Γιάννης Ι. Πασσάς. Γλώσσα. Οι λειτουργίες της γλώσσας Η γλωσσική 4εταβολή και ο δανεισ4ός

Transcript

1 Γιάννης Ι. Πασσάς Γλώσσα Οι λειτουργίες της γλώσσας Η γλωσσική 4εταβολή και ο δανεισ4ός

2 Αρχή πάντων ορισµός εστί Γλώσσα: Κώδικας ση4είων ορισ4ένης 4ορφής (γλωσσικής), 4ε τα ο<οία ε<ιτυγχάνεται η ε<ικοινωνία 4εταξύ των 4ελών 4ιας γλωσσικής κοινότητας (Μ<α4<ινιώτης, 1980). Λόγος: Η καθολική ικανότητα του ανθρώ<ου να ε<ικοινωνεί 4έσω 4ιας φυσικής γλώσσας (Saussure, 1976). Ο,ιλία: Η εξατο4ικευ4ένη, στιγ4ιαία και <αροδική χρήση 4ιας φυσικής γλώσσας (ό.<.).

3 Επικοινωνία Η διαδικασία 4ε την ο<οία ένας <ο4<ός 4εταδίδει ένα 4ήνυ4α σε έναν δέκτη 4ε στόχο να ε<ηρεάσει την κατάσταση και τη συ4<εριφορά του (Μ<ουραντάς, 1992).

4 Κώδικες Πε<ερασ4ένο (κλειστό) σύστη4α ση4είων, ο συνδυασ4ός των ο<οίων εξασφαλίζει την <αραγωγή α<εριόριστου αριθ4ού 4ηνυ4άτων. ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ: Σύγκρινε τους τρεις κώδικες <ου ακολουθούν και δικαιολόγησε την ά<οψη σύ4φωνα 4ε την ο<οία η γλώσσα, αν και δεν είναι ο 4οναδικός εκφραστικός τρό<ος του ανθρώ<ου, υ<ερέχει έναντι των υ<ολοί<ων ( εσ<οτό<ουλος, 2001). ΓΛKΣΣΑ - ΜΟΥΣΙΚΗ - ΖKΓΡΑΦΙΚΗ

5 Γλωσσικό σηµείο Η αδιάρρηκτη, αυθαίρετη και 4οναδική σύνδεση 4ιας έννοιας - ση4αινο4ένου 4ε 4ια εικόνα - ση4αίνον (Μ<α4<ινιώτης, 1980).

6 Λογική θεµελίωση Η <αγκοσ4ιο<οίηση, ως 4ία διαδικασία υ<έρβασης των εθνών - κρατών, έθεσε εκ νέου το ζήτη4α της ση4ασίας των 4ητρικών γλωσσών στο ε<ίκεντρο του τόσο του ε<ιστη4ονικού, όσο και (κυρίως) του καθη4ερινού λόγου. Η 4ητρική γλώσσα στο συγκεί4ενο αυτό έγινε αντιλη<τή αφενός ως το <ρώτο θύ4α της ο4ογενο<οιητικής <αγκοσ4ιο<οίησης, αφετέρου ως το κύριο όχη4α για την <ροστασία της εθνικής και <ολιτιστικής ετερότητας.

7 Θέση Η 4ητρική γλώσσα κατέχει κεντρικό ρόλο στη ζωή των ανθρώ<ων και των κοινωνιών. Η 4ητρική γλώσσα ως «ζωντανός οργανισ4ός» εξελίσσεται 4αζί 4ε τις ε<ικοινωνιακές ανάγκες των ο4ιλητών της. Ε<ο4ένως, ούτε η γλωσσική 4εταβολή ούτε ο δανεισ4ός <ρέ<ει να αντι4ετω<ίζονται ως φαινό4ενα κρίσης, αλλά ως φυσική εξέλιξη όλων των γλωσσών.

8 Οι λειτουργίες της γλώσσας έκφραση & ε<ικοινωνία ανά<τυξη της νόησης ΓΛKΣΣΑ συγκρότηση ταυτότητας ανά<τυξη <ολιτισ4ου

9 Οι ανησυχίες Συρρίκνωση του λεξιλογίου και α<λούστευση της γραφής και τύ<ων. Αλλοίωση του λεξιλογίου εξαιτίας του <λήθους των δανείων κυρίως α<ό τα Αγγλικά. Αύξηση της συχνότητας των γλωσσικών λαθών. Greeklish και αντικατάσταση του ελληνικού αλφαβήτου α<ό το λατινικό.

10 Γλωσσική µεταβολή Συ4βαίνει σταδιακά και συνεχώς ως α<οτέλεσ4α της ανάγκης να <ροσαρ4οστεί η γλώσσα στις διαρκώς 4εταβαλλό4ενες ε<ικοινωνιακές ανάγκες των φυσικών της ο4ιλητών α<ό τις ο<οίες και α<οκλειστικά εξαρτάται (Θεοφανο<ούλου, 1996). Αφορά όλες τις φυσικές γλώσσες και διαλέκτους, ε4φανίζεται σε όλα τα ε<ί<εδα (φωνολογία, γρα44ατική, ση4ασιολογία). Η αντι4ετώ<ισή της ως φαινο4ένου κρίσης και αλλοίωσης (ανησυχίες για συρρίκνωση της χρήσης της γλώσσας και ειδικά του λεξιλογίου της, α<λούστευση τύ<ων κτλ.) <ροϋ<οθέτει την αναγόρευση 4ιας <ροηγού4ενης 4ορφής της γλώσσας (<.χ. τα αρχαία ελληνικά για τους Έλληνες) σε ανώτερη, αξιολόγηση <ου γίνεται 4ε εξωγλωσσικά κριτήρια και κοινωνικο<ολιτική στόχευση (<.χ. αφύ<νιση της εθνικής υ<ερηφάνειας των Νεοελλήνων).

11 Γλωσσικός δανεισµός ιαχρονικό φαινό4ενο <ου εντάσσεται ανα<όσ<αστα στο <λαίσιο της ε<ικοινωνίας λαών και <ολιτισ4ών (Πα<αναστασίου, 2001). Τα δάνεια κανονικά («έ44εσα») ενσω4ατώνονται <λήρως στο λεξιλόγιο της γλώσσας, σε ση4είο <ου να 4ην αναγνωρίζονται <λέον ως τέτοια (<.χ. λατινικός «Μάρτιος»). Το <λήθος των λέξεων <ου 4ια γλώσσα δανείζεται, αλλά και η <ροέλευση των δανείων εξαρτάται α<ό εξωγλωσσικούς <αράγοντες (βλ. ισχυρές γλώσσες).

12 Το γλωσσικό λάθος ηλώνει την α<όκλιση α<ό τη γλωσσική νόρ4α, 4ια γλωσσική <οικιλία <ου αναγορεύεται σε <ρότυ<η 4ε εξωγλωσσικά κριτήρια. Α<οτελεί τ4ή4α της γλωσσικής αλλαγής, γι αυτό και «ενοχλεί» κυρίως στη «στατική» γρα<τή γλώσσα. Ο χρόνος θα δείξει αν θα ε<ικρατήσουν (Χρηστίδης, 1987). Η «καταδίκη» του εντάσσεται στο <λαίσιο της ρυθ4ιστικής αντίληψης για τη γλώσσα.

13 Greeklish Η χρήση τους ξεκίνησε εξαιτίας της αδυνα4ίας του διαδικτύου να αναγνωρίσει ελληνικούς χαρακτήρες, γι αυτό και σταδιακά <εριορίζεται. Οι έρευνες α<οδεικνύουν 4ικρή 4όνο ε<ίδρασή τους στο φαινό4ενο της δυσορθογραφίας των νέων, γι αυτό <ρέ<ει να θεωρηθούν ως αβάσι4ες οι ανησυχίες <ου θεωρούν τα greeklish <ροάγγελο της αντικατάστασης του ελληνικού αλφαβήτου α<ό το λατινικό.

14 Συµπεράσµατα Η σχέση γλώσσας και κοινωνίας είναι διαλεκτική: η γλώσσα δια4ορφώνει τη σκέψη και τη συ4<εριφορά των ανθρώ<ων, αλλά και δια4ορφώνεται α<ό αυτές. Η γλωσσική 4εταβολή και ο δανεισ4ός είναι στη φύση των γλωσσών και δεν <ρέ<ει να θεωρείται <ρόβλη4α.

15 Αναφορές εσ<οτό<ουλος, Κ. (2001). Φιλοσοφία και θεωρία του 7ολιτισ8ού. Αθήνα: Πα<αζήσης. Θεοφανο<ούλου,. (1996). Εξέλιξη και 8εταβολή στη γλώσσα. Αθήνα: Πανε<ιστή4ιο Αθηνών. Μ<α4<ινιώτης, Γ. (1980). Θεωρητική Γλωσσολογία. Αθήνα: Αυτοέκδοση. Μ<ουραντάς,. (1992). Μάνατζ8εντ: Οργανωσιακή θεωρία και συ87εριφορά. Αθήνα: Αυτοέκδοση. Πα<αναστασίου, Γ. (2001). Γλωσσικός δανεισ8ός. Αθήνα: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. Saussure, F. (1976). Μαθή8ατα Γενικής Γλωσσολογίας. Αθήνα: Πα<αζήσης. Χριστίδης, Α.Φ. (1987). Πώς η θε4ιτή διαφωνία έγινε αθέ4ιτη κινδυνολογία. Φιλόλογος, 47.