ΠΑΝΑΓΙΑ ΠΡΟΥΣΙΩΤΙΣΣΑ Περιοδικό ἐκδιδόμενο κάθε Κυριακή, Τετάρτη καί Παρασκευή Ὑπό Ἐπισκόπου Ἰερεμίου, Μητροπολίτου Ἱ. Μ. Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως «Εἰς πόλιν ἤ εἰς Ρούμελην, ὅπου περιπατήσεις, παντοῦ ἀκούεις ὄνομα τό τῆς Προυσιωτίσσης» (Ἆσμα τοῦ εὐσεβοῦς λαοῦ) Παρασκευή 18 Νοεμβρίου 2011 Μνήμη Πλάτωνος μεγαλομ., Ρωμανοῦ μ., Ζακχαίου διακ. Ἀπολυτίκιον Παναγίας Προυσιωτίσσης Ἦχος α Τῆς Ἑλλάδος ἁπάσης Σύ προΐστασαι πρόμαχος καί τερατουργός ἐξαισίων τῇ ἐκ Προύσσης εἰκόνι Σου. Πανάχραντε Παρθένε Μαριάμ καί γάρ φωτίζεις ἐν τάχει τούς τυφλούς δεινούς τε ἀπελαύνεις δαίμονας καί παραλύτους δέ συσφίγγεις, Ἀγαθή, κρημνῶν τε σῴζεις καί πάσης βλάβης τούς Σοί προσφεύγοντας. Δόξα τῷ Σῷ ἀσπόρῳ τοκετῷ, δόξα τῷ Σέ θαυμαστώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διά Σοῦ τοιαῦτα θαύματα. Α ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΚΑΤΑ ΜΑΤΘΑΙΟΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ (Σέ συνέχειες) Ἡ νέα δικαιοσύνη ἀνώτερη ἀπό τήν παλαιά (5,20-48) (ς) Ἡ τελειότητα: Ἀγάπη στούς ἐχθρούς (5,43-48) (Λουκ. 6,27-28. 32-36) 5,43«Ἀκούσατε ὅτι εἰπώθηκε: Νά 5,43Ἠκούσατε ὅτι ἐρρέθη, ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου καὶ μισήσεις τὸν ἀγαπᾶς τόν πλησίον σου καί νά μισεῖς τόν
ἐχθρόν σου. 44 Ἐγὼ δὲ λέγω ὑμῖν, ἀγαπᾶτε τοὺς ἐχθροὺς ὑμῶν, εὐλογεῖτε τοὺς καταρωμένους ὑμᾶς, καλῶς ποιεῖτε τοῖς μισοῦσιν ὑμᾶς καὶ προσεύχεσθε ὑπὲρ τῶν ἐπηρεαζόντων ὑμᾶς καὶ διωκόντων ὑμᾶς. 45 Ὅπως γένησθε υἱοὶ τοῦ πατρὸς ὑμῶν τοῦ ἐν οὐρανοῖς, ὅτι τὸν ἥλιον αὐτοῦ ἀνατέλλει ἐπὶ πονηροὺς καὶ ἀγαθοὺς καὶ βρέχει ἐπὶ δικαίους καὶ ἀδίκους. 46 Ἐὰν γὰρ ἀγαπήσητε τοὺς ἀγαπῶντας ὑμᾶς, τίνα μισθὸν ἔχετε; Οὐχὶ καὶ οἱ τελῶναι τὸ αὐτὸ ποιοῦσι; 47 Καὶ ἐὰν ἀσπάσησθε τοὺς φίλους ὑμῶν μόνον, τί περισσὸν ποιεῖτε; Οὐχὶ καὶ οἱ τελῶναι οὕτω ποιοῦσιν; 48 Ἔσεσθε οὖν ὑμεῖς τέλειοι, ὥσπερ ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς τέλειός ἐστιν. ἐχθρό σου. 44 Ἐγώ ὅμως σᾶς λέγω νά ἀγαπᾶτε τούς ἐχθρούς σας, νά δίνετε εὐχές σ αὐτούς πού σᾶς καταριῶνται, νά εὐεργετεῖτε ὅσους σᾶς μισοῦν καί νά προσεύχεστε γι αὐτούς πού σᾶς κακομεταχειρίζονται καί σᾶς διώκουν, 45 γιά νά γίνετε υἱοί τοῦ οὐρανίου Πατέρα σας, γιατί Αὐτός ἀνατέλλει τόν ἥλιο του γιά κακούς καί καλούς καί βρέχει γιά εὐσεβεῖς καί ἀσεβεῖς. 46 Γιατί, ἄν ἀγαπήσετε ὅσους σᾶς ἀγαποῦν, ποιό μισθό θά ἔχετε; Δέν κάνουν τό ἴδιο καί οἱ τελῶνες; 47 Καί ἄν δείχνετε ἀγάπη στούς φίλους σας μόνο, τί τό παραπάνω (ἀπό τούς ἄλλους) κάνετε; Καί οἱ τελῶνες δέν κάνουν ἔτσι; 48 Νά γίνετε λοιπόν τέλειοι, ὅπως ὁ οὐράνιος Πατέρας σας εἶναι τέλειος». 1. Ἀφοῦ ὁ Ἰησοῦς Χριστός καταμάρανε τόν θυμό καί τήν κακή ἐπιθυμία καί ὅλα τά ἁμαρτωλά πάθη γιά τούς ἀκολούθους Του καί ἀφοῦ ἔπειτα τούς διέταξε νά εὐεργετοῦν καί νά δίδουν σ αὐτούς πού τούς ζητοῦν καί νά δανείζουν χωρίς τόκο αὐτούς πού ἔχουν ἀνάγκη, ὅπως εἴδαμε στίς προηγούμενες περικοπές, ἔρχεται τώρα μέ τήν παρούσα περικοπή γιά νά τούς ἀνεβάσει στό ὕψος τῆς ἀρετῆς, στήν ἀγάπη πρός τούς ἐχθρούς. Ὁ παλαιός Νόμος ἔλεγε: «Ἀγαπήσεις τόν πλησίον σου καί μισήσεις τόν ἐχθρόν σου» (στίχ. 33). Ἐχθροί γιά τούς Ἰσραηλῖτες ἦταν οἱ εἰδωλολάτρες καί πρός αὐτούς πραγματικά ὁ Νόμος τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ἐπέβαλλε μία ἀποστροφή, γιά νά διαφυλαχθεῖ τό κηπάριο τοῦ Θεοῦ ἀπό τόν μολυσμό ξένης θρησκείας. Ὁ Ἰησοῦς Χριστός ὅμως στήν ἐπί τοῦ Ὄρους Ὁμιλία Του συμπληρώνει τόν παλαιό Νόμο καί κηρύττει ἀγάπη πρός ὅλους, καί πρός αὐτούς τούς ἐχθρούς μας ἀκόμη. Ἡ δέ τέλεια ἀγάπη πρός τούς ἐχθρούς ἐκδηλώνεται μέ τό νά προσευχόμαστε ὑπέρ αὐτῶν (στίχ. 44). 2. Ἡ τέλεια αὐτή ἀγάπη, ἀγάπη καί πρός τούς ἐχθρούς, ἔχει καί μέγιστο βραβεῖο. Τό δέ βραβεῖο ἐκείνου πού φέρεται ἀνεξίκακα στόν ἐχθρό του, ὄχι μόνο, ἀλλά καί τόν ἀγαπᾶ καί προσεύχεται γι αὐτόν, εἶναι ὅτι γίνεται υἱός τοῦ οὐρανίου Πατρός (στίχ. 45α)! Ὁ Θεός μας λέγεται «Πατέρας» καί γιατί μᾶς ἔφερε στόν 2
κόσμο, ἀλλά καί γιατί προνοεῖ καί φροντίζει γιά μᾶς. Γιατί μᾶς ἀγαπᾶ. Ἄν ἐμεῖς τώρα θέλουμε νά λεγόμαστε «παιδιά τοῦ Θεοῦ», πρέπει νά μιμούμαστε, ὅσο εἶναι δυνατό σέ μᾶς, τόν Πατέρα μας Θεό στήν ἀγάπη Του. Ἀγάπη καί πρός τούς ἐχθρούς μας. Γιατί ὁ Θεός ὑβρίζεται καί βλασφημεῖται ἀπό τούς πονηρούς ἀνθρώπους, ἀλλά Αὐτός ἐξακολουθεῖ νά τούς ἀγαπᾶ. Καί ὅπως μᾶς λέει ἡ περικοπή μας, «τόν ἥλιον αὐτοῦ ἀνατέλλει ἐπί πονηρούς καί ἀγαθούς καί βρέχει ἐπί δικαίους καί ἀδίκους» (στίχ. 45β). Καί ὅταν λέει ἐδῶ ὁ στίχος μας γιά «ἥλιο» καί «βροχή» ἐννοεῖ ὅλα τά ἀναγκαῖα τῆς ζωῆς. Γιατί μέ τόν ἥλιο καί τήν βροχή «πάντα τά ἐκ γῆς γεννῶνται καί τρέφονται καί αὔξονται καί τελειοῦνται» (Ζιγαβηνός, MPG 129,228). 3. Ἐπιμένει ὁ Ἰησοῦς Χριστός στήν ἀγάπη μας πρός τούς ἐχθρούς (στίχ. 46-47). Τό νά ἀγαπᾶμε αὐτόν πού μᾶς ἀγαπᾶ δέν εἶναι ἀρετή, ἀλλά εἶναι κάτι τό λογικό καί φυσικό. Καί οἱ «τελῶνες», πού εἶχαν κακό ὄνομα γιά τήν ἀδικία τους καί τήν πλεονεξία τους, ἀγαποῦσαν αὐτούς πού τούς ἀγαποῦσαν. Μέ τό «τελῶνες», πού λέγει ἐδῶ ὁ Χριστός συμπεριλαμβάνει ὅλους τούς ἁμαρτωλούς. Γι αὐτό καί στήν ἐπί τοῦ Ὄρους Ὁμιλία Του, ὅπως τήν ἀναφέρει ὁ Λουκᾶς, ἀντί «τελῶνες» λέγει «ἁμαρτωλοί» (βλ. Λουκ. 6,32). Πρέπει λοιπόν νά περισσεύει ἡ ἀρετή μας ἀπό τούς μακράν τοῦ Θεοῦ ζῶντες (βλ. Ματθ. 5,20), γι αὐτό καί ὁ Χριστός μᾶς λέει ἐδῶ στήν περικοπή μας «τί περισσόν ποιεῖτε;» (στίχ. 47). 4. Ὁ Χριστός μᾶς θέλει τελείους, ὅπως ἁρμόζει στό παιδί νά μοιάζει μέ τόν πατέρα του. Γι αὐτό καί λέγει τελικά: «Ἔσεσθε οὖν ὑμεῖς τέλειοι ὥσπερ ὁ πατήρ ὑμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς τέλειός ἐστι» (στίχ. 48). Καί τελειότης εἶναι ἡ ἀγάπη, ἀγάπη καί πρός τούς ἐχθρούς. Καί τώρα μία μελαγχολική παρατήρηση τοῦ Ζιγαβηνοῦ: Πόσο δέν θά εἴμαστε ἄξιοι κατακρίσεως ἐμεῖς πού, ἐνῶ πρέπει νά ξεπερνᾶμε τούς τελῶνες καί τούς ἁμαρτωλούς στόν νόμο τῆς ἀγάπης, τούς ξεπερνᾶμε μέ τόν μεταξύ μας φθόνο καί μῖσος; («Ὅταν μηδέ τούς ἀγαπῶντας ἀγαπῶμεν, ἐν τῷ φθονεῖν εὐδοκιμοῦσιν αὐτοῖς, τίνος οὐκ ἄν εἴημεν ἄξιοι κατακρίσεως, οἱ περισσεύειν τῶν Γραμματέων καί Φαρισαίων ἐν δικαιοσύνῃ κεκελευσμένοι, ἐλλείποντες καί τῶν παρ ἐκείνοις διαβεβλημένων τελωνῶν;». MPG 129,228). Σημείωση: Στό ἑξῆς, γιά διευκόλυνση τῶν ἀναγνωστῶν τοῦ παρόντος περιοδικοῦ, δέν θά παρατίθενται σ αὐτό σχόλια στίς ἁγιογραφικές περικοπές, γιατί αὐτά θά δοθοῦν σέ ἰδιαίτερο βιβλίο σχολιασμοῦ τῆς Ἁγίας Γραφῆς. FFFFFFFFFF 3
Β ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΚΑΤΗΧΗΣΗ (Σέ συνέχειες) Η ΜΟΝΑΧΙΚΗ ΚΟΥΡΑ Ἐρ.: Τί εἶναι ἡ μοναχική κουρά; Ἀπ.: Εἶναι καί αὐτή ἕνα ἱερό Μυστήριο κατά τό ὁποῖο διά τῶν εὐχῶν τοῦ Ἐπισκόπου ἤ, μέ τήν ἐντολή του, διά κάποιου πρεσβυτέρου, ἔρχεται ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ σέ ἕνα βαπτισμένο ἤδη μέλος τῆς Ἐκκλησίας, γιά νά τό ἐνισχύσει νά ζήσει σ ὅλη του τήν ζωή τίς τρεῖς μοναχικές ἀρετές, τίς ὁποῖες καί ὑπόσχεται, τήν παρθενία, τήν ὑπακοή καί τήν ἀκτημοσύνη. Ἐρ.: Εἶναι χειροτονία ἡ μοναχική κουρά; Ἀπ.: Ὄχι! Εἶναι «χειροθεσία». Ὁ μοναχισμός δέν εἶναι ἱερωσύνη, ἀλλά ἁπλᾶ εἶναι ἕνα συνεχές βίωμα μετανοίας. Ἐρ.: Εἶναι γιά ὅλους ἡ μοναχική ζωή; Ἀπ.: Ὄχι, δέν εἶναι γιά ὅλους! Ἡ μοναχική ζωή εἶναι χάρισμα, τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ὅπως χάρισμα εἶναι τό θαυματουργικό καί τό ἰαματικό ἔτσι εἶναι χάρισμα ἀπό τό ν Θεό, εἶναι κλήση ἱερή, τό νά γίνει κανείς μοναχός. Εἶναι μιά ὑπερφυσική καί ὄχι φυσική ζωή ὁ μοναχισμός. Ἐρ.: Γιατί δέν εἶναι φυσική ζωή ὁ μοναχισμός; Ἀπ.: Γιατί τό φυσικό τοῦ ἀνθρώπου μετά τήν πτώση εἶναι ὁ γάμος. Ἐρ.: Γιατί μετά τήν πτώση τό φυσικό τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ὁ γάμος; Ἀπ.: Γιατί λέγουν οἱ ἅγιοι Πατέρες ὅτι, ἄν δέν ἁμάρταναν οἱ πρωτόπλαστοι, θά πολλαπλασιάζονταν μέν στόν παράδεισο, ἀλλά κατά παρθενικό τρόπο, κατά τρόπο πού θά ὑπεδείκνυε ἡ σοφία τοῦ Θεοῦ. Ἀλλά ἐκλέγει ὁ Θεός τιμητικά καί μετά τήν πτώση ὁρισμένα πρόσωπα, γιά νά ζοῦν τήν παραδείσια κατάσταση σέ τοῦτο τό θέμα, καί ζοῦν λοιπόν παρθενική ζωή. Ὅπως ὁ Θεός ἐκλέγει μία μέρα καί τήν ἔχει δική Του, γι αὐτό καί τήν λέμε Κυριακή, ἔτσι ἐκλέγει καί μερικά παιδιά Του καί τούς κάνει τήν ἰδιαίτερη τιμή νά φυτέψει στήν καρδιά τους τόν πόθο τῆς μοναχικῆς ζωῆς. Ἐρ.: Ἀφοῦ ὁ μοναχισμός εἶναι ὑπερφυσική ζωή, δέν θά πρέπει οἱ μοναχοί νά κάνουν συμβιβασμούς μέ φυσικά κοσμικά πράγματα. 4
Ἀπ.: Ἀκριβῶς ἔτσι! Ἡ μοναχική πολιτεία εἶναι ζωή ἀπόλυτα δοσμένη στόν Θεό, χωρίς κανένα συμβιβασμό γι αὐτό καί οἱ μοναχοί εἶναι ὅπως οἱ προφῆτες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Ὅπως οἱ προφῆτες φώναζαν καί διαμαρτύρονταν, γιατί ὁ λαός τοῦ Θεοῦ ἀνεμίγνυε τήν καθαρή Μωσαϊκή θρησκεία μέ χαναανιτικά εἰδωλολατρικά στοιχεῖα, ἔτσι ὁ μοναχισμός ἐμφανίστηκε σάν μιά διαμαρτυρία γιά τήν ἐκκοσμίκευση τῆς Ἐκκλησίας τόν 4ο αἰώνα. Ὁ Μοναχισμός, λοιπόν, ἐκφράζει τό αὐστηρό, τό ἀσυμβίβαστο πνεῦμα, τήν ἄκρα τήρηση τῶν ἐντολῶν τοῦ Χριστοῦ. Καί ὄχι μόνο τό προφητικό, ἀλλά καί τό μαρτυρικό πνεῦμα τῆς Ἐκκλησίας ἐκφράζει ὁ μοναχισμός. Ἔπαυσαν οἱ διωγμοί τόν 4ο αἰώνα, ἀλλά τότε ἡ Ἐκκλησία βρῆκε ἄλλο τρόπο μαρτυρίου, τήν ἄσκηση, πού εἶναι καθημερινό μαρτύριο συνειδήσεως. Ὁ μέγας Ἀντώνιος δέν μαρτύρησε μέ τήν ἔννοια νά χύσει τό αἷμα του σέ διωγμό, ἀλλά λέει γι αὐτόν ὁ βιογράφος του ἅγιος Ἀθανάσιος ὅτι ἦταν στήν ἔρημο «καθ ἑκάστην μαρτυρῶν τῇ συνειδήσει». Σάν τούς μάρτυρες καί ὁ μοναχός ἀλέθεται στίς μυλόπετρες τῆς ταπεινώσεως «ἵνα καθαρός ἄρτος εὑρεθῇ τοῦ Χριστοῦ», ὅπως ἔλεγε ὁ ἅγιος Ἰγνάτιος. Οἱ μάρτυρες ἔχυσαν τό αἷμα τους γιά τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ καί ὁ μοναχός γιά τήν ἴδια ἀγάπη χύνει δάκρυα καί ἀσκητικούς ἱδρῶτες. Ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός ἔλεγε σ ἐκεῖνον πού ἤθελε νά γίνει μοναχός: «Πρέπει πρῶτον θεμέλιον νά βάλεις τήν ἀκτημοσύνην καί νά μήν ἔχεις σακκούλαν, νά μήν ἔχεις κασέλα καί νά τηγανίζεις τό σῶμα σου, καθώς τηγανίζεις τό ψάρι, μέ νηστεῖες, προσευχές, ἀγρυπνίες, μέ κακοπάθειες, διά νά νεκρώνεις, νά ταπεινώνεις τήν σάρκα, ὁποῦ εἶναι ἕνας λύκος, ἕνα γουρούνι, ἕνα θηρίον, ἕνα λιοντάρι, καί νά φεύγεις τόν κόσμον, μά περισσότερον τήν γυναῖκα καί ὄχι πάλι νά μισεῖς τήν γυναῖκα, γιατί εἶναι πλάσμα Θεοῦ, ἀλλά τά πάθη ὁποῦ ἀκολουθοῦν οἱ ἄνθρωποι». FFFFFFFFFF 5
Γ ΑΠΟ ΤΗΝ ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ (Σέ συνέχειες) 8. ΜΗΝ ΤΑΝΙΟΥΜΕ ΤΙΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΜΑΣ ΠΕΡΑΝ ΤΟΥ ΟΡΙΟΥ Κάποτε ἕνας κυνηγός κυνηγοῦσε θηρία στήν ἔρημο πού ζοῦσε ὁ ἅγιος Ἀντώνιος. Καί εἶδε ἐκεῖ ἕνα παράξενο γι αὐτόν φαινόμενο πού τόν σκανδάλισε. Εἶδε τόν ἅγιο νά χαριεντίζεται μέ τούς ἄλλους ἀδελφούς μοναχούς, πού εἶχαν εὑρεθεῖ ἐκεῖ. Τό κατάλαβε αὐτό ὁ ἅγιος καί θέλοντας νά διδάξει τόν σκανδαλισθέντα κυνηγό τοῦ εἶπε: «Βάλε στό τόξο σου ἕνα βέλος καί τέντωσέ το». Ὁ κυνηγός ἔκανε ὅπως τοῦ εἶπε ὁ ἅγιος. «Τέντωσέ το καί ἄλλο», τοῦ εἶπε ὁ ἅγιος. Καί ἐκεῖνος τό τέντωσε. «Τέντωσέ το καί ἄλλο καί ἄλλο», τοῦ ξαναεῖπε ὁ ἅγιος. Ὁ κυνηγός τότε τοῦ εἶπε: «Ἄν τεντώσω τό τόξο μου παραπάνω ἀπό τό ὅριο θά σπάσει». Τοῦ λέγει τότε ὁ ἅγιος: «Ἔτσι εἶναι καί στά πνευματικά. Ἄν τεντώσουμε τίς δυνάμεις μας παραπάνω ἀπό τό ὅριο, γρήγορα θά σπάσουν. Πρέπει λοιπόν κάπουκάπου νά συγκαταβαίνουμε στούς ἀδελφούς, γιατί εἶναι ἀδύναμοι». Ἀφοῦ ἄκουσε αὐτά ὁ κυνηγός ἐντυπωσιάστηκε καί ἔφυγε ὠφελημένος ἀπό τόν ἅγιο Γέροντα. Ἀλλά μέ τά λόγια αὐτά τοῦ ὁσίου πατρός στηρίχθηκαν καί οἱ ἀδελφοί μοναχοί καί ἔφυγαν καί αὐτοί ὠφελημένοι γιά τά μονοστήρια τους. Ὁ ἅγιος Ἀντώνιος μέ αὐτά πού εἶπε ἀπέδειξε ὅτι ἔχει τήν μεγάλη ἀρετή τῆς διακρίσεως. (Ἀπό τήν Φιλοκαλία τῶν Νηπτικῶν καί Ἀσκητικῶν. Ἀποφθέγματα Γερόντων. ΕΠΕ. Τόμ. 1, σελ. 48). 6