_ _scope7 1 Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΕΝΟΣ Η ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ

Σχετικά έγγραφα
Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας Γ Λυκείου Κλάδος Οικονομίας. Διδακτική ενότητα: H ελληνική οικονομία μετά την επανάσταση

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΦΥΣΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ: 2018

ΜΑΘΗΜΑ 16 ΤΑ ΒΟΥΝΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΕΔΙΑΔΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

ΚΑΜΠΙΝΓΚ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΑΝΑΤ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ. Πηγή δεδομένων:

Οικονοµικές δραστηριότητες στον χώρο

«ΑΡΤΕΜΙΣ» ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΣΩΜΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Γυμνάσιο Καρλοβασίων Υπεύθυνος Καθηγητής κος Ροκοπάνος Νίκος. ΓυμΚαρλ6 Μακρόγλου Στάμος Μάνος Δημήτρης

4. γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο

Στοιχεία από το Survey: Β5: Εκτεταμένα Στοιχεία Σχολικών Μονάδων Στη συγκεκριμένη «ενότητα» δίνονται στοιχεία για τον αριθμό των Τμημάτων, τους

Η ΧΛΩΡΙΔΑ ΚΑΙ Η ΠΑΝΙΔΑ ΣΤΗΝ ΧΩΡΑ ΜΑΣ. ΟΜΑΔΑ 1 Κορμπάκη Δέσποινα Κολακλίδη Ναταλία Ζαχαροπούλου Φιλιππούλα Θανοπούλου Ιωαννά

ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΑΝΑΤ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ

ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΑΝΑΤ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΘΡΑΚΗΣ

τον Τόμαρο και εκβάλλει στον Αμβρακικό και ο Άραχθος πηγάζει από τον Τόμαρο και εκβάλλει επίσης στον Αμβρακικό (Ήπειρος, Ζαγόρι).

ΠΙΝΑΚΑΣ Α1 ΣΥΝΟΛΟ ΔΙΑΒΙΒΑΣΕΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ ΠΟΛΙΤΟΓΡΑΦΗΣΗΣ ΣΤΟ ΥΠ.ΕΣ ΚΑΤΑ ΤΟ ΕΤΟΣ 2018 (ΑΛΛΟΓΕΝΕΙΣ/ΟΜΟΓΕΝΕΙΣ )

Ώρα: 09:55:11 Σελίδα 2 από 5 ΝΟΜΟΣ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ ΝΟΜΟΣ ΛΑΚΩΝΙΑΣ ΝΟΜΟΣ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ 107 5

Α. ΔΑΣΑΡΧΕΙΑ ΚΑΙ Δ/ΝΣΕΙΣ ΔΑΣΩΝ ΑΝΕΥ ΔΑΣΑΡΧΕΙΩΝ I: Συγκρότηση συνεργείων επιφυλακής στις ως άνω συνολικά 103 υπηρεσίες

Ώρα: 11:02:55 Σελίδα 2 από 5 ΝΟΜΟΣ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ ΝΟΜΟΣ ΛΑΚΩΝΙΑΣ ΝΟΜΟΣ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ 86

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΤΑΤ. ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΟΥΣ ΤΟΜΕΑ ΤΜΗΜΑ ΣΤΑΤ.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΣ ΤΟΜΟΣ

ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ : ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΤΑΞΗ / ΤΜΗΜΑ : Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΕΡΙΟΔΟΥ : ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2015 ΟΜΑΔΑ Α

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΛΗΞΕΩΣ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2002/2003

Το δίκτυο της ΕΡΤ Α.Ε. (1)

Κλιματική αλλαγή και συνέπειες στον αγροτικό τομέα

ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ στις 31/12/2014 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗΣ

Ευρωπαϊκά Γεωπάρκα. Αγγελική Καμπάνη Βασιλική Καμπάνη Μαρία Καλέλλη Δέσποινα Πάνου

airetos.gr Άρθρο 129 Α του ν.3852/2010: Με το σταυρό προτίμησης ο εκλογέας εκφράζει την προτίμησή του Αριθμός εδρών εκλογικής περιφέρειας

ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΝΗΣΗ ΕΛΛΑΔΑΣ

ΕΘΝΙΚΟΣ ΔΡΥΜΟΣ ΠΙΝΔΟΥ

ΚΑΜΠΙΝΓΚ στις 31/12/2014 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗΣ

Μετεκπαιδεύτηκαν Κατέχουν

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ. ΝΟΜΙΜΗ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ (προσωρινά στοιχεία) ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2001

'Ογκος Volume. Επιφάνεια Surface

:20/06/2007 sed01pin10 : 10:16:52 10: )- IT0688

Στοιχεία για τον καιρό των επόμενων ημερών δίνει ο Μετεωρολόγος κ. Γιάννης Καλλιάνος

ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΑΝΑΤ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ

Πίνακας1. Νέες οικοδοµές, όροφοι, όγκος, επιφάνεια και αξία αυτών, κατά διοικητική περιφέρεια και νοµό. Περίοδος : 01 / / 1999

Α.1.1.α.6 ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΛΟΙΠΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΑ ΜΕΓΕΘΗ ΚΑΙ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ

Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2018

ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΑΝΑΤ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΘΡΑΚΗΣ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ.II: ΥΔΡΑΥΛΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ (ΚΕΦ. Β.2 & Α.1.4.2)

ασογεωργικά συστήµατα: Παράδοση και νέες προοπτικές ανάπτυξης και διαχείρισης της γεωργικής γης

Προσθήκες οικοδοµών Extensions of Built - properties. 'Ογκος Volume

Προσθήκες οικοδοµών Extensions of Built - properties. 'Ογκος Volume

Λογιστικό έτος: 2011 Οργανική Μονάδα Έδρα Τοπική Αρμοδιότητα ΔΙΓΕΑΠ Εκμεταλλεύσεις Δαπάνη (1) (2) = (1) X 140 Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας κat


Πίνακας1. Νέες οικοδοµές, όροφοι, όγκος, επιφάνεια και αξία αυτών, κατά διοικητική περιφέρεια και νοµό. Περίοδος : 01 / / 1998

ΙΝΕ/ΓΣΕΕ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Ι ΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ: Ας γνωρίσουμε τη γεωγραφία της Ελλάδας

Οι αριθμοί των Δημοτικών Εκλογών 2019


ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 5/11/2017 ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ. Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων :

(Ηλεκτρονική αποστολή) Δ/ΝΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΩΝ ΕΝΔΕΙΞΕΩΝ Πληροφορίες: Αθανάσιος Γκαγιωγιάκης

Χαρτογράφηση της εξαγωγικής δραστηριότητας της Ελλάδας ανά Περιφέρεια και Νοµό

ΓυμΚαρλ1. 1ος Πανελλήνιος Διαγωνισμός Στατιστικής. Περιφερειακή Ενότητα Σάμου. Δημόπουλος Ρένος Λεκιώτη Νεφέλη Μαρμαράς Ηλίας

ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΑΚΟ ΜΕΓΑΡΟ ΣΕΡΡΩΝ (ΑΙΘΟΥΣΑ Γ. ΧΡΗΣΤΙΔΗΣ, 3ος όροφος) ΚΙΛΚΙΣ - ΑΙΘΟΥΣΑ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟΥ ΚΙΛΚΙΣ

Διευθύνσεις εμβέλειας των Κέντρων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης

Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΠΟΣΟΣΤΩΝ ΑΝΕΡΓΙΑΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΕΛΕΓΧΟΙ ΑΠΟ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΑΠΟ ΕΩΣ

Γεωλογία - Γεωγραφία Β Γυμνασίου ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΑΣΚΗΣΕΩΝ. Τ μαθητ : Σχολικό Έτος:

Ομιλία του καθηγητού Χρήστου Σ. Ζερεφού, ακαδημαϊκού Συντονιστού της ΕΜΕΚΑ

Συχνότητα Ποσοστό Άνδρας ,56% Γυναίκα ,44% Σύνολο ,00%

:17/12/ : - ) sed01pin12 : 10:20: , IT0688

14PROC

Το αγροδασικό μέτρο στα πλαίσια της νέας ΚΑΠ και οι προοπτικές εφαρμογής του στην Ελλάδα

ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΜΑΧΑΙΡΑ. Ιστορία Στ

Αναπτυξιακός Νόμος 4399/2016. Προκήρυξη Καθεστώτος. «Ενισχύσεις Μηχανολογικού Εξοπλισμού»

Κεφάλαιο 3. Οι Βαλκανικοί Πόλεµοι (σελ )

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ & ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΙΚΑ - ΣΕΠΕ - ΟΑΕΔ ΡΟΕΣ ΜΙΣΘΩΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΙΟΥΝΙΟΣ 2013

ΣΥΝΟΛΟ ΤΑΞΗ Α ΤΑΞΗ Β ΤΑΞΗ Γ ΥΠΑ ΜΑΘΗΤΩΝ ΝΟΜΟΣ ΦΟΡΕΑΣ

Αλλοδαποί και παλιννοστούντες μαθητές στην ελληνική εκπαίδευση. Αθήνα 2003

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΔΙΚΤΥΩΝ ΔΙΑΝΟΜΗΣ ΑΕΡΙΟΥ Α.Ε.

ΕΡΕΥΝΑ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ Α τρίμηνο 2006

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΔΙΚΤΥΩΝ ΔΙΑΝΟΜΗΣ ΑΕΡΙΟΥ Α.Ε.

Συντάχθηκε απο τον/την Διαχειριστή Τετάρτη, 20 Ιανουάριος :17 - Τελευταία Ενημέρωση Τετάρτη, 20 Ιανουάριος :08

PROJECT 2017 ΟΜΑΔΑ: ΑΝΕΣΤΗΣ ΠΑΠΑΖΟΓΛΟΥ ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΜΙΧΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΝΤΙΝΗ ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΟΣΧΟΦΙΔΗΣ

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ. ΕΡΕΥΝΑ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ Δ τρίμηνο 2007

Το τσακάλι, τόσο κοντινό μα τόσο ντροπαλό! (Ανακαλύπτοντας το τσακάλι)

ΟΑΕΔ ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΕΓΓΕΓΡΑΜΜΕΝΟΙ ΣΤΟ ΜΗΤΡΩΟ ΤΟΥ ΟΑΕΔ

ΔΡΑΣΗ "ΕΝΑΡΜΟΝΙΣΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗΣ & ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΖΩΗΣ"

ΟΑΕΔ ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΕΓΓΕΓΡΑΜΜΕΝΟΙ ΣΤΟ ΜΗΤΡΩΟ ΤΟΥ ΟΑΕΔ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2016

2 η ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ «ΝΕΕΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΕΣ ΜΜΕ» ΤΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΥ ΝΟΜΟΥ 4399/2016

Αθήνα, 22 Φεβρουαρίου 2010 Αριθ. Πρωτ.: 3397/Δ1.1155

A. ΣΥΣΤΑΔΕΣ ΚΛΑΔΩΝ/ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΩΝ Β ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ ΣΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ (ΠΑ.Κ.Ε.)

ΘΕΜΑ: «Καθορισμός ανώτατου ορίου εκλογικών δαπανών ανά υποψήφιο περιφερειακό σύμβουλο και ανά συνδυασμό για τις περιφερειακές εκλογές».

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΕΓΓΕΓΡΑΜΜΕΝΟΙ ΣΤΟ ΜΗΤΡΩΟ ΤΟΥ ΟΑΕΔ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2012

Στο Πίνοβο με την υπέροχη κορυφογραμμή του

ΚΡΙΣΕΙΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΔΕ 2017: Συσχέτιση μετρήσιμων μορίων - συνέντευξης

ΔΡΑΣΗ "ΕΝΑΡΜΟΝΙΣΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗΣ & ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΖΩΗΣ"

Περιφερειακές εκλογές. 26 ης Μαΐου Μορφή και περιεχόμενο ψηφοδελτίων. περιφερειακών εκλογών. Σύντομος οδηγός- Υπόδειγμα ψηφοδελτίου

ΔΕΛΤΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΔΕΙΚΤΗ SET03: ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ

2 η ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ «ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΚΟΥ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ» ΤΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΥ ΝΟΜΟΥ 4399/2016

Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΠΟΣΟΣΤΩΝ ΑΝΕΡΓΙΑΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ

Ενότητα 17 - Ο Ι. Καποδίστριας ως κυβερνήτης της Ελλάδας ( ) Η ολοκλήρωση της ελληνικής επανάστασης. Ιστορία Γ Γυμνασίου

:06/06/ : - ) sed01pin12 : 11:04: , IT1489

Θ έ σ η σ τ ο ε π ά γ γ ε λ μ α Εργαζόμενοι για δικό τους λογαριασμό. Φύλο Ομάδες ηλικιών Σύνολο Εργοδότες

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΟΠΩΡΟΦΟΡΩΝ: Έτος 2017

ΟΑΕΔ ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΕΓΓΕΓΡΑΜΜΕΝΟΙ ΣΤΟ ΜΗΤΡΩΟ ΤΟΥ ΟΑΕΔ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2016

ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΕ ΔΡΑΣΗ ΜΕ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΑΝΕΡΓΩΝ ΣΕ ΘΕΜΑΤΑ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ

Transcript:

001-224_978-960-482-043-6_scope7 1 1 1821 Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΕΝΟΣ ΕΘΝΟΥΣ ΚΡΑΤΟΥΣ Α ΤΟΜΟΣ Η ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ ΕΛΕΝΗ ΑΓΓΕΛΟΜΑΤΗ-ΤΣΟΥΓΚΑΡΑΚΗ

001-224_978-960-482-043-6_scope7 5 5 Περιεχόµενα ΕΙΣΑΓΩΓΗ 9 1 Ο ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΣ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ 15 2 ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ 55 3 ΟΙ ΘΕΣΜΟΙ 77 4 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΖΩΗ 141

001-224_978-960-482-043-6_scope7 14 14 Χάνι στην Κόρινθο. 14

001-224_978-960-482-043-6_scope7 15 15 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 O Ο γεωγραφικός χώρος. Η ελληνική χερσόνησος πριν από την Επανάσταση Ο ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΖΕ και προσδιορίζει ένα µεγάλο µέρος της ζωής των ανθρώπων στο παρελθόν µάλιστα ήταν περισσότερο καθοριστικός, σε ορισµένες τουλάχιστον όψεις του βίου τους, απ ό,τι στη σύγχρονη εποχή, οπότε η πρόοδος των επιστηµών και της τεχνολογίας επιτρέπει ποικίλες επεµβάσεις στο φυσικό τοπίο, άλλοτε θετικές, άλλοτε αρνητικές. Γενικά, η γεωµορφολογία του ελληνικού τοπίου δεν ήταν διαφορετική. Υπήρχαν, ωστόσο, ριζικές διαφορές που επηρέαζαν έντονα τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Για παράδειγµα, µεγάλο µέρος της Ελλάδας ήταν τότε γεµάτο από δάση και υπήρχαν πολλές θαµνώδεις εκτάσεις. Ωστόσο, στη Μακεδονία και στην ανατολική Στερεά Ελλάδα οι περιοχές γύρω από τις µεγάλες πόλεις δεν είχαν δένδρα. Το όρος Μιτσικέλι στην Ήπειρο παρουσιάζεται ως χαρακτηριστική περίπτωση, καθώς ήταν, όπως και παραµένει, τελείως γυµνό προς τη µεριά της λίµνης των Ιωαννίνων, εκτός από κάποια χαµηλή βλάστηση κοντά σε αυτή 1. Στην Πελοπόννησο πολλά από τα βουνά ήταν καλυµµένα µε δάση, εκτός από το Αρτεµίσιο, που περιγράφεται γυµνό, όπως είναι και σήµερα. Η αποψίλωση των δασών είχε πιθανότατα προκληθεί 1 Μέρος του κεφαλαίου αυτού βασίζεται σε περιγραφές ταξιδιωτών της εποχής που εξετάζουµε και έχει χρησιµοποιηθεί στο αντίστοιχο κεφάλαιο του ακόλουθου έργου: Helen Angelomatis-Tsougarakis, The Eve of the Greek Revival. British Travellers Perceptions of Early Nineteenth Century Greece, Λονδίνο/Νέα Υόρκη 1990, σ. 25 76. 15

001-224_978-960-482-043-6_scope7 16 16 Η Πρ παναστατικη Ε αδα από τη ζήτηση ξυλείας γενικότερα αλλά και καυσόξυλων από τη γειτονική πόλη. Ενίοτε, οι προσπάθειες των ανθρώπων να κερδίσουν νέα καλλιεργήσιµη γη ή να ιδρύσουν ένα νέο χωριό προκαλούσαν την καταστροφή ενός δάσους. Το 1791, για παράδειγµα, µε αυτόν τον τρόπο ιδρύθηκε ένα ακµάζον χωριό, το Νεοχώρι, στην ευρύτερη περιοχή της Αταλάντης 2. Η υλοτόµηση είχε λάβει σηµαντικές διαστάσεις σε ορισµένες περιοχές της Βόρειας Ελλάδας, αλλά όχι στην Πελοπόννησο. Μια άλλη συνηθισµένη αιτία καταστροφής των δασών ήταν οι στρατιωτικοί λόγοι: τα δάση καίγονταν για να µην µπορούν οι κλέφτες να βρίσκουν καταφύγιο σε αυτά. Πριν από τα τέλη του 18ου αιώνα δεν γινόταν συστηµατική εκµετάλλευση των δασών: η ξυλεία, ακόµη και τα καυσόξυλα, εισάγονταν από την Αλβανία 3, αν και φαίνεται ότι στα πρώτα είκοσι χρόνια του 19ου αιώνα γίνονταν εξαγωγές ξυλείας από τον Μοριά προς τη Ζάκυνθο, την Ύδρα και τις Σπέτσες 4. Οι βελανιδιές, ιδίως όσες βρίσκονταν σε χαµηλότερες και πιο προσιτές περιοχές, προσφέρονταν περισσότερο για τον σκοπό αυτόν. Αναφέρεται η ύπαρξη ενός εκτεταµένου δάσους βελανιδιάς που κάλυπτε έκταση 24 περίπου τετρ. χλµ. περίπου στα σύνορα Αχαΐας και Ηλείας 5, που σήµερα δεν υπάρχει πια. Η εκµετάλλευση της ξυλείας ήταν µεγαλύτερη στη βορειοδυτική Ελλάδα. Στο Ξηρόµερο, για παράδειγµα, υπήρχε έκταση 64 τετρ. χλµ. περίπου καλυµµένη από δάση, την οποία υλοτοµούσαν 2 Θεοδόσης Κ. Σπεράντσας, Τα περισωθέντα έργα του Αργύρη Φιλιππίδη. Μερική Γεωγραφία Βιβλίον Ηθικόν, επιµ. αρχιµ. Φιλάρετου Βιτάλη, Αθήνα 1978, σ. 104 105. 3 X. Scrofani, Voyage en Grèce de Xavier Scrofani, Sicilien, fait en 1794 et 1795, Avec une carte générale de la Gréce ancienne et moderne, et dix tableau du commerce des îles dites Vénitiennes, de la Moré, et de la Romélie méridionale, tome troisiéme. Agriculture et commerce, Παρίσι/Στρασβούργο 1801, τ. III, σ. 84 85, Tableau des impots. 4 Μιχαήλ Β. Σακελλαρίου, Η Πελοπόννησος κατά την δευτέραν Τουρκοκρατίαν (1715 1821), ανατύπωση, Αθήνα: Ερµής 1978, σ. 268 269. 5 William M. Leake, Travels in the Morea, Λονδίνο 1830, τ. ΙΙ, σ. 159 160. 16

001-224_978-960-482-043-6_scope7 17 17 Ο Γ ωγραφικ X ρ Έλληνες και οι Γάλλοι εκµεταλλεύονταν την ξυλεία για την κατασκευή καραβιών. Η Ακαρνανία και η Ήπειρος περιγράφονται γενικά ως οι πλέον δασώδεις περιοχές της ελληνικής χερσονήσου 6. Στα τέλη του 18ου αιώνα εξάγονταν από τον κόλπο της Άρτας 3.000 κυβικά µέτρα ξυλεία 7. Στα βουνά της Δυτικής Στερεάς Ελλάδας και της Ηπείρου οι κάτοικοι ασχολούνταν κυρίως µε την κτηνοτροφία πολλοί ζούσαν ηµινοµαδική ζωή, καθώς έπρεπε να µετακινούν εποχιακά τα κοπάδια τους από τα ορεινά στα πεδινά. Στην Ήπειρο µε την καλλιέργεια της γης ασχολούνταν οι γυναίκες, ενώ όσοι άνδρες δεν ήταν κτηνοτρόφοι εργάζονταν ως τεχνίτες ή έµποροι σε περιοχές εντός ή και εκτός της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας και επέστρεφαν κατά καιρούς στις οικογένειές τους για µάλλον σύντοµα χρονικά διαστήµατα. Γενικά, στα ορεινά όλης της Ελλάδας η γεωργία αποτελούσε λίγο ως πολύ συ- µπληρωµατική απασχόληση 8. Τα δάση δεν έλειπαν και από τους ορεινούς όγκους στα ανατολικά της χερσονήσου. Ωστόσο, στα όρη στη βορειοανατολική Ελλάδα υπήρχε µια όχι ευκαταφρόνητη γεωργία, που απουσίαζε από τη δυτική πλευρά, και η κτηνοτροφία λειτουργούσε ως συµπληρω- µατική απασχόληση των κατοίκων. Στα βουνά της Θεσσαλίας πάλι υπήρχε σηµαντική βιοτεχνική παραγωγή. Η εξαγωγή ξυλείας ήταν γενικά περιορισµένη στην Ανατολική Ελλάδα. Γίνονταν, για παράδειγµα, εξαγωγές από τις υπώρειες του Ολύµπου προς τη Θεσσαλονίκη και από τη Βοιωτία µέσω της Χαλκίδας και των Μεγάρων προς διάφορα µέρη. Οι Υδραίοι έπαιρναν ξυλεία για τα καράβια τους από τον Ταΰγετο και την Εύβοια. Γενικά η ξυλεία ήταν σπάνια 6 Angelomatis-Tsougarakis, The Eve of the Greek Revival, ό.π., σ. 29 30. 7 André Grasset de Saint-Sauveur, Voyage historique, littéraire et pittoresque dans les îles et possessions ci-devant vénitiennes du Levant, savoir: Corfou, Paxo, Bucintro, Parga, Prevesa, Vonizza, Sainte-Maure, Thiaqui, Céphalonie, Zante, Strophades, Cérigo et Cérigotte, Παρίσι 1800, τ. ΙΙ, σ. 279 286. 8 Angelomatis-Tsougarakis, The Eve of the Greek Revival, ό.π., σ. 31. 17