ΑΠΑΝΣΗΕΙ ΣΟΤ ΔΙΑΓΩΝΙΜΑΣΟ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

ΑΠΑΝΣΗΕΙ ΣΟΤ ΔΙΑΓΩΝΙΜΑΣΟ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Α. Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε τα αποσπάσματα: «Ἐξ οὗ καὶ δῆλον< ἄλλως ἂν ἐθισθείη» και «Μαρτυρεῖ δὲ< πολιτείας ἀγαθὴ φαύλης». Βλέπετε βιβλίο εκδοτικού «Ηθικά Νικομάχεια» σελ. 24 και 63. Β1. Ποια είδη ανθρώπινης "ἀρετῆς" διακρίνει ο Αριστοτέλης στο παρατιθέμενο πρώτο απόσπασμα και με ποιους τρόπους υποστηρίζει ότι αυτές κατακτώνται ; ε ποιο μέρος της ανθρώπινης ψυχής διατείνεται ο φιλόσοφος ότι ανήκει η καθεμιά τους ; Ο Αριστοτέλης στην πρώτη ενότητα του δεύτερου βιβλίου του έργου του διακρίνει τις ανθρώπινες αρετές σε δύο κύριες κατηγορίες: α. τις διανοητικές, που σχετίζονται με τη νόηση του ανθρώπου και αναπτύσσονται κατά κύριο λόγο με τη διδασκαλία, γι αυτό και η απόκτησή τους απαιτεί χρόνο και εμπειρία. Είναι ευνόητο ότι η διδασκαλία οποιουδήποτε γνωστικού αντικειμένου απλώνεται σε μια μικρή ή μεγάλη κατά περίπτωση έκταση χρόνου, ενώ ταυτόχρονα προϋποθέτει την εξοικείωση του διδασκόμενου με αυτό που του διδάσκεται. Στην κατηγορία των διανοητικών αρετών εντάσσονται η φρόνηση, η σύνεση, η σοφία, η οξύνοια, η κριτική και η συνθετική ικανότητα, με μια φράση το σύνολο των πνευματικών χαρισμάτων που μπορεί να παρουσιάσει ένας άνθρωπος. Από τη στιγμή που οι ιδιότητες αυτές αναπτύσσονται πρωτίστως με τη διδασκαλία, είναι εύλογο ότι την κύρια ευθύνη για τη μετάδοσή τους τη φέρει ο δάσκαλος, δηλαδή το πρόσωπο εκείνο που αναλαμβάνει τη μόρφωση, την πνευματική αγωγή ενός ατόμου. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι ο Αριστοτέλης παραγνωρίζει τον ρόλο της φυσικής καταβολής («φύσις») στην απόκτηση των διανοητικών αρετών. Οι αρετές αυτής της κατηγορίας ανήκουν κατά το φιλόσοφο στο καθαρά έλλογο μέρος της ανθρώπινης ψυχής («λόγον ἔχον») β. τις ηθικές, που σχετίζονται με το χαρακτήρα του ανθρώπου και η πρόσκτησή τους οδηγεί στην εκδήλωση συμπεριφορών κοινωνικά αποδεκτών (ως τέτοιες ο Αριστοτέλης θεωρεί τη δικαιοσύνη, τη σωφροσύνη, την ανδρεία, τον αλληλοσεβασμό κ.ά.). Οι αρετές αυτής της κατηγορίας αναπτύσσονται, κατά τον Σταγειρίτη φιλόσοφο, με τον εθισμό, δηλαδή με τη συστηματική και μακροχρόνια άσκηση στην εκδήλωση των επιδιωκόμενων, των επιθυμητών συμπεριφορών. Ενισχυτικό - αποδεικτικό στοιχείο του συγκεκριμένου τρόπου απόκτησης των ηθικών αρετών αποτελεί, κατά τον Αριστοτέλη, η ετυμολογική προέλευση του επιθέτου «ἠθικὸς» από τη λέξη «ἔθος», η οποία στην αρχαία ελληνική γλώσσα δήλωνε τον εθισμό, τη συνήθεια. Εφόσον η πρόσληψη των ιδιοτήτων αυτών οφείλεται στον εθισμό, είναι ευνόητο ότι την κύρια ευθύνη για την απόκτησή τους τη φέρει το ίδιο το άτομο, αφού εξαρτάται από τη Σελίδα 4 από 8

βούληση και τη διάθεσή του να «εθιστεί» στην εκδήλωση των ανάλογων ηθικών συμπεριφορών. Βέβαια, σημαντικό ρόλο στην κατάκτηση των ηθικών αρετών, ιδιαίτερα κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής ενός ανθρώπου, διαδραματίζει και το οικογενειακό αλλά και το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο εκείνος ανήκει. Ο φιλόσοφος εντάσσει τις ηθικές αρετές στο ἐπιθυμητικὸν μέρος της ανθρώπινης ψυχής, που μετέχει στο ἄλογον μέρος της, ελέγχεται όμως από το έλλογο. B2. «Εἰ γὰρ μὴ οὕτως εἶχεν, οὐδὲν ἂν ἔδει τοῦ διδάξοντος, ἀλλὰ πάντες ἂν ἐγίνοντο ἀγαθοὶ ἢ κακοί»: η άποψη που εκφράζεται στο απόσπασμα αυτό συμφωνεί με όσα ο Αριστοτέλης υποστήριξε στην πρώτη ενότητα σχετικά με τον ρόλο της διδασκαλίας στη γένεση και ανάπτυξη των αρετών (διανοητικών και ηθικών); Nα δικαιολογήσετε την άποψή σας. Στην πρώτη ενότητα των Ηθικών Νικομαχείων, ο Αριστοτέλης είχε τονίσει τον καθοριστικό ρόλο της διδασκαλίας για την απόκτηση των διανοητικών αρετών και του εθισμού για την απόκτηση των ηθικών. Στην τρίτη ενότητα, επισημαίνεται η συμβολή της διδασκαλίας στην ανάπτυξη και των ηθικών αρετών, μία θέση, η οποία, μολονότι σε μία πρώτη ανάγνωσή της φαίνεται αντιφατική, εντούτοις, συμφωνεί με την αρχική άποψη του φιλοσόφου για την απόκτηση των ηθικών αρετών μέσω του εθισμού. Απορρίπτει τη φύσιν όσο και τη διδαχήν ως παράγοντες που συντελούν στην απόκτηση των ηθικών αρετών. Την πρώτη, επειδή δρα ανεξάρτητα από τον άνθρωπο, και τη δεύτερη, επειδή στον συγκεκριμένο τομέα δεν επενεργεί σε όλους τους ανθρώπους. Έτσι ο Αριστοτέλης αναγνωρίζει τον εθισμό ως βασική διαδικασία πρόσκτησης των ηθικών αρετών. Αν οι διανοητικές αρετές (η σοφία, η οξύνοια, η κριτική και συνθετική ικανότητα), τα πνευματικά δηλαδή, χαρίσματα του ανθρώπου αναπτύσσονται πρωτίστως με τη διδασκαλία για αυτό και την κύρια ευθύνη για τη μετάδοσή τους τη φέρει ο δάσκαλος, η πρόσληψη των ηθικών αρετών οφείλεται, σύμφωνα με την άποψη του Αριστοτέλη, στον εθισμό, γι αυτό και την κύρια ευθύνη για την απόκτησή τους τη φέρει το ίδιο το άτομο. Από τη βούληση και τη διάθεση του κάθε ανθρώπου να εθιστεί σε ηθικές πράξεις και συμπεριφορές εξαρτάται η απόκτηση των αντίστοιχων ηθικών αρετών-ιδιοτήτων. Σε αυτήν ακριβώς τη διαδικασία εθισμού του ανθρώπου, κυρίως του νέου, στην ηθική αρετή, ο ρόλος του δασκάλου όχι μόνον δεν αποκλείεται αλλά αντιθέτως καθίσταται αναγκαίος και απαραίτητος. Δεδομένου ότι η ανάπτυξη ή η φθορά των ηθικών αρετών εξαρτάται από τον ορθό ή λανθασμένο αντιστοίχως, τρόπο άσκησής τους με άλλα λόγια, αφού η ποιότητα των πράξεων καθορίζει την ποιότητα των ἕξεων των ανθρώπων- η έγκαιρη έναρξη της ηθικής διαπαιδαγώγησης των νέων προβάλλεται από τον Αριστοτέλη ως αίτημα υψίστης σημασίας (Οὐ μικρὸν οὖν διαφέρει τὸ οὕτως ἢ οὕτως εὐθὺς ἐκ νέων ἐθίζεσθαι, ἀλλὰ πάμπολυ, μᾶλλον δὲ τὸ πᾶν). O άνθρωπος από την παιδική του ηλικία και σε όλη τη διάρκεια της ζωής του διδάσκεται από τους ίδιους τους φορείς κοινωνικοποίησής του (τους γονείς- Σελίδα 5 από 8

οικογένεια, τους δασκάλους-σχολείο, τους νομοθέτες-πόλη) τον ορθό τρόπο άσκησής (εθισμού) του στις ενάρετες πράξεις. H επιδίωξη μάλιστα, κάθε νομοθέτη με την άσκηση του νομοθετικού του λειτουργήματος είναι, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, η ηθική αρτίωση των πολιτών, η οποία επιτυγχάνεται με τον εθισμό τους μέσω των νόμων στην εκδήλωση ορθών συμπεριφορών. Β3. Ποια υπήρξε η διδακτική και συγγραφική δράση του Αριστοτέλη κατά τη δεύτερη περίοδο παραμονής του στην Αθήνα; Δείτε το σχολικό βιβλίο, σελίδες 145-147, «Επιστροφή του Αριστοτέλη στην Αθήνα: αρχίζει η τρίτη περίοδος της φιλοσοφικής του δραστηριότητας. Ο Αριστοτέλης διδάσκει στο Λύκειο» Β4. α. ἐμπειρίας, ἔσχηκε, φύσει, βούλημα, διδάξοντος: για κάθε μία λέξη να γράψετε ένα ουσιαστικό ετυμολογικά συγγενές στα νέα ελληνικά. ἐμπειρίας: πείραμα ἔσχηκε: σχήμα φύσει: φυτό βούλημα: βούληση διδάξοντος: διδασκαλείο β. διχόνοια, συνήθεια, υπέροχος, δίφρος, πυρίμαχος: για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις να βρείτε μία ετυμολογικά συγγενή λέξη από το πρωτότυπο κείμενο. διχόνοια: διττῆς συνήθεια: ἠθικῆς υπέροχος: ἔχει δίφρος: φερόμενος πυρίμαχος: πῦρ Σελίδα 6 από 8 ΑΔΙΔΑΚΣΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Γ1. Να μεταφράσετε το κείμενο που σας δίνεται. Όταν πληροφορήθηκαν αυτά οι Λακεδαιμόνιοι, σκότωσαν το διοικητή που εγκατέλειψε την ακρόπολη και δεν περίμενε την αποστολή βοήθειας, και διατάζουν στρατολόγηση (εκστρατεύουν) εναντίον των Θηβαίων. Ο Αγησίλαος, προβάλλοντας το επιχείρημα ότι είχε υπερβεί το τεσσαρακοστό έτος από την εφηβική ηλικία (τα 58 έτη), προσπαθούσε να δείξει ότι ίσχυε και για τους βασιλείς, όπως και για τους

απλούς πολίτες ο ίδιος νόμος, σύμφωνα με τον οποίο όλοι γενικά οι πολίτες αυτής της ηλικίας δεν ήταν υποχρεωμένοι να εκστρατεύσουν έξω από τη χώρα τους. Έτσι, και εκείνος με το επιχείρημα αυτό δεν πήρε μέρος στην εκστρατεία, ο πραγματικός όμως λόγος της παραμονής του στην πατρίδα δεν ήταν αυτός, αλλά επειδή ήξερε καλά ότι, αν αποδεχόταν την ηγεσία της εκστρατείας, οι συμπολίτες του θα έλεγαν ότι ο Αγησίλαος δημιουργεί προβλήματα στην πόλη, προκειμένου να βοηθήσει τους τυράννους. Γι αυτό τους άφησε να πάρουν σχετικά με αυτά όποια απόφαση ήθελαν. Γ2. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται: τὸν ἁρμοστὴν: κλητική ενικού και γενική πληθυντικού: ὦ ἀρμοστά, τῶν ἀρμοστῶν τὴν ἀκρόπολιν: δοτική ενικού και πληθυντικού: τῇ ἀκροπόλει, ταῖς ἀκροπόλεσι(ν) ἑαυτῶν: ίδια πτώση, θηλυκό γένος β προσώπου ενικού και πληθυντικού: σεαυτῆς, ὑμῶν αὐτῶν τὸν ἐγκαταλιπόντα: γενική και δοτική πληθυντικού του ίδιου γένους στον ίδιο χρόνο: τῶν ἐγκαταλιπόντων, τοῖς ἐγκαταλιποῦσι(ν) εἰδὼς: β ενικό υποτακτικής και προστακτικής Ενεστώτα: εἰδῇς, ἴσθι κατέμεινεν: γ πληθυντικό οριστικής παρατατικού και μέλλοντα της ίδιας φωνής: κατέμενον, καταμενοῦσιν ἀπεδείκνυε: απαρέμφατο ενεστώτα και αορίστου Μέσης Φωνής: ἀποδείκνυσθαι, ἀποδείξασθαι φαίνουσιν: γ ενικό και πληθυντικό οριστικής Παρακειμένου Μέσης Φωνής: πέφανται, πεφασμένοι εἰσὶν λέγων: β ενικό ευκτικής και προστακτικής Αορίστου β της ίδιας φωνής: εἴποις, εἰπὲ βοηθήσειε: το ίδιο πρόσωπο στον άλλο αριθμό σε ενεστώτα και αόριστο: βοηθοῖεν, βοηθήσαιεν και βοηθήσειαν Σελίδα 7 από 8

Γ3. α) Να αναγνωρίσετε το συντακτικό ρόλο των ακόλουθων λέξεων: τὸν ἐγκαταλιπόντα, ἐπὶ τοὺς Θηβαίους, ὄντα, ταῦτα, τούτου γ ἕνεκεν, βουλεύεσθαι. τὸν ἐγκαταλιπόντα: επιθετική μετοχή ως επιθετικός προσδιορισμός στο ἁρμοστὴν ἐπὶ τοὺς Θηβαίους: εμπρόθετος προσδιορισμός της εχθρικής κατεύθυνσης στο ρήμα φαίνουσιν ὄντα: κατηγορηματική μετοχή από το ρήμα ἀπεδείκνυε, συνημμένη στο αντικείμενο του ρήματος νόμον ταῦτα: σύστοιχο αντικείμενο στη μετοχή λέγων τούτου γ ἕνεκεν: εμπρόθετος προσδιορισμός της αιτίας στο ρήμα κατέμεινεν βουλεύεσθαι: τελικό απαρέμφατο ως έμμεσο αντικείμενο στο ρήμα εἴα β) «Κἀκεῖνος < παρέχοι.»: ε αυτή την περίοδο να βρείτε τις δευτερεύουσες προτάσεις, να τις χαρακτηρίσετε ως προς το είδος τους και να δικαιολογήσετε την έγκλιση εκφοράς τους. ὅτι λέξοιεν οἱ πολῖται: δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση, εισάγεται με το ὅτι και εκφέρεται με ευκτική του πλαγίου λόγου (λέξοιεν) γιατί εξαρτάται από ιστορικό Ενεστώτα (εὖ εἰδὼς). εἰ στρατηγοίη: δευτερεύουσα επιρρηματική υποθετική πρόταση Υπάρχει πλαγιωμένος υποθετικός λόγος που δηλώνει το προσδοκώμενο ( η υπόθεση είναι εἰ + ευκτική πλαγίου λόγου, η οποία ισοδυναμεί με υποτακτική, και η απόδοση είναι ευκτική Μέλλοντα) ὡς Ἀγησίλαος πράγματα τῇ πόλει παρέχοι: δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση, εισάγεται με το ὡς και εκφέρεται με ευκτική του πλαγίου λόγου (παρέχοι) γιατί εξαρτάται από ιστορικό Ενεστώτα (εὖ εἰδὼς) ὅπως βοηθήσειε τοῖς τυράννοις: δευτερεύουσα επιρρηματική τελική πρόταση, εισάγεται με το σύνδεσμο ὅπως και εκφέρεται με ευκτική πλαγίου λόγου (βοηθήσειε), γιατί εξαρτάται από ιστορικό Ενεστώτα (εὖ εἰδὼς) Σελίδα 8 από 8