστολόγησης. Διαφεύγει πολλών, ότι η ίδια η συλλογή στοιχείων, αποτελεί σημαντικό στοιχείο της κοστολόγησης και ότι συνεχείς βελτιώσεις των γραμμών παραγωγής απαιτούν και συνεχή προσαρμογή του συστήματος κοστολόγησης. Η μη ανεπτυγμένη λειτουργία της κοστολόγησης στη χώρα, έχει αποτελέσει στο παρελθόν αιτία καταστροφής, πολλών παραγωγικών μονάδων. Παράδειγμα αποτελούν οι μονάδες παραγωγής ετοίμων ενδυμάτων τις προηγούμενες δεκαετίες. Μόλις άρχισε ο ανταγωνισμός από άλλες χώρες με φτηνότερο εργατικό κόστος, δεν μπόρεσαν να ανταπεξέλθουν στις συνθήκες που διαμορφώθηκαν. 5 / 11
Στη χώρα μας δυστυχώς δεν υπάρχουν πολλές μεγάλες παραγωγικές μονάδες. Πιστεύω όμως ότι η περιβόητη «οικονομική κρίση» θα ξεπεραστεί, μόνο αν η πατρίδα γίνει μια πραγματικά ανταγωνιστική παραγωγικά οικονομία και αυτό δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς κοστολόγους με επιστημονική κατάρτιση. 6. Οικονομολόγος Χρηματιστηριακός Σύμβουλος Υπάρχουν πέντε επίπεδα πιστοποιήσεων - συν ένα των χρηματιστηριακών παραγώγων. Είναι ανάλογα με τις εργασίες που επιθυμούν να εκτελούν οι πιστοποιημένοι. Προϋπόθεση όλων των πιστοποιήσεων είναι η κατοχή οικονομικών γνώσεων. Οι εξετάσεις πραγματοποιούνται από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς δύο φορές το χρόνο. Οι εξετάσεις συμπεριλαμβάνουν αντικείμενα Λειτουργίας Κεφαλαιαγοράς και Χρηματοοικονομικών Γνώσεων. 7. Οικονομολόγος Μελετητής Δεν είναι ευρέως γνωστό, αλλά το περιβόητο νομικό πλαίσιο καθορισμού των αδειών για τους μελετητές μηχανικούς, συμπεριλαμβάνει και εμάς τους Οικονομολόγους. Στο Ν 3316/2005 στον κατάλογο των 28 ειδικοτήτων που εκδίδονται άδειες μελετητών, συμπεριλαμβάνονται και οι «3. Οικονομικές Μελέτες» και «4. Μελέτες οργάνωσης και επιχειρησιακής έρευνας» που απαιτούν πτυχίο οικονομολόγου. Οι άδειες μελετητών με το συγκεκριμένο νόμο αφορούν στις μελέτες που συντάσσει ο δημόσιος τομέας. Ενίοτε επιδιώκεται από το δημόσιο η παράκαμψή του και λαμβάνουν χώρα προκηρύξεις από φορείς 6 / 11
του δημοσίου, χωρίς αναφορά στο συγκεκριμένο νομικό πλαίσιο. Είναι επίσης αλήθεια, ότι δεν έχει επιδιωχθεί μέχρι σήμερα από συναδέλφους -με τη μέθοδο της προσφυγής- να «πιέσουν» τους φορείς του δημοσίου στην πιστή εφαρμογή του νόμου, όπως έχουν κάνει άλλοι επαγγελματικοί χώροι. Στον ιδιωτικό τομέα, υπάρχει πρόβλεψη μόνο για τις οικονομοτεχνικές μελέτες που υποβάλλονται στο πλαίσιο του εκάστοτε Αναπτυξιακού νόμου. Οι οικονομικοί συντάκτες των σχετικών μελετών, πρέπει να κατέχουν άδεια ασκήσεως οικονομολογικού επαγγέλματος βάση του ΠΔ 472/1991. Οικονομοτεχνικές μελέτες που υποβάλλονται στο πλαίσιο άλλων διαδικασιών, δεν συμπεριλαμβάνονται στις παραπάνω διατάξεις, όπως οι επενδυτικές προτάσεις που κατατίθενται στα προγράμματα του ΕΣΠΑ. Η ίδια η αγορά όμως έχει καταστήσει απαραίτητους τους συναδέλφους στη σύνταξη όλων των οικονομοτεχνικών μελετών, είτε είναι αναγκαία η συμμετοχή τους από τον νόμο - είτε όχι. Επίσης οι ίδιοι συνάδελφοι ασχολούνται και με υλοποίηση των δράσεων αναπτυξιακών προγραμμάτων. 8. Ορκωτός Λογιστής Ελεγκτής Ένα από τα πιο «αγαπητά» επαγγέλματα τα τελευταία χρόνια. Υπάρχει αναλυτική νομοθετική ρύθμιση για τη άσκηση του. Ο νόμος σήμερα που προβλέπει τις λεπτομέρειες είναι ο 3693/2008. 7 / 11
- Πρόσληψη από μια εταιρία Ορκωτών Λογιστών Ελεγκτών o πρακτική εφαρμογή- εργασία τρία (3) έτη o παράλληλη παρακολούθηση του «μεταπτυχιακού προγράμματος» του ΙΣΟΕΛ ή προγράμματος μεταπτυχιακών σπουδών «Ελεγκτικής» σε ένα ΑΕΙ - επιτυχή συμμετοχή στις εξετάσεις που οργανώνει η ΕΛΤΕ Από Ορκωτούς Ελεγκτές Λογιστές ελέγχονται υποχρεωτικά οι Α.Ε που πληρούν τις δυο από τις τρεις προϋποθέσεις : - Κύκλος εργασιών 2.500.000 - Σύνολο Ενεργητικού 5.000.000 - Σύνολο εργαζομένων 50 άτομα Επίσης: - Νοσοκομεία 8 / 11
- ΟΤΑ - Ενώσεις Γεωργικών Συνεταιρισμών - Όλες οι θυγατρικές των εισηγμένων εταιριών στο Χ.Α.Α 9. Λογιστής Φοροτεχνικός Το επάγγελμα για το οποίο τα τελευταία χρόνια έχει γίνει μεγάλη συζήτηση. Σήμερα υπάρχουν οι εξής βαθμίδες: - Γ κατηγορίας. Με δικαίωμα υπογραφής Α & Β Λογιστικών Βιβλίων και κύκλο εργασιών έως και 1.500.000. Η μόνη προϋπόθεση που απαιτείται είναι η κατοχή πτυχίου ΑΕΙ - Β Κατηγορίας. Με δικαίωμα υπογραφής Α,Β & Γ Λογιστικών Βιβλίων και κύκλο εργασιών έως και 2.100.000. Αναγκαία προϋπόθεση: δύο χρόνια προϋπηρεσία ως Γ κατηγορία και παρακολούθηση ειδικών σεμιναρίων που οργανώνει το ΟΕΕ - Α κατηγορίας. Με δικαίωμα υπογραφής όλων των φορολογικών δηλώσεων και όλων των 9 / 11
οικονομικών καταστάσεων. Αναγκαία προϋπόθεση: τρία χρόνια προϋπηρεσία ως Β κατηγορία και παρακολούθηση ειδικών σεμιναρίων που οργανώνει το ΟΕΕ Σήμερα όλες οι φορολογικές δηλώσεις των επιτηδευματιών με κύκλο εργασιών άνω των 100.000 αν ασκούν εμπορία και άνω των 50.000 αν παρέχουν υπηρεσίες, πρέπει να υπογράφονται υποχρεωτικά από Λογιστές Φοροτεχνικούς. Επίσης υπάρχει και η πρόβλεψη του νόμου 3842/2010 περί πιστοποίησης των λογιστών φοροτεχνικών. Συγκεκριμένα, προβλέπει ειδική πιστοποίηση των λογιστών φοροτεχνικών, καθώς και ανάληψη συγκεκριμένων ευθυνών για τυχόν ανακρίβειες στις φορολογικές δηλώσεις που υπογράφουν. Και ενώ υπάρχουν όλα αυτά στο Ν. 3919/2011 που έχει καθιερωθεί να λέγεται ως «νόμος απελευθέρωσης κλειστών επαγγελμάτων» το άρθρο 3 τιτλοφορείται «Κατάργηση αδικαιολόγητων απαιτήσεων προηγούμενης διοικητικής άδειας για την άσκηση επαγγελμάτων». Εκεί λοιπόν με έμμεσο τρόπο επιδιώκεται η κατάργηση όλων των αδειών λειτουργίας όλων των επαγγελμάτων στη χώρα. Παρότι σήμερα, υπάρχουν επιφυλάξεις για τη σημασία των αδειών ασκήσεως του επαγγέλματος του Οικονομολόγου, η ίδια η «ζωή» καθορίζει τη σημαντικότητά του. Δεν μπορεί να «πάει μπροστά» η κοινωνία και το σύγχρονο κράτος, αν δεν εμπιστευθεί τους επιστήμονες της οικονομίας. Πανοζάχος Δημήτρης Οικονομολόγος 10 / 11
Σύμβουλος Λογιστικής Φοροτεχνικός 11 / 11