Μητρικός Θηλασμός «Τεχνικά Προβλήματα κι Αντιμετώπιση» Ιωάννου Ιωάννα Μαία, MSC Ειδική Μονάδα Προαγωγής Μητρικού Θηλασμού Τράπεζα Ανθρώπινου Γάλακτος Γ. Ν. Μ. «Έλενα Βενιζέλου» Μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου «Οι Φίλοι του θηλασμού» Μέλος των «Ευρωπαϊκών Τραπεζών Ανθρωπίνου Γάλακτος»
Μητρικός Θηλασμός Ο μητρικός θηλασμός αποτελεί μοναδικό γνώρισμα στα θηλαστικά και θεωρείται ο Φυσικός Τρόπος Διατροφής του βρέφους και του μικρού παιδιού. Ο ΠΟΥ προτείνει αποκλειστικό μητρικό θηλασμό για τους πρώτους έξι μήνες ζωής του βρέφους ως τον πλέον ενδεδειγμένο τρόπο σίτισης. (World Health Organization, 2017)
Προετοιμασία του Μαστού στην Εγκυμοσύνη Η προετοιμασία των μαστών για το θηλασμό ξεκινάει με την έναρξη της κύησης (Loedermilk, 2016). Από πολύ νωρίς η γυναίκα παρατηρεί τις μεταβολές στους μαστούς της καθώς σημειώνεται αύξηση και μεταβολή στο χρώμα και το μέγεθος της θηλαίας άλω. Ταυτόχρονά, οι θηλές και η θηλαία άλως διατηρούνται λιπαρές, λόγω λιπαρής ουσίας που εκκρίνεται από τα φυμάτια του Montgomery. Κύριο ρόλο στις μεταβολές αυτές έχουν οι ορμονικές αλλαγές που διαδραματίζονται κατά την διάρκεια της κύησης.
Προετοιμασία του Μαστού στην Εγκυμοσύνη Παλαιοτέρα επικρατούσε η πεποίθηση πως η προετοιμασία των θηλών είναι απαραίτητο να ξεκίνα κατά την διάρκεια της κύησης. Πιέζοντας ή κάνοντας μαλάξεις στην θηλή και αντλώντας ποσότητα γάλακτος. Με την πάροδο των ετών οι τεχνικές αυτές εγκαταλείφτηκαν, καθώς προκαλούσαν τραυματισμό στην θηλή και πρόωρες συσπάσεις μήτρας. Πλέον, θεωρείται αρκετό η προετοιμασία των θηλών με απλό καθαρισμό μόνο με νερό. Όχι : οινόπνευμα, αντισηπτικό ή καθαριστικό
Ανατομία Μαστού Το μέγεθος του μαστού εξαρτάται από το λιπώδη ιστό και δεν έχει καμιά συμμετοχή στη παραγωγή γάλακτος. Το λειτουργικό κομμάτι (παρέγχυμα) είναι ίδιο σε όλες τις γυναίκες.
Μηχανισμός Γαλακτοφορίας Η γαλακτοφορία είναι μια νευροορμονική λειτουργία που υπακούει στο νόμο «Ζήτηση Προσφορά» Ο μαστός δεν έχει αποθηκευτικό χαρακτήρα αλλά παράγει αμείωτα όσο υπάρχει ερέθισμα
Θηλασμός Αμέσως μετά τον Τοκετό Επαφή Δέρμα με Δέρμα Μετά τον τοκετό και εφόσον όλα είναι καλά το μωρό μπορεί να δοθεί άμεσα στη μαμά για να το κρατήσει στο στήθος της «δέρμα με δέρμα» τουλάχιστον μία ώρα. Αυτό ισχύει και σε περίπτωση που το μωρό γεννηθεί με ΚΤ και η μαμά δεν έχει πάρει γενική αναισθησία.
Τέσσερις Βασικοί Πυλώνες 1.Το Κράτημα του Μωρού και οι Θέσεις του Θηλασμού 2.Το Κράτημα του Στήθους 3. Σύλληψη της Θηλής 4. Αναγνώριση Πείνας
Τέσσερις Βασικοί Πυλώνες 1. Το κράτημα του μωρού και οι θέσεις του Θηλασμού Οι συνήθεις θέση θηλασμού είναι: 1. Κλασική θέση θηλασμού (θέση λίκνου) 2. Θέση «αντίστροφης αγκαλιάς» (για μικρά βρέφη) 3. Θέση «Rugby» 4. Ξαπλωτή θέση 5. «Παθητική Τοποθέτηση», το μωρό έρποντας βρίσκει μόνο του το στήθος (συνήθως μετά τον τοκετό)
Τέσσερις Βασικοί Πυλώνες 1. Το κράτημα του μωρού και οι θέσεις του Θηλασμού Δίνει περισσότερο έλεγχο Δυσκολεύει τις γυναίκες με ΚΤ ή επεμβατικό ΦΤ Έλεγχος και συγκράτηση Μεγάλων Μαστών Προτιμάται σε ΚΤ και σε Επίπεδες Θηλές Καλύτερη αντίληψη της ορθής σύλληψης (latch on) Καλύτερη θέση μετά από Κ.Τ. ή Επεμβατικούς Φ.Τ. Κακή αντίληψη της ορθής σύλληψης latch on Ελεγχόμενη ροή γάλακτος σε Υπερφόρτωση Καλύτερο άδειασμα των Μασχαλιαίων Γαλακτοφόρων Πόρων Μεγάλη άνεση για τον νυκτερινό θηλασμό Δυσκολίες σε Μεγάλη Ροή Γάλακτος Δύσκολη για γυναίκες που δεν μπορούν να καθίσουν.
Τέσσερις Βασικοί Πυλώνες 2. Λαβές Στήριξης Μαστού - Στήριξη με λαβή σε σχήμα U - C & Sandwich - Έλεγχος του μαστού χωρίς να αλλοιώνεται το φυσικό του σχήμα. - Συγκράτηση του στήθους χωρίς να εμποδίζεται το νεογνό στη σύλληψή του. - Κατάλληλη για μωρά που θηλάζουν ξαπλωμένα στο πλάι ή σε θέση rugby. - Κατάλληλη για μωρά που θηλάζουν σε θέση λίκνου ή αντίστροφου λίκνου. - Χρησιμοποιείται όταν ο μαστός της μητέρας είναι μεγάλος ή η θηλή της είναι επίπεδη εισέχουσα. - Η μητέρα πιάνει με τον αντίχειρα και τον δείκτη την θηλαία άλω και την συνθλίβει. - Με αυτόν τον τρόπο το μωρό πιάνει εύκολα και θηλάζει με επιτυχία.
Τέσσερις Βασικοί Πυλώνες 3. Ορθή Σύλληψη του Μαστού (Latch on) Ενστικτώδης στάση Τα χείλη είναι ανεστραμμένα προς τα έξω Το στόμα είναι διάπλατα ανοικτό Ορθή σύλληψη σημαίνει απόλυτη επαφή και ανώδυνο θηλασμό Η γνάθος σχηματίζει γωνία >130 ο
Τέσσερις Βασικοί Πυλώνες 3. Ενδείξεις Λανθασμένης Σύλληψης του Μαστού Το στόμα δεν είναι καλά ανοικτό. Τα χείλη δεν είναι ανεστραμμένα προς τα έξω. Λανθασμένη σύλληψη σημαίνει κακή επαφή και επώδυνο θηλασμό. Η γνάθος σχηματίζει γωνία <130 ο.
Τέσσερις Βασικοί Πυλώνες 3. Σωστή Απομάκρυνση του Νεογνού από το Στήθος
Τέσσερις Βασικοί Πυλώνες 4. Σημάδια Πεινάς Το μωρό πρέπει να ξεκινήσει το θηλασμό πριν εκδηλώσει έντονη πείνα: Αρχικά σημάδια πείνας Η ιδανική στιγμή για να ταΐσει το μωρό της Ενδιάμεσα σημάδια πείνας Το μωρό αρχίζει να πεινά αρκετά Σημάδια προχωρημένης πείνας Πρέπει να ηρεμήσει πρώτα το μωρό πριν το βάλει ξανά στο στήθος
Τέσσερις Βασικοί Πυλώνες 4. Σημάδια Κορεσμού Ιικικ κκκμ,κκκ κκκκ κκκκ κκκκ κκκξ ξκκκ κκκκ κκκκ κκκκ λλλλ λλλλ λλλλ λ κλλ κκξ ξξλ κκξ κξξ ξξξ ξξξ ξξξ ξξξ ξξκ λκξ ξξξ ξξξ ξξξ ξξ
Μητρικός Θηλασμός «Τεχνικά Προβλήματα κι Αντιμετώπιση»
Προβλήματα Τεχνικής Άλλες αιτίες Νόσος Paget Ανατομία της μητέρας Εισέχουσες ή επίπεδες θηλές Λοιμώξεις Μύκητες (καντιντίαση) Βακτηριακές (Staph. Aureus) Ιογενείς (απλός έρπης) Πόνος και Βλάβη στην θηλή Ανατομία των βρεφών - Κοντός χαλινός - Υπερώα με μαλακή καμάρα Νευροαγγειακές - Αγγειοσπασμός θηλής - Φαινόμενο Reynaud Δερματολογικές Παθήσεις της Θηλής - Δερματίτιδα - Ψωρίαση Αιτίες Επώδυνων Θηλών
Συνήθη Προβλήματα Επίπεδες θηλές
Συνήθη Προβλήματα Επίπεδες ή Εισέχουσες Θηλές Η προετοιμασία των θηλών γίνεται πριν την τοποθέτηση του βρέφους στο στήθος και περιλαμβάνει: 1.Απαλό άγγιγμα ή μασάζ ή τοποθέτηση πάνω από την θηλή κρύου επιθέματος, το οποίο θα τονώσει στυτικό ιστό. 2. Ασκήσεις Hoffman
Συνήθη Προβλήματα - Επίπεδες ή Εισέχουσες Θηλές Αντιμετώπιση
Συνήθη Προβλήματα - Πληγωμένες θηλές Πρόκειται συνήθως για απλό ερεθισμό του δέρματος. Ενδέχεται να δείτε αληθινά σχισίματα στον αυχένα της θηλής ή να υπάρχουν πληγές που να φαίνονται σαν ολόκληροι <<κρατήρες>> πάνω στην θηλή. Οφείλεται σε: Λανθασμένη τοποθέτηση του νεογνού στο στήθος Λανθασμένη απομάκρυνση του νεογνού από το στήθος Συχνή καθαριότητα των Θηλών με σαπούνι Χρήση επιθεμάτων στήθους Σύγχυση θηλών στο βρέφος Χρήση αντλίας κακής ποιότητας Κοντή γλώσσα και ο βραχύς χαλινός του βρέφους Στοματίτιδα του βρέφους και η καντιντίαση θηλών
Συνήθη Προβλήματα - Πληγωμένες θηλές Αντιμετώπιση Διόρθωση της στάσης του θηλασμού Χρήση προστατευτικών θηλών (Κοχύλια) Εναλλαγή στάσεων θηλασμού Επάλειψη των θηλών με μητρικό γάλα Χρήση ως επιθέματα τα φακελάκια του μαύρου τσαγιού Επάλειψη των θηλών με λανολίνη Αποφυγή Επιθεμάτων
Συνήθη Προβλήματα Υπερφόρτωση - Εμφανίζεται το 3 ο με 4 ο 24ωρο - Το στήθος είναι πρησμένο & καμιά φορά κόκκινο - Το δέρμα είναι τεντωμένο & προκαλεί ενόχληση & πόνο - Το μωρό δυσκολεύεται να θηλάσει Αντιμετώπιση 1. Συχνοί θηλασμοί, ώστε να ξαλαφρώνει το στήθος 2. Μασάζ για να αποσυμφορηθεί η περιοχή γύρω από την θηλή, ώστε το μωρό να μπορέσει να πιάσει την θηλαία άλω 3. Ζεστά ντους ή επιθέματα στο στήθος πριν το θηλασμό για να ρέει το γάλα εύκολα 4. Άντληση κάποιας ποσότητας γάλακτος με το χέρι, ώστε το μωρό να μπορέσει να πιάσει την θηλαία άλω 5. Κρύες κομπρέσες μετά από τον θηλασμό ή το μασάζ 6. Άνετα ρούχα όχι στενοί στηθόδεσμοι
Συνήθη Προβλήματα Υπερφόρτωση Εντόπιση υπερφόρτωσης μαστού Στην θηλαία άλω Στο σώμα του μαστού Και στα δύο
Συνήθη Προβλήματα Υπερφόρτωση - Περιθηλαίο Οίδημα Τεχνική Cotterman Μέθοδος δύο δακτύλων Χρησιμοποιώντας δύο ή τρία δάκτυλα σε κάθε πλευρά, με τις άκρες των δακτύλων, κρατήστε τα άκρα κυρτωμένα. Με δυο χεριά, Μέθοδος δύο βημάτων Με ονυχοφόρες φάλαγγες να αγγίζουν την θηλή, χρησιμοποιείστε μερικά δάκτυλα σε κάθε πλευρά. Μετακινήστε κατά ένα τέταρτο και επαναλάβετε. Δύο αντίχειρες, Μέθοδος δύο βημάτων Χρησιμοποιείστε δύο αντίχειρες κρατώντας την βάση των φαλαγγών στο ύψος της θηλή. Μετακινήστε τα δάκτυλα κατά ένα τέταρτο και επαναλάβετε.
Συνήθη Προβλήματα Υπερφόρτωση - Τεχνική Marmet 1. Πριν την έναρξη του μασάζ καλό είναι η μητέρα έχοντας κάνει μετά χέρια της μπουνιές να κάνει μαλάξεις στο στήθος πάνω από τα ρούχα της. 2. Στην συνέχεια να κάνει ένα ζεστό μπάνιο. Αν δεν είναι σε θέση να κάνει μπάνιο τοποθετεί στο στήθος της ζεστά επιθέματα. 3. Εφόσον αυτά γίνουν χλιαρά, τα αφαιρεί και τοποθετεί στις φάλαγγες των δακτύλων της λίγο σαπούνι για να γλιστράει το χέρι της πάνω στο στήθος της και να μην το τραυματίσει. 4. Ξεκινάει από το άνω και έξω τεταρτημόριο του στήθους κάνοντας κυκλικές κινήσεις από την βάση του στήθους προς την θηλαία άλω. Μόλις φτάσει την θηλαία άλω και ανάλογα με το μέγεθος της χρησιμοποιεί τα δύο δάκτυλα του χεριού της.
Συνήθη Προβλήματα Υπερφόρτωση Τεχνική Marmet Στην συνέχεια παροτρύνουμε την γυναικά να γύρει προς τα μπρος και να βάλει τα χέρια της κάτω από τα στήθη της και να τα ανακαινίσει ελαφρά μερικές φόρες πάνω κάτω (με αυτόν τον τρόπο βοηθάει να κατέβει το γάλα προς την θηλή με την βοήθεια της βαρύτητας). Εφόσον ολοκληρώσει το μασάζ, πιάνει το στήθος με τα δύο της χέρια από την βάση προς την θηλή και ασκεί μια ελαφρά πίεση από την βάση προς την θηλή. Επίσης κινεί τα δάκτυλα προς τον θώρακα και τραβάει το στήθος προς τα πίσω. Με τον δείκτη και την αντίχειρα ασκεί πίεση στην θηλαία άλω στην 12 η με 6 η ώρα και στην 3 η με 9 η ώρα (δείκτες του ρολογιού).
Συνήθη Προβλήματα Ανεπάρκεια Γάλακτος Τον πρώτο καιρό που οι θηλασμοί είναι συχνοί και ακατάστατοι, οι μητέρες ανησυχούν ότι το γάλα τους δεν επαρκεί. Αναφέρουν ότι το στήθος τους είναι «άδειο και μαλακό». Στην πραγματικότητα το στήθος δεν αδειάζει πότε, παράγει κάθε φορά που το μωρό μπαίνει στο στήθος. Αρκεί να θηλάζει σωστά και να μην πιπιλάει.
Είδη Μητρικού Είδη του Μητρικού Γάλακτος Γάλακτος Πύαρ (7 ημέρες 1 εβδομάδα) Μεταβατικό Γάλα (από την 7 η ημέρα έως την 20 η ) Ώριμο Γάλα (από την 20 η ημέρα και μετά)
Συνήθη Προβλήματα - Υπερπαραγωγή Γάλακτος Τόσο στη μητέρα: Διογκωμένο, σκληρό στήθος Πόνος και δυσφορία στο στήθος με την παρέλευση λίγων ωρών από τον τελευταίο θηλασμό. Συχνές & επαναλαμβανόμενες μαστίτιδες Όσο και στο βρέφος: Δυσκολία στο θηλασμό Νευρικό, σταματάει συχνά το θηλασμό και αφού αφήσει το στήθος αρχίζει να κλαίει Έντονοι κολικοί κατά τους πρώτους μήνες Η κατάσταση αυτή είναι συχνότερη σε μητέρες που: Χρησιμοποιούν υπερβολικά ή χωρίς ένδειξη θήλαστρο Μη πρωτότοκες που έχουν θηλάσει με επιτυχία προηγούμενα παιδιά
Συνήθη Προβλήματα - Υπερπαραγωγή Γάλακτος Η κατάσταση αυτή της μητέρας, που μπορεί να διαρκέσει από λίγες μόνον ημέρες έως πολλές εβδομάδες, λύνεται συνήθως με μη φαρμακολογικά μέτρα όπως: Βελτίωση της τεχνικής του θηλασμού ώστε να «αδειάζει» καλύτερα το στήθος. Απεριόριστη πρόσβαση (όσο αφορά συχνότητα και διάρκεια) του βρέφους στο στήθος Άντληση μικρής ποσότητας γάλακτος πριν το θηλασμό καλύτερα με το χέρι, παρά με αντλία. Θηλασμός μόνον από το ένα στήθος κάθε φορά. Αξιοποίηση της βαρύτητας π.χ. ξαπλώνοντας ανάσκελα και τοποθετώντας το βρέφος στο στήθος της μητέρας, έτσι ώστε η κοιλιά του να έρχεται σε επαφή με την κοιλιά της. Συχνή διακοπή του θηλασμού προκειμένου να ρευτεί το βρέφος Ψύξη του στήθους μετά το θηλασμό (π.χ. με τη βοήθεια τυλιγμένης παγοκύστης).
Συνήθη Προβλήματα - Μαστίτιδα Είναι η φλεγμονή του στήθους με συχνότητα 9,5% τους τρεις πρώτους μήνες της γαλουχίας. Αποτελεί τον συχνότερο λόγο για πρόωρο αποθηλασμό. Οφείλεται σε μικροβιακή λοίμωξη της μητέρας από Χρυσίζοντα σταφυλόκοκκο. Αίτια 1. Η σωματική κούραση και το στρες της μητέρας. 2. Οι ερεθισμένες θηλές και η εμφάνιση ραγάδων 3. Η υπερπαραγωγή γάλακτος ή η μη τακτική απομάκρυνση Του γάλακτος από το στήθος, λόγω της στάσης του γάλακτος. 4. Η απόφραξη γαλακτοφόρου πόρου 5. Οι δυσκολίες στην προσκόλληση του μωρού στο στήθος 6. Οι στενοί στηθόδεσμοι 7. Προβλήματα στην υγεία της μητέρας (αναιμία)
Συνήθη Προβλήματα - Μαστίτιδα Συμπτώματα: 1. Γενικευμένη κακουχία 2. Πυρετός > 38,5 0 C 3. Ρίγος & Πονοκέφαλος 4. Ερυθρότητα & Πόνος στο στήθος & στην θηλή ή στην θηλαία άλω 5. Δυσκολία ροής του γάλακτος Αντιμετώπιση: 1. Συχνοί θηλασμοί, προτείνεται το ελάχιστο κάθε 2 h, ακόμα και την νύχτα 2. Εναλλαγή στάσεων με το πηγούνι του νεογνού στραμμένο στην πάσχουσα περιοχή 3. Υγρές, ζεστές κομπρέσες 4. Λήψη αρκετών υγρών, καλή ενυδάτωση 5. Εάν ο πυρετός είναι > 38,5 0 C για >24h, χορήγηση αντιβίωσης για 10 ημέρες 6. Ξεκούραση
Συνήθη Προβλήματα Απόστημα Οφείλεται σε παραμελημένη μαστίτιδα και συνοδεύεται από πυρετό και ρίγος Αντιμετώπιση Παραπομπή σε χειρούργο
Συνήθη Προβλήματα Απόφραξη γαλακτοφόρου πόρου Ορισμός: Η παρεμπόδιση της παροχέτευσης του γάλακτος Προκαλείται: Από την εξωτερική πίεση που ασκείται ή/και στο μη αποτελεσματικό άδειασμα του στήθους Αντιμετωπίζεται: Με συχνούς θηλασμούς με το πηγούνι του νεογνού στραμμένο προς την σκληρή και επώδυνη περιοχή Ζεστές κομπρέσες και απαλό μασάζ, πριν το γεύμα ή ήπια πίεση πίσω από τον φραγμένο πόρο για να βοηθήσει την ροή του γάλακτος Αποφυγή στενών ρούχων και εσωρούχων που πιέζουν την περιοχή Χρήση αντιφλεγμονωδών φάρμακων με την υπόδειξη γιατρού
Συνήθη Προβλήματα - Φυσαλίδα θηλής Εμφανίζεται ως μια λεύκη/κίτρινη κηλίδα πάνω στην θηλή που προκαλεί έντονο πόνο κατά την διάρκεια του θηλασμού Προκαλείται από την τριβή του δέρματος της θηλής στο στόμα του μωρού, λόγω των πολύ συχνών θηλασμών ή και λόγω της κακής τοποθέτησης Αντιμετωπίζεται με συχνούς θηλασμούς
Συνήθη Προβλήματα Μυκητίαση ΣΤΗΝ ΜΗΤΕΡΑ - Έντονο πόνο στην θηλή - Κνησμό, αίσθημα καύσου στις θηλές - Η γυναικά περιγραφεί πόνο σαν σπασμένα γυαλιά - Κολπίτιδα ΣΤΟ ΝΕΟΓΝΟ - Παράτριμμα - Κρεμώδη λευκά στίγματα στην στοματική κοιλότητα, στα μάγουλα, στην γλώσσα λεύκη γυαλάδα στο σάλιο/εσωτερικό χειλιών - Άρνηση στήθους Αντιμετώπιση Σχολαστικό πλύσιμο των χεριών Αποφυγή επιθεμάτων στήθους Διακοπή ζάχαρης από την διατροφή της μητέρας Εφαρμογή αντιμυκητισιακής αγωγής στην θηλή και στο στόμα του παιδιού
Ειδική Μονάδα Προαγωγής Μητρικού Θηλασμού Τράπεζα Ανθρώπινου Γάλακτος Γ. Ν. Μ. «Έλενα Βενιζέλου» Εμείς είμαστε κάθε στιγμή στη διάθεσή σας για να σας βοηθήσουμε και να σας ενημερώσουμε στο ΤΗΛ- FAX: 210-6462782 Ε-mail επικοινωνίας: breastfeeding-dept@hospital-elena.gr
Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας...