Ξηπρηαθή Δξγαζία ΘΑΛΝΛΗΠΡΗΘΖ ΠΚΚΝΟΦΩΠΖCOMPLIANCE Ξξφιεςε θαη θαηαζηνιή ηεο λνκηκνπνίεζεο εζφδσλ απφ εγθιεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο Anti moneylaundering Ξέηξνο Γίγαο Ησάλλεο Ξαπαδφπνπινο Δπηβιέπσλ Θαζεγεηήο Γξ Γεκήηξηνο Η Καδπηηλφο Πεπηέκβξηνο 2013 1
Θαλνληζηηθή Ππκκφξθσζε ΞΗΛΑΘΑΠ ΞΔΟΗΔΣΝΚΔΛΩΛ Πειίδα ΞΔΟΗΔΣΝΚΔΛΑ 2 Δηζαγσγή 8 ΡΗ ΔΗΛΑΗ Ζ ΘΑΛΝΛΗΠΡΗΘΖ ΠΚΚΝΟΦΥΠΖ; 10 Νξηζκφο ηεο Θαλνληζηηθήο Ππκκφξθσζεο 10 ΔΛΝΡΖΡΑ 1 ΡΝ ΝΟΓΑΛΥΚΔΛΝ ΔΓΘΙΖΚΑ 14 «Ξνιηηηθή πσιήζεσλ «κε βάζε ηηο αλάγθεο» 15 Ηζηνξηθφ 15 Ζ ΠΛΓΔΠΖ ΡΖΠ ΛΝΚΗΚΝΞΝΗΖΠΖΠ ΔΠΝΓΥΛ ΑΞΝ ΔΓΘΙΖΚΑΡΗΘΔΠ ΓΟΑΠΡΖΟΗΝΡΖΡΔΠ ΚΔ ΡΝ ΝΟΓΑΛΥΚΔΛΝ ΔΓΘΙΖΚΑ ΔΗΓΗΘΝΡΔΟΑ 17 ΡΑ ΔΞΗΚΔΟΝΠ ΝΗΘΝΛΝΚΗΘΑ ΔΓΘΙΖΚΑΡΑ 18 Γηαηί είλαη ζεκαληηθή ε Θαλνληζηηθή Ππκκφξθσζε; 19 Ρν Θφζηνο ηεο Κε-Ρήξεζεο 20 ΔΛΝΡΖΡΑ 2 ΘΑΛΝΛΗΠΡΗΘΖ ΠΚΚΝΟΦΥΠΖ ΛΝΚΝΗ & ΘΑΛΝΛΗΠΚΝΗ ΔΙΙΑΓΝΠ 21 Λφκνο πεξί Ρξαπεδηθνχ Απνξξήηνπ 1059/71 21 2
Λ.2472/1997 Ξξνζηαζία Γεδνκέλσλ Ξξνζσπηθνχ Σαξαθηήξα 21 Ρα γεληθά 21 Ρα επαίζζεηα 21 Δπεμεξγαζία επαίζζεησλ δεδνκέλσλ 22 Γηθαίσκα Ξειάηε γηα Opt-Out 22 Γξαθεία Ππγθέληξσζεο Νηθνλνκηθψλ Ξιεξνθνξηψλ (Ρεηξεζίαο) Ρακείν Δγγχεζεο Θαηαζέζεσλ θαη Δπελδχζεσλ (ΡΔΘE) Πχζηεκα Απνδεκίσζεο Σξεκαηνπηζησηηθψλ πεξεζηψλ ηνπ Ζλσκέλνπ Βαζηιείνπ 23 23 23 Ξ.Γ./Ρ.Δ. 2501/2002 Γηαθάλεηα Ππλαιιαγψλ 24 1. Ξξν ζπκβαηηθή (Pre-contractual) 24 2. Ππκβαηηθή (Contractual) 24 Θψδηθεο Γενληνινγίαο Δπηηξνπήο Θεθαιαηαγνξάο 25 Λ.3691/2008 Γηα ην Μέπιπκα Σξήκαηνο (AML) 25 ΔΛΝΡΖΡΑ 3 MARKETS IN FINANCIAL INSTRUMENTS DIRECTIVE (MIFID) 26 Πε πνηεο ρψξεο εθαξκφδεηαη 26 Πηφρνο 26 MiFID - Ρη πξνζθέξεη ζηνλ επελδπηή; 26 3
Ξνηα Ξξντφληα & Δπελδπηηθέο πεξεζίεο αθνξά; 27 Δπελδπηηθέο πεξεζίεο 27 Σξεκαηννηθνλνκηθά Κέζα 27 Ξνηα Ξξντφληα ΓΔΛ αθνξά; 27 Γελ εκπίπηνπλ ζηε Νδεγία: 27 Ξνιηηηθή Δθηέιεζεο Δληνιψλ (Order Execution Policy) 28 ΔΛΝΡΖΡΑ 4 ΝΗ ΡΔΣΛΗΘΔΠ ΜΔΞΙΚΑΡΝΠ ΣΟΖΚΑΡΝΠ 29 ΡΝΞΝΘΔΡΖΠΖ 29 ΠΠΠΥΟΔΠΖ 29 ΝΙΝΘΙΖΟΥΠΖ 29 ΑΚΔΠΖ ΓΗΝΣΔΡΔΠΖ ΡΥΛ ΔΠΝΓΥΛ 30 ΔΚΚΔΠΖ ΓΗΝΣΔΡΔΠΖ ΡΥΛ ΔΠΝΓΥΛ 31 ΝΗ ΔΛΓΗΑΚΔΠΝΗ ΙΝΓΑΟΗΑΠΚΝΗ ΞΙΖΟΥΚΥΛ 33 ΠΛΑΙΙΑΓΔΠ ΚΔΠΥ ΡΝ ΓΗΑΓΗΘΡΝ 34 Ν ΘΒΔΟΛΝΣΥΟΝΠ 35 ΝΗ ΡΟΑΞΔΕΔΠ ΘΑΗ ΝΗ ΡΟΑΞΔΕΗΘΔΠ ΔΟΓΑΠΗΔΠ ΠΡΝΛ ΘΒΔΟΛΝΣΥΟΝ 36 ΙΝΗΞΝΠ ΣΟΖΚΑΡΝΞΗΠΡΥΡΗΘΝΠ ΡΝΚΔΑΠ 37 4
Αλψλπκα νκφινγα 38 Ππληαμηνδνηηθά πξνγξάκκαηα 38 Penny stocks 39 Νptions 39 ΔΞΗΣΔΗΟΖΚΑΡΗΘΔΠ ΚΝΛΑΓΔΠ 40 Δηαηξίεο «Βηηξίλα» 40 πεξάθηηεο εηαηξίεο 41 ΝΗ ΓΟΝΚΝΗ ΡΖΠ ΦΝΟΝΓΗΑΦΓΖΠ 44 1. Γηαδνρηθέο αγνξαπσιεζίεο αθηλήησλ ζε αζπλήζηζηα πςειφ ηίκεκα 45 2. Δηθνληθέο ηξηγσληθέο ζπλαιιαγέο 45 3. Αγνξά ππεξπνιπηειψλ ζθαθψλ αλαςπρήο σο επαγγεικαηηθψλ 47 4. Αηηήζεηο πξνβιεκαηηθψλ εηαηξηψλ γηα πηψρεπζε 47 5. Δηαηξίεο πίεζεο (stress companies) 48 6. Απάηε ζηνλ ελδνθνηλνηηθφ ΦΞΑ 48 7. Αγνξά θεξδηζκέλσλ ηπρεξψλ παηρληδηψλ ΝΞΑΞ θαη ιαρείσλ 49 ΔΛΝΡΖΡΑ 5 ΓΗΔΘΛΖΠ ΔΚΞΔΗΟΗΑ 50 ΞΔΟΑΘΡΗΑΝΗΘΝΛΝΚΗΘΑΘΔΛΡΟΑ (Offshore Financial Centers, OFCs) 50 5
ΞΑΟΑΓΔΗΓΚΑΡΑ ΑΞΝ ΡΖΛ ΔΙΙΖΛΗΘΖ ΘΑΗ ΡΖ ΓΗΔΘΛΖ ΔΚΞΔΗΟΗΑ 52 Αλέιεγθην ην βξψκηθν ρξήκα 54 Ρξάπεδεο θαη επηηξνπή 56 Ρα 8 πξνγξάκκαηα ηνπ... Ξιπληεξίνπ 57 Νη επελδχζεηο ηνπ θαξηέι ηεο θνθαΐλεο 64 ΔΛΝΡΖΡΑ 6 ΝΟΝΗ ΑΛΑΦΝΟΑΠ ΔΛΛΝΗΝΙΝΓΗΘΔΠ ΞΟΝΠΔΓΓΗΠΔΗΠ 65 Α. ΎΞΝΞΡΖ ΟΑΠΡΖΟΗΝΡΖΡΑ ΞΝ ΚΞΝΟΔΗ ΛΑ ΞΝ ΖΙΩΛΔΗ ΜΔΞΙΚΑ ΣΟΖΚΑΡΝΠ 1. Ξαξνρή αλεπαξθψλ ή χπνπησλ πιεξνθνξηψλ θαη ζηνηρείσλ γηα ηελ πηζηνπνίεζε ηεο ηαπηφηεηάο ηνπ πειάηε 65 65 2. Ζιεθηξνληθή µεηαθνξά θεθαιαίσλ 67 3. ξαζηεξηφηεηα αζχµβαηε µε ηελ επηρεηξεµαηηθή δξαζηεξηφηεηα ηνπ πειάηε 4. Άιιεο χπνπηεο δξαζηεξηφηεηεο ή θηλήζεηο ηνπ πειάηε 69 71 5. Ππλαιιαγέο ζε κεηξεηά 72 6. Σξήζε ρξεµαηνζπξίδσλ 73 7. ηάθνξα 74 8. άλεηα 75 9. Αγνξαπσιεζία ηίηισλ 75 10. Αιιαγέο ζηηο ζπλαιιαγέο απφ ηξάπεδα ζε ηξάπεδα 75 6
11. Ύπνπηε ζπκπεξηθνξά ππαιιήινπ ηξαπέδεο 76 12. Μέπιπµα ρξήµαηνο µέζσ ηνπ ηεζλνχο Δµπνξίνπ 76 Β. ΎΞΝΞΡΖ ΟΑΠΡΖΟΗΝΡΖΡΑ ΞΝ ΚΞΝΟΔΗ ΛΑ ΞΝ ΖΙΩΛΔΗ ΣΟΖΚΑΡΝ ΝΡΖΠΖ ΡΖΠ ΡΟΝΚΝΘΟΑΡΗΑΠ 1. ξαζηεξηφηεηα αζχµβαηε µε ηελ εξγαζία ή ηε δξαζηεξηφηεηα (επηρεηξεµαηηθή ή άιιε) ηνπ πειάηε 77 77 2. Ζιεθηξνληθή µεηαθνξά θεθαιαίσλ 78 3. Άιιεο ζπλαιιαγέο ζπλδεδεκέλεο µε ην δήηεµα 49 ΠΚΞΔΟΑΠΚΑΡΑ 80 ΒΗΒΙΗΝΓΟΑΦΗΑ 85 ΞΑΟΑΟΡΖΚΑ 1 ΔΡΞΘ_285-6-9.7.2009 (ζει 16) 88 ΞΑΟΑΟΡΖΚΑ 2 ΔΡΞΘ_290-12-11.11.2009 (ζει 14) 105 ΞΑΟΑΟΡΖΚΑ3 ΔΡΞΘ 26.3.09 281_17.3.09 (ζει 32) 120 ΞΑΟΑΟΡΖΚΑ 3 Λ.3691-5.8.2008 (ζει 32) 152 7
ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗ COMPLIANCE ΔΗΠΑΓΩΓΖ Ζ δξαζηεξηφηεηα ηεο λνκηκνπνίεζεο εζφδσλ απφ εγθιεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο είλαη έλα θαηλφκελν αλαπφζπαζην κε ηηο εμειίμεηο θαη ηηο κεηαιιάμεηο ησλ ζχγρξνλσλ θνηλσληψλ θαη νξηνζεηεί ηελ πξνζπάζεηα ηνπ νξγαλσκέλνπ θαη φρη κφλν εγθιήκαηνο λα λνκηκνπνηήζεη ηα ρξήκαηα πνπ πξνέξρνληαη απφ ηηο πξάμεηο ηνπ. Ρν ζεκαληηθφ κέγεζνο ησλ ρξεκαηηθψλ απηψλ πνζψλ, ζπλήζσο δηνρεηεχεηαη, κέζσ πνιιαπιψλ ζπλαιιαγψλ ζε δηάθνξνπο επελδπηηθνχο ζηφρνπο κε απψηεξν ζηφρν ηελ απνκάθξπλζε θάζε χπνπηνπ ίρλνπο πνπ ζα παξέπεκπε ζηελ παξάλνκε πεγή πξνέιεπζήο ηνπο. Απηή ε πξνζπάζεηα «θαζαξηζκνχ ηνπ ρξήκαηνο», δειαδή ηεο απαιιαγήο ηνπ απφ ηα ίρλε ηεο εγθιεκαηηθήο πξνέιεπζεο, έρεη ραξαθηεξηζηεί σο ε «αρίιιεηνο πηέξλα ηνπ νξγαλσκέλνπ εγθιήκαηνο», κία άπνςε ε νπνία επηδέρεηαη θξηηηθήο, αθνχ εκπεξηέρεη ηνλ θίλδπλν λα αγλνεζεί ν ηδηαίηεξα ζεκαληηθφο ηνκέαο ηεο πξνιεπηηθήο εγθιεκαηηθήο πνιηηηθήο. Δθηφο ηνπ ξεπζηνχ ρξήκαηνο, ην νπνίν απνηειεί θαη ην βαζηθφ κέζν ησλ παξάλνκσλ ζπλαιιαγψλ, ν φξνο «λνκηκνπνίεζε εζφδσλ» πεξηιακβάλεη θαη άιιεο κνξθέο πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ φπσο ηίηινη αθηλήησλ, θνζκήκαηα, απηνθίλεηα, πινία θαη αεξνπιάλα, έξγα ηέρλεο θαη πνιιά άιια. Πηα πιαίζηα απηά, ε έλλνηα ηεο λνκηκνπνίεζεο εζφδσλ πνπ πξνέξρνληαη απφ εγθιεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο εκθαλίδεηαη κε δηηηή κνξθή: αθελφο σο πξφβιεκα ηεο ιεηηνπξγίαο θαη ηεο επνπηείαο ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνχ ηνκέα θαη αθεηέξνπ σο αληηθείκελν κειέηεο ηνπ νπζηαζηηθνχ πνηληθνχ δηθαίνπ. Ζ δηάζηαζε πνπ αθνξά ηε «λνκηκνπνίεζε εζφδσλ απφ εγθιεκαηηθέο πξάμεηο, ηνλ δηεζλή ρξεκαηνπηζησηηθφ ηνκέα θαη ηελ ηξαπεδηθή επνπηεία», έρεη σο άμνλα ηνλ θεληξηθφ ξφιν πνπ παίδνπλ ηα ηξαπεδηθά ηδξχκαηα ζηε δηεζλή νηθνλνκηθή δσή θαη θαη επέθηαζε ζην παγθφζκην θνηλσληθφ θαη πνιηηηθφ γίγλεζζαη. 8
Πηε παξνχζα κειέηε, αλαιχεηαη ε πξνβιεκαηηθή ηνπ νξγαλσκέλνπ εγθιήκαηνο θαη ησλ νηθνλνκηθψλ εγθιεκάησλ κέζα ζηα πιαίζηα ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνχ ηνκέα θαη γίλεηαη κία απφπεηξα ζεσξεηηθήο πξνζέγγηζεο ηεο δηεζλνχο θαηαπνιέκεζεο ηνπ θαηλνκέλνπ. Θάλνπκε κηα πξνζέγγηζε ζηηο δηάθνξεο κνξθέο, ηερληθέο θαη κεζφδνπο πνπ εθαξκφδνληαη γηα ηελ παξάλνκε απηή δξαζηεξηφηεηα θαη αλαιχεηαη ην δηεζλέο λνκνζεηηθφ θαη θαλνληζηηθφ πιαίζην γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ θαηλνκέλνπ θαη νη θηλήζεηο πνπ έγηλαλ γηα ηε δηακφξθσζε κίαο θνηλήο πνιηηηθήο αληηκεηψπηζεο ηνπ πξνβιήκαηνο απφ ηηο ρψξεο κέιε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Ρέινο γίλεηαη αλαθνξά ζην ειιεληθφ ζεζκηθφ πιαίζην θαη ζηηο πξνεγνχκελεο αιιά θαη πξφζθαηεο λνκνζεηηθέο ξπζκίζεηο, εηδηθφηεξα ζην Λ. 3691/2008. 9
ΡΗ ΔΗΛΑΗ Ζ ΘΑΛΝΛΗΠΡΗΘΖ ΠΚΚΝΟΦΩΠΖ; Νξηζκφο ηεο Θαλνληζηηθήο Ππκκφξθσζεο Ν νξηζκφο ηεο Θαλνληζηηθήο Ππκκφξθσζεο ζην ιεμηθφ είλαη «λα ελεξγεί θαλείο ζχκθσλα κε έλαλ θαλφλα, κηα δηαηαγή, ζπκθσλία ή απαίηεζε». Νπζηαζηηθά, ζεκαίλεη λα ελεξγεί θαλείο κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα κελ παξαβηάδεηαη θαλέλαο θαλφλαο πνπ αθνξά απηή ηε δξαζηεξηφηεηα ή ξφιν. Ν νξηζκφο ηεο «Ξξνεδξηθήο Δπηηξνπήο γηα ην Νξγαλσκέλν Έγθιεκα ησλ Ζ.Ξ.Α.» (President scommissiononorganisedcrime- 1986) αλαθέξεη φηη: «Υο λνκηκνπνίεζε εζφδσλ απφ εγθιεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο πεξηγξάθεηαη ε δηαδηθαζία κέζσ ηεο νπνίαο απνθξχπηεηαη ε χπαξμε, ε παξάλνκε πεγή ή ε παξάλνκε ρξήζε εζφδσλ, ηα νπνία ζηε ζπλέρεηα κεηακθηέδνληαη κε ηέηνην ηξφπν ψζηε ε πξνέιεπζή ηνπο λα εκθαλίδεηαη λφκηκε.» Ν φξνο «λνκηκνπνίεζε εζφδσλ απφ παξάλνκεο (εγθιεκαηηθέο) δξαζηεξηφηεηεο αλαθέξεηαη δηεζλψο ζε πνιιέο λνκνζεηηθέο ξπζκίζεηο, αλαιχζεηο θαη αλαθνξέο κε ηελ νλνκαζία «moneylaundering». Πηελ Διιάδα ν ζρεηηθφο φξνο αλαθέξεηαη γηα πξψηε θνξά κέζσ ηνπ Λφκνπ 2145/1993 ζρεηηθά κε ηε ξχζκηζε ζεκάησλ εθηειέζεσο πνηλψλ, επηηαρχλζεσο θαη εθζπγρξνληζκνχ ησλ δηαδηθαζηψλ απνλνκήο ηεο δηθαηνζχλεο θαη άιισλ ζεκάησλ, θαη κέζσ ηεο ηξνπνπνίεζεο απηνχ κέζσ ηνπ άξζξνπ 2 ηνπ Λ2331/95 θαηαιήγνπκε φηη «λνκηκνπνίεζε εζφδσλ απφ παξάλνκεο δξαζηεξηφηεηεο- κε ηελ έλλνηα ηεο δηάπξαμεο ζνβαξψλ πνηληθψλ αδηθεκάησλ- είλαη ην ζχλνιν ησλ πξάμεσλ ή ησλ παξαιείςεσλ κε ηηο νπνίεο απνθξχπηεηαη ε πξαγκαηηθή πξνέιεπζε θαη ν δηθαηνχρνο ησλ παξάλνκα απνθηνχκελσλ πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ, κε ηξφπν ψζηε, εκθαλίδνληαο φηη πξνέξρνληαη απφ λφκηκε νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα, λα δηαηεξεί ηνλ έιεγρν επ απηψλ». Ξξνρσξψληαο έλα βήκα παξαπέξα, ε Νδεγία 91/308/ΔΝΘ ηνπ Ππκβνπιίνπ, ηεο 10 εο Ηνπλίνπ 1991, ζρεηηθά κε ηελ πξφιεςε ηεο ρξεζηκνπνίεζεο ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνχ ζπζηήκαηνο γηα ηε λνκηκνπνίεζε εζφδσλ απφ παξάλνκεο δξαζηεξηφηεηεο [Δπίζεκε Δθεκεξίδα L 166 ηεο 28.6.1991] νπζηαζηηθά ζπκπεξηιακβάλεη θαη ηηο πξάμεηο πνπ ζπληεινχλ ζην ελ ιφγσ αδίθεκα πνπ είλαη νη εμήο: 10
ε κεηαηξνπή ή ε κεηαβίβαζε πεξηνπζίαο, ελ γλψζεη ηνπ φηη πξνέξρεηαη απφ παξάλνκε δξαζηεξηφηεηα ή απφ πξάμε ζπκκεηνρήο ζε παξάλνκε δξαζηεξηφηεηα, κε ζθνπφ ηελ απφθξπςε ή ηελ ζπγθάιπςε ηεο παξάλνκεο πξνέιεπζήο ηεο, ή ηελ παξνρή ζπλδξνκήο ζε νπνηνλδήπνηε ελέρεηαη ζηε δξαζηεξηφηεηα απηή, πξνθεηκέλνπ λα απνθχγεη ηηο έλλνκεο ζπλέπεηεο ησλ πξάμεψλ ηνπ, ε απφθξπςε ή ε ζπγθάιπςε ηεο αιήζεηαο φζνλ αθνξά ηε θχζε, πξνέιεπζε, δηάζεζε ή δηαθίλεζε πεξηνπζίαο ή ηνλ ηφπν ζηνλ νπνίν απηή επξίζθεηαη, ή ηελ θπξηφηεηα επί πεξηνπζίαο ή εθ ζρεηηθψλ κ' απηή δηθαησκάησλ, ελ γλψζεη ηνπ φηη πξνέξρεηαη απφ παξάλνκε δξαζηεξηφηεηα ή απφ πξάμε ζπκκεηνρήο ζε παξάλνκε δξαζηεξηφηεηα, ε απφθηεζε, ε θαηνρή ή ε ρξήζε πεξηνπζίαο ελ γλψζεη, θαηά ηνλ ρξφλν ηεο θηήζεο, ηνπ γεγνλφηνο φηη ε πεξηνπζία πξνέξρεηαη απφ παξάλνκε δξαζηεξηφηεηα ή απφ πξάμε ζπκκεηνρήο ζε παξάλνκε δξαζηεξηφηεηα, ε ζπκκεηνρή ζε κηα απφ ηηο πξάμεηο πνπ αλαθέξνπλ ηα πξνεγνχκελα ηξία ζεκεία, ε ζχζηαζε νξγαλψζεσο γηα ηε δηάπξαμή ηεο, ε απφπεηξα δηάπξαμεο, ε ππνβνήζεζε, ε ππνθίλεζε, ε παξνρή ζπκβνπιψλ ζε ηξίην γηα ηε δηάπξαμή ηεο ή ε δηεπθφιπλζε ηεο ηέιεζεο ηεο πξάμεο. Ζ γλψζε, ε πξφζεζε ή ν ζθνπφο πνπ απαηηνχληαη σο ζηνηρεία ησλ πξάμεσλ πνπ αλαθέξνληαη ζην παξφλ εδάθην κπνξεί λα ζπλάγνληαη απφ ηηο πξαγκαηηθέο πεξηζηάζεηο. Λνκηκνπνίεζε εζφδσλ απφ παξάλνκεο δξαζηεξηφηεηεο ππάξρεη αθφκε θαη αλ νη δξαζηεξηφηεηεο απφ ηηο νπνίεο πξνέξρνληαη ηα πξνο λνκηκνπνίεζε πεξηνπζηαθά ζηνηρεία, δηαπξάηηνληαη ζην έδαθνο άιινπ θξάηνπο κέινπο ή ηξίηεο ρψξαο. Κε ηνλ φξν «εγθιεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα» ελλννχκε ηηο αμηφπνηλεο, εγθιεκαηηθέο πξάμεηο πνπ ζχκθσλα κε ην Λφκν 2331/95, είλαη νη εμήο: δηαθίλεζε, παξαιαβή, θαηνρή, παξαζθεπή, λνζεία, θαιιηέξγεηα, δηάδνζε ρξήζεο, δηάζεζε ρψξνπ γηα ρξήζε, πιαζηνγξαθία ή λφζεπζε ζπληαγήο γηα δηαθίλεζε, δηάζεζε απφ γηαηξφ ή θαξκαθνπνηφ, λαξθσηηθψλ. εηζαγσγή, θαηνρή, θαηαζθεπή, κεηαζθεπή, ζπλαξκνιφγεζε, εκπνξία, παξάδνζε, κεηαθνξά, παξαιαβή, απφθξπςε ή απνδνρή κε 11
ζθνπφ ηε δηάζεζε ζε ηξίηνπο φπισλ, εθξεθηηθψλ θαη γεληθά πνιεκηθνχ πιηθνχ. ιεζηεία εθβηαζκφο αξπαγή (απαγσγή) έγθιεκα θαηά ηεο πξνζσπηθήο ειεπζεξίαο, απνβιέπνληαο ζηα ιχηξα πνπ θαηαβάιινληαη ζηνπο απαγσγείο γηα ηελ απειεπζέξσζε ησλ ζπκάησλ θινπή ππεμαίξεζε απάηε παξάλνκε εκπνξία αξραηνηήησλ (αξραηνθαπειία) θινπή θνξηίνπ πινίνπ αλ ην αληηθείκελφ ηεο είλαη ηδηαίηεξα κεγάιεο αμίαο δηακεζνιάβεζε έλαληη αληαιιάγκαηνο ζε αθαίξεζε ηζηψλ, νξγάλσλ. Απφθηεζε κε ζθνπφ ηε κεηαπψιεζε ηζηψλ ή νξγάλσλ νηθνλνκηθά αδηθήκαηα θαηά ηνπ *εκνζίνπ ή λνκηθψλ πξνζψπσλ ηνπ επξχηεξνπ δεκφζηνπ ηνκέα. δηαθεθξηκέλε ιαζξεκπνξία. παξαβηάζεηο ηεο λνκνζεζίαο γηα ηηο ηνληίδνπζεο αθηηλνβνιίεο. καζηξνπεία θαη επάγγεικα ή απφ θεξδνζθνπία. παξαβηάζεηο ηεο λνκνζεζίαο γηα ηα ηπρεξά παηρλίδηα. δσξνδνθία γηα λφκηκεο πξάμεηο. δσξνδνθία γηα παξάλνκεο πξάμεηο. δσξνδνθία δηθαζηή. ηνθνγιπθία, αλ απηή αζθείηαη θαη επάγγεικα ή θαηά ζπλήζεηα. ιαζξνκεηαλάζηεπζε. ιαζξεκπνξία ππξεληθψλ πιηθψλ θαη ινηπψλ ξαδηελεξγψλ νπζηψλ. δσξνδνθία αιινδαπνχ δεκνζίνπ ππαιιήινπ. 12
απάηε εηο βάξνο ησλ νηθνλνκηθψλ ζπκθεξφλησλ ησλ Δπξσπατθψλ Θνηλνηήησλ. ζχζηαζε θαη ζπκκνξία (ζπκθσλία ή έλσζε κε άιιν πξφζσπν γηα ηε δηάπξαμεθαθνπξγεκάησλ ή πιεκκειεκάησλ).(θατάθα-γθκπάληη Κ.2003), (Savona E.U. and De Feo M.A.1994) 13
ΔΛΝΡΖΡΑ 1: ΡΝ ΝΟΓΑΛΩΚΔΛΝ ΔΓΘΙΖΚΑ Όπσο πξναλαθέξακε, ε λνκηκνπνίεζε εζφδσλ απφ παξάλνκεο δξαζηεξηφηεηεο εκθαλίδεηαη σο έλα πνιχ ζεκαληηθφ πξφβιεκα ηεο ιεηηνπξγίαο θαη ηεο επνπηείαο ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνχ ηνκέα θαη ε παξνχζα κειέηε έρεη σο ζηφρν λα εκβαζχλεη ζην ζπγθεθξηκέλν πεδίν. Έλαο νξηζκφο ινηπφλ, πνπ ζα ηθαλνπνηνχζε πεξηζζφηεξν ηηο αλάγθεο ηεο ηξαπεδηθήο επνπηείαο είλαη θαη ν παξαθάησ. «Λνκηκνπνίεζε εζφδσλ απφ παξάλνκεο δξαζηεξηφηεηεο είλαη ην ζχλνιν ησλ κεζφδσλ θαη ηερληθψλ κέζσ ησλ νπνίσλ ην νξγαλσκέλν έγθιεκα κεηακθηέδεη ηα θέξδε πνπ πξνέξρνληαη απφ ηηο εγθιεκαηηθέο πξάμεηο ηνπ θαη ηα δηνρεηεχεη ζην λφκηκν ρξεκαηνπηζησηηθφ ζχζηεκα, απεηιψληαο κε απηφλ ηνλ ηξφπν ηελ ππφζηαζε θαη ηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο απηνχ ηνπ νηθνλνκηθνχ πεξηβάιινληνο». Ξαξαηεξνχκε φηη ζηνλ αλσηέξσ νξηζκφ γίλεηαη αλαθνξά ζηελ έλλνηα ηνπ «νξγαλσκέλνπ εγθιήκαηνο», κία έλλνηα ε νπνία γηα πξψηε θνξά νξίζζεθε ζηε δηαθξαηηθή ζπκθσλία κεηαμχ Διβεηίαο θαη Ζ.Ξ.Α. πεξί ακνηβαίαο δηθαζηηθήο ζπλδξνκήο ζε ζέκαηα πνηληθνχ δηθαίνπ, ζηηο 25 Καΐνπ 1973 (Άξζξν 6, ζεκ. 3- RVUS). «Υο νξγαλσκέλε εγθιεκαηηθή νκάδα, λνείηαη κία έλσζε ή νκάδα πξνζψπσλ ε νπνία ζπγθξνηήζεθε γηα έλα κεγάιν ή ανξίζηνπ δηάξθεηαο ρξνληθφ δηάζηεκα, κε ζθνπφ λα επηηχρνπλ κε ελ κέξεη ή θαζ νινθιεξίαλ παξάλνκα κέζα ηελ εμαζθάιηζε εζφδσλ ή άιισλ ρξεκαηηθψλ αμηψλ ή νηθνλνκηθψλ νθειψλ γηα ινγαξηαζκφ δηθφ ηνπο ή ηξίησλ θαη λα απνηξέςνπλ ηελ πνηληθή δίσμε ησλ παξάλνκσλ ελεξγεηψλ ηνπο θαη επηδηψθνληαο ηνπο ζθνπνχο ηνπο κε κεζνδηθφ θαη ζπζηεκαηηθφ ηξφπν: α) ρξεζηκνπνηνχλ ηνπιάρηζηνλ ελ κέξεη, κέζα ζηα πιαίζηα ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπο, πξάμεηο βίαο ή εθθνβίδνπλ ηξίηνπο κε ηε δηάπξαμε ή ηελ απεηιή δηάπξαμεο αμηφπνηλσλ πξάμεσλ θαη β) είηε επηδηψθνπλ ηελ απφθηεζε πνιηηηθήο θαη νηθνλνκηθήο επηξξνήο, ηδηαίηεξα δε ζε πνιηηηθά ζψκαηα ή νξγαλψζεηο, δεκφζηα δηνίθεζε, δηθαηνζχλε, επηρεηξήζεηο, εξγνδνηηθέο νξγαλψζεηο, εξγαηηθά ζπλδηθάηα ή άιιεο ελψζεηο εξγαδνκέλσλ, είηε εληάζζνληαη ηππηθά ή άηππα ζε κία ή πεξηζζφηεξεο παξεκθεξείο ελψζεηο ή νκάδεο απφ ηηο νπνίεο ηνπιάρηζηνλ κία αζρνιείηαη κε ηηο πεξηγξαθφκελεο παξάλνκεοδξαζηεξηφηεηεο». 14
Έλαο πην επίθαηξνο θαη δφθηκνο νξηζκφο ιέεη φηη: «Νξγαλσκέλν έγθιεκα είλαη νη παξάλνκεο δξαζηεξηφηεηεο πνπ γίλνληαη απφ νκάδεο ηξηψλ ή πεξηζζνηέξσλ αηφκσλ, νκάδεο πνπ πθίζηαληαη γηα παξαηεηακέλν ρξνληθφ δηάζηεκα θαη έρνπλ ζθνπφ ηελ δηάπξαμε ζνβαξψλ εγθιεκάησλ κέζσ ζπληνληζκέλεο δξάζεο ρξεζηκνπνηψληαο ηνλ εθθνβηζκφ, ηε βία, ηε δηαθζνξά ή άιια κέζα, πξνθεηκέλνπ λα επηηχρνπλ άκεζα ή έκκεζα νηθνλνκηθά θαη φρη κφλν νθέιε».(councilofeurope, 2002, 6) Ζ γηγαληηαία δηφγθσζε ησλ θεξδψλ ηνπ νξγαλσκέλνπ εγθιήκαηνο, νη λέεο κέζνδνη πνπ ρξεζηκνπνηεί ην νξγαλσκέλν έγθιεκα απέλαληη ζηε ζπλερή ξνή ελφο παθησινχ ρξεκάησλ θαη ε παξνπζία ηνπ θαη ζπκκεηνρή ηνπ ζην θαζεκεξηλφ νηθνλνκηθφ, πνιηηηθφ θαη θνηλσληθφ γίγλεζζαη, ήηαλ ε θπξηφηεξε αηηία πνπ απνθαζίζηεθε λα εμεηαζζεί θαη λα αληηκεησπηζζεί ε λνκηκνπνίεζε εζφδσλ απφ εγθιεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο ζηα πιαίζηα ηνπ δηεζλνχο νηθνλνκηθνχ δηθαίνπ σο απηνηειέο θαηλφκελν. «Ξνιηηηθή πσιήζεσλ «κε βάζε ηηο αλάγθεο» Πηηο Δπελδπηηθέο Δπηρεηξήζεηο, Θαλνληζηηθή Ππκκφξθσζε ζεκαίλεη λα αθνινπζείο ηνπο θαλφλεο κηαο πνιηηηθήο πσιήζεσλ «κε βάζε ηηο αλάγθεο». Απηφ ζεκαίλεη αλαγλψξηζε θαη θαηαλφεζε ησλ αλαγθψλ θαη ηνπ επηπέδνπ αλνρήο ηνπ πειάηε ζε επελδπηηθνχο θηλδχλνπο πξηλ λα ηνπ ζπζηήζεηε έλα θαηάιιειν θαη / ή ζσζηφ πξντφλ γηα ηηο αλάγθεο ηνπ θαη ην επίπεδν αλνρήο ηνπ ζηνπο επελδπηηθνχο θηλδχλνπο. Απηφ ζεκαίλεη αθφκε λα εμαθξηβψλεηε φηη ν πειάηεο έρεη θαηαλνήζεη πιήξσο ην επελδπηηθφ πξντφλ θαη ηνπο θηλδχλνπο πνπ ζπλδένληαη κε απηφ. Ρν πλεχκα ηεο Θαλνληζηηθήο Ππκκφξθσζεο είλαη ζπλδπαζκφο αλάκεζα ζηε γλψζε ηνπ πειάηε ζαο θαη ζηελ θαηάιιειε εθπαίδεπζή ηνπ. Ηζηνξηθφ Ζ Λνκηκνπνίεζε εζφδσλ απφ παξάλνκεο δξαζηεξηφηεηεο δελ είλαη έλα έγθιεκα πνπ φπσο νη πεξηζζφηεξνη πηζηεχνπλ, αλαθαιχθζεθε θαηά ηε δηάξθεηα ηεο επνρήο ηεο Απαγφξεπζε ζηηο Ζλσκέλεο Ξνιηηείεο. Απιψο εθείλε ηελ πεξίνδν αλαπηχρζεθε πιεζψξα κεζφδσλ θαη ηερληθψλ γηα ηελ εθαξκνγή ηεο. Ξνιιέο κέζνδνη επηλνήζεθαλ γηα λα απνθξχςνπλ ηελ πξνέιεπζε ησλ ρξεκάησλ πνπ πξνέθππηαλ απφ ηελ πψιεζε ηνπ παξάλνκνπ αιθνφι. Κεηά ηελ 15
θαηαδίθε ηνπ πεξίθεκνπ Αι Θαπφλε γηα θνξνδηαθπγή ην 1931, ν καθηφδνο MeyerLanskyκεηέθεξε θεθάιαηα απφ ηελ εηαηξία "CarpetJoints" ηεο Floridaζε ινγαξηαζκνχο ζην εμσηεξηθφ. To 1934 έγηλε ην SwissBankingActην νπνίν νπζηαζηηθά απνηεινχζε ηελ πξψηε λνκνζεηηθή δξάζε πνπ αλέιαβε ην Διβεηηθφ Θξάηνο ζε ζπλεξγαζία κε ηηο Ρξάπεδεο, πξνθεηκέλνπ λα ζεζκνζεηεζεί ην ηξαπεδηθφ απφξξεην. Ν Lanskyαγφξαζε ηφηε κηα ειβεηηθή ηξάπεδα ζηελ νπνία ζα κπνξνχζε λα θάλεη ηελ παξάλνκε κεηαθνξά θεθαιαίσλ ηνπ, κέζσ ελφο πνιχπινθνπ ζπζηήκαηνο εηθνληθψλ εηαηξεηψλ, εηαηξεηψλ ραξηνθπιαθίνπ, θαζψο θαη ππεξάθηησλ ηξαπεδηθψλ ινγαξηαζκψλ. Πηελ κεηά ηνλ Γεχηεξν Ξαγθφζκην Ξφιεκν επνρή, νη λνκνζέηεο βξέζεθαλ ζε ακεραλία φηαλ βξέζεθαλ αληηκέησπνη κε κηα απμαλφκελε ζε εκπνξηθά, θνξνινγηθά θαη πεξηβαιινληηθά αδηθήκαηα πνπ δελ πξνθαινχζαλ άκεζε βιάβε ζηελ πξαγκαηηθφηεηα ζε νηνδήπνηε αλαγλσξίζηκν ζχκα. Απνθάζηζαλ φηη ε θαηάζρεζε ησλ πξντφλησλ ηνπ εγθιήκαηνο ζα απέηξεπε επαξθψο ηνπο πηζαλνχο εγθιεκαηίεο. Πηελ πξνζπάζεηά ηνπο λα απνθχγνπλ ηελ θαηάζρεζε, νη νξγαλσκέλνη εγθιεκαηίεο έπξεπε λα βξνχλε ηνλ ηξφπν λα δηνρεηεχζνπλ ηα ηεξάζηηα πνζά ρξεκάησλ ζηε λφκηκε νηθνλνκία, γεγνλφο πνπ ήηαλ πνιχ δχζθνιν θαζψο ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν ζα ιεηηνπξγνχζαλ δελ ζα έπξεπε λα θηλήζεη ππνςίεο, ήηαλ νπζηαζηηθά αλάγθε ην ρξήκα απηφ λα «θαζαξηζηεί - μεπιπζεί». Ν φξνο «μέπιπκα ρξήκαηνο» δελ απνξξέεη, φπσο ζπρλά ιέγεηαη, απφ ηελ κέζνδν ηνπ Αι Θαπφλε λα θξχβεη ηα παξάλνκα ρξήκαηά ηνπ ζε ζπζθεπέο πιπληεξίσλ (Laundromats). Δίλαη πην πηζαλφ λα ζεκαίλεη φηη ην βξψκηθν ρξήκα γίλεηαη θαζαξφ. Ν MeyerLanskyηειεηνπνίεζε ζε πςειφ βαζκφ ην μέπιπκα ρξήκαηνο, δηνρεηεχνληαο ηα παξάλνκα θεθάιαηά ηνπ ζηελ Διβεηία θαη άιιεο offshoreεηαηξίεο. Ζ πξψηε αλαθνξά ζηνλ φξν «μέπιπκα ρξήκαηνο» γίλεηαη ζην πεξίθεκν ζθάλδαιν Watergate. Ζ επηηξνπή ηνπ ηφηε Ακεξηθαλνχ Ξξνέδξνπ RichardNixonγηα ηελ επαλεθινγή Ξξνέδξνπ είρε δηνρεηεχζεη φια ηα έζνδα ηεο πξνεθινγηθήο θακπάληαο ηνπ ζην Κεμηθφ θαη ηα «επαλαπάηξηζε» κέζσ κίαο εηαηξίαο ζην Miami, Florida. Ζ Βξεηαληθή εθεκεξίδα TheGuardian είλαη εθείλε πνπ αλαθέξζεθε ζηελ θίλεζε απηή κε ηνλ φξν laundering Πηελ ηζηνξία ησλ ρξεκαηαγνξψλ ππάξρνπλ πνιιά παξαδείγκαηα αλζξψπσλ πνπ έραζαλ ρξήκαηα ζε ρξεκαηηζηεξηαθά πξντφληα γηα ηα 16
νπνία δελ είραλ πιήξε ζπλείδεζε ησλ ζπλδεδεκέλσλ κε απηά θηλδχλσλ. Ρα πεξηζηαηηθά απάηεο ζην θιάδν ησλ αζθαιεηψλ θαη ησλ ρξενγξάθσλ θαηά ηε δεθαεηία ηνπ 1980 ζηηο ΖΞΑ είλαη κεξηθά παξαδείγκαηα. Ρα πξφηππα Θαλνληζηηθήο Ππκκφξθσζεο έρνπλ γίλεη ζεκαληηθφ κέηξν γηα ηελ πξνζηαζία ησλ ζπκθεξφλησλ ηνπ αηφκνπ θαη γηα ηελ πξνάζπηζε ηεο θήκεο ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ εκπνξεχνληαη επελδπηηθά πξντφληα. Νη πνιηηηθέο απηέο ζπληεινχλ ζηελ εθαξκνγή ηνπ πλεχκαηνο ηεο αξρήο «κε βάζε ηηο αλάγθεο» ζηηο πσιήζεηο επελδπηηθψλ πξντφλησλ θαη απνηεινχλ αλαγλψξηζε ησλ ακεξηθαληθψλ θαη ηνπηθψλ λφκσλ πνπ έρνπλ ζεζπηζηεί απφ ηηο ξπζκηζηηθέο αξρέο γηα ηελ πξνζηαζία ησλ επελδπηψλ. Ζ ΠΛΓΔΠΖ ΡΖΠ ΛΝΚΗΚΝΞΝΗΖΠΖΠ ΔΠΝΓΩΛ ΑΞΝ ΔΓΘΙΖΚΑΡΗΘΔΠ ΓΟΑΠΡΖΟΗΝΡΖΡΔΠ ΚΔ ΡΝ ΝΟΓΑΛΩΚΔΛΝ ΔΓΘΙΖΚΑ ΔΗΓΗΘΝΡΔΟΑ Ρν μέπιπκα βξψκηθνπ ρξήκαηνο αληηκεησπίδεηαη ζήκεξα θαη απφ ηε Γηεζλή Δηαηξία Ξνηληθνχ Γηθαίνπ σο κνξθή αμηφπνηλεο δξαζηεξηφηεηαο απφ εθείλεο πνπ ζεσξνχληαη, κεηαμχ άιισλ, σο ραξαθηεξηζηηθέο ηεο νξγαλσκέλεο εγθιεκαηηθφηεηαο. Κάιηζηα ε λνκηκνπνίεζε εζφδσλ απφ εγθιεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο ζπλδέεηαη κε ην νξγαλσκέλν έγθιεκα κε δηηηή έλλνηα : αθελφο, σο ππαγφκελε ε ίδηα ζηνλ θαηάινγν ησλ πξάμεσλ πνπ ζπληζηνχλ νξγαλσκέλν έγθιεκα είλαη θαη ε ίδηα κηα βαζηθή δξαζηεξηφηεηα ηνπ νξγαλσκέλνπ εγθιήκαηνο αθεηέξνπ, σο κεραληζκφο δηεπθφιπλζεο θαη ελζσκάησζεο ηνπ νξγαλσκέλνπ εγθιήκαηνο ζηελ νηθνλνκία επηηειεί κηα βαζηθή ιεηηνπξγία ππνζηήξημεο θαη ελδπλάκσζεο ηνπ νξγαλσκέλνπ εγθιήκαηνο. Σαξαθηεξηζηηθφ είλαη επίζεο ην φηη, ζε πνιιά βαζηθά λνκνζεηηθά θείκελα πξνθχπηεη, άκεζα ή έκκεζα, ε ζχλδεζε ηνπ νξγαλσκέλνπ εγθιήκαηνο κε ην μέπιπκα βξψκηθνπ ρξήκαηνο. Δηδηθφηεξα, ζην άξζξν πξψην ηνπ λφκνπ 1990/1991 («θχξσζε Πχκβαζεο Ζλσκέλσλ Δζλψλ θαηά ηεο παξάλνκεο δηαθίλεζεο λαξθσηηθψλ θαξκάθσλ θαη ςπρνηξφπσλ νπζηψλ») αλαθέξεηαη ραξαθηεξηζηηθά, φηη ηα Κέξε πνπ έιαβαλ κέξνο ζηε Πχκβαζε απηή ζπκθψλεζαλ ζην πεξηερφκελφ ηεο «...Έρνληαο επίγλσζε ηνπ φηη ε παξάλνκε δηαθίλεζε απνθέξεη κεγάια νηθνλνκηθά θέξδε θαη πινχην πνπ παξέρνπλ ηελ δπλαηφηεηα ζηηο δηεζλείο εγθιεκαηηθέο νξγαλψζεηο λα δηεηζδχνπλ, κνιχλνπλ θαη δηαθζείξνπλ ηηο 17
θπβεξλεηηθέο δνκέο, ηηο λφκηκεο νηθνλνκηθέο θη εκπνξηθέο επηρεηξήζεηο θαη ηελ θνηλσλία ζε φια ηηο ηα επίπεδα... απνθαζηζκέλα λα ζηεξήζνπλ ζηα πξφζσπα πνπ αζρνινχληαη κε ηελ παξάλνκε δηαθίλεζε εζφδσλ απφ ηηο εγθιεκαηηθέο ηνπο δξαζηεξηφηεηεο θη έηζη λα εμαιείςνπλ ην θχξην θίλεηξφ ηνπο γηα απηέο...». Δπηπιένλ, ζην πξννίκην ηεο θξίζηκεο νδεγίαο 91/308/ΔΝΘ δηαβάδεη θαλείο, φηη «ε λνκηκνπνίεζε εζφδσλ απφ παξάλνκεο δξαζηεξηφηεηεο επεξεάδεη θαηαθαλψο ηελ αλάπηπμε ηνπ νξγαλσκέλνπ εγθιήκαηνο γεληθά θαη εηδηθφηεξα ηνπ ιαζξεκπνξίνπ λαξθσηηθψλ θαη φηη ζπλεηδεηνπνηείηαη νινέλα θαη πεξηζζφηεξν, φηη ε θαηαπνιέκεζε ηεολνκηκνπνίεζεο εζφδσλ ζεσξείηαη σο έλα απφ ηα πιένλ απνηειεζκαηηθά κέζα γηα ηελ αληηκεηψπηζε απηήο ηεο κνξθήο παξάλνκεο δξαζηεξηφηεηαο, ε νπνία απνηειεί ηδηαίηεξε απεηιή γηα ηεο θνηλσλίεο ησλ θξαηψλ κειψλ». Ρέινο, πξέπεη λα ζεκεησζεί, φηη ζην πξννίκην ηεο 2001/500/*Δ Απφθαζεο-Ξιαίζην ηνπ Ππκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο ηεο 26εο Ηνπλίνπ 2001 δηαβάδνπκε, φηη ην Δπξσπατθφ Ππκβνχιην «... έθξηλε, φηη ε λνκηκνπνίεζε πξνζφδσλ απφ παξάλνκεο δξαζηεξηφηεηεο απνηειεί ηνλ ππξήλα ηνπ νξγαλσκέλνπ εγθιήκαηνο θαη πξέπεη λα εθξηδσζεί παληνχ, φπνπ ππάξρεη». Έηζη, ζηε ζπλέρεηα ζην άξζξν 1 ηεο Απφθαζεο Ξιαίζην αλαγξάθεηαη, φηη ηα θξάηε κέιε ιακβάλνπλ ηα απαξαίηεηα κέηξα «πξνθεηκέλνπ λα εληζρπζεί ε θαηαπνιέκεζε ηνπ νξγαλσκέλνπ εγθιήκαηνο». ΡΑ ΔΞΗΚΔΟΝΠ ΝΗΘΝΛΝΚΗΘΑ ΔΓΘΙΖΚΑΡΑ Υο νηθνλνκηθά εγθιήκαηα κπνξνχλ λα ραξαθηεξηζζνχλ Νη πξνζβνιέο ησλ δηαηάμεσλ εηδηθψλ λφκσλ πνπ αθνξνχλ ηνλ ηξαπεδηθφ θαη επξχηεξα ηνλ ρξεκαηνπηζησηηθφ ηνκέα, εθφζνλ απηέο απνθηνχλ θαηά πεξίπησζε απμεκέλν βάξνο ή αληηκεησπίδνπλ θαηλφκελα καδηθψλ πξνζβνιψλ Νη αμηφπνηλεο πξάμεηο ησλ ηξαπεδηθψλ ζηειερψλ θαηά ηεο ηξάπεδαο, κε ηελ πξνζβνιή γεληθψλ δηαηάμεσλ ηνπ Ξνηληθνχ Θψδηθα, σο ζπλέπεηα ηεο βαξχηεηαο ή ηεο ζπρλφηεηαο ηεο δηάπξαμήο ηνπο Νη αμηφπνηλεο πξάμεηο θαηά ηξίησλ, θαηά ηελ ηέιεζε ησλ νπνίσλ ρξεζηκνπνηείηαη ε ηξάπεδα σο φξγαλν δηάπξαμεο φπσο ι.ρ. ε 18
θαηάρξεζε εκπηζηεπηηθψλ πιεξνθνξηψλ, ε δφιηα παξνρή ιαλζαζκέλσλ επελδπηηθψλ ζπκβνπιψλ θ.ι.π. Νη αμηφπνηλεο πξάμεηο θαηά ηεο ηξάπεδαο θαη ησλ ζε απηή ζπγθεληξσκέλσλ πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ, εθφζνλ απηέο εκπεξηέρνπλ ηδηαίηεξε βαξχηεηα θαη ηειέζζεθαλ κέζσ ηεο θαζεκεξηλήο ηξαπεδηθήο ζπλαιιαθηηθήο πξαθηηθήο, φπσο κε πιαζηνγξαθία παξαζηαηηθψλ, παξάλνκε δηάζεζε ελεξγεηηθνχ ηξαπεδηθψλ ινγαξηαζκψλ ή αμηφγξαθσλ. Ρέινο, ε βιάβε ζηελ εκπηζηνζχλε πξνο ηελ θαζεκεξηλή ζπλαιιαθηηθή πξαθηηθή θαη ε ρξεζηκνπνίεζε ησλ ειεθηξνληθψλ κέζσλ δηαηξαπεδηθψλ ζπλαιιαγψλ γηα ηελ ηέιεζε παξάλνκσλ πξάμεσλ, πξνζδηνξίδεη ηνλ νηθνλνκν- εγθιεκαηηθφ ραξαθηήξα απηψλ ησλ αδηθεκάησλ πνπ ηεινχληαη απφ θνηλνχ απφ ηξαπεδηθά ζηειέρε θαη ηξίηνπο θαη απηψλ πνπ, παξά ην φηη ε ηέιεζή ηνπο δελ βιάπηεη άκεζα ηελ ηξάπεδα ε νπνία παίδεη απιά ηνλ ξφιν ηνπ νξγάλνπ δηάπξαμεο ή ηνπ πεδίνπ εθηέιεζεο, ζεκειηψλνπλ ηελ θαρππνςία γηαηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο ηνπ ηξαπεδηθνχ αιιά θαη ηνπ επξχηεξνπ ρξεκαηνπηζησηηθνχ ηνκέα, ν νπνίνο κεηαβάιιεηαη ζε κνριφ πξνψζεζεο θαη ζηήξημεο νξγαλσκέλσλ εγθιεκαηηθψλ νηθνλνκηθψλ ζπκθεξφλησλ. Δίλαη θπζηθφ φηη ηέηνηνπ είδνπο εθκεηάιιεπζε κίαο ηξάπεδαο πξνδίδεη ζνβαξά θελά ζην ζχζηεκα πξνζηαζίαο θαη επνπηείαο ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνχ ζπζηήκαηνο θαζψο θαη ηελ έιιεηςε ελφο απνηειεζκαηηθνχ ζπζηήκαηνο εζσηεξηθψλ ειέγρσλ. Αληίζεηα, νη πεξηζηαζηαθέο αμηφπνηλεο πξάμεηο κεκνλσκέλσλ ηξαπεδηθψλ ζηειερψλ ή ππαιιήισλ πνπ δελ κπνξνχλ λα ελεξγήζνπλ γηα ινγαξηαζκφ ηεο ηξάπεδαο, ππάγνληαη ζηε γεληθή εγθιεκαηηθφηεηα.(ππκεσλίδνπ-θαζηαλίδνπ Δ.2005), (Levi, M. 1991) Γηαηί είλαη ζεκαληηθή ε Θαλνληζηηθή Ππκκφξθσζε; Ζ Θαλνληζηηθή Ππκκφξθσζε είλαη ζεκαληηθή γηα δηάθνξνπο ιφγνπο. 1. Ρν θφζηνο ηεο κε-ηήξεζεο ησλ πξνηχπσλ θαλνληζηηθήο ζπκκφξθσζεο κπνξεί λα εθζέζεη ηελ ηξάπεδα ζε δηθαζηηθέο δηελέμεηο, ζε απζηεξνχο ειέγρνπο ή/ θαη πξφζηηκα εθ κέξνπο ησλ ξπζκηζηηθψλ αξρψλ. Ζ ζέζπηζε θαη ε ηήξεζε πξνηχπσλ Θαλνληζηηθήο Ππκκφξθσζεο είλαη κηα πξνζπάζεηα λα πεξηνξηζηνχλ νη παξαπάλσ θίλδπλνη. 2. Ρα πξφηππα Θαλνληζηηθήο Ππκκφξθσζεο δεκηνπξγνχλ έλα πιαίζην εκπηζηνζχλεο ηφζν ζηνπο πειάηεο φζν θαη ζηηο ξπζκηζηηθέο αξρέο. Δίλαη έλαο θαιφο ηξφπνο ην λα δεκηνπξγεί θαλείο θαιή θήκε θαη λα 19
ρξεζηκνπνηεί ηελ εκπηζηνζχλε ησλ πειαηψλ σο αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα. 3. Αλ ε Ρξάπεδα εθαξκφδεη νδεγίεο θαλνληζηηθήο ζπκκφξθσζεο θαη δηαηεξεί ςειφ επίπεδν απηνξξχζκηζεο, κεηψλεηαη ε πηζαλφηεηα λα ππνβιεζεί ζε απζηεξνχο ειέγρνπο αθνχ νη ξπζκηζηηθέο αξρέο ζα είλαη πην «ήζπρεο» φηαλ νη νδεγίεο εθαξκφδνληαη εζσηεξηθά απφ ηελ Ρξάπεδα. Ρν Θφζηνο ηεο Κε-Ρήξεζεο Ζ κε-ηήξεζε βαζηθψλ Νδεγηψλ Θαλνληζηηθήο Ππκκφξθσζεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο πσιήζεηο επελδπηηθψλ πξντφλησλ εθηφο θαηαζέζεσλ απνηειεί ζνβαξφ αδίθεκα θαη κπνξεί λα εθζέζεη ηηο Ρξάπεδεο ζηνλ θίλδπλν δηθαζηηθψλ απαηηήζεσλ θαζψο θαη πξνζηίκσλ απφ ηηο ξπζκηζηηθέο αξρέο. πήξμαλ πνιιέο πεξηπηψζεηο πνπ νη αξρέο επέβαιαλ ζθιεξά κέηξα ζε ηξάπεδεο θαη εηαηξείεο ρξεκαηνδφηεζεο γηα κε-ηήξεζε ησλ πνιηηηθψλ πνπ δηέπνπλ ηηο πσιήζεηο πξντφλησλ εθηφο θαηαζέζεσλ. Κηα ζνβαξή παξάβαζε κπνξεί λα νδεγήζεη αθφκε θαη ζηελ αθαίξεζε ηεο άδεηαο ιεηηνπξγίαο κηαο ηξάπεδαο. Ρν ηίκεκα ηεο κεζπκκφξθσζεο κπνξεί λα είλαη πςειφ, ηδηαίηεξα δε εάλ ην πεξηζηαηηθφ δηαπηζησζεί απφ ηηο θαηά ηφπνπο ξπζκηζηηθέο αξρέο. Θάηη ηέηνην ελδέρεηαη λα εθζέζεη ηελ Ρξάπεδα ζε ξπζκηζηηθνχο θηλδχλνπο ελψ παξάιιεια δηαθπβεχεηαη θαη ην φλνκά ηεο, δειαδή κπνξεί λα επηβιεζνχλ πεξηνξηζκνί ή αθφκε θαη λα αλαζηαινχλ νη δξαζηεξηφηεηεο ηεο Ρξάπεδαο (αλαζηνιή ηεο άδεηαο ιεηηνπξγίαο). (Ππκεσλίδνπ-Θαζηαλίδνπ Δ.2005), (Tanzi, V. 1996) 20
ΔΛΝΡΖΡΑ 2: ΘΑΛΝΛΗΠΡΗΘΖ ΠΚΚΝΟΦΩΠΖ ΛΝΚΝΗ & ΘΑΛΝΛΗΠΚΝΗ ΔΙΙΑΓΝΠ Λφκνο πεξί Ρξαπεδηθνχ Απνξξήηνπ 1059/71 Νη δηαηάμεηο ηνπ Λ.1059/71 θαιχπηνπλ ην απφξξεην ησλ θαηαζέζεσλ θάζε είδνπο ζε Ρξάπεδεο πνπ ιεηηνπξγνχλ ζηελ Διιάδα. Ζ παξάβαζε απηψλ ησλ δηαηάμεσλ ππφθεηηαη ζε πνηληθέο θπξψζεηο θπιάθηζεο ηνπιάρηζηνλ 6 κελψλ. Oη «ζπλαηλέζεηο γηα άξζε απνξξήηνπ» ηνπ θαηαζέηε ζεσξνχληαη άθπξεο θαη κπνξνχλ λα πξαγκαηνπνηεζνχλ κφλν εθφζνλ ππάξρεη ζπκβνιαηνγξαθηθφ πιεξεμνχζην. Θακία πιεξνθνξία γηα ηξαπεδηθνχο ινγαξηαζκνχο ή άιιεο ζρέζεηο κε πειάηεο δε δίλεηαη ζε ηξίηνπο ρσξίο πξνεγνχκελε έγθξηζε Λνκηθνχ Ππκβνχινπ ή ηνπ ComplianceOfficer. Ν.2472/1997 Πποζηαζία Γεδομένων Πποζωπικού Φαπακηήπα Πθνπφο ηνπ λφκνπ είλαη ε ελδπλάκσζε ηνπ δηθαηψκαηνο ζην ηδησηηθφ απφξξεην. Ρα πξνζσπηθά δεδνκέλα αθνξνχλ ζε θπζηθά πξφζσπα θαη ρσξίδνληαη ζε δχν θαηεγνξίεο: Ρα γεληθά: Όλνκα Δπψλπκν αξηζκφο Ραπηφηεηαο εκ/ληα γέλλεζεο ΑΦΚ Γηεχζπλζε Φχιν Ρα επαίζζεηα: θπιεηηθή πξνέιεπζε 21
εζληθή πξνέιεπζε πνιηηηθέο πεπνηζήζεηο ζξεζθεπηηθέο πεπνηζήζεηο ζπκκεηνρή ζε εξγαηηθά ζσκαηεία ζσκαηηθή ή ςπρηθή πγεία ζεμνπαιηθή δσή πνηληθφ κεηξψν Ρα δεδνκέλα πξέπεη λα: Ππγθεληξψλνληαη θαη ηπγράλνπλ επεμεξγαζίαο κε έληηκν θαη λφκηκν ηξφπν Θαηαγξάθνληαη γηα ζπγθεθξηκέλε λφκηκε ρξήζε (π.ρ. γηα ην άλνηγκα ινγαξηαζκνύ θαηαζέζεσλ, γηα αίηεζε πηζησηηθήο θάξηαο θιπ.) Δίλαη επαξθή, ζρεηηθά θαη ηα ειάρηζηα απαηηνχκελα γηα ηελ εμππεξέηεζε ηνπ ζθνπνχ επεμεξγαζίαο Δίλαη αθξηβή θαη ελεκεξσκέλα Γηαηεξνχληαη κφλν γηα ηε ρξνληθή πεξίνδν θαηά ηελ νπνία είλαη απαξαίηεηα Θάζε άηνκν δηθαηνχηαη πξφζβαζε ζηα δεδνκέλα θαη δηφξζσζή ηνπο εθφζνλ πθίζηαληαη ηα θαηάιιεια κέηξα αζθαιείαο. Δπεξεπγαζία εςαίζθηηων δεδομένων Ζ επεμεξγαζία επηηξέπεηαη κφλν θαηφπηλ εηδηθήο αδείαο ηεο Αξρήο Ξξνζηαζίαο Γεδνκέλσλ Ξξνζσπηθνχ Σαξαθηήξα. Γικαίωμα Πελάηη για Opt-Out Ν πειάηεο έρεη δηθαίσκα λα δεηήζεη λα εμαηξεζεί απφ ηηο ιίζηεο επεμεξγαζίαο γηα πξνσζεηηθέο ελέξγεηεο. Ξξέπεη πάληα λα εξσηάηαη ν θάζε πειάηεο θαηά ην άλνηγκα ηεο ηξαπεδηθήο ζρέζεο κε ηνλ ηξαπεδηθφ νξγαληζκφ, εάλ επηζπκεί λα εμαηξεζεί απφ απηέο ηηο ιίζηεο (opt-out). 22
Γπαθεία Σςγκένηπωζηρ Οικονομικών Πληποθοπιών (Τειπεζίαρ) Ζ Αξρή Ξξνζηαζίαο Ξξνζσπηθψλ Γεδνκέλσλ έρεη ρνξεγήζεη εηδηθή άδεηα γηα ην πξφγξακκα «Ρεηξεζίαο» ζηηο Ρξάπεδεο. Ζ πξφζβαζε θαη έξεπλα ζην ζχζηεκα «Ρεηξεζίαο» πξέπεη πάληα λα γίλεηαη κε ηελ πξνεγνχκελε έγγξαθε ζπγθαηάζεζε ηνπ πειάηε (π.ρ. ν πειάηεο πξέπεη πάληα λα ππνγξάθεη αίηεζε δαλείνπ ε νπνία πεξηέρεη θαη ζρεηηθφ φξν γηα ηελ επεμεξγαζία πξηλ ηνλ «ςάμνπκε» ζηνλ «Ρεηξεζία»). Ταμείο Δγγύηζηρ Καηαθέζεων και Δπενδύζεων (ΤΔΚE) Όινη νη πηζησηηθνί νξγαληζκνί πνπ είλαη εγθαηεζηεκέλνη ζηελ Διιάδα θαη εδξεχνπλ ζε ρψξεο εθηφο ηεο Δ.Δ. ζπκκεηέρνπλ ζην Διιεληθφ Ρακείν Δγγχεζεο Θαηαζέζεσλ θαη Δπελδχζεσλ (ΡΔΘΔ), εάλ νη θαηαζέζεηο ηνπο δελ θαιχπηνληαη απφ παξφκνηα ξχζκηζε ζηε ρψξα εγθαηάζηαζήο ηνπο. Ρν ΡΔΘΔ είλαη ν θνξέαο δηαρείξηζεο ηνπ ζπζηήκαηνο εγγχεζεο ησλ ηξαπεδηθψλ θαηαζέζεσλ θαη ησλ επελδπηηθψλ ππεξεζηψλ. Σύζηημα Αποζημίωζηρ Φπημαηοπιζηωηικών Υπηπεζιών ηος Ηνωμένος Βαζιλείος Ζ Citibank θαη ε HSBC, πνθαηαζηήκαηα Διιάδνο, δε ζπκκεηέρνπλ ζην ΡΔΘE, αιιά ζπκκεηέρνπλ ζην Πχζηεκα Απνδεκηψζεσο Σξεκαηννηθνλνκηθψλ πεξεζηψλ ηνπ Ζλσκέλνπ Βαζηιείνπ ( FSCS ) (FinancialServicesCompensationScheme), ην νπνίν επνπηεχεηαη απφ ηελ FinancialServicesAuthority (FSA). (Ληθνινχδεο Ξ. 2000) 23
Π.Γ./Τ.Δ. 2501/2002 Γιαθάνεια Σςναλλαγών 1. Ξξν ζπκβαηηθή (Pre-contractual), φπνπ εκπίπηνπλ π.ρ.: δηαθεκηζηηθφ πιηθφ (brochures), νη Ξίλαθεο Ρηκψλ νη νπνίνη είλαη αλαξηεκέλνη ζε εκθαλέο ζεκείν ζε φια ηα ηξαπεδηθά θαηαζηήκαηα, ηα Δλεκεξσηηθά Φπιιάδηα (FactSheets) θιπ. 2. Ππκβαηηθή (Contractual), φπνπ εκπίπηνπλ π.ρ.: νη Γεληθνί Όξνη Ππλαιιαγψλ (T&Cs) νη Αηηήζεηο Ππκκεηνρήο Δπελδπηηθψλ Ξξντφλησλ νη Αηηήζεηο Ππκκεηνρήο Αζθαιηζηηθψλ Ξξντφλησλ νη Αηηήζεηο Ξηζησηηθψλ Θαξηψλ & Γαλείσλ ε πεξηνδηθή ελεκέξσζε ησλ πειαηψλ (Statement θιπ). Ν ΞΔΙΑΡΖΠ ΞΟΔΞΔΗ ΞΑΛΡΑ ΛΑ ΞΑΗΟΛΔΗΑΛΡΗΓΟΑΦΑ ΑΞΝ Ν,ΡΗ ΞΝΓΟΑΦΔΗ!! Γηεπθξηλίδεη ηα κέζα θαη ηε ζπρλφηεηα ελεκέξσζεο ηνπ πειάηε απφ ηηο Ρξάπεδεο Θαζνξίδεη ηνλ ηξφπν πνπ ζα γίλνληαη νη ζπλαιιαγέο κέζσ internet Απαγνξεχεη ηελ είζπξαμε πξνκεζεηψλ ζηα δάλεηα (δελ απαγνξεχεη, φκσο, ηελ είζπξαμε εμφδσλ έγθξηζεο θαη αμηνιφγεζεο δαλείσλ) Θαζνξίδεη θαη ππνρξεψλεη ηε ζχζηαζε πεξεζίαο Ξαξαπφλσλ γηα φιεο ηηο ηξάπεδεο. Κώδικερ Γεονηολογίαρ Δπιηποπήρ Κεθαλαιαγοπάρ Ζ Δπηηξνπή Θεθαιαηαγνξάο έρεη εθδψζεη δχν Θψδηθεο Γενληνινγίαο: 24
Θψδηθα Γενληνινγίαο Δηαηξεηψλ Γηαρείξηζεο Ακνηβαίσλ Θεθαιαίσλ (ΑΔΓΑΘ) θαη Δηαηξεηψλ Δπελδχζεσλ Σαξηνθπιαθίνπ (ΑΔΔΣ) κε επηά βαζηθέο αξρέο Θψδηθα Γενληνινγίαο Δπηρεηξήζεσλ Ξαξνρήο Δπελδπηηθψλ πεξεζηψλ (ΔΞΔ) κε επηά βαζηθέο αξρέο. Νη Ρξάπεδεο πξέπεη λα ζπκκνξθψλνληαη θαη λα αθνινπζνχλ ηνλ Θψδηθα γηα ηηο ΔΞΔ. Ν.3691/2008 Για ηο Ξέπλςμα Φπήμαηορ (AML) Ρα επελδπηηθά πξντφληα είλαη απφ ηα πην ζπλεζηζκέλα κέζα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ην μέπιπκα ρξήκαηνο!! Γη απηφ θαη πξηλ απφ ηε ζχλαςε νπνηαζδήπνηε ζρέζεοκε λέν πειάηε ζα πξέπεη λα γίλνληαη νη απαξαίηεηνη έιεγρνη θαη λα αθνινπζείηαη ε δηαδηθαζία Αλνίγκαηνο Ινγαξηαζκνχ θαη Αλαγλψξηζεο Ξειάηε (CIP - KYC). Ξξέπεη λα δίλεηαη κεγάιε πξνζνρή ζηελ πξνέιεπζε ησλ ρξεκάησλ θαη λα ζπγθεληξψλνληαη απφ ηα ηξαπεδηθά ηδξχκαηα φια ηα απαξαίηεηα απνδεηθηηθά έγγξαθα (Supportingdocumentation),ζχκθσλα κε ηηο ηζρχνπζεο δηαδηθαζίεο. (UngerB, D. Masciandaro, E. Takats. 2007), (Maltz, M. 1990) 25
ΔΛΝΡΖΡΑ 3: MARKETS IN FINANCIAL INSTRUMENTS DIRECTIVE (MIFID) Ζ MiFID (MarketsinFinancialInstrumentsDirective) απνηειεί ηελ Νδεγία 2004/39/ΔΘ ηνπ Δπξσπατθνχ Θνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ Ππκβνπιίνπ γηα ηηο Αγνξέο Σξεκαηνπηζησηηθψλ Κέζσλ ε νπνία ελζσκαηψζεθε ζην ειιεληθφ δίθαην κε ην Λφκν 3606/2007 θαη ηέζεθε ζε ηζρχ ηελ 1ε Λνεκβξίνπ 2007. Πε πνηεο ρψξεο εθαξκφδεηαη HMiFID έρεη εθαξκνγή θαη ζηηο 27 ρώξεο ηνπ Δπξσπατθνχ Νηθνλνκηθνχ Σψξνπ (Δ.Ν.Σ.): Austria, Germany, Netherlands, Bulgaria, Greece, Poland, Belgium, Hungary, Portugal, Cyprus, Ireland, Romania, Czech Rep., Italy, Slovakia, Denmark, Latvia, Slovenia, Estonia, Lithuania, Spain, Finland, Luxembourg, Sweden, France, Malta, United Kingdom. Πηφρνο Λα εθαξκνζηνχλ παλεπξσπατθά νη ίδηνη θαλφλεο έηζη ψζηε: Λα νκνγελνπνηεζεί ζε επξσπατθφ επίπεδν ε Ξξνζηαζία ησλ Δπελδπηψλ Λα πξνσζεζεί αθφκε πεξηζζφηεξν ηε Γηαθάλεηα ζηηο Αγνξέο Λα βειηησζεί ε πνηφηεηα ζηηο ππεξεζίεο / πξντφληα πνπ παξέρνληαη ζηνλ πειάηε. MiFID - Ρη πξνζθέξεη ζηνλ επελδπηή; 1. Βειηηψλεη ηελ πξνζηαζία θαη δηαθάλεηα πνπ παξέρεηαη ζηνπο επελδπηέο, θπξίσο κέζσ ηεο απμεκέλεο πιεξνθφξεζεο πνπ νθείινπλ ηα πηζησηηθά ηδξχκαηα λα παξέρνπλ. 2. Γηαρσξίδεη ηνπο πειάηεο ζηηο αθφινπζεο θαηεγνξίεο: Ηδηψηεο Δπαγγεικαηίεο Δπηιέμηκνη αληηζπκβαιιφκελνη 26
Ν επελδπηήο πνπ ζεσξείηαη Ηδηψηεο απνιακβάλεη ην πςειφηεξν επίπεδν πιεξνθφξεζεο θαη πξνζηαζίαο. Ν επελδπηήο έρεη ην δηθαίσκα λα δεηήζεη λα αλήθεη ζε άιιε θαηεγνξία εθφζνλ πιεξνί ζπγθεθξηκέλα θξηηήξηα. 3. Δληζρχεη ηε δηαθάλεηα ησλ ζπλαιιαγψλ, ηεο ηηκνιφγεζεο θαη ηνπ επελδπηηθνχ θηλδχλνπ πνπ θαιείηαη λα αλαιάβεη ν επελδπηήο. 4. Θεζπίδεη δχν βαζηθέο πνιηηηθέο θαη ππνρξεψλεη ηελ γλσζηνπνίεζή ηνπο ζηνλ επελδπηή: i. Ρελ Ξνιηηηθή Δθηέιεζεο Δληνιψλ (OrderExecution) ii. Ρελ Ξνιηηηθή Απνθπγήο Πχγθξνπζεο Ππκθεξφλησλ (ConflictofInterest) Ξνηα Ξξντφληα & Δπελδπηηθέο πεξεζίεο αθνξά; Δπελδπηηθέο πεξεζίεο: ιήςε, δηαβίβαζε θαη εθηέιεζε εληνιψλ γηα ινγαξηαζκφ πειαηψλ δηαρείξηζε ραξηνθπιαθίνπ παξνρή επελδπηηθψλ ζπκβνπιψλ αγνξά & πψιεζε ρξεκαηννηθνλνκηθνχ κέζνπ Σξεκαηννηθνλνκηθά Κέζα: Ακνηβαία Θεθάιαηα Νκφινγα Κεηνρέο Premium Deposits Structured Notes & Structured Funds Ξνηα Ξξντφληα ΓΔΛ αθνξά; Γελ εκπίπηνπλ ζηε Νδεγία: Νη θαηαζέζεηο MLDs FX Ξξντφληα Bank Assurance (ηξαεδναζθαιηζηηθά) 27
Ξνιηηηθή Δθηέιεζεο Δληνιψλ (Order Execution Policy) Πθνπφο: ε έγθαηξε, δίθαηε θαη ηαρεία εθηέιεζε ησλ εληνιψλ ηνπ πειάηε ζε ζρέζε κε ηηο εληνιέο άιισλ πειαηψλ (πρ. FirstCome - FirstServed) ε ππνρξέσζε επίηεπμεο ηνπ Βέιηηζηνπ Απνηειέζκαηνο (BestExecution) θαηά ηελ εθηέιεζε ησλ εληνιψλ ηνπ πειάηε ιακβάλνληαο θάζε εχινγν κέηξν γηα ην θαιύηεξν δπλαηό απνηέιεζκα ιακβάλνληαο ππφςε παξάγνληεο φπσο: Ρηκή θφζηνο ηεο εθθαζάξηζεο ηαρχηεηα θχζε & κέγεζνο ηεο εληνιήο (ΑγγειφπνπινοΞ. 2005), (Bhattacharya, G. 2005), (UngerB. 2007) 28
ΔΛΝΡΖΡΑ 4: ΝΗ ΡΔΣΛΗΘΔΠ ΜΔΞΙΚΑΡΝΠ ΣΟΖΚΑΡΝΠ Θα κπνξνχζακε λα ρξεζηκνπνηήζνπκε θάπνηεο εθηηκήζεηο ησλ ηεισληαθψλ ππεξεζηψλ ησλ Ζ.Ξ.Α. πξνθεηκέλνπ λα απεηθνλίζνπκε ηηο θπξηφηεξεο ηερληθέο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη δηεζλψο γηα ηελ λνκηκνπνίεζε ησλ εζφδσλ απφ εγθιεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο θαη ζηηο ηξεηο θάζεηο πνπ πξναλαθέξακε. ΡΝΞΝΘΔΡΖΠΖ Τεπδήο παξνπζίαζε ή απφθξπςε ηεο πξαγκαηηθήο πξνέιεπζεο ησλ δηθαηνχρσλ θαη ρξεζηκνπνίεζε εηαηξηψλ- βηηξίλα, δηαηξαπεδηθέο ζπλαιιαγέο θαη εμαηξέζεηο απφ ηελ ππνρξέσζε αλαθνξάο θαη εμαθξίβσζεο ηαπηφηεηαο. Κέζνδνο ηνπ κπξκεγθηνχ Ππλεξγία απφ ην εζσηεξηθφ θάπνηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνχ νξγαληζκνχ Γηαζπλνξηαθή ιαζξαία θπζηθή κεηαθνξά ρξεκάησλ κέζσ πινίσλ, αεξνπιάλσλ, απεζηαικέλσλ ζπζθεπαζκέλα σο εκπνξεχκαηα Απφθηεζε πιηθψλ αληηθεηκέλσλ (αθίλεηα, πνιχηηκα θνζκήκαηα θαη κέηαιια, πινία, απηνθίλεηα, αεξνπιάλα) ή ρξεκαηηζηεξηαθψλ ηίηισλ, επηηαγψλ θαη άιισλ ηξαπεδνγξακκαηίσλ. ΠΠΠΩΟΔΠΖ Ζιεθηξνληθή κεηαθνξά θεθαιαίσλ κέζσ δηαδηθηχνπ Κεηαηξνπή ρξήκαηνο ζε άιιεο ρξεκαηννηθνλνκηθέο κνξθέο Ξψιεζε ή εμαγσγή πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ Ξαξαπνίεζε εμαγσγηθψλ θαη εηζαγσγηθψλ εγγξάθσλ ΝΙΝΘΙΖΟΩΠΖ Δηαηξίεο βηηξίλα Ππλεξγία αιινδαπήο ηξάπεδαο Απφθηεζε πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ 29
ΑΚΔΠΖ ΓΗΝΣΔΡΔΠΖ ΡΩΛ ΔΠΝΓΩΛ Αλάκεζα ζηηο αλσηέξσ ηερληθέο, είλαη νξηζκέλεο ζηηο νπνίεο θξίλεηαη ζθφπηκν λα αλαθεξζνχκε κε πεξηζζφηεξα ιφγηα, ιφγσ ηνπ θνηλνχ γλσξίζκαηνο πνπ θαηέρνπλ θαη αθνξά ηελ ακεζφηεηα πξνψζεζεο ησλ παξάλνκσλ απηψλ εζφδσλ αιιά θαη γηα ηα ηδηαηηέξα ραξαθηεξηζηηθά πνπ θαηέρεη θάζε κία απφ απηέο θαη γηα μερσξηζηνχο ιφγνπο ζε θάζε πεξίπησζε. Ζ κέζνδνο ηνπ κπξκεγθηνχ (smurfing) απνηειεί ίζσο ηελ πιένλ δηαδεδνκέλε κέζνδν λνκηκνπνίεζεο εζφδσλ απφ εγθιεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο θαη ε δηαδηθαζία ηεο είλαη ζρεηηθά απιή. Βαζίδεηαη ζηε δηάζπαζε ηνπ βξψκηθνπ ρξήκαηνο κέζσ πιεζψξαο ζπλαιιαγψλ, ε θάζε κία εθ ησλ νπνίσλ δελ ππεξβαίλεη ην φξην αλαθνξάο (π.ρ. ηα10.000$ πνπ νξίδνπλ νη Ζ.Ξ.Α.). Ζ κέζνδνο απηή απαηηεί ηελ χπαξμε κεζνιαβεηψλ ππεξάλσ ππνςίαο, νη νπνίνη αλαιακβάλνπλ λα θάλνπλ ηπρφλ θαηαζέζεηο ζε ηξαπεδηθνχο ινγαξηαζκνχο ή λα εθδψζνπλ ηξαπεδνγξακκάηηα ηα νπνία κεηέπεηηα κεηαβηβάδνπλ ζε δεχηεξνπο θαη ηξίηνπο κεζάδνληεο νη νπνίνη κε ηε ζεηξά ηνπο ηα επαλαηνπνζεηνχλ ζε άιιεο ηξάπεδεο (ζπλήζσο ηνπ εμσηεξηθνχ) ή ηα πηζηψλνπλ θαηεπζείαλ ζηνπο ινγαξηαζκνχο ησλ δηθαηνχρσλ. Ρν πιήζνο ησλ κεζνιαβεηψλ απηψλ ζα κπνξνχζε λα είλαη πνιχ κεγάιν, ζηνηρεία ζηηο Ζ.Ξ.Α. απνθάιπςαλ ηελ χπαξμε άλσ ησλ 500 κεζνιαβεηψλ ζε ππφζεζε ελφο θαη κφλν θπθιψκαηνο πνπ εθδηθάζηεθε ζηα ακεξηθαληθά δηθαζηήξηα. Έλαο άιινο ηξφπνο, ν νπνίνο είλαη ίζσο θαη ν παιαηφηεξνο θαη απινχζηεξνο, είλαη ε θπζηθή κεηαθνξά ρξήκαηνο ε νπνία γίλεηαη κε απιή ηνπνζέηεζε ησλ ρξεκάησλ ζε δηάθνξεο ζπζθεπαζίεο, βαιίηζεο, εκπνξεχκαηα ηα νπνία απνζηέιινληαη κε απιφ ηαρπδξνκείν ζηνλ πξννξηζκφ ηνπο. Ππλήζσο απηφο ν πξννξηζκφο είλαη θάπνηα ρψξαθνξνινγηθφο παξάδεηζνο, φπνπ ηα κέηξα ηεο λνκνζεζίαο γηα ην ηξαπεδηθφ απφξξεην είλαη εμαηξεηηθά απζηεξά ζε αληίζεζε κε ηε ζπλαιιαγκαηηθή πνιηηηθή ε νπνία είλαη πνιχ ραιαξή (π.ρ. CaymanIslands, Ινπμεκβνχξγν θιπ). Θνηλφ ζεκείν ησλ αλσηέξσ ηερληθψλ είλαη φηη δελ είλαη απαξαίηεηε ε δφιηα ζπλδξνκή-ζπλεξγία ηξαπεδηθνχ ππαιιήινπ ή θαη ηξαπεδηθνχ ηδξχκαηνο. πάξρεη φκσο θαη απηή ε πεξίπησζε θαζψο απνηειεί ζπρλφ θαηλφκελν λα ππάξρεη δσξνδνθία, εθβηαζκφο θαη αθφκα θαη εθκεηάιιεπζε κίαο δχζθνιεο νηθνλνκηθήο θαηάζηαζεο ελφο ηξαπεδηθνχ ηδξχκαηνο, πξνθεηκέλνπ λα γίλνπλ ειαζηηθφηεξεο ή αθφκα θαη λα παξαβιεθζνχλ εληειψο νη δηαδηθαζίεο δήισζεο θαη 30
αλαγλψξηζεο ηνπ πξαγκαηηθνχ δηθαηνχρνπ. Ζ ηερληθή απηή εθαξκφδεηαη ζπλήζσο ζε ζπλαιιαγέο πνπ αθνξνχλ κεγάια πνζά. Ζ πιεηνςεθία ησλ γλσζηψλ πεξηπηψζεσλ δηαθζνξάο ηξαπεδηθψλ ππαιιήισλ πξνέξρεηαη απφ ηηο Ζ.Ξ.Α., ιηγφηεξεο απφ ηελ Διβεηία θαη ηελ Γεξκαλία, φκσο ζίγνπξα ππάξρνπλ παγθνζκίσο αλάινγα θξνχζκαηα ηα νπνία είηε είλαη ιηγφηεξα δεκνθηιή θαη ζεκαληηθά, είηε δελ έρνπλ δεη ην θσο ηεο δεκνζηφηεηαο. ΔΚΚΔΠΖ ΓΗΝΣΔΡΔΠΖ ΡΩΛ ΔΠΝΓΩΛ Απφ ηηο ηερληθέο πνπ πξναλαθέξακε, είλαη κία νκάδα εμ απηψλ πνπ ζε αληίζεζε κε ηελ ηερληθή ηνπ κπξκεγθηνχ θαη ηηο ππφινηπεο ηερληθέο άκεζεο πξνψζεζεο ηνπ ρξήκαηνο κε ηε θπζηθή ηνπ κνξθή, έρνπλ σο κεζνδνινγία ηελ ηξνπνπνίεζε ηνπ ρξήκαηνο ζε άιιεο κνξθέο γηα ηε δηνρέηεπζή ηνπ ζηα νηθνλνκηθά θαη ρξεκαηνπηζησηηθά θαλάιηα. πάξρνπλ ραξαθηεξηζηηθά παξαδείγκαηα επθάληαζησλ ηερληθψλ πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζην παξειζφλ θαη θπξίσο ζε ρψξεο ηεο Ακεξηθαληθήο Ζπείξνπ. Πην Ξνπέξην Οίθν κία Θνπβαληθή εγθιεκαηηθή νξγάλσζε ρξεζηκνπνηνχζε ηελ ιαρεηνθφξν αγνξά γηα ην μέπιπκα ησλ παξάλνκσλ εζφδσλ ηεο. Δίρε απνθηήζεη ηνλ έιεγρν ησλ θιεξψζεσλ θαη γλσξίδνληαο πξνθαλψο ηα ζηνηρεία ησλ ληθεηψλ ηνπο πξφηεηλε ηελ άκεζε θαηαβνιή νιφθιεξνπ ηνπ πνζνχ ησλ θεξδψλ ηνπο αθνξνιφγεηα θαη ζε κεηξεηά, ελψ ε λφκηκε δηαδηθαζία πξνυπέζεηε ηε θνξνιφγεζε ησλ πνζψλ απηψλ κε ζπληειεζηή 20% θαη θαηαβνιή ζε βάζνο ρξφλνπ, αλαιφγσο ηνπ κεγέζνπο ηνπ πνζνχ. Όπσο είλαη ινγηθφ, νη ηπρεξνί δέρνληαλ ηελ απξφζκελε απηή πξνζθνξά θαη θαηφπηλ ηα κέιε ηεο εγθιεκαηηθήο νξγάλσζεο εμαξγχξσλαλ κε ηηο λφκηκεο δηαδηθαζίεο ηα ηπρεξά ιαρεία, δερφκελνη ηελ πιεξσκή ηνπ θφξνπ, πεηπραίλνληαο φκσο ηνλ «θαζαξηζκφ» ζεκαληηθψλ πνζψλ παξάλνκνπ ρξήκαηνο. Πηελ Διβεηία απνθαιχθζεθε πξηλ κεξηθά ρξφληα έλα θχθισκα πνπ μέπιελε ρξήκα κέζσ ελφο κεγάινπ αξηζκνχ παξάλνκσλ ηδησηηθψλ ηξαπεδηθψλ ζπξίδσλ νη νπνίεο νπζηαζηηθά ζρεκάηηδαλ νιφθιεξε παξαηξάπεδα κέζσ ηεο νπνίαο εθδίδνληαλ δάλεηα- πηζηψζεηο, θαξλέ επηηαγψλ θαη πνιιά άιια. Νη ιεγφκελεο παξαηξάπεδεο είλαη νπζηαζηηθά εμεηδηθεπκέλα ζπζηήκαηα ζηε κεηαηξνπή ζπλαιιάγκαηνο, ζηελ εμαγνξά πνιχηηκσλ κεηάιισλ θαη ζηελ εμαγσγή θεθαιαίσλ θαη εγγπνχληαη πάλσ απφ φια ηελ απφιπηε αλσλπκία, βαζηδφκελα 31
βέβαηα θαη ζηελ απφιπηε ακνηβαία εκπηζηνζχλε κε ηνπο «πειάηεο» ηνπο. Πεκαληηθφ θεθάιαην θαη ζεκέιην απηήο ηεο εκπηζηνζχλεο ησλ «πειαηψλ» απνηειεί ν «επηρεηξεκαηίαο» ή γεληθφηεξα ε νληφηεηα, θπζηθή ή λνκηθή, πνπ αληηπξνζσπεχεη ή βξίζθεηαη πίζσ απφ ηελ παξαηξάπεδα. Ζ νληφηεηα απηή απαηηείηαη λα είλαη εγλσζκέλεο θνηλσληθήο, νηθνλνκηθήο ή θαη πνιηηηθήο ζέζεο ηζρχνο, δηαθεθξηκέλε ζηνλ πεξηβάιινληα ρψξν ηεο, νχησο ψζηε λα πξνζδίδεη φια φζα ρξεηάδεηαη έλαο δπλεηηθφο «πειάηεο» πξνθεηκέλνπ λα ηελ εκπηζηεπηεί. Όια ηα αλσηέξσ απνηεινχλ δξάζεηο πνπ αθνξνχλ ζπζηήκαηα θαη νηθνλνκηθά θπθιψκαηα πνπ απφ ηε γέλεζή ηνπο ραξαθηεξίδνληαη παξάλνκα. Όζνλ αθνξά ηα λφκηκα ρξεκαηνπηζησηηθά ηδξχκαηα θαη θαηά θχξην ιφγν ηηο Ρξάπεδεο, είλαη δεδνκέλν φηη δελ λνείηαη ε Ρξάπεδα λα δερζεί θαηαζέζεηο ρξεκάησλ ρσξίο λα γλσξίδεη ηα ζηνηρεία ηνπ θαηαζέηε, φπνηνο θη αλ είλαη απηφο (θπζηθφ λνκηθφ πξφζσπν). Ν κφλνο ηξφπνο πνπ ζα κπνξνχζαλ ηα παξάλνκα θπθιψκαηα λα επεξεάζνπλ ηηο δηαδηθαζίεο κίαο ηξάπεδαο θαη λα πξνβνχλ ζε ζπλαιιαγέο δηαηεξψληαο ηελ αλσλπκία ηνπο ζα ήηαλ κε ηε δσξνδνθία θάπνηνπ ππαιιήινπ ή κε ηελ εθκεηάιιεπζε ησλ αλαγθψλ κίαο ηξάπεδαο λα απμήζεη ηα ξεπζηά δηαζέζηκά ηεο, εηδηθά ζε πεξηφδνπο θξίζεσλ θαη κεγάισλ δεκνζίσλ ειιεηκκάησλ. Νη θαηαζέζεηο απηέο γίλνληαη πνιχ ζπρλά κέζσ αρπξάλζξσπσλ νη νπνίνη νπζηαζηηθά ζπιιέγνπλ ην παξάλνκν ρξήκα θαη ην ηνπνζεηνχλ ζε πξνζσπηθνχο ινγαξηαζκνχο πνπ δηαζέηνπλ ζε δηάθνξα ηξαπεδηθά ηδξχκαηα. Θαηφπηλ κεηαηξέπνληαο ην ρξήκα απηφ ζε ηξαπεδηθέο επηηαγέο ή ρξεζηκνπνηψληαο ην δηαδίθηπν, κεηαθέξνπλ ην ρξήκα ζηηο «ηζέπεο» ησλ δηθαηνχρσλ. Ζ έκκεζε δηνρέηεπζε εζφδσλ πεηπραίλεηαη επίζεο κέζσ ησλ ππεξάθηησλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ θέληξσλ, αιιηψο απνθαινχκελσλ θαη σο θνξνινγηθψλ παξαδείζσλ. Ρν βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηνπο είλαη φηη ιεηηνπξγνχλ θάησ απφ ηδηαηηέξσο ραιαξά ειεγθηηθά θαζεζηψηα θαη πξνζθέξνπλ ηαπηφρξνλα ζεκαληηθέο δηνηθεηηθέο δηεπθνιχλζεηο θαη πνιχ ρακειή, αλ φρη κεδεληθή, θνξνινγία. Θξάηε πνπ ραξαθηεξίδνληαη σο θνξνινγηθνί παξάδεηζνη είλαη ην Ινπμεκβνχξγν, ην Κνλαθφ, ε Κάιηα, ην Ιηρηελζηάηλ, ε Αλδφξα, ν Ξαλακάο, ηα CaymanIslands, ηα CookIslandsθιπ. 32
Ρέινο, ην δηαδίθηπν σο εξγαιείν γηα ηελ δηεμαγσγή ηξαπεδηθψλ ζπλαιιαγψλ απνηειεί ηελ πεκπηνπζία ζηηο ελέξγεηεο ησλ παξάλνκσλ θπθισκάησλ πνπ επηρεηξνχλ λα «ζβήζνπλ» ηα ίρλε ησλ ζπλαιιαγψλ ηνπο. Ζ δπλαηφηεηα πνπ ηνπο πξνζθέξεηαη λα πξαγκαηνπνηνχλ κέζα ζε ειάρηζην ρξφλν άπεηξεο κεηαθνξέο ρξεκάησλ απφ ινγαξηαζκφ ζε ινγαξηαζκφ, ειαρηζηνπνηεί ηηο πηζαλφηεηεο αλίρλεπζήο ηνπο θαη ηνπο πξνζθέξεη ηαπηφρξνλα ηε δπλαηφηεηα ζπλαιιαγψλ κεηαμχ ηξαπεδψλ δηαθνξεηηθψλ ρσξψλ, άξα θαη ηε δπλαηφηεηα κεηαθίλεζεο ρξεκάησλ απφ offshoreρξεκαηνπηζησηηθά ηδξχκαηα ζε αληίζηνηρα ηεο ελδνρψξαο ηνπο. (Hewson, J.R.1982) ΝΗ ΔΛΓΗΑΚΔΠΝΗ ΙΝΓΑΟΗΑΠΚΝΗ ΞΙΖΟΩΚΩΛ Νη "ελδηάκεζνη ινγαξηαζκνί πιεξσκψλ" (Ο.Ρ.Α's) ρξεζηκνπνηήζεθαλ επί καθξφλ ζηηο Ζ.Ξ.Α. απφ ηηο εζληθέο πηζησηηθέο ελψζεηο, ηηο ρξεκαηηζηεξηαθέο θαη επελδπηηθέο εηαηξίεο, ζηε πξνζπάζεηα ηνπο λα πξνζθέξνπλ κία φζν ην δπλαηφλ κεγαιχηεξε πνηθηιία ρξεκαηνπηζησηηθψλ ππεξεζηψλ. Ζ δηάδνζε απηνχ ηνπ είδνπο ινγαξηαζκψλ, νθείιεηαη ζηηο ζπλερψο απμαλφκελεο δπζθνιίεο πνπ αληηκεησπίδνπλ αιινδαπά ηξαπεδηθά ηδξχκαηα ζηε πξνζπάζεηα ιήςεο άδεηαο ιεηηνπξγίαο ζηηο Ζ.Ξ.Α., ηδηαίηεξα κεηά ηελ εκπεηξία ηεο ππφζεζεο ηεο ηξάπεδαο Β.C.C.Η., απφ ηελ νπνία δηαπηζηψζεθε ην ειιηπέο επνπηηθφ πιαίζην ηεο "ρψξαο πξνέιεπζεο". Νη ελδηάκεζνη ινγαξηαζκνί πιεξσκψλ είλαη αληαπνθξηηηθνί ηξαπεδηθνί ινγαξηαζκνί πνπ αλνίγνληαη ζηηο ηξάπεδεο ησλ Ζ.Ξ.Α. απφ αιινδαπέο ηξάπεδεο (masteraccountholders), κέζσ ησλ νπνίσλ νη πειάηεο ηεο αιινδαπήο ηξάπεδαο δηεθπεξαηψλνπλ έλαληη νξηζκέλεο ακνηβήο, ηξαπεδηθέο ζπλαιιαγέο ζηηο Ζ.Ξ.Α. Απηνί νη -πνιιέο θνξέο εθαηνληάδεο- ππφ δηθαηνχρνη ησλ ινγαξηαζκψλ (sub-accountholders) έρνπλ ην δηθαίσκα λα εθδίδνπλ επηηαγέο, λα θάλνπλ θαηαζέζεηο θαη αλαιήςεηο θαη λα κεηαθέξνπλ ρξήκαηα (ειεθηξνληθά), ζαλ λα είλαη νη ίδηνη άκεζνη πειάηεο ηεο ακεξηθαληθήο ηξάπεδαο, ρσξίο απηή λα έρεη ηελ ππνρξέσζε ή ηε δπλαηφηεηα, είηε ηεο πηζηνπνίεζεο νηαζδήπνηε πιεξνθνξίαο ζρεηηθά κε ην πξφζσπν ησλ ηειηθψλ πειαηψλ, είηε ηεο εθαξκνγήο ηεο δηαδηθαζίαο "γλψξηζε ηνλ πειάηε ζνπ" (knowyourcustomer). Ξνιιέο θνξέο έρνπλ πξνθχςεη πεξηπηψζεηο αιινδαπψλ ηξαπεδψλ νη νπνίεο άλνημαλ ινγαξηαζκνχο 33
"Ο.Ρ." γηα ινγαξηαζκφ άιιεο αιινδαπήο ηξάπεδαο (secondtierforeignbank), κε απνηέιεζκα λα απνθηνχλ ρηιηάδεο άηνκα δηθαίσκα ππνγξαθήο, θαζηζηψληαο πξαθηηθά αδχλαηε ηελ εθαξκνγή νπνηνπδήπνηε ειεγθηηθνχ θαη επνπηηθνχ πιαηζίνπ. Αθνξκή γηα κία πξψηε πξνζπάζεηα επνπηείαο ησλ ινγαξηαζκψλ απηψλ, απνηέιεζε ε ππφζεζε ηεο "PopularBank", ε νπνία ππνρξεψζεθε απφ ην "FederalDepositInsuranceCorporation" (F.D.Η.C.) ησλ Ζ.Ξ.Α., λα ζπιιέγεη αλαιπηηθέο πιεξνθνξίεο γηα ηελ ηαπηφηεηα ησλ ππφ δηθαηνχρσλ ησλ ινγαξηαζκψλ, λα ζπιιέγεη πιεξνθνξίεο γηα ην αιινδαπφ ηξαπεδηθφ ίδξπκα, λα ζπληάζζεη "έθζεζε επηθηλδπλφηεηαο" γηα θάζε "Ο.Ρ.Α." θαη λα θαηαζέζεη έλα πξφγξακκα δξάζεο ζρεηηθά κε ηα ζρέδηα ηεο γηα ηελ επνπηεία ηνπο, λα δηεμαγάγεη πεξηνδηθνχο ειέγρνπο ζηηο πιεξνθνξίεο πνπ δίλνληαη απφ ηελ αιινδαπή ηξάπεδα θαη λα επεμεξγαζηεί κία πνιηηηθή ζρεηηθά κε ην θιείζηκν ησλ ινγαξηαζκψλ απηψλ, ζε πεξίπησζε πνπ νη παξερφκελεο πιεξνθνξίεο απνδεηρζνχλ αλαθξηβείο ή ειιηπείο. ΠΛΑΙΙΑΓΔΠ ΚΔΠΩ ΡΝ ΓΗΑΓΗΘΡΝ Ζ ζπλεηζθνξά ηεο πιεξνθνξηθήο ζηελ αλάπηπμε λέσλ ζπζηεκάησλ δηεζλψλ θαη εζληθψλ πιεξσκψλ είλαη θνηλψο απνδεθηφ φηη απνηέιεζε θαηαιπηηθφ παξάγνληα. Νη ρξεκαηννηθνλνκηθέο ξνέο ηεο γεσνηθνλνκίαο γίλνληαη θαζεκεξηλά φιν θαη πεξηζζφηεξν κέζσ κεηαθνξάο ειεθηξνληθψλ δεδνκέλσλ. Νη ζπλαιιαγέο κηθξψλ ή κεγάισλ πνζψλ, ηνπηθέο ή παγθφζκηεο, θαζψο θαη νη λέεο λνκηζκαηηθέο κνξθέο είλαη νπζηαζηηθά ειεθηξνληθέο. Ρα ειεθηξνληθά ζπζηήκαηα ζπκςεθηζκνχ θαη δηαθαλνληζκνχ ηειεηνπνηνχλ ηα ειεθηξνληθά λέα κέζα πιεξσκψλ (απηφκαηεο κεηαθνξέο θεθαιαίσλ, απηφκαηεο ηξαπεδηθέο ζπξίδεο, θάξηεο πιεξσκψλ). Νη ηξαπεδηθέο ζπλαιιαγέο κπνξνχλ πιένλ δηεθπεξαηψλνληαη απφ παληνχ, ρσξίο ηε κεζνιάβεζε πηζησηηθνχ ηδξχκαηνο, απινπνηψληαο ηελ έλλνηα ηνπ λνκίζκαηνο θαη επαλαζέηνληαο ην δήηεκα ησλ ζρέζεσλ κεηαμχ λνκίζκαηνο, ηξαπεδψλ θαη πειαηψλ ηνπο. Ζ παξαδνζηαθή αληίιεςε ηνπ ρξήκαηνο (θαη ησλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ εξγαιείσλ) δελ ηζρχεη πιένλ. Δμεηάδνληαο ηηο δηάθνξεο εθδνρέο νξηζκνχ ηνπ ειεθηξνληθνχ ρξήκαηνο κπνξνχκε λα πνχκε, φηη ην ειεθηξνληθφ ρξήκα, ρσξίο λα απνηειεί απιά κία απηνκαηνπνηεκέλε έθθξαζε ηνπ ινγηζηηθνχ ρξήκαηνο, απνηειεί ηειηθά έλα "πιεξνθνξηθφ λφκηζκα", δειαδή ην δηάλπζκα κίαο 34
εμέιημεο πξνο έλα παγθφζκην ρξεκαηννηθνλνκηθφ ζχζηεκα, βαζηζκέλν ζε έλα ζχζηεκα ηππνπνίεζεο ηεο πιεξνθνξίαο. Ξαξά ην γεγνλφο, φηη ε κείσζε ησλ θηλδχλσλ απνηειεί έλα απφ ηα θχξηα επηρεηξήκαηα ππέξ ηεο ρξήζεσο θαη ηεο επέθηαζεο ηεο ηερλνινγίαο, ζχληνκα ζα θαηαζηεί αληηιεπηφ, φηη πξφθεηηαη απιψο γηα κία πνηνηηθή κεηαθχιηζε ηνπ πξνβιήκαηνο. Ζ νινθιεξσηηθή εθαξκνγή ηεο πιεξνθνξηθήο θαη ε ίδξπζε εμεηδηθεπκέλσλ εηαηξηψλ ζηα ζπζηήκαηα ειεθηξνληθψλ πιεξσκψλ θαη ειεθηξνληθήο ρξεκαηννηθνλνκηθήο δηακεζνιάβεζεο ηξνπνπνηεί ηνλ ξφιν ησλ παξαδνζηαθψλ ηξαπεδψλ, νη νπνίεο ράλνπλ ην κνλνπψιην δηαρείξηζεο ηνπ ινγηζηηθνχ ρξήκαηνο, κε ζπλέπεηα ε ζπκκεηνρή ζηα παγθφζκηα ειεθηξνληθά δίθηπα λα απνηειεί ζχληνκα ηελ απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηε δηαηήξεζε δηεζλνχο αληαγσληζηηθφηεηαο. Πε θάζε πεξίπησζε νη εμειίμεηο απηέο δελ απνθιείεηαη λα ζεκαηνδνηήζνπλ ηφζν ηελ ζηαδηαθή θαηάξγεζε ηνπ δηακεζνιαβεηηθνχ ξφινπ ησλ πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ φζν θαη ηελ ακθηζβήηεζε ηνπ εγγπεηηθνχ ξφινπ ηνπ ρσξηθνχ θξάηνπο. Ν ΘΒΔΟΛΝΣΩΟΝΠ Ζ εκθάληζε θαη ε δηαξθήο επέθηαζε ηνπ παγθφζκησλ δηθηχσλ θαη ηδηαίηεξα ηνπ δηθηχνπ Internet, σο ην θπξηφηεξν θαη πιένλ δηαδεδνκέλν ηειεπηθνηλσληαθφ δίθηπν ηνπ θπβεξλνρψξνπ, απνηειεί ην ραξαθηεξηζηηθφηεξν δείγκα ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ, νη νπνίεο αδηακθηζβήηεηα έρνπλ ήδε, θαη πξφθεηηαη ζην κέιινλ κε κεγαιχηεξε έληαζε λα δεκηνπξγήζνπλ λέεο πνιηηηζηηθέο θαη ζπλαιιαθηηθέο ζπλήζεηεο, κε φια ηα πξνζδνθψκελα επεξγεηηθά απνηειέζκαηα θαη ηηο πηζαλέο παξελέξγεηεο ηνπο, κε ηελ έλλνηα ηεο εθκεηάιιεπζεο ησλ απεξηφξηζησλ δπλαηνηήησλ ηνπ γηα ηελ πξαγκάησζε εγθιεκαηηθψλ ζηφρσλ: ην πξφβιεκα δελ εληνπίδεηαη ηφζν ζηε δπλαηφηεηα ρξεζηκνπνίεζεο ελφο παγθνζκίνπ εκβέιεηαο ειεθηξνληθνχ ζπζηήκαηνο πιεξσκψλ φπσο ην Ηnternet - απφ εγθιεκαηηθά ζπκθέξνληα, φζν ζηελ αδπλακία επνπηείαο ηνπ θαη εληφπηζεο ησλ δξαζηψλ απφ ηηο εζληθέο επνπηηθέο θαη δησθηηθέο αξρέο. Ξξφθεηηαη γηα εμειίμεηο πνπ ζεηνχο ηνπο λνκνζέηεο ελψπηνλ ηεο απμαλφκελεο ζρεηηθφηεηαο ηεο εδαθηθήο θπξηαξρίαο θαη ηεο θαηά ηφπν αξκνδηφηεηαο κέζα ζε κία ειεθηξνληθή παγθφζκηα αγνξά. Ρν λέν ειεθηξνληθφ ξεπζηφ ρξήκα ζεκαηνδνηεί ηελ έλαξμε κίαο δηαδηθαζίαο παγθφζκηαο λνκηζκαηηθήο ελνπνίεζεο, δίλνληαο ηε 35
δπλαηφηεηα λα ρξεζηκνπνηεζεί ηφζν απφ ηδηψηεο, φζν θαη απφ εηαηξίεο γηα νπνηνπδήπνηε είδνπο ζπλαιιαγή, κε ιηγφηεξν θφζηνο θαη πεξηζζφηεξε δηαθξηηηθφηεηα. Απφ ηελ άιιε πιεπξά πέξαλ ησλ ππαξθηψλ θηλδχλσλ κίαο αλεμέιεγθηεο ξνήο Δ-cash, ηεο πηζαλφηεηαο εμαθάληζεο ηεξάζηησλ πνζψλ ζε πεξίπησζε ζνβαξήο βιάβεο ηνπ ζπζηήκαηνο θαη ηεο δηαγξαθφκελεο αληζνξξνπίαο κεηαμχ απηψλ πνπ έρνπλ θαη απηψλ πνπ δελ έρνπλ πξφζβαζε ζην δίθηπν, ην Δ-cashαπνηειεί κία λέα πξφθιεζε γηα ηνπο δξάζηεο ηεο λνκηκνπνίεζεο εζφδσλ απφ εγθιεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο. Ξξφθεηηαη γηα έλα λέν πεδίν κε αλνηθηή θαη απεξηφξηζηε πξφζβαζε ζε θάζε ρξήζηε, ηνπ νπνίνπ νη πξνζπάζεηεο ξχζκηζεο (regulation) ζα έρνπλ θαηαιπηηθή επίδξαζε ζηε λνκηθή αληηκεηψπηζε θαηλνκέλσλ, ηφζνλ φζνλ αθνξά ην πεδίν ηνπ εκπνξηθνχ φζν θαη ηνπ πνηληθνχ δηθαίνπ. Ξαξά ηελ απεξηφξηζηε πξφζβαζε ζην δίθηπν θαη ηελ ηαρχηαηε δηαζπνξά πιεξνθνξηψλ - ραξαθηεξηζηηθφ ην νπνίν απφ κφλν ηνπ ζα έδηλε ηε δπλαηφηεηα άζθεζεο ειέγρσλ απφ ηηο αξκφδηεο αξρέο-, νη εμειηγκέλεο ηερληθέο θξππηνγξάθεζεο (encryptiontechniques) θαζηζηνχλ εθηθηή ηε δηαηήξεζε ηνπ απφιπηνπ πξνζσπηθνχ απνξξήηνπ, εμνπδεηεξψλνληαο θάζε δπλαηφηεηα ησλ αξρψλ λα απνθσδηθνπνηνχλ ηα απνζηειιφκελα κελχκαηα ζηηο πεξηπηψζεηο ππνλνηψλ γηα ηέιεζε εγθιεκαηηθψλ πξάμεσλ. Υο επαθφινπζν απηψλ ησλ εμειίμεσλ, έθαλαλ ηελ εκθάληζε ηνπο ζηελ νξνινγία νη φξνη "ειεθηξνληθά κεηξεηά" (Δ-cash), "ηξαπεδηθή ηνπ θπβεξλνρψξνπ" (cyberspacebanking) θαη "λνκηκνπνίεζε εζφδσλ απφ εγθιεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο κέζσ ηνπ θπβεξλνρψξνπ" (cyberspacemoneylaundering). ΝΗ ΡΟΑΞΔΕΔΠ ΘΑΗ ΝΗ ΡΟΑΞΔΕΗΘΔΠ ΔΟΓΑΠΗΔΠ ΠΡΝΛ ΘΒΔΟΛΝΣΩΟΝ Νη ηξαπεδηθέο ππεξεζίεο ηνπ θπβεξλνρψξνπ (cyberbanking) αθνξνχλ θπξίσο πιεξσκέο γηα αγνξέο πξντφλησλ ή ππεξεζηψλ κέζσ ηεο ζπλερψο απμαλφκελεο αγνξάο ηνπ Ηnternet, ελψ νη ηξάπεδεο ηνπ θπβεξλνρψξνπ έρνληαο έλα επξχηαην πεδίν δξαζηεξηνπνίεζεο, αζρνινχληαη φιν θαη πην έληνλα κε ηνλ ξφιν ηνπ δηακεζνιαβεηή ζε ζπλαιιαγέο πνπ αθνξνχλ αγνξαπσιεζίεο αγαζψλ, ινγηζκηθνχ, νηθνλνκηθψλ ππεξεζηψλ θαη πιεξνθνξηψλ, κε απνθνξχθσκα ηελ έλαξμε απνδνρήο θαηαζέζεσλ (deposittaking), δξαζηεξηφηεηα ηελ νπνία δηαθεκίδνπλ ήδε κέζσ ηνπ δηθηχνπ. Ξξφθεηηαη γηα κία εμέιημε 36
πνπ κπνξεί λα απνηειέζεη ηελ απαξρή κίαο δηεζλνχο δηαζηάζεσλ αλψλπκεο ξνήο ξεπζηνχ ρξήκαηνο, ε νπνία ζα επηηξέπεη ηελ δηαζπλνξηαθή κεηαθίλεζε δηζεθαηνκκπξίσλ δνιαξίσλ εηεζίσο, γεγνλφο πνπ ρσξίο ακθηβνιία είλαη ζε ζέζε λα πξνθαιέζεη αλεμέιεγθηεο θαηαζηάζεηο, ηφζν ζηνλ ηνκέα ησλ εζληθψλ λνκηζκαηηθψλ θαη ζπλαιιαγκαηηθψλ πνιηηηθψλ, φζν θαη ζηα εζληθά ηζνδχγηα ινγαξηαζκψλ, απνζηαζεξνπνηψληαο αθφκε θαη ηελ ππφζηαζε ηεο θνηλνβνπιεπηηθήο δεκνθξαηίαο.(masciandaro, D. 2006), ΙΝΗΞΝΠ ΣΟΖΚΑΡΝΞΗΠΡΩΡΗΘΝΠ ΡΝΚΔΑΠ Πηηο ζπλαιιαγέο ζην Σξεκαηηζηήξην, γηα λα λνκηκνπνηήζνπλ έζνδα απφ εγθιεκαηηθέο ή παξάλνκεο δξαζηεξηφηεηεο, κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ θπζηθά πξφζσπα, Offshoreεηαηξίεο, λνκηθά πξφζσπα Ρα ρξεκαηηζηεξηαθά πξντφληα πνπ πξνζειθχνπλ απηνχο πνπ επηζπκνχλ λα δηνρεηεχζνπλ παξάλνκνπο πξνζφδνπο, είλαη ηα εμήο : 1. Αγνξά κεηνρψλ εηζεγκέλσλ ζην Σ.Α.Α. 2. Αγνξά κεξηδίσλ ακνηβαίσλ θεθαιαίσλ 3. Ρνπνζεηήζεηο ζε repos 4. Αγνξά νκνιφγσλ 5. Ππκκεηνρή ζε δεκφζηεο εγγξαθέο εηαηξεηψλ πνπ πξφθεηηαη λα εηζαγάγνπλ ηηο κεηνρέο ηνπο ζην Σ.Α.Α. 6. Αγνξά ρξεκαηηζηεξηαθψλ παξάγσγσλ πξντφλησλ. Νη δηαδηθαζίεο γηα ηηο παξαπάλσ ζπλαιιαγέο πξαγκαηνπνηνχληαη κέζσ ρξεκαηηζηεξηαθψλ εηαηξεηψλ, εηαηξεηψλ επελδπηηθψλ ππεξεζηψλ (Δ.Ξ.Δ..), θαζψο θαη απφ εηαηξείεο ιήςεο θαη δηαβίβαζεο εληνιψλ (Δ.Ι.*.Δ.). Έρεη παξαηεξεζεί φηη ε έξεπλα γηα μέπιπκα ρξήκαηνο, δπζρεξαίλεηαη φηαλ ν επελδπηήο θαη πειάηεο ηεο ρξεκαηηζηεξηαθήο εηαηξείαο είλαη ππεξάθηηα εηαηξεία ή θπζηθφ πξφζσπν θάηνηθνο εμσηεξηθνχ θαη γηα ινγαξηαζκφ ηνπ ελεξγεί ζεζκηθφο επελδπηήο. Πηηο πεξηπηψζεηο απηέο ε ρξεκαηηζηεξηαθή εηαηξεία δελ έρεη ηε δπλαηφηεηα λα γλσξίδεη ην «πξνθίι» ηνπ ηειηθνχ επελδπηή. 37