ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. 2.2 Δείκτης μέτρησης συμμετοχής στη δια βίου μάθηση 38. 2.3 Δείκτης Μέτρησης Ολοκλήρωσης των Σπουδών Λυκείου 13

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ I-II. Προσδιορισμός περιεχομένου Δεικτών - Πηγές στοιχείων και καταγραφή τους 1. Εισαγωγή 1 1.1 Αντικειμενικοί στόχοι του Έργου 3 1.2 Μεθοδολογία υλοποίησης του Παραδοτέου 4 1.3 Το Πλαίσιο των δεικτών και των σημείων αναφοράς 5 1.3.1 Πρώτος Στρατηγικός Στόχος 6 1.3.2 Δεύτερος Στρατηγικός Στόχος 8 1.3.3 Τρίτος Στρατηγικός Στόχος 9 2. Προσδιορισμός των υπό μελέτη δεικτών 2.1 Δείκτης Μέτρησης της Σχολικής Διαρροής 10 2.2 Δείκτης μέτρησης συμμετοχής στη δια βίου μάθηση 12 2.3 Δείκτης Μέτρησης Ολοκλήρωσης των Σπουδών Λυκείου 13 2.4 Δείκτης Μέτρησης στις δυσκολίες στην ανάγνωση/κατανόηση κειμένου 14 2.5 Δείκτης Μέτρησης Πτυχιούχων στα Μαθηματικά, τις Φυσικές Επιστήμες και την Τεχνολογία 15 2.6 Δείκτης Μέτρησης αριθμού των Μαθητών ανά Υπολογιστή 17 2.7 Δείκτης Μέτρησης Σχολείων που είναι συνδεδεμένα με το διαδίκτυο 18 2.8 Δείκτες μέτρησης της συμμετοχής φοιτητών και ερευνητών σε προγράμματα διδακτορικής και μεταδιδακτορικής έρευνας 19 3. Καταγραφή των Πηγών που παρέχουν στοιχεία για τους υπό μελέτη δείκτες 3.1 Εθνικές Πηγές 3.1.1 Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων 20 3.1.2 Εθνική Στατιστική Υπηρεσία 21 3.1.3 Παρατηρητήριο ΚτΠ 21 3.1.4 Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας 22 3.1.5 Παιδαγωγικό Ινστιτούτο 23 3.1.6 Γραφείο για την Κοινωνία της Πληροφορίας του ΥπΕΠΘ 23 3.2 Διεθνείς Πηγές 3.2.1 Eurostat 24 3.2.2 Organization for Economic Co-operation and Development (OECD) 25 3.2.3 UNESCO Institute for Statistics (UIS) 25 3.2.4 European Commission DG Education and Culture 26 3.2.5 European Centre for the Development of Vocational Training 27 4. Αποτίμηση της 1 ης Φάσης του Έργου & Επόμενες Ενέργειες 28 4.1 Παράδειγμα υλοποίησης Παραδοτέου Β 29 4.2 Προσχέδιο Ερωτηματολογίου 31 III. Καταγραφή φορέων & οργανισμών 1. Εισαγωγή 34 1.1. Αντικειμενικοί στόχοι Έργου 34 1.2. Μεθοδολογία υλοποίησης του Παραδοτέου 35 2. Συγκριτική Παρουσίαση 36 2.1. Δείκτης μέτρησης σχολικής διαρροής 36 2.2 Δείκτης μέτρησης συμμετοχής στη δια βίου μάθηση 38 2.3 Δείκτης μέτρησης ολοκλήρωσης των σπουδών Λυκείου 39 2.4 Δείκτης Μέτρησης στις δυσκολίες στην ανάγνωση/κατανόηση κειμένου 40 2.5 Δείκτης Μέτρησης Πτυχιούχων στα Μαθηματικά, τις Φυσικές Επιστήμες και την Τεχνολογία 41 i

IV. 2.6 Δείκτης Μέτρησης αριθμού των Μαθητών ανά Υπολογιστή 41 2.7 Δείκτης Μέτρησης Σχολείων που είναι συνδεδεμένα με το διαδίκτυο 42 2.8 Δείκτες μέτρησης της συμμετοχής φοιτητών και ερευνητών σε προγράμματα διδακτορικής και μεταδιδακτορικής έρευνας 44 3. Αξιολόγηση πηγών-δεικτών 3.1. Μεθοδολογία Προσέγγισης 45 3.2. Αξιολόγηση Δειγματοληπτικών Ερευνών 46 3.3. Αξιολόγηση Ποιότητας Δεικτών 53 3.4. Αξιολόγηση Πηγών Δεικτών 62 4. Μελέτη για την ύπαρξη αλληλοεπικάλυψης και εκτίμηση για πιθανό συντονισμό των μελετών 63 1. Δείκτης μέτρησης σχολικής διαρροής 64 2. Δείκτης μέτρησης συμμετοχής στη δια βίου μάθηση 65 2α. Δείκτης μέτρησης συμμετοχής στη δια βίου μάθηση 66 3. Δείκτης Μέτρησης Ολοκλήρωσης των Σπουδών Λυκείου 67 4. Δείκτης Μέτρησης στις δυσκολίες στην ανάγνωση/κατανόηση κειμένου 68 5. Δείκτης Μέτρησης Πτυχιούχων στα Μαθηματικά, τις Φυσικές Επιστήμες και την Τεχνολογία 69 6. Δείκτης Μέτρησης αριθμού των Μαθητών ανά Υπολογιστή 70 6α. Δείκτης Μέτρησης αριθμού των Μαθητών ανά Υπολογιστή 71 6β. Δείκτης Μέτρησης αριθμού των Μαθητών ανά Υπολογιστή 72 6γ. Δείκτης Μέτρησης αριθμού των Μαθητών ανά Υπολογιστή 73 7. Δείκτης Μέτρησης των Σχολείων που είναι συνδεδεμένα με το διαδίκτυο 74 7α. Δείκτης Μέτρησης των Σχολείων που είναι συνδεδεμένα με το διαδίκτυο 75 7β. Δείκτης Μέτρησης των Σχολείων που είναι συνδεδεμένα με το διαδίκτυο 76 7γ. Δείκτης Μέτρησης των Σχολείων που είναι συνδεδεμένα με το διαδίκτυο 77 8. Δείκτες μέτρησης της συμμετοχής φοιτητών και ερευνητών σε προγράμματα διδακτορικής και μεταδιδακτορικής έρευνας 78 5. Αποτίμηση της 3 ης Φάσης του Έργου & Επόμενες Ενέργειες 80 Προτεινόμενες μεθοδολογίες συλλογής, επεξεργασίας στοιχείων και υπολογισμού ανά δείκτη 1. Εισαγωγή 81 1.1 Αντικειμενικοί στόχοι του έργου 82 1.2 Μεθοδολογία υλοποίησης του παραδοτέου 83 1.3 Εθνικοί φορείς Ομοιότητες Διαφορές μεθοδολογιών ανά δείκτη 83 2. Μεθοδολογία συλλογής στοιχείων 86 2.1 Ανάλυση δεικτών 87 2.1.1 Δείκτης μέτρησης σχολικής διαρροής 87 2.1.2 Δείκτης μέτρησης συμμετοχής στη δια βίου μάθηση 88 2.1.3 Δείκτης μέτρησης ολοκλήρωσης των σπουδών Λυκείου 89 2.1.4 Δείκτης Μέτρησης των δυσκολιών στην ανάγνωση/κατανόηση κειμένου 90 2.1.5 Δείκτης Μέτρησης των Πτυχιούχων στα Μαθηματικά, τις Φυσικές Επιστήμες και την Τεχνολογία 92 2.1.6 Δείκτης Μέτρησης αριθμού των Μαθητών ανά Υπολογιστή 93 2.1.7 Δείκτης Μέτρησης των Σχολείων που είναι συνδεδεμένα με το διαδίκτυο 94 2.1.8 Δείκτες μέτρησης που αφορούν της συμμετοχής φοιτητών και ερευνητών σε προγράμματα διδακτορικής και μεταδιδακτορικής έρευνας 95 ii

3. Προτάσεις για την βελτίωση της μεθοδολογίας ανά δείκτη 3.1 Εισαγωγή 96 3.2 Δείκτης μέτρησης σχολικής διαρροής 98 3.2.1 Παιδαγωγικό Ινστιτούτο 99 3.3 Δείκτης μέτρησης συμμετοχής στη δια βίου μάθηση 100 3.3.1 Ινστιτούτου Διαρκούς Εκπαίδευσης Ενηλίκων (Ι.Δ.Ε.Κ.Ε.) 3.5 Δείκτης Μέτρησης στις δυσκολίες στην ανάγνωση/κατανόηση κειμένου 101 3.5.1 Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας 102 3.6 Δείκτης Μέτρησης των Πτυχιούχων στα Μαθηματικά, τις Φυσικές Επιστήμες και την Τεχνολογία 102 3.7 Δείκτης Μέτρησης αριθμού των Μαθητών ανά Υπολογιστή 103 3.7.1 Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας (Κ.Ε.Ε.) 103 3.7.2 Παρατηρητήριο για την Κοινωνία της Πληροφορίας 104 3.7.3 Γραφείο για την Κοινωνία της Πληροφορίας 104 3.8 Δείκτης Μέτρησης των Σχολείων που είναι συνδεδεμένα με το διαδίκτυο 105 3.8.1 Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας 105 3.8.2 Παρατηρητήριο για την Κοινωνία της Πληροφορίας 106 3.8.3 Γραφείο για την Κοινωνία της Πληροφορίας 106 3.9 Δείκτες μέτρησης της συμμετοχής των φοιτητών και ερευνητών σε προγράμματα διδακτορικής και μεταδιδακτορικής έρευνας 107 4. Ανάπτυξη Βάσης δεδομένων / Μορφή ερωτηματολογίων 108 4.1 Σχεδιασμός βάσης δεδομένων 108 4.2 Μορφή ερωτηματολογίων 113 5. Μέθοδοι αξιοποίησης και βελτίωσης των υπαρχόντων συστημάτων καταγραφής στοιχείων 114 5.1 Απογραφικές έρευνες 114 5.2 Δειγματοληπτικές έρευνες 115 6. Προτάσεις βελτίωσης της μεθοδολογίας 116 V. Προτάσεις ανάπτυξης και λειτουργίας οργανωτικού σχήματος παρακολούθησης των δεικτών 1. Εισαγωγή 119 1.1. Βασικά μεθοδολογικά συμπεράσματα της μελέτης 120 2. Οργάνωση συστήματος παρακολούθησης των πολιτικών για την εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση. 2.1. Σενάρια Οργάνωσης Συστήματος. Αξιοποίηση Διεθνούς και Ελληνικής Εμπειρίας. Η περίπτωση των «Παρατηρητηρίων» 125 2.2. Αξιολόγηση Σεναρίων: Δημιουργία «Ελληνικού Παρατηρητηρίου Παρακολούθησης Πολιτικών Εκπαίδευσης και Δια Βίου Μάθησης (ΕΠΠΠΕ-ΔΒΜ) 142 3. Διάρθρωση του ΕΠΠΠΕ-ΔΒΜ σε Υποσυστήματα 147 4. Ανάλυση βιωσιμότητας, κοστολόγηση και χρονοδιάγραμμα 155 iii

I-II. Προσδιορισμός περιεχομένου Δεικτών - Πηγές στοιχείων και καταγραφή τους 1. Εισαγωγή Οι πολιτικές για την εκπαίδευση και την κατάρτιση αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο της στρατηγικής της Λισαβόνας, της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Ζητούμενο για την ΕΕ δεν είναι «μόνο μια ριζική μεταμόρφωση της ευρωπαϊκής οικονομίας, αλλά και ένα πρόγραμμα πρόκληση [ ] για τον εκσυγχρονισμό της κοινωνικής πρόνοιας και των εκπαιδευτικών συστημάτων 1». Το 2002 η ΕΕ έθεσε ως στόχο «να καταστούν τα [ευρωπαϊκά] συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης ποιοτικό σημείο αναφοράς παγκοσμίως έως το 2010» 2. Συμβάλλοντας στη στρατηγική της Λισαβόνας, οι Υπουργοί Παιδείας υιοθέτησαν κοινούς στόχους για τη βελτίωση των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης και ένα πρόγραμμα εργασίας για την επίτευξη των στόχων αυτών, το οποίο είναι γνωστό ως πρόγραμμα «Εκπαίδευση και κατάρτιση 2010» 3. Το πρόγραμμα αυτό εφαρμόζεται μέσω της ανοικτής μεθόδου συντονισμού και οι δείκτες και τα σημεία αναφοράς αποτελούν αφενός πολύ σημαντικά στοιχεία για την παρακολούθηση και αφετέρου παρέχουν υποστήριξη για την ανταλλαγή εμπειριών και ορθών πρακτικών. Για το λόγο αυτό αναπτύχθηκε ένα σύνολο δεικτών και σημείων αναφοράς 4, το οποίο διαρκώς βελτιώνεται και χρησιμοποιείται ως βάση για την προετοιμασία των ετήσιων εκθέσεων προόδου 5, καθώς και των κοινών εκθέσεων της Επιτροπής και του Συμβουλίου που υποβάλλονται στα εαρινά Ευρωπαϊκά Συμβούλια 6. Αυτό το σύνολο δεικτών συμπληρώνει τους διαρθρωτικούς δείκτες 7, με τους οποίους παρακολουθείται η πρόοδος για την επίτευξη των όλων των στόχων της Λισαβόνας. Το Μάιο του 2005 8 το Συμβούλιο κατέθεσε το ακόλουθο αίτημα στην Επιτροπή και την κάλεσε να υποβάλει έκθεση έως το τέλος του 2006: 1 Συμπεράσματα της Προεδρίας, Λισαβόνα, παράγραφος 2. 2 Συμπεράσματα της Προεδρίας, Βαρκελώνη, παράγραφος 43. 3 Κοινή ενδιάμεση έκθεση του Συμβουλίου και της Επιτροπής: «Εκπαίδευση και Κατάρτιση 2010: Επείγουσα ανάγκη μεταρρυθμίσεων για να επιτύχει η στρατηγική της Λισαβόνας (2004)». 4 Συμπεράσματα του Συμβουλίου της 7ης Μαΐου 2003. 5 Η τελευταία έκθεση δημοσιεύτηκε το Μάιο του 2006, SEC(2006) 639. 6 Βλ. Κοινή ενδιάμεση έκθεση του Συμβουλίου και της Επιτροπής για το 2006, σχετικά με την πρόοδο στο πλαίσιο του προγράμματος εργασίας Εκπαίδευση και Κατάρτιση 2010 ΕΕ C79/1-1/4/2006. 7 SEC(2004) 1285-2. 8 Συμπεράσματα του Συμβουλίου της 24ης Μαΐου 2005 σχετικά με τους νέους δείκτες για την εκπαίδευση και την κατάρτιση (2005/C 141/04). - 1 -

«Να αξιολογήσει την πρόοδο που θα έχει σημειωθεί όσον αφορά την εκπόνηση συνεκτικού πλαισίου δεικτών και επιπέδων αναφοράς για την περαιτέρω επιδίωξη των στόχων της Λισαβόνας στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, περιλαμβανομένης επανεξέτασης της καταλληλότητας των υφισταμένων δεικτών που χρησιμοποιούνται για την παρακολούθηση της προόδου.» Η Επιτροπή κλήθηκε επίσης να υποβάλει έκθεση σχετικά με την ανάπτυξη νέων δεικτών σε τομείς όπως ο αντίκτυπος των ΤΠΕ στη διδασκαλία και στη μάθηση, οι επιπτώσεις της κινητικότητας στην αγορά εργασίας και η κοινωνική προέλευση των σπουδαστών της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Επίσης στην ανακοίνωση της τον Φεβρουάριο του 2007 9 η Επιτροπή προτείνει ένα πλαίσιο δεικτών και σημείων αναφοράς για την παρακολούθηση των στόχων της Λισαβόνας στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, το οποίο είναι συνεκτικό και για πρώτη φορά καλύπτει πλήρως τους πιο λεπτομερείς στόχους του προγράμματος Εκπαίδευση και Κατάρτιση 2010. Επιπλέον, καλύπτει τους στόχους που αφορούν τη σύγκλιση των δομών της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στο πλαίσιο της «διαδικασίας της Μπολόνια» και της «διαδικασίας της Κοπεγχάγης» για την επαγγελματική κατάρτιση. Περιγράφει τη στατιστική υποδομή από την οποία μπορούν να εξαχθούν οι δείκτες. Καλεί το Συμβούλιο να εγκρίνει το πλαίσιο αυτό ως βάση για την παροχή στρατηγικής καθοδήγησης και προσανατολισμού σε σχέση με το πρόγραμμα Εκπαίδευση και Κατάρτιση 2010. Στην Ελλάδα, ο εθνικός αναπτυξιακός σχεδιασμός είναι αποτέλεσμα μίας απαιτητικής προσπάθειας σύνθεσης προτάσεων και συγκερασμού προτεραιοτήτων και καλύπτει μια πολυεπίπεδη προσέγγιση που αγγίζει τις συνολικές αναπτυξιακές επιλογές της οικονομίας και της κοινωνίας της χώρας, τις κατευθύνσεις της Ε.Ε., την οικονομική συγκυρία και τις αντικειμενικές δυνατότητες αποτελεσματικής και αποδοτικής υλοποίησης των έργων. Στο πλαίσιο των διαδικασιών σχεδιασμού πραγματοποιήθηκε μια ευρύτατη διαβούλευση, επιδιώκοντας τη μεγαλύτερη δυνατή συμμετοχή και συναίνεση στη διαμόρφωση των στρατηγικών επιλογών που θα οδηγήσουν στην επίτευξη ενός μακροπρόθεσμου αναπτυξιακού οράματος για τη χώρα. 9 Ανακοίνωση της Επιτροπής: «Ένα συνεκτικό πλαίσιο δεικτών και σημείων αναφοράς σχετικά με την παρακολούθηση της προόδου για την επίτευξη των στόχων της Λισαβόνας όσον αφορά την εκπαίδευση και την κατάρτιση» (COM(2007) 61 τελικό). - 2 -

Η διατύπωση της πρότασης του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς (ΕΣΠΑ) 10 για την περίοδο 2007-2013 διαμορφώθηκε σε συνεργασία με τα καθ ύλην αρμόδια Υπουργεία, τις Περιφερειακές και Τοπικές Αρχές και φυσικά σε διαβούλευση με την ΕΕ. Για την υλοποίηση του ΕΣΠΑ, μεταξύ άλλων, καταρτίστηκε και το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα (ΕΠ) Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση (2007-2013) το οποίο είναι συνεπές με το ΕΣΠΑ και συμβάλλει στην υλοποίηση πολλών θεματικών προτεραιοτήτων του. 1.1 Αντικειμενικοί στόχοι του Έργου Η συγκεκριμένη μελέτη αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για την διαμόρφωση ενός εθνικού συστήματος παρακολούθησης δεικτών για την εκπαίδευση, την κατάρτιση και τη δια βίου μάθηση. Η διαμόρφωση ενός τέτοιου συστήματος οφείλει να είναι εναρμονισμένη με τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά συστήματα στα πλαίσια της ευρωπαϊκής συνεργασίας, κάτι που σηματοδοτεί ότι οι προδιαγραφές υλοποίησης του θα πρέπει να είναι αφενός μεν υλοποιήσιμες στην ελληνική πραγματικότητα, αφετέρου δε ευέλικτες και συμβατές με τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Επιπλέον, η ύπαρξη συγκρίσιμων στατιστικών στοιχείων και δεικτών για την εκπαίδευση, την κατάρτιση και την δια βίου μάθηση είναι απαραίτητη, προκειμένου να στηρίξει την ανοιχτή μέθοδο συντονισμού στον τομέα της πολιτικής για την εκπαίδευση και την κατάρτιση. Κεντρικό στόχο του παρόντος παραδοτέου αποτελεί η παρουσίαση και διεξοδική ανάλυση των δεικτών που αποτελούν τον πυρήνα του γενικού Ευρωπαϊκού Πλαισίου (βλέπε παράγραφο 1.3) και η καταγραφή των πηγών (εθνικών και διεθνών) που υπολογίζουν και διατηρούν στοιχεία για αυτούς τους δείκτες. Στα πλαίσια του παραδοτέου Β θα γίνει η μελέτη των Φορέων και των Οργανισμών που αναπτύχθηκαν στο πρώτο παραδοτέο, ενώ θα γίνει σύγκριση των μεθοδολογιών, ορισμών και επιστημονικών παραδοχών, ποιοτική αξιολόγηση των παραγόμενων δεικτών και περαιτέρω αξιολόγηση για πιθανή αλληλοεπικάλυψη και συμπληρωματικότητα των στοιχείων που παράγουν. Το περιεχόμενο του παραδοτέου Γ θα βασιστεί στα αποτελέσματα της ολοκληρωμένης επισκόπησης εθνικής και ευρωπαϊκής κυρίως μεθοδολογίας, που είναι αντικείμενο των προηγούμενων παραδοτέων και θα αφορά προτάσεις για τις μεθοδολογίες συλλογής, επεξεργασίας στοιχείων και υπολογισμού ανά δείκτη, ενώ το παραδοτέο Δ θα περιλαμβάνει προτάσεις με στόχο την ανάπτυξη και λειτουργία ενός οργανωτικού σχήματος παρακολούθησης των δεικτών που εξετάζονται στα πλαίσια του Έργου. 10 Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών, Γενική Γραμματεία Επενδύσεων και Ανάπτυξης, «Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο 2007-2013», Αθήνα, Οκτώβριος 2006-3 -

1.2 Μεθοδολογία υλοποίησης του Παραδοτέου Στο κεφάλαιο 2 επικεντρωνόμαστε στον πλήρη προσδιορισμό των δεικτών που εξετάζονται στα πλαίσια του Έργου και συγκεκριμένα στην καταγραφή των ευρημάτων που προέκυψαν ύστερα από επισταμένη μελέτη της ελληνικής και διεθνούς βιβλιογραφίας για τον ορισμό, τη χρησιμότητα και την μεθοδολογία υπολογισμού (εκτίμησης) του κάθε δείκτη, αλλά και τη μεθοδολογία συλλογής στοιχείων που ακολουθούν οι διάφοροι φορείς για τον υπολογισμό τους. Η καταγραφή της μεθοδολογίας εκτίμησης των δεικτών αναφέρεται, όταν είναι αναγκαίο, και σε ιδιαίτερα θέματα όπως η χρήση τιμών βάσης, περιοδικότητα, αλλαγή μεθοδολογίας υπολογισμού κ.τ.λ.. Πρέπει να τονιστεί ότι ο προσδιορισμός των δεικτών γίνεται με βάση τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των ετήσιων αναφορών της 11, ενώ στις παρατηρήσεις παρουσιάζουμε κάποιες αρχικές αποκλίσεις των δεικτών από τα ευρωπαϊκά πρότυπα που αντικατοπτρίζουν την ελληνική πραγματικότητα, οι οποίες θα αναλυθούν περαιτέρω και θα συγκριθούν κατά την υλοποίηση του παραδοτέου Β. Προκειμένου να γίνει πιο κατανοητή η φύση και τα χαρακτηριστικά των δεικτών, γίνεται αναφορά σε εισαγωγικό στάδιο 12 στο γενικό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο στο οποίο εντάσσονται οι δείκτες που εξετάζονται στα πλαίσια του Έργου. Στο κεφάλαιο 3 επιχειρείται η καταγραφή των φορέων (εγχώριων και διεθνών) που συλλέγουν και διατηρούν στοιχεία για τους δείκτες που εξετάζονται στα πλαίσια του έργου, και οι οποίες αποτελούν τις επίσημες πηγές στοιχείων για τους δείκτες αυτούς. Γίνεται μια σύντομη αναφορά στην ταυτότητα και την αποστολή των φορέων και αναλύεται η συμβολή τους στην παροχή στοιχείων στους χρήστες σχετικών με τους δείκτες που εξετάζονται. Συγκεκριμένα σημειώνονται: Οι δείκτες που παρέχει η κάθε πηγή και η αξιοπιστία τους Το μέσο δημοσίευσης των στοιχείων (π.χ. ηλεκτρονική βάση δεδομένων, ετήσια έκθεση, ενημερωτικά έντυπα και δελτία τύπου, επίσημη ιστοσελίδα κ.τ.λ.) Η αλληλεπίδραση με άλλους φορείς αναφορικά με την ανταλλαγή στοιχείων και μεθοδολογιών για τους δείκτες που εξετάζονται Αυτό το κεφάλαιο του έργου θα αποτελέσει την εισαγωγή για το παραδοτέο Β όπου θα γίνει η σύγκριση των δεικτών σε όλα τα επίπεδα (μεθοδολογία υπολογισμού, συλλογή δεδομένων, αλληλοεπικάλυψη μεταξύ πηγών κ.λπ.) και η καταγραφή των αποκλίσεων μεταξύ των εθνικών και των διεθνών δεικτών. 11 Commission Staff Working Paper, Progress towards the Lisbon Objectives in education and training, 2005 and 2006 reports 12 Παράγραφος 1.3-4 -

1.3 Το Πλαίσιο των δεικτών και των σημείων αναφοράς Οι δείκτες και τα σημεία αναφοράς αποτελούν σημαντικά στοιχεία για τη χάραξη πολιτικής που βασίζεται σε αποδείξεις και την παρακολούθηση της προόδου που έχει πολύ μεγάλη σημασία για τη διαδικασία της Λισαβόνας. Παρέχουν τα εργαλεία για: τη στατιστική υποστήριξη των κύριων μηνυμάτων της πολιτικής την ανάλυση της προόδου για την επίτευξη των στόχων της Λισαβόνας, τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε εθνικό επίπεδο τον προσδιορισμό παραδειγμάτων καλής επίδοσης τα οποία μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο επανεξέτασης και ανταλλαγών μεταξύ ομότιμων τη σύγκριση των επιδόσεων της ΕΕ με τις αντίστοιχες τρίτων χωρών, όπως οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία. Το παρόν πλαίσιο των 29 δεικτών και των 5 σημείων αναφοράς χρησίμευσε για την παρακολούθηση της προόδου σχετικά με την επίτευξη 13 λεπτομερών στόχων κατά τη διάρκεια της περιόδου 2004-2006. Ωστόσο, γίνονταν διαρκώς αλλαγές στο πλαίσιο τόσο για να βελτιωθεί η ποιότητά του όσο και για να αντικατοπτρίζει την ανάπτυξη της στρατηγικής. Ένα επιπλέον σημείο αναφοράς είναι οι επενδύσεις σε ανθρώπινο δυναμικό. Οι επενδύσεις στην εκπαίδευση έχουν μακροπρόθεσμη απόδοση και αποδίδουν οφέλη έμμεσα όσο και άμεσα. Οι περισσότερες κυβερνήσεις πιστεύουν ότι έχει θετικές επιπτώσεις όσον αφορά διάφορες νευραλγικές πολιτικές προκλήσεις όπως η κοινωνική συνοχή, ο διεθνής ανταγωνισμός και η βιώσιμη ανάπτυξη. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισαβόνας ζήτησε χαρακτηριστικά «ουσιαστική ετήσια αύξηση των κατά κεφαλήν επενδύσεων σε ανθρώπινο δυναμικό». Στην Ελλάδα, η πολιτική για την Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση συμβάλλει στην υλοποίηση πολλών θεματικών προτεραιοτήτων της αναπτυξιακής στρατηγικής του ΕΣΠΑ 2007-2013. 13 Η πολιτική αυτή εφαρμόζεται από το ΕΠ Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση η παρακολούθηση του οποίου διενεργείται από τη Διαχειριστική Αρχή και την Επιτροπή Παρακολούθησης του Προγράμματος, κυρίως με βάση τους δείκτες που έχουν καθορισθεί με βάση την προτεινόμενη από την Επιτροπή μεθοδολογία. Οι δείκτες που επιλέχθηκαν για την παρακολούθηση της επίτευξης των στόχων του ΕΠ ανταποκρίνονται στον ιδιαίτερο χαρακτήρα του ΕΠ, στους στόχους του καθώς και στις κοινωνικοοικονομικές και περιβαλλοντικές συνθήκες που επικρατούν στο γεωγραφικό πεδίο εφαρμογής του. Το πλαίσιο των 29 δεικτών, 6 σημείων αναφορών και των 13 λεπτομερών στόχων εμπεριέχονται σε ένα Γενικό Πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το οποίο χωρίζεται σε τρείς «στρατηγικούς» στόχους για την εκπαίδευση και την κατάρτιση. 13 Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών, Γενική Γραμματεία Επενδύσεων και Ανάπτυξης, «Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο 2007-2013», Αθήνα, Οκτώβριος 2006-5 -

1.3.1 Πρώτος Στρατηγικός Στόχος: Βελτίωση της ποιότητας και αποτελεσματικότητας των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης στην Ε.Ε. Ο πρώτος στόχος έχει σκοπό να αυξήσει την ποιότητα και να ανεβάσει το επίπεδο της μάθησης ώστε να αφυπνίσει την Ευρώπη για να γίνει πιο ανταγωνιστική και δυναμική κοινωνία. Αναφέρεται κυρίως στην βελτίωση των δεξιοτήτων των Ευρωπαίων πολιτών για να παραμείνει η Ευρώπη ανταγωνιστική παγκοσμίως. Αυτή η κατηγορία στόχων αποτελείται από τους εξής επιμέρους: 1) Βελτιώνοντας την εκπαίδευση και την κατάρτιση για Καθηγητές και Εκπαιδευτές. Η ηλικιακή αύξηση του εκπαιδευτικού κορμού παράγει μια πιο έμπειρη εκπαιδευτική δύναμη, αλλά επίσης αποτελεί και πρόκληση όσο αφορά τα κίνητρα και την συνταξιοδότηση των εκπαιδευτικών. Η απόσυρση πάνω του 50% της υπάρχουσας εκπαιδευτικής δύναμης στα επόμενα 15 χρόνια κάνει αναγκαία την αύξηση του αριθμού των νέων καθηγητών και της εκπαίδευσή τους κατά τουλάχιστον ένα εκατομμύριο. Δείκτης 1 ος : Ηλικία των εκπαιδευτικών Δείκτης 2 ος : Αριθμός νέων Δείκτης 3 ος : Αναλογία μαθητών / εκπαιδευτικού προσωπικού 2) Ανάπτυξη δεξιοτήτων για την Κοινωνία Γνώσεως, αναλύοντας διάφορους δείκτες που έχουν σχέση με τις βασικές δεξιότητες και το ελάχιστο επίπεδο συμμετοχής στην σημερινή οικονομία. Η Επιτροπή έχει θέσει φιλόδοξους στόχους για την βελτίωση των ποσοστών συμμετοχής και απόδοσης στην εκπαίδευση και στην κατάρτιση. Δείκτης 4 ος : Συμπλήρωση της ανώτερης βαθμίδας της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης Δείκτης 5 ος : Ποσοστό μαθητών με χαμηλές επιδόσεις στην ικανότητα ανάγνωσης Δείκτης 6 ος 8 ος : Επιδόσεις στην ανάγνωση, μαθηματικά και φυσικές επιστήμες Δείκτης 9 ος : Συμμετοχή σε εκπαίδευση και κατάρτιση ατόμων με αρχικά περιορισμένων προσόντων. Ευρωπαϊκό σημείο αναφοράς 2010 Το 85% τουλάχιστον των νέων πρέπει να έχει ολοκληρώσει την ανώτερη βαθμίδα της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Μείωση τουλάχιστον κατά 20% του μεριδίου των μαθητών με χαμηλές επιδόσεις στην ικανότητα ανάγνωσης. - 6 -

3) Εξασφαλίζοντας πρόσβαση σε ΤΠΕ 14 για όλους, ακολουθεί την ιδέα ότι κάθε πολίτης πρέπει να είναι εφοδιασμένος με τις απαραίτητες δεξιότητες για να ζει και να εργάζεται στην νέα κοινωνία της επικοινωνίας. Η εκπαιδευτική χρήση της ΤΠΕ αντίστοιχα παρουσιάζεται στην στρατηγική e-learning της Επιτροπής. Οι δείκτες που χρησιμοποιούνται εστιάζονται στην ανοικοδόμηση της ΤΠΕ στα σχολεία και στο μέρος που καταλαμβάνει η ΤΠΕ στην σχολική εκπαίδευση. 4) Αύξηση σπουδαστών θετικών και τεχνικών επιστημών, εστιάζεται στο γεγονός ότι ένας ικανοποιητικός αριθμός από ειδικούς επιστήμονες είναι απαραίτητος για την Ε.Ε. ώστε να γίνει η πιο δυναμική και ανταγωνιστική οικονομία στον κόσμο. Η Ευρωπαϊκή επιτροπή της Στοκχόλμης το 2001 υπογράμμισε την ανάγκη να ενθαρρύνει τους νέους, ειδικά τις νέες, να ενδιαφερθούν για τις επιστημονικές και τεχνολογικές σπουδές. Δείκτης 10ος : Σπουδαστές που έχουν εγγραφεί σε κατευθύνσεις μαθηματικών, φυσικών επιστημών και τεχνολογίας σε αναλογία με τους άλλους σπουδαστές. Δείκτης 11ος : Πτυχιούχοι από κλάδους μαθηματικών, φυσικών επιστημών και τεχνολογίας στο σύνολο των αποφοίτων. Ευρωπαϊκό σημείο αναφοράς 2010 Αύξηση κατά 15% τουλάχιστον του αριθμού των πτυχιούχων στους τομείς των μαθηματικών, των φυσικών επιστημών και της τεχνολογίας, με ταυτόχρονη μείωση της άνισης εκπροσώπησης των φύλων. 5) Βέλτιστη αξιοποίηση πόρων, πηγάζει από την οδηγία της Επιτροπής στην Λισαβόνα για «μια σημαντική ετήσια αύξηση στις επενδύσεις του ανθρώπινου δυναμικού». Οι δημόσιες επενδύσεις στην εκπαίδευση και κατάρτιση (ως ποσοστό του ΑΕΠ) έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, αλλά έχει αυξηθεί και η άγνοια για την αποτελεσματική διαχείριση των χρημάτων αυτών, συμπεριλαμβανομένου και των ιδιωτικών επενδύσεων. Δείκτης 14ος : Δημόσιες δαπάνες για την εκπαίδευση Δείκτης 15ος : Ιδιωτικές δαπάνες για τα εκπαιδευτικά ιδρύματα Δείκτης 16ος : Δαπάνες επιχειρήσεων σε συνεχή επαγγελματική κατάρτιση Δείκτης 17ος : Συνολικές δαπάνες σε εκπαιδευτικά ιδρύματα ανά μαθητή 14 Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών - 7 -

1.3.2 Δεύτερος Στρατηγικός Στόχος: Διευκολύνοντας την πρόσβαση σε όλους στα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης Αυτός ο Στόχος επικεντρώνεται σε τρεις κατηγορίες που αφορούν το ανοιχτό περιβάλλον μάθησης, κάνοντας την μάθηση πιο ενδιαφέρουσα και υποστηρίζοντας την ενεργή παρουσία των πολιτών στα πολιτικά δρώμενα. Επίσης με βάση παρούσες δημογραφικές τάσεις η Ευρώπη πρέπει να βασιστεί στους καλά-μορφωμένους νέους, όπως επίσης και σε μεγαλύτερους σε ηλικία είναι σημαντικό να αυξηθεί η συμμετοχή των μεγαλυτέρων σε ηλικία ατόμων στην αγορά, όπως επίσης και των γυναικών, των μεταναστών και των μειονοτήτων ώστε να αυξηθούν τα επίπεδα εργασίας 15. Η ένταξη αυτών στην αγορά εργασίας θα τους εφοδιάσει με ικανότητες που χρειάζονται ώστε να συμμετέχουν στην γρήγορη οικονομία γνώσης. Επιπλέον, όλοι οι πολίτες θα πρέπει να αναβαθμίσουν τις ικανότητες τους μέσα από την διαρκή δια βίου προσωπική και επαγγελματική εξέλιξη. Τέλος, άτομα που εγκαταλείπουν την εκπαίδευση θα βρίσκονται σε μειονεκτική θέση στην αγορά εργασίας. Αυτή η κατηγορία στόχων αποτελείται από τους εξής επιμέρους: 1) Ανοιχτό Περιβάλλον Μάθησης, εξετάζει δείκτες που σχετίζονται με την συμμετοχή των ενηλίκων στην δια βίου μάθηση. Σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον, τα άτομα θα πρέπει να εξελίσσουν τις γνώσεις τους και τις ικανότητες τους, προσωπικά και επαγγελματικά. Δείκτης 19ος : Συμμετοχή στην δια βίου μάθηση Ευρωπαϊκό σημείο αναφοράς 2010 Συμμετοχή τουλάχιστον του 12,5% του ενήλικου πληθυσμού (15-64 ετών) στην δια βίου μάθηση. 2) Κάνοντας τη Μάθηση Ελκυστική, κοιτά δείκτες που σχετίζονται με την συμμετοχή στην εκπαίδευση, βασισμένοι στο γεγονός ότι μια ελάχιστη βάση γνώσης απαιτείται για την αποτελεσματική συμμετοχή στην κοινωνία γνώσης. Δείκτης 20ος 21ος : Συμμετοχή στη συνεχή επαγγελματική κατάρτιση Δείκτης 22ος : Ποσοστά συμμετοχής στην εκπαίδευση Δείκτης 23ος : Ποσοστό ατόμων που εγκαταλείπουν πρόωρα το σχολείο Ευρωπαϊκό σημείο αναφοράς 2010 Το ποσοστό ατόμων που εγκαταλείπουν πρόωρα το σχολείο να μην υπερβαίνουν το 10% μέχρι το 2010. 15 Presidency Conclusions European Council, Βαρκελώνη, 2002, Part III, Contributions to the deliberations, σελίδα 48. - 8 -

1.3.3 Τρίτος Στρατηγικός Στόχος: Ανοίγοντας τα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης στον ευρύτερο κόσμο Ο Στόχος αυτός επικεντρώνεται στην ενδυνάμωση των σχέσεων της επαγγελματικής ζωής, έρευνας και κοινωνίας με ένα μεγάλο και ανοιχτό εκπαιδευτικό σύστημα ώστε να εξασφαλίσει την παγκόσμια κινητικότητα και συνεργασία. Επίσης δίνει έμφαση και στο γεγονός ότι οι μαθητές θα πρέπει να κάνουν χρήση όλων των ευκαιριών για να αυξήσουν τις ικανότητες τους σε επίπεδο κουλτούρας και γλώσσας, όπως επίσης και να λάβουν μέρος στην δημιουργία του Ευρωπαϊκού Εκπαιδευτικού Χώρου. Οι κατηγορίες που περιλαμβάνονται σε αυτό το Στόχο είναι: 1) Βελτιώνοντας Μάθηση Ξένων Γλωσσών, παρακολουθεί τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής της Βαρκελώνης ότι όλοι οι Ευρωπαίοι πολίτες πρέπει να διδάσκονται τουλάχιστον δύο γλώσσες στην νεαρή τους ηλικία. Δείκτης 24ος : Μαθητές που μαθαίνουν ξένες γλώσσες Δείκτης 25ος : Αριθμός ξένων γλωσσών που μαθαίνει ένας μαθητής 2) Κινητικότητα και Συνεργασία, συγκεντρώνεται στην ανάγκη προώθησης την ελεύθερη διακίνηση των μαθητών και των εκπαιδευτικών μέσα στην Ε.Ε., και οι δύο ως μέρος της παγκοσμιοποίησης των Ευρωπαϊκών συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης για την βελτίωση της διδασκαλίας και μάθησης, ώστε να επιτύχει παγκόσμια συνεργασία. Η εσωτερική κινητικότητα είναι επίσης ένας δείκτης για την σχετική ελκυστικότητα της ΕΕ ως προορισμός για ακαδημαϊκά και ερευνητικά ταλέντα. Δείκτης 26ος : Κινητικότητα καθηγητών και εκπαιδευτικών Δείκτης 27ος 29ος : Κινητικότητα μαθητών και σπουδαστών Οι παραπάνω δείκτες δεν κάλυψαν όλες τις κατηγορίες των Στόχων (13 λεπτομερείς στόχοι) που έθεσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την Εκπαίδευση και την Κατάρτιση 2010. Πολύ σημαντικά πεδία στόχων όπως η ενεργή παρουσία των πολιτών στα πολιτικά δρώμενα (active citizenship), επιχειρηματικότητα (entrepreneurship) και Ευρωπαϊκή συνεργασία δεν έχουν καλυφθεί. Σε άλλα πεδία όπως καθηγητές και εκπαιδευτικοί, γλώσσες και εκπαίδευση των ενηλίκων, οι δείκτες που χρησιμοποιούνται αφήνουν ορισμένα σημεία απροσδιόριστα. Για μια πρόταση που αφορά τις βραχυπρόθεσμες, μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες στρατηγικές αυτών αλλά και άλλων πεδίων, δείτε «the Staff Working Paper New Indicators on Education and Training 16 και την νέα Ανακοίνωση της Επιτροπής τον Φεβρουάριο του 2007 17. 16 Commission Staff Working Paper, New Indicators on Education and Training, 29 Νοεμβρίου, 2004, SEC(2004) 1524 17 Commission of the European Communities, Communication from the commission A coherent framework of indicators and benchmarks for monitoring progress towards the Lisbon objectives in education and training, 21 Φεβρουαρίου, 2007, COM(2007), 61 τελικό - 9 -

2. Προσδιορισμός των υπό μελέτη δεικτών Οι προς παρακολούθηση δείκτες μέσω του ζητούμενου συστήματος στην παρούσα μελέτη σχετίζονται με κριτήρια αναφοράς που υιοθετήθηκαν από το Συμβούλιο Εκπαίδευσης τον Μάιο του 2003 18 και που περιλαμβάνονται στο πλαίσιο του σχεδιασμού για την Δ προγραμματική περίοδο 2007-2013 και αφορούν τον ελλαδικό χώρο και την εξέλιξή τους σε αυτόν. Συγκεκριμένα οι προς μελέτη δείκτες, οι οποίοι παρουσιάζονται και αναλύονται παρακάτω, αποτελούν τον «πυρήνα» του Ευρωπαϊκού Πλαισίου που παρουσιάστηκε στην προηγούμενη ενότητα καθώς εμπεριέχουν και τα 5 Ευρωπαϊκά σημεία αναφοράς 2010. 2.1 Δείκτης Μέτρησης της Σχολικής Διαρροής Ο δείκτης (δείκτης 23 ος ) αυτός εμπεριέχεται στον Δεύτερο Στρατηγικό Στόχο που έχει θέσει η ΕΕ και πιο συγκεκριμένα είναι ένας από τους δείκτες που βοηθά την ΕΕ να κατανοήσει τα επίπεδα ελκυστικότητας της μάθησης στην ΕΕ. Για τη συμμετοχή στην σημερινή κοινωνία της γνώσης είναι απαραίτητη μια στοιχειώδης βάση γνώσεων. Ως εκ τούτου, τα άτομα χωρίς προσόντα είναι λιγότερο πιθανό να συμμετέχουν πραγματικά στη δια βίου μάθηση και κινδυνεύουν να μένουν στο περιθώριο των σημερινών ολοένα και πιο ανταγωνιστικών κοινωνιών. Η μείωση του αριθμού των ατόμων που εγκαταλείπουν πρόωρα την εκπαίδευση είναι, επομένως, ουσιώδης για την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής. Ορισμός Ως δείκτης μέτρησης της σχολικής διαρροής ορίζεται το ποσοστό του πληθυσμού των ατόμων ηλικίας 18-24 που έχουν ολοκληρώσει το πολύ την κατώτερη βαθμίδα της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και χωρίς να έχουν επιπλέον εκπαίδευση ή κατάρτιση. Αναφέρεται σε άτομα ηλικίας 18 έως 24 για τις ακόλουθες δύο περιπτώσεις: το υψηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης ή κατάρτισης που κατέχουν είναι το πολύ μέχρι την ολοκλήρωση 9 ετών εκπαίδευσης (ISCED 0, 1, 2 or 3c short με βάση την κατηγοριοποίηση ISCED - the International Standard Classification of Education UNESCO 1997) και όσοι δήλωσαν ότι δεν έχουν δεχτεί οποιαδήποτε εκπαίδευση ή κατάρτιση 4 εβδομάδες πριν από την διεξαγωγή της έρευνας (αριθμητής). Ο παρονομαστής περιέχει όλο τον πληθυσμό της ίδιας ηλικιακής ομάδας, χωρίς να περιλαμβάνει τα άτομα που δεν απάντησαν στις ερωτήσεις «ολοκλήρωση της ανώτερης βαθμίδας της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ή κατάρτισης» και «συμμετοχή στην εκπαίδευση και κατάρτιση». Και οι αριθμητές και οι παρονομαστές προέρχονται από την European Union Labour Force Survey. 18 Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Συμπεράσματα σχετικά με Επίπεδα Αναφοράς Μέσων Ευρωπαϊκών Επιδόσεων στην εκπαίδευση και την κατάρτιση (Benchmarks), Βρυξέλλες, Μάιος 2003 10

Σκοπός και Χρησιμότητα Ο σκοπός και η χρησιμότητα του δείκτη έγκειται στο γεγονός ότι το ελάχιστο επίπεδο γνώσης χρειάζεται ώστε να υπάρχει πλήρη συμμετοχή των πολιτών στην σημερινή κοινωνία γνώσης. Αυτοί που δεν έχουν επαρκή επίπεδα γνώσης και ικανοτήτων είναι λιγότερο πιθανό να συμμετέχουν αποτελεσματικά στην δια βίου μάθηση και κινδυνεύουν να μείνουν πίσω. Έτσι μειώνοντας τον αριθμό των ατόμων που εγκαταλείπουν πρόωρα το σχολείο είναι βασικό για την αύξηση των επιπέδων εργασίας και κοινωνικής συνοχής. Οι νέοι σε αυτήν την κοινωνία γνώσεως θα πρέπει να συνεχίσουν να συμμετέχουν στην εκπαίδευση και κατάρτιση μετά την υποχρεωτική εκπαίδευση. Τιμή-Στόχος Για τον λόγο αυτό και η ΕΕ έθεσε μια τιμή-στόχο ως σημείο αναφοράς για τις χώρες της ΕΕ. Το σημείο αναφοράς αναφέρει ότι μέχρι το 2010 τα άτομα που εγκαταλείπουν πρόωρα το σχολείο δεν θα πρέπει να υπερβαίνουν το 10%. Παρατηρήσεις Όπως και με άλλους δείκτες, οι έννοιες και τα δεδομένα θα πρέπει να αντιμετωπιστούν με προσοχή. Συγκεκριμένα, περιέχουν μαθητές οι οποίοι δεν πήραν το απολυτήριο στο τέλος της κατώτερης βαθμίδας της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης όπως επίσης και αυτοί που το πήραν, αλλά δεν μπόρεσαν να συνεχίσουν ή δεν ήθελαν να συνεχίσουν επιπλέον εκπαίδευση ή κατάρτιση. Ένας δείκτης που δείχνει τα ποσοστά των μαθητών που δεν πήραν το απολυτήριο στο τέλος της υποχρεωτικής εκπαίδευσης θα ήταν προτιμότερος. Όμως τα δεδομένα που απαιτούνται για αυτόν δεν είναι διαθέσιμα. Χαρακτηριστικά Δεδομένων Όσο αφορά τα δεδομένα, αυτά συλλέχθηκαν από την European Union Labour Force Survey. Οι χρονοσειρές είναι διαθέσιμες από το 1992 και πάνω για τις χώρες της ΕΕ (εξαρτάται από το έτος εισαγωγής της κάθε χώρας στην ΕΕ) και σταδιακά από το 1995 και πάνω για τις χώρες της European Free Trade Association (EFTA) και τις υποψήφιες χώρες. Το LFS 19 καλύπτει άτομα ηλικίας 15 ετών και άνω, που μένουν σε ιδιωτικά νοικοκυριά. Άτομα που μένουν σε κοινόβια νοικοκυριά (όπως νοσοκομειακά κέντρα, θρησκευτικά ιδρύματα κ.α. και άτομα που υπηρετούν υποχρεωτικά την πατρίδα τους δεν περιλαμβάνονται. Μόνο οι κάτοικοι που εργάζονται στην χώρα τους περιλαμβάνονται στον δείκτη. Τέλος όλοι οι τομείς της οικονομίας έχουν καλυφθεί. Η LFS, όπως όλες οι έρευνες, βασίζονται σε δειγματοληψία από τον πληθυσμό. Τα αποτελέσματα λοιπόν υπόκεινται στα συνήθη λάθη που σχετίζονται με την τυχαία δειγματοληψία. Επίσης από το 2006 τα δεδομένα βασίζονται στα διαθέσιμα κάθε χώρας για ένα δεδομένο 3μηνο. 19 Labour Force Survey 11

Μέχρι το 2004, τα σύνολα ΕΕ τοποθετούνταν στο 2 ο 3μηνο. Βασικά, τα δεδομένα ανανεώνονται σε συνεχή ετήσια βάση. 2.2 Δείκτης μέτρησης συμμετοχής στη δια βίου μάθηση Ο δείκτης (δείκτης 19 ος ) αυτός εμπεριέχεται και αυτός στον Δεύτερο Στρατηγικό Στόχο που έχει θέσει η ΕΕ αλλά αποτελεί μέτρο που βοηθά την ΕΕ να κατανοήσει την συμμετοχή των ενηλίκων στην δια βίου μάθηση σε ένα ανοιχτό περιβάλλον μάθησης. Στην κοινωνία της γνώσης ο καθένας πρέπει να αναβαθμίζει και να συμπληρώνει τις γνώσεις, τις ικανότητες και τις δεξιότητές του σε όλη τη διάρκεια της ζωής του, προκειμένου να μπορεί να προχωρεί στο μέγιστο της προσωπικής του ανάπτυξης και να διατηρεί και να βελτιώνει την θέση του στην αγορά. Ορισμός Έτσι, ως δια βίου μάθηση ορίζεται κάθε μαθησιακή δραστηριότητα που αναλαμβάνεται καθ όλη τη διάρκεια της ζωής με σκοπό την βελτίωση των γνώσεων, των δεξιοτήτων και των εφοδίων, στο πλαίσιο μιας προσωπικής κοινωνικής οπτικής που σχετίζεται με την απασχόληση. Με βάση λοιπόν τα παραπάνω ο δείκτης μέτρησης συμμετοχής στη δια βίου μάθηση αναφέρεται σε άτομα ηλικίας από 25 έως 64 οι οποίοι απάντησαν ότι δέχτηκαν εκπαίδευση ή κατάρτιση 4 εβδομάδες πριν την διεξαγωγή της έρευνας (αριθμητής). Ο παρονομαστής περιέχει τον συνολικό πληθυσμό της ίδιας ηλικιακής ομάδας, χωρίς να περιλαμβάνει τα άτομα που δεν απάντησαν στην ερώτηση «συμμετοχή στην εκπαίδευση και κατάρτιση». Και οι αριθμητές και οι παρονομαστές προέρχονται από την European Union Labour Force Survey. Η δια βίου μάθηση υπολογίζεται με βάση την μεταβλητή «συμμετοχή στην εκπαίδευση και κατάρτιση τις τελευταίες 4 εβδομάδες» από την EU LFS. Τιμή-Στόχος Η ΕΕ παρουσίασε και σε αυτόν τον δείκτη ένα σημείο αναφοράς το οποίο αναφέρει ότι η συμμετοχή του ενήλικου πληθυσμού θα πρέπει να αγγίξει τουλάχιστον την τιμή-στόχο 12,5%. Σκοπός και Χρησιμότητα Εάν η Ευρώπη θέλει να παραμείνει ένας ανταγωνιστικός παίχτης στην παγκόσμια αγορά, χρειάζεται μια υψηλά εκπαιδευμένη και ευέλικτη εργασιακή δύναμη. Όμως αυτό δεν μπορεί να επιτευχθεί μόνο από τους καλά εκπαιδευμένους νέους που αντικαθιστούν την παλιά γενιά, αλλά θα πρέπει να ωθήσει η ΕΕ την παλιά γενιά, τους μετανάστες, τον γυναικείο πληθυσμό και τις μειονότητες να ανεβάσουν τα επίπεδα εργασίας. Η ενσωμάτωση αυτών των ομάδων στο εργατικό δυναμικό θα τους προμηθεύσει με τις απαραίτητες ικανότητες για να συμμετάσχουν στην γρήγορη κοινωνία της γνώσης. Επίσης, όλοι οι πολίτες θα πρέπει να αναβαθμίζουν τις ικανότητές 12

τους και τις γνώσεις τους συνεχώς κατά την διάρκεια της ζωής τους και σε προσωπικό αλλά και σε επαγγελματικό επίπεδο. Ο παραπάνω λοιπόν δείκτης βοηθά την ΕΕ να μετρήσει το επίπεδο της συμμετοχής των ενήλικων στην δια βίου μάθηση. Χαρακτηριστικά Δεδομένων Τα χαρακτηριστικά των δεδομένων είναι ίδια με αυτά του δείκτη μέτρηση της σχολικής διαρροής. 2.3 Δείκτης Μέτρησης Ολοκλήρωσης των Σπουδών Λυκείου Ο δείκτης (δείκτης 4 ος ) αυτός εμπεριέχεται στον Πρώτο Στρατηγικό Στόχο που έχει θέσει η ΕΕ και πιο συγκεκριμένα είναι ένας από τους δείκτες που βοηθά την ΕΕ να αναλύσει το επίπεδο βελτίωσης των ικανοτήτων των πολιτών στην κοινωνία της γνώσης. Η ολοκλήρωση ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης έχει όλο και περισσότερη σημασία όχι μόνο για την επιτυχή είσοδο στην αγορά εργασίας, αλλά και για την δυνατότητα πρόσβασης των σπουδαστών στις ευκαιρίες μάθησης και κατάρτισης που προσφέρει η τριτοβάθμια εκπαίδευση. Η επιτυχής συμμετοχή σε μια κοινωνία βασισμένη στην γνώση προϋποθέτει τα βασικά δομικά στοιχεία που παρέχει η δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Ορισμός Ο δείκτης λοιπόν μέτρησης ολοκλήρωσης σποδών του δευτέρου κύκλου της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ορίζεται ως το ποσοστό των νέων ηλικίας 20-24 χρόνων που έχουν ολοκληρώσει τουλάχιστον την ανώτερη βαθμίδα της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, δηλαδή αυτοί που τουλάχιστον έχουν ολοκληρώσει τις σπουδές Λυκείου (ISCED 3a, 3b or 3c long minimum με βάση την κατηγοριοποίηση ISCED - the International Standard Classification of Education UNESCO 1997) για τον αριθμητή. Ο παρονομαστής περιέχει όλο τον πληθυσμό της ίδιας ηλικιακής ομάδας, χωρίς να περιλαμβάνει τα άτομα που δεν απάντησαν στην ερώτηση «ολοκλήρωση της ανώτερης βαθμίδας της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ή κατάρτισης». Τιμή-Στόχος Το σημείο αναφοράς που προτάθηκε για αυτό τον δείκτη ορίζει ότι το 85% τουλάχιστον των νέων θα πρέπει να έχει ολοκληρώσει την ανώτερη βαθμίδα της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης μέχρι το 2010. Σκοπός και Χρησιμότητα Ο σκοπός και η χρησιμότητα του δείκτη έγκειται στο γεγονός ότι ολοκληρώνοντας την ανώτερη βαθμίδα της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης είναι πολύ σημαντικό για την συμμετοχή των πολιτών στην κοινωνία της γνώσης, γιατί έχει αποδειχθεί από μελέτες ότι αυτό το επίπεδο μάθησης παρέχει τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες για αυτό το σκοπό. 13

Παρατηρήσεις Ο δείκτης αυτός αναφέρεται στο Ευρωπαϊκό σημείο αναφοράς στον πληθυσμό των 22χρονων νέων οι οποίοι έχουν ολοκληρώσει την δευτεροβάθμια εκπαίδευση και όχι στους νέους 20-24 χρόνων όπως ορίζεται ο δείκτης πιο πάνω. Όμως λόγω στατιστικών προβλημάτων (το μέγεθος του δείγματος της LFS για έναν χρόνο είναι πολύ μικρό για να παράγει αξιόπιστα συμπεράσματα) χρησιμοποιείται από την LFS ο δείκτης που ορίσαμε παραπάνω. Χαρακτηριστικά Δεδομένων Τα χαρακτηριστικά των δεδομένων είναι ίδια με αυτά του δείκτη μέτρηση της σχολικής διαρροής. 2.4 Δείκτης Μέτρησης (ποσοστό) των νέων ηλικίας 15 ετών που αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσκολίες στην ανάγνωση/κατανόηση κειμένου Ο δείκτης (δείκτης 5 ος ) αυτός εμπεριέχεται στον Πρώτο Στρατηγικό Στόχο που έχει θέσει η ΕΕ και αποτελεί και αυτός έναν από τους δείκτες που βοηθά την ΕΕ να αναλύσει το επίπεδο βελτίωσης των ικανοτήτων των πολιτών στην κοινωνία της γνώσης. Οι βασικές ικανότητες υπογράφουν έναν αριθμό από μεταδιδόμενες, λειτουργικές δεξιότητες και ποιοτικά χαρακτηριστικά όπου όλοι θα πρέπει να διαθέτουν για την προσωπική τους ολοκλήρωση και εξέλιξη, κοινωνική ισορροπία και εργασία. Αυτές οι ικανότητες θα πρέπει να εξελίσσονται μέχρι και το τέλος της υποχρεωτικής εκπαίδευσης ώστε να λειτουργούν ως θεμέλια για πιο εξειδικευμένες γνώσεις, είτε στην ανώτερη εκπαίδευση είτε στις δια βίου δραστηριότητες. Μια από αυτές τις βασικές ικανότητες είναι η έλλειψη κατανόησης κειμένου, όπου θεωρείται μείζονος σημασίας για την ΕΕ. Ορισμός Ο δείκτης μέτρησης των νέων ηλικίας 15 ετών που αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσκολίες στην ανάγνωση/κατανόηση κειμένου ορίζεται ως το ποσοστό των νέων οι οποίοι έχουν ηλικία από 15 χρόνων και 3 (συμπληρωμένων) μηνών έως 16 χρόνων και 2 (συμπληρωμένων) μηνών στην αρχή της περιόδου εγγραφών και εισήλθαν σε κάποιο εκπαιδευτικό ίδρυμα, ανεξαρτήτου από τον βαθμό ή το είδος του ιδρύματος, και ανεξαρτήτου εάν είναι πλήρους ή μερικής απασχόλησης (οι 15χρονοι που μπήκαν στην έκτη τάξη ή χαμηλότερα αποκλείονται από τις μετρήσεις) οι οποίοι στην βαθμολογία της PISA είχαν βαθμολογία στην ικανότητα ανάγνωσης/κατανόησης κειμένου ίση με επίπεδο 1 ή και μικρότερο (αριθμητής). Ο παρονομαστής είναι το σύνολο νέων οι οποίοι έχουν ηλικία από 15 χρόνων και 3 (συμπληρωμένων) μηνών έως 16 χρόνων και 2 (συμπληρωμένων) μηνών στην αρχή της περιόδου εγγραφών και εισήλθαν σε κάποιο εκπαιδευτικό ίδρυμα, ανεξαρτήτου από τον βαθμό ή το είδος του ιδρύματος, και ανεξαρτήτου εάν είναι πλήρους ή μερικής απασχόλησης (οι 15χρονοι που μπήκαν στην έκτη τάξη ή χαμηλότερα αποκλείονται από τις μετρήσεις). 14

Τιμή-Στόχος Το σημείο αναφοράς για τον δείκτη αυτό θέτει ως στόχο την μείωση τουλάχιστον κατά 20% του μεριδίου των μαθητών με χαμηλές επιδόσεις στην ικανότητα ανάγνωσης. Σκοπός και Χρησιμότητα Η χρησιμότητα αυτού του δείκτη είναι μεγάλη και αυτό φαίνεται από την έρευνα της PISA η οποία μπόρεσε να αναγνωρίσει πληθυσμιακές ομάδες που ήταν ανέτοιμες να ανταπεξέλθουν στις προσδοκίες της κοινωνίας της γνώσης και της δια βίου μάθησης, λόγω έλλειψης βασικών δεξιοτήτων. Η βάση αυτών των δεξιοτήτων φαίνεται από την ικανότητα τους στην ανάγνωση και κατανόηση κειμένων. Χαρακτηριστικά Δεδομένων Όλες οι χώρες προσπάθησαν να μεγιστοποιήσουν την κάλυψη των νέων 15 ετών που δραστηριοποιούνται στην εκπαίδευση στα εθνικά τους δείγματα, περιλαμβάνοντας μαθητές που βρίσκονται σε ειδικά εκπαιδευτικά ιδρύματα. Έτσι η έρευνες της PISA έφτασαν σε πολύ υψηλά επίπεδα κάλυψης. Επίσης η PISA επιτρέπει στις χώρες να αφαιρούν το πολύ μέχρι 5% του σχετικού πληθυσμού. Βέβαια η ακρίβεια των αποτελεσμάτων των ερευνών εξαρτάται από την ποιότητα των δεδομένων σε κάθε εθνικό δείγμα. Η PISA προσπαθεί να εποπτεύει τις διαδικασίες ώστε τα αποτελέσματα και τα δεδομένα να είναι συγκρίσιμα μεταξύ των χωρών. Τα περισσότερα δείγματα της PISA είναι σχεδιασμένα ως στρωματοποιημένα δείγματα δύο φάσεων. Στην πρώτη γίνεται συστηματική δειγματοληψία για το ποια σχολεία θα επιλεχθούν από όλη την χώρα, με ελάχιστο όριο150 για κάθε χώρα. Στην δεύτερη γίνεται δειγματοληψία για την επιλογή των μαθητών στα επιλεγμένα σχολεία. Αυτές οι διαδικασίες επιλέχθηκαν για να ελαχιστοποιήσουν την μεροληψία. 20 2.5 Δείκτης Μέτρησης των Πτυχιούχων στα Μαθηματικά, τις Φυσικές Επιστήμες και την Τεχνολογία Ο δείκτης (δείκτης 11 ος ) αυτός εμπεριέχεται στον Πρώτο Στρατηγικό Στόχο που έχει θέσει η ΕΕ και πιο συγκεκριμένα είναι ένας από τους δείκτες που βοηθά την ΕΕ να δει τα επίπεδα εισαγωγής σε επιστημονικές και τεχνικές σχολές. Η Ανώτατη εκπαίδευση είναι τοποθετημένη στο σταυροδρόμι της εκπαίδευσης, της έρευνας και της καινοτομίας. Όλο το φάσμα των επιστημονικών διπλωμάτων, συμπεριλαμβανομένου των οικονομικών, των κοινωνικών επιστημών και ανθρωπιστικών, συμβάλλουν στην επιτυχία της 20 Περισσότερες πληροφορίες για τις μεθόδους της PISA θα βρείτε στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://www.oecd.org/statisticsdata με θέμα την εκπαίδευση, όπου υπάρχουν πληροφορίες στις ετήσιες εκθέσεις Education at a glance 15

κοινωνίας της γνώσης, και το θέμα της αυξανόμενης στρατολόγησης σε αυτούς τους κλάδους, αλλά περισσότερο στα τεχνολογικά πεδία, έχει τονιστεί πολλές φορές. Ορισμός Ο Δείκτης μέτρησης των πτυχιούχων στα μαθηματικά, τις φυσικές επιστήμες και την τεχνολογία ορίζεται ως το ποσοστό των πτυχιούχων, αυτών δηλαδή που επιτυχημένα τελείωσαν ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα (στην βαθμίδα εκπαίδευσης ISCED 5A, 5B, 6, σύμφωνα με την κατηγοριοποίηση ISCED - the International Standard Classification of Education UNESCO 1997) κατά την διάρκεια του χρόνου αναφορά που έγινε η συλλογή των δεδομένων, για τους κλάδους εκπαίδευσης των μαθηματικών, των φυσικών επιστημών και της τεχνολογίας (αριθμητής). Ενώ ο παρονομαστής είναι ο αριθμός όλων των πτυχιούχων όλων των πεδίων εκπαίδευσης. Τιμή-Στόχος Το σημείο αναφοράς για τον δείκτη αυτό θέτει ως στόχο την αύξηση κατά 15% τουλάχιστον του αριθμού των πτυχιούχων στους τομείς των μαθηματικών, φυσικών επιστημών και της τεχνολογίας, με ταυτόχρονη μείωση της άνισης εκπροσώπησης των φύλων. Σκοπός και Χρησιμότητα Η επιστημονική και τεχνολογική ανάπτυξη είναι απαραίτητη για μια ανταγωνιστική κοινωνία γνώσης. Όλοι οι πολίτες πρέπει να έχουν βασικές γνώσεις κατανόησης μαθηματικών, επιστήμης και τεχνολογίας. Εάν η Ευρώπη θέλει να διατηρήσει, ή και να βελτιώσει, την θέση της στον κόσμο, και να συναντήσει τους στόχους της Λισαβόνας, θα πρέπει να κάνει περισσότερα για να ενθαρρύνει τα παιδιά και τους νέους να δείξουν περισσότερο ενδιαφέρον στις επιστήμες και τα μαθηματικά. Η βελτίωση λοιπόν του δείκτη πληροφορεί την ΕΕ για την βελτίωση των παραπάνω στόχων. Παρατηρήσεις Πρέπει να αναφέρουμε ότι εκτός από τον παραπάνω ανάλυση του δείκτη θα πρέπει να γίνει και μια περαιτέρω ανάλυση που αφορά τις διαφορές των δύο φύλων. Η ισότητα των φύλων είναι ένα θέμα που αφορά πολύ την ΕΕ και έχει θέσει στόχους για την βελτίωσή του. Χαρακτηριστικά Δεδομένων Η συλλογή των δεδομένων έγινε από την συνεργασία UOE (UNESCO-OECD-EUROSTAT) και καλύπτει τις χώρες της ΕΕ, τις χώρες της EFTA/EEA, τις υποψήφιες χώρες, τις χώρες εκτός Ευρώπης και άλλες. Η περίοδος βάσης για τους πτυχιούχους είναι το ημερολογιακό έτος και τα δεδομένα αφορούν όλους τους πτυχιούχους του κάθε ημερολογιακού έτους, με κάποιες εξαιρέσεις όπου αναφέρονται. 16

Η συλλογή των δεδομένων της UOE γίνεται με βάση τις εθνικές πηγές, που αναφέρονται από σε υπουργεία ή εθνικά στατιστικά γραφεία. Έτσι λοιπόν το είδος της έρευνας αφορά την κάθε χώρα που συμμετέχει, ενώ η συλλογή και η ανάλυση γίνεται από την UOE. Τέλος τα δεδομένα συλλέγονται με βάση τις έννοιες και τους ορισμούς της UOE που αφορά την συλλογή των στατιστικών της εκπαίδευσης. 21 2.6 Δείκτης Μέτρησης αριθμού των Μαθητών ανά Υπολογιστή Είναι ένας δείκτης που εμπεριέχεται στον Πρώτο Στρατηγικό Στόχο και μετρά τα επίπεδα πρόσβασης στην ΤΠΕ. Το σκεπτικό του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Λισαβόνας ότι κάθε πολίτης πρέπει να είναι εξοπλισμένος με ικανότητες που χρειάζονται για να ζει και να εργάζεται στην καινούργια κοινωνία της πληροφορίας ήταν βασισμένο στο γεγονός οι κοινωνικο-οικονομικές δυνατότητες της πληροφορίας της τεχνολογίας είναι άμεσα συνδεδεμένες με τον βαθμό πρόσβασης σε αυτές. Στα επόμενα συμβούλια αυτό το συμπέρασμα μετατράπηκε στην συμβολή της Τεχνολογίας της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας (ΤΠΕ) στην αγορά εργασίας. Ορισμός Ο δείκτης μέτρησης του αριθμού των μαθητών ανά υπολογιστή ορίζεται ως ο το σύνολο των νέων 15 ετών της έρευνας της PISA 22 οι οποίοι έχουν πρόσβαση σε Η/Υ στο σχολείο προς τον σύνολο των υπολογιστών που διαθέτουν τα σχολεία από όπου επιλέχθηκαν οι μαθητές. Τιμή-Στόχος Δεν έχει δοθεί ακόμα από την Ευρωπαϊκή Ένωση κάποιο σημείο αναφοράς για την βελτίωση αυτού του δείκτη, αλλά βρίσκεται σε εξέλιξη. Σκοπός και Χρησιμότητα Ο δείκτης αυτός δίνει μια ένδειξη για το πόσο βελτιώνεται η δομή της Τεχνολογίας της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας μέσα στο σχολικό σύστημα. Και κατά συνέπια πόσο βελτιώνεται ο βαθμός πρόσβασης των μαθητών στην ΤΠΕ. Παρατηρήσεις Ο παραπάνω δείκτης αναφέρεται επανειλημμένα στις ετήσιες αναφορές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής 23 δείχνοντας τις προθέσεις της για την σημαντικότητά του όσο αφορά την μέτρηση της πρόσβασης των νέων στην ΤΠΕ. 21 Για περισσότερες πληροφορίες για τις μεθοδολογίες και τα δεδομένα υπάρχουν στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://europa.eu.int/estatref/info/sdds/en/educ/educ_base.htm (summary methodology) 22 Όπως ορίζονται οι νέοι 15 ετών από την PISA: ηλικία 15 χρόνων και 3 (συμπληρωμένων) μηνών έως 16 χρόνων και 2 (συμπληρωμένων) μηνών 17