ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 5.6.2012 COM(2012) 236 final 2012/0120 (NLE) Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ για τη σύναψη του συμπληρωματικού πρωτοκόλλου της Ναγκόγια - Κουάλα Λουμπούρ σχετικά με την ευθύνη και την αποζημίωση στο πρωτόκολλο της Καρθαγένης για τη βιοασφάλεια (Κείμενο που παρουσιάζει ενδιαφέρον για τον ΕΟΧ) EL EL
ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ Η σύμβαση για τη βιολογική ποικιλότητα (ΣΒΠ) που τέθηκε σε ισχύ στις 29 Δεκεμβρίου 1993 αποτελεί σήμερα το κύριο διεθνές μέσο αντιμετώπισης των θεμάτων βιοποικιλότητας. Οι τρεις στόχοι τους οποίους επιδιώκει η σύμβαση είναι η διατήρηση της βιοποικιλότητας, η βιώσιμη χρήση των συστατικών στοιχείων της, καθώς και η δίκαιη και ισότιμη κατανομή των οφελών που προκύπτουν από τη χρήση γενετικών πόρων. Η βιοασφάλεια, ένα από τα ζητήματα που αποτελούν αντικείμενο της σύμβασης, αφορά την ανάγκη προστασίας της ανθρώπινης υγείας και του περιβάλλοντος από πιθανές αρνητικές επιπτώσεις των προϊόντων της σύγχρονης βιοτεχνολογίας. Η διάσκεψη των συμβαλλομένων μερών (ΔΣΜ) της σύμβασης για τη βιολογική ποικιλότητα, στη δεύτερη σύνοδο της που πραγματοποιήθηκε τον Νοέμβριο του 1995 σύμφωνα με το άρθρο 19 παράγραφος 3 της ΣΒΠ, συνέστησε μια ανοικτή ομάδα εργασίας ad hoc για τη βιοασφάλεια προκειμένου να εκπονήσει σχέδιο πρωτοκόλλου για τη βιοασφάλεια, εστιάζοντας ειδικά στη διασυνοριακή διακίνηση ζώντων τροποποιημένων οργανισμών. Η ομάδα εργασίας πραγματοποίησε έξι συνεδριάσεις μεταξύ Ιουλίου 1996 και Φεβρουαρίου 1999. Το πρωτόκολλο της Καρθαγένης για την βιοασφάλεια που προσαρτάται στη σύμβαση για τη βιολογική ποικιλότητα εγκρίθηκε στις 29 Ιανουαρίου 2000 ως συμπληρωματική συμφωνία της ΣΒΠ και τέθηκε σε ισχύ στις 11 Σεπτεμβρίου 2003. Η εν λόγω διεθνής συμφωνία εξασφαλίζει ένα πλαίσιο, με βάση την αρχή της προφύλαξης, για την ασφαλή μεταφορά, χειρισμό και χρήση των ζώντων τροποποιημένων οργανισμών (ΖΤΟ) που παράγονται με τις μεθόδους της σύγχρονης βιοτεχνολογίας και ενδέχεται να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στη διατήρηση και βιώσιμη χρήση της βιολογικής ποικιλότητας ή να εγκυμονούν κινδύνους για την υγεία του ανθρώπου. Το άρθρο 27 του πρωτοκόλλου της Καρθαγένης εντέλλεται τη διάσκεψη των συμβαλλομένων μερών που συνέρχεται ως σύνοδος των συμβαλλομένων μερών (ΔΣΜ/ΣΣΜ) να θεσπίσει, στην πρώτη συνεδρίασή της, επίσημη διαδικασία για τη δέουσα εκπόνηση διεθνών κανόνων και διαδικασιών περί ευθύνης και αποζημίωσης που αφορούν τις διασυνοριακές διακινήσεις ΖΤΟ, ώστε να καταβληθούν προσπάθεις για την ολοκλήρωση των εν λόγω εργασιών εντός 4 ετών (ήτοι έως το 2008). Κατά τη διάρκεια της πρώτης ΔΣΜ/ΣΣΜ, η οποία πραγματοποιήθηκε στην Κουάλα Λουμπούρ από τις 23 έως τις 27 Φεβρουαρίου 2004, συγκροτήθηκε ανοικτή ομάδα εργασίας ad hoc με νομικούς και τεχνικούς εμπειρογνώμονες σχετικά με την ευθύνη και την αποζημίωση στο πλαίσιο του πρωτοκόλλου της Καρθαγένης για τη βιοασφάλεια, με στόχο να αναλύσει τα θέματα, να διερευνήσει επιλογές και να προτείνει διεθνείς κανόνες και διαδικασίες επί του θέματος. Τον Μάιο του 2008, κατά την τέταρτη ΔΣΜ/ΣΣΜ που πραγματοποιήθηκε στη Βόννη σημειώθηκε πρόοδος των διαπραγματεύσεων σε πολιτικό επίπεδο, μολονότι δεν ολοκληρώθηκε η σύνταξη των αποτελεσμάτων που συνομολογήθηκαν. Ως εκ τούτου, τα συμβαλλόμενα μέρη συμφώνησαν να εργαστούν με σκοπό την ολοκλήρωση νομικά EL 2 EL
δεσμευτικού μέσου στην πέμπτη ΔΣΜ/ΣΣΜ στη Ναγκόγια της Ιαπωνίας, τον Οκτώβριο του 2010, καθώς και να εκπονήσουν κατευθυντήριες γραμμές για την αστική ευθύνη. Το εν λόγω νομικά δεσμευτικό μέσο, σε μεγάλο βαθμό εμπνεόμενο από την οδηγία περί περιβαλλοντικής ευθύνης (ΟΠΕ) 1 της ΕΕ θα επιτρέψει στις εθνικές αρχές να ενεργούν στο όνομα του συλλογικού συμφέροντος και να ζητούν από τους εμπορευόμενους τη λήψη διορθωτικών μέτρων σε περίπτωση ζημίας στη βιοποικιλότητα από ΖΤΟ, πράγμα που αποτελεί καινοτομία ιδίως σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες. Οι τελικές διαπραγματεύσεις για το νομικά δεσμευτικό μέσο και τις κατευθυντήριες γραμμές περί αστικής ευθύνης πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο της ομάδας «Φίλοι των Συμπροέδρων» (ΦτΣ), στην οποία συμμετέχουν 26 από τα 157 συμβαλλόμενα μέρη του πρωτοκόλλου της Καρθαγένης, καθώς και σύμβουλοι άλλων συμβαλλομένων μερών. Η ΕΕ έχει δύο έδρες στην τράπεζα των διαπραγματεύσεων. Η Επιτροπή ενήργησε ως διαπραγματευτής της ΕΕ για το νομικά δεσμευτικό μέσο βάσει επίσημης εξουσιοδότησης που εγκρίθηκε από το Συμβούλιο τον Ιούνιο 2007 και παρατάθηκε εγκαίρως μετά την τέταρτη ΔΣΜ/ΣΣΜ. Οι οδηγίες διαπραγμάτευσης αποτέλεσαν επανειλημμένως αντικείμενο επεξεργασίας και βάσει των εν λόγω οδηγιών η Επιτροπή υποχρεούται να εξασφαλίσει ότι τα αποτελέσματα της διαπραγμάτευσης είναι σύμφωνα με τη σχετική ενωσιακή νομοθεσία και τις βασικές αρχές του δικαίου των κρατών μελών περί ευθύνης και αποζημίωσης, και ότι μπορούν να εφαρμοστούν στην ΕΕ χωρίς τη θέσπιση ή τροποποίηση των θεμελιωδών κανόνων περί αστικής ευθύνης. Στις 15 Οκτωβρίου 2010, ως αποτέλεσμα των τελικών διαπραγματεύσεων στη Ναγκόγια, η ολομέλεια της πέμπτης ΔΣΜ/ΣΣΜ ενέκρινε επιτυχώς διεθνή συμφωνία, γνωστή ως «Συμπληρωματικό πρωτόκολλο της Ναγκόγια-Κουάλα Λουμπούρ σχετικά με την ευθύνη και την αποζημίωση στο πρωτόκολλο της Καρθαγένης για τη βιοασφάλεια» 2. Με την απόφαση της πέμπτης ΔΣΜ/ΣΣΜ με την οποία εγκρίνεται το συμπληρωματικό πρωτόκολλο της Ναγκόγια-Κουάλα Λουμπούρ, τα συμβαλλόμενα μέρη της ΣΒΠ καλούνται να υπογράψουν το πρωτόκολλο το συντομότερο δυνατόν και να καταθέσουν τα έγγραφα κύρωσης, αποδοχής, έγκρισης ή προσχώρησης, κατά περίπτωση, το ταχύτερο δυνατό. Στις 20 Δεκεμβρίου 2010 το Συμβούλιο χαιρέτισε την έγκριση του πρωτοκόλλου της Ναγκόγια-Κουάλα Λουμπούρ 3 και στις 11 Μαΐου 2011 η Ευρωπαϊκή Ένωση υπέγραψε το συμπληρωματικό πρωτόκολλο. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι διατάξεις του πρωτοκόλλου της Καρθαγένης για τη βιοασφάλεια καλύπτονται από την ευρωπαϊκή νομοθεσία για τη βιοασφάλεια, η οποία τηρεί ως ακρογωνιαίο λίθο την αρχή της προφύλαξης. Οι διατάξεις περί ευθύνης του συμπληρωματικού πρωτοκόλλου της Ναγκόγια-Κουάλα Λουμπούρ καλύπτονται από την 1 2 3 Οδηγία 2004/35/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 21 ης Απριλίου 2004, σχετικά με την περιβαλλοντική ευθύνη όσον αφορά την πρόληψη και την αποκατάσταση περιβαλλοντικής ζημίας. http://bch.cbd.int/protocol/nkl_text.shtml Βλέπε Συμπεράσματα του Συμβουλίου «Σύμβαση για τη Βιολογική Ποικιλότητα: αποτελέσματα και συνέχεια της Διάσκεψης της Ναγκόγια (11-29 Οκτωβρίου 2010) της 20 ής Δεκεμβρίου 2010, παράγραφος 2. EL 3 EL
οδηγία 2004/35/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 21 ης Απριλίου 2004, σχετικά με την περιβαλλοντική ευθύνη όσον αφορά την πρόληψη και την αποκατάσταση της περιβαλλοντικής ζημίας, η οποία θεσπίζει ένα πλαίσιο με βάση την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει», σύμφωνα με την οποία σε περίπτωση περιβαλλοντικής ζημίας πληρώνει ο ρυπαίνων. Μετά την έναρξη ισχύος της οδηγίας στις 30 Απριλίου 2004, δόθηκε προθεσμία τριών ετών στα κράτη μέλη (ΚΜ) της ΕΕ να μεταφέρουν την οδηγία στο εσωτερικό δίκαιο. Τον Ιούλιο του 2010 όλα τα κράτη μέλη είχαν ολοκληρώσει τη μεταφορά της. Η οδηγία για την περιβαλλοντική ευθύνη τροποποιήθηκε ήδη δύο φορές με την οδηγία 2006/21/ΕΚ σχετικά με τη διαχείριση των αποβλήτων της εξορυκτικής βιομηχανίας και την οδηγία 2009/31/ΕΚ σχετικά με τη γεωλογική αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα και για την τροποποίηση διαφόρων οδηγιών. Σύμφωνα με το άρθρο 34, κάθε πρωτόκολλο που προσαρτάται στη σύμβαση για τη βιολογική ποικιλότητα επιδέχεται επικύρωση, αποδοχή ή έγκριση από τα κράτη μέλη και από περιφερειακούς οργανισμούς οικονομικής ολοκλήρωσης. Σύμφωνα με το άρθρο 34 παράγραφος 3 της σύμβασης, οι περιφερειακοί οργανισμοί οικονομικής ολοκλήρωσης πρέπει να δηλώνουν το εύρος των αρμοδιοτήτων τους όσον αφορά θέματα που διέπονται από το σχετικό πρωτόκολλο. Για την εκπλήρωσης της εν λόγω υποχρέωσης η Επιτροπή συνέταξε τη δήλωση που επισυνάπτεται στην παρούσα πρόταση. Σύμφωνα με τη συμβουλευτική γνωμοδότηση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης 4, η απόφαση σύναψης πρέπει να βασίζεται στο άρθρο 192 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ, σε συνδυασμό με το άρθρο 218 παράγραφος 6 στοιχείο α) της ΣΛΕΕ. Ενόψει των ανωτέρω, η Επιτροπή προτείνει στο Συμβούλιο να εξουσιοδοτήσει τον πρόεδρο να ορίσει το(τα) πρόσωπο(-α) που είναι αρμόδιο(-α) να καταθέσει(-ουν) την πράξη έγκρισης του συμπληρωματικού πρωτοκόλλου της Ναγκόγια Κουάλα Λουμπούρ εξ ονόματος της Ένωσης και να εκχωρήσει στο(-α) εν λόγω πρόσωπο(-α) τις απαραίτητες προς τούτο εξουσίες. 4 ΔΕΕ, γνωμοδότηση 2/2000, 6 Δεκεμβρίου 2001. EL 4 EL
2012/0120 (NLE) Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ για τη σύναψη του συμπληρωματικού πρωτοκόλλου της Ναγκόγια - Κουάλα Λουμπούρ σχετικά με την ευθύνη και την αποζημίωση στο πρωτόκολλο της Καρθαγένης για τη βιοασφάλεια (Κείμενο που παρουσιάζει ενδιαφέρον για τον ΕΟΧ) ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ, Έχοντας υπόψη τη συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και ιδίως το άρθρο 192 σε συνδυασμό με το άρθρο 218 παράγραφος 6 στοιχείο α), Έχοντας υπόψη την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής 5, Έχοντας υπόψη τη συναίνεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου 6, Εκτιμώντας τα ακόλουθα: (1) Σύμφωνα με το άρθρο 27 του πρωτοκόλλου της Καρθαγένης για τη βιοασφάλεια, η διάσκεψη των συμβαλλομένων μερών, συνερχόμενη ως σύνοδος των συμβαλλομένων μερών (ΔΣΜ/ΣΣΜ) του εν λόγω πρωτοκόλλου, υποχρεούται κατά την πρώτη συνεδρίασή της να θεσπίσει διαδικασία για την εκπόνηση διεθνών κανόνων και διαδικασιών στον τομέα της ευθύνης και της αποζημίωσης ζημιών οφειλομένων στη διασυνοριακή διακίνηση ζώντων τροποποιημένων οργανισμών. (2) Τον Ιούνιο του 2007 το Συμβούλιο εξέδωσε απόφαση με την οποία εξουσιοδοτείται η Επιτροπή να συμμετάσχει, εξ ονόματος της Ένωσης, στις διαπραγματεύσεις περί ευθύνης και αποζημίωσης με αντικείμενο θέματα που εμπίπτουν στην αρμοδιότητα της Ένωσης, σύμφωνα με συγκεκριμένες οδηγίες διαπραγμάτευσης. Η εν λόγω εξουσιοδότηση παρατάθηκε τον Οκτώβριο του 2008 για να καλυφθούν τα τελευταία στάδια των διαπραγματεύσεων. (3) Στις 11 Οκτωβρίου 2010, κατά την πέμπτη διάσκεψη των συμβαλλομένων μερών που συνήλθε ως σύνοδος των συμβαλλομένων μερών του πρωτοκόλλου της Ναγκόγια (Ιαπωνία), η ΕΕ υποστήριξε ομόφωνα τον τελικό συμβιβασμό που επετεύχθη σχετικά με το συμπληρωματικό πρωτόκολλο της Ναγκόγια Κουάλα Λουμπούρ περί ευθύνης και αποζημίωσης, αφού έλαβε υπόψη ότι ήταν εντός των ορίων των συμφωνημένων θέσεων της ΕΕ και των οδηγιών διαπραγμάτευσης που δόθηκαν στην Επιτροπή. 5 6 EL 5 EL
(4) Στις 15 Οκτωβρίου 2010, η τελευταία ολομέλεια της πέμπτης ΔΣΜ/ΣΣΜ ενέκρινε πλήρως το συμπληρωματικό πρωτόκολλο της Ναγκόγια - Κουάλα Λουμπούρ σχετικά με την ευθύνη και την αποζημίωση στο πρωτόκολλο της Καρθαγένης για τη βιοασφάλεια. (5) Στις 20 Δεκεμβρίου 2010, το Συμβούλιο χαιρέτησε την έγκριση του πρωτοκόλλου της Ναγκόγια Κουάλα Λουμπούρ. (6) Σύμφωνα με την απόφαση του Συμβουλίου της 6 ης Μαΐου 2011 7, το συμπληρωματικό πρωτόκολλο της Ναγκόγια Κουάλα Λουμπούρ σχετικά με την ευθύνη και την αποζημίωση στο πρωτόκολλο της Καρθαγένης για τη βιοασφάλεια υπεγράφη από την Ένωση στις 11 Μαΐου 2011, με την επιφύλαξη της σύναψής του σε μεταγενέστερη ημερομηνία. (7) Σύμφωνα με το άρθρο 34 της σύμβασης για τη βιολογική ποικιλότητα, κάθε πρωτόκολλο που προσαρτάται σε αυτή τη σύμβαση υπόκειται σε κύρωση, αποδοχή ή έγκριση από κράτη και περιφερειακούς οργανισμούς οικονομικής ολοκλήρωσης. (8) Το συμπληρωματικό πρωτόκολλο της Ναγκόγια Κουάλα Λουμπούρ σχετικά με την ευθύνη και την αποζημίωση στο πρωτόκολλο της Καρθαγένης για τη βιοασφάλεια συμβάλλει στην επίτευξη των στόχων της περιβαλλοντικής πολιτικής της Ένωσης. Επομένως, είναι σκόπιμο το εν λόγω πρωτόκολλο να συναφθεί εξ ονόματος της Ένωσης, το συντομότερο δυνατό. (9) Η συμφωνία πρέπει να εγκριθεί εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. ΕΞΕΔΩΣΕ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΑ ΑΠΟΦΑΣΗ: Άρθρο 1 Το συμπληρωματικό πρωτόκολλο της Ναγκόγια Κουάλα Λουμπούρ σχετικά με την ευθύνη και την αποζημίωση στο πρωτόκολλο της Καρθαγένης για τη βιοασφάλεια εγκρίνεται εξ ονόματος της Ένωσης. Το κείμενο της συμφωνίας επισυνάπτεται στην παρούσα απόφαση. Άρθρο 2 Ο Πρόεδρος του Συμβουλίου ορίζει το πρόσωπο που είναι αρμόδιο να προβεί, εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στην κατάθεση του εγγράφου έγκρισης που προβλέπεται στο άρθρο 18 της συμφωνίας, ώστε να εκφραστεί η συναίνεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης να δεσμευθεί από τη συμφωνία. Η κατάθεση του εγγράφου έγκρισης λαμβάνει χώρα ταυτόχρονα με την κατάθεση των εγγράφων έγκρισης των κρατών μελών. Παράλληλα, το ορισθέν πρόσωπο καταθέτει τη δήλωση που παρατίθεται στο παράρτημα της παρούσας απόφασης, σύμφωνα με το άρθρο 34 παράγραφος 3 της σύμβασης για τη βιολογική ποικιλότητα. 7 Η απόφαση δεν έχει ακόμη δημοσιευθεί. EL 6 EL
Άρθρο 3 Η παρούσα απόφαση δημοσιεύεται στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Βρυξέλλες, Για το Συμβούλιο Ο Πρόεδρος EL 7 EL
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΔΗΛΩΣΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΈΝΩΣΗΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 34 ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ 3 ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ «Η Ευρωπαϊκή Ένωση δηλώνει ότι, σύμφωνα με τη Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ιδίως το άρθρο 191, είναι αρμόδια να συνάπτει διεθνείς συμφωνίες, και για την εφαρμογή των υποχρεώσεων που απορρέουν από αυτές, οι οποίες συμβάλλουν στην επίτευξη των ακόλουθων στόχων: διατήρηση, προστασία και βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος, προστασία της υγείας του ανθρώπου, συνετή και ορθολογική χρησιμοποίηση των φυσικών πόρων, προώθηση, σε διεθνές επίπεδο, μέτρων για την αντιμετώπιση των περιφερειακών ή παγκόσμιων περιβαλλοντικών προβλημάτων, συμπεριλαμβανομένης της αλλαγής του κλίματος. Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Ένωση θεσπίζει μέτρα σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα της δικαστικής συνεργασίας σε αστικές υποθέσεις για την εύρυθμη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς της. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δηλώνει ότι έχει ήδη θεσπίσει νομικές πράξεις, δεσμευτικές για τα κράτη μέλη της, που καλύπτουν θέματα που διέπονται από το παρόν πρωτόκολλο. EL 8 EL