ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΔΟΚΙΜΙΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΡΕΣΒΕΙΑΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2011-2012 ΒΒΡΑΒΕΙΌ Ζούμε σε μια εποχή η οποία χαρακτηρίζεται από έντονες και συνεχείς μεταβολές σε παγκόσμια κλίμακα με αποτέλεσμα να υπάρχει καθημερινά καταιγισμός εξελίξεων σε οικονομικό, κοινωνικό και τεχνολογικό επίπεδο. Ο κάθε άνθρωπος ο κάθε Κύπριος καλείται να συμβαδίσει με τα νέα δεδομένα και να ανταποκριθεί στις σύγχρονες απαιτήσεις των καιρών αλλά και να αντιμετωπίσει τις ευρωπαϊκές προκλήσεις, τις διαρκείς αλλαγές, ανακατατάξεις και αδιέξοδα που προκύπτουν. Είναι λοιπόν επιτακτική η ανάγκη για στροφή του ανθρώπου σε έναν πιο πνευματικό τρόπο ζωής, στην αναζήτηση ενός νέου κώδικα αξιών. Αρωγός και συμπαραστάτης στην υλοποίηση του δύσκολου αυτού έργου είναι η παιδεία. Η εκπαίδευση στηριζόμενη στις θεμελιώδεις αξίες του ελληνικού πολιτισμού αποτελεί ίσως τη σημαντικότερη συνιστώσα προόδου και ο ρόλος της είναι καταλυτικός στη σύγχρονη κυπριακή κοινωνία. Στις αξίες του Ελληνικού πολιτισμού στηρίχθηκε και η ενοποίηση των χωρών της Ευρώπης. Η σημερινή Ευρώπη των 27 κρατών-μελών και των πεντακοσίων εκατομμυρίων κατοίκων αποτελεί μια ενιαία αγορά με κοινά στοιχεία σε πολλούς τομείς, όπως ο οικονομικός, ο πολιτικός, ο πολιτισμικός, ο κοινωνικός αλλά και ο εκπαιδευτικός. Η ενοποίηση των χωρών της Ευρώπης παρουσιάστηκε ως λύση στους συνεχείς και αιματηρούς πολέμους που ταλάνιζαν τη γηραιά ήπειρο. Έτσι η υλοποίηση της ιδέας αυτής έγινε με βάση το όραμα για συναδέλφωση, αλληλεγγύη και ασφάλεια των λαών, έχοντας πάντα ως κυριότερο μέλημα τη διατήρηση σταθερότητας και ειρήνης. Βασικές αξίες του Ευρωπαϊκού πολιτισμού αποτέλεσαν η δημοκρατία, η ελευθερία, η κοινωνική συνοχή και δικαιοσύνη, η ισοκρατία, καθώς και ο σεβασμός των ανθρώπινων δικαιωμάτων και της πολιτισμικής ιδιαιτερότητας των λαών. Ωστόσο η σημερινή όψη της Ευρώπης παρεκκλίνει από τα ανθρωπιστικά ιδεώδη και τις αρχές της ίδρυσής της. Νέα δεδομένα και προκλήσεις κυριαρχούν στον οικονομικό, κοινωνικό, και τεχνολογικό τομέα. Σοφία Παπαϊωάννου, Λύκειο Παλουριώτισσας, Λευκωσία Στο χώρο της οικονομίας οι νέες τεχνολογίες τροποποίησαν τις αντιλήψεις για την απασχόληση και τα επαγγελματικά προσόντα, γι αυτό απαιτείται επινοητικότητα, εξειδίκευση και κριτικό πνεύμα. Βασικό όμως χαρακτηριστικό της παγκόσμιας αλλά και της ευρωπαϊκής κοινότητας είναι σήμερα η θεοποίηση του χρήματος, η οικονομική κρίση και η επικράτηση των ισχυρών και του κεφαλαίου, με συνακόλουθο τον οικονομικό 69
και πολιτικό έλεγχο των οικονομικά ασθενέστερων λαών. Τρανό παράδειγμα η προσπάθεια των οικονομικά ισχυρών της Ευρώπης, όπως είναι η Γερμανία για πλήρη οικονομικό και πολιτικό έλεγχο της πολύπαθης Ελλάδας. Επιπλέον η ραγδαία ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας έφερε αφθονία αγαθών αλλά και διαμόρφωσε ένα καταναλωτικό πνεύμα, οδήγησε στον ευδαιμονισμό αλλά και στο χάσμα πλουσίων και φτωχών, ατόμων και κρατών. Τέλος οι κοινωνικές δομές δεν μένουν ανεπηρέαστες από την οικονομική κρίση, καθώς πλήττεται η ευημερία των λαών με αποτέλεσμα την αθλιότητα, την καταπάτηση και τη στέρηση βασικών δικαιωμάτων, τη συνεχή αύξηση αστέγων και ανέργων. Το κοινωνικό κράτος διαλύεται, αφού στα πλαίσια της λιτότητας αποκόπτονται τα κρατικά βοηθήματα, δεν ενισχύονται οι ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, οδηγώντας έτσι στη συνεχή αύξηση της φτώχειας, της αδικίας, της ανισότητας, του ρατσισμού και του κοινωνικού αποκλεισμού. Έτσι δεν υπάρχει στις σύγχρονες ευρωπαϊκές κοινωνίες η απαιτούμενη κοινωνική συνοχή. Η κρίση αξιών, η εμπορευματοποίηση των ανθρώπινων σχέσεων, ο ατομικισμός και η ιδιοτέλεια αποτελούν μείζονα προβλήματα που ο σύγχρονος ευρωπαίος πολίτης καλείται να αντιμετωπίσει. Η Κύπρος ως μέλος της μεγάλης αυτής κοινότητας βρίσκεται επίσης αντιμέτωπη με τις ραγδαίες αυτές εξελίξεις και προκλήσεις. Ποια στρατηγική θα πρέπει να ακολουθήσει η Κύπρος όπως και το κάθε ευρωπαϊκό κράτος, για το ξεπέρασμα των προβλημάτων αυτών; Η αναβίωση και η καλλιέργεια των αξιών τόσο του ευρωπαϊκού όσο και του ελληνικού πολιτισμού θα αποτελέσουν πολύτιμο εφόδιο για να μπορέσει το κάθε κράτος να ανταποκριθεί στις ευρωπαϊκές προκλήσεις. Ο ελληνικός πολιτισμός καλλιέργησε και παρέδωσε στην ανθρωπότητα υψηλά ιδανικά και αξίες, όπως ο ορθολογισμός, ο ανθρωπισμός, το μέτρο, η δημοκρατία, η δικαιοσύνη, η ισοπολιτεία, η ελευθερία, η αγάπη για τη φύση και τον άνθρωπο, η καλλιέργεια των τεχνών και η ευγενική άμιλλα. Αυτές οι αξίες πρέπει να αποτελέσουν τον ακρογωνιαίο λίθο για τη σύγχρονη Κύπρο. Εδώ προβάλλει και ο ρόλος της εκπαίδευσης που θα πρέπει να επαναπροσδιορίσει τους στόχους της με βάση αυτές τις αξίες και σε σχέση με τις προκλήσεις των καιρών. Επιβάλλεται λοιπόν να πραγματοποιηθούν πολλές και ριζικές αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα της Κύπρου για να μπορέσει να ανταποκριθεί στις σύγχρονες ανάγκες. Είναι απαραίτητο η παιδεία να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις και τις προσδοκίες του καιρού μας, να συμβαδίζει με τα μηνύματα των καιρών και τις νέες συνθήκες και μεταβολές που επιτελούνται στην Ευρώπη και ευρύτερα στο διεθνή χώρο. Είναι 70
ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΔΟΚΙΜΙΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΡΕΣΒΕΙΑΣ αναγκαίο το εκπαιδευτικό μας σύστημα να λαμβάνει υπόψη τις κοινωνικές αλλαγές, τις οικονομικές συγκυρίες και τις τεχνολογικές εξελίξεις. Η ανεργία και η μη ταύτιση των προσδοκιών με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας αποτελούν μάστιγα της εποχής μας. Η σύγχρονη εκπαίδευση μπορεί να ελαττώσει σε σημαντικό βαθμό το πρόβλημα αυτό και τις κοινωνικοοικονομικές του διαστάσεις. Το ξεπέρασμα της οικονομικής κρίσης, το όραμα για μια κοινωνική οικονομία της αγοράς στην Ευρώπη συνδέεται με την εκπαίδευση και τη γνώση γενικότερα. Η Κύπρος χρειάζεται πολίτες ενεργούς, ευαισθητοποιημένους σε ανθρωπιστικά και οικολογικά ζητήματα, πολίτες διεκδικητικούς, σκεπτόμενους αλλά και ικανούς να αξιοποιούν τις επιστημονικές γνώσεις και την τεχνολογία υπέρ της ανθρώπινης προόδου. Η ισόρροπη παροχή τεχνοκρατικής εκπαίδευσης και ανθρωπιστικής παιδείας αποτελεί κομβικό σημείο για την επίτευξη του σκοπού αυτού. Η τεχνοκρατική εκπαίδευση εστιάζεται στις δημιουργικές και παραγωγικές δυνατότητες του ανθρώπου που θα τον βοηθήσουν να επιβιώσει. Έτσι παρέχεται συγκεκριμένη γνώση με σκοπό να αποκτήσουν οι νέοι τα κατάλληλα εφόδια και δεξιότητες για την ομαλή μετάβαση στην κοινωνική και οικονομική ζωή. Μέσω της τεχνοκρατικής εκπαίδευσης, οι νέοι αποκτούν επαγγελματικά προσόντα με βάση νέες τεχνολογικές μεθόδους, ώστε να ανταποκρίνονται στις υψηλές απαιτήσεις της σύγχρονης αγοράς εργασίας και να είναι ικανοί να αυξήσουν την παραγωγικότητα. Έτσι μπορούν να συμβάλλουν στην ανάπτυξη της οικονομίας και την άνοδο του βιοτικού επιπέδου. Είναι αναγκαία η προετοιμασία νέων επιστημονικά και επαγγελματικά καταρτισμένων, ώστε να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις των καιρών. Αν όμως το εκπαιδευτικό μας σύστημα εξακολουθεί να εστιάζει μόνο στην τεχνοκρατική εκπαίδευση, «θα παράγει» ανθρώπους ελλιπείς, ανεπαρκείς και θα προάγει τη μονολιθικότητα και τη μονομέρεια. Η ανάγκη λοιπόν ορθολογικού τρόπου σκέψης και υιοθέτησης αξιών, δημιουργίας ανθρώπων ικανών να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα, επιβάλλει τη στροφή και την ενίσχυση της ανθρωπιστικής παιδείας που σε συνδυασμό με την τεχνοκρατική εκπαίδευση, θα συμβάλλει στην ολόπλευρη καλλιέργεια του ανθρώπου και στη δημιουργία ολοκληρωμένης προσωπικότητας. Ακόμη προωθεί την κοινωνική συνείδηση, την αλληλεγγύη, τη συναδέλφωση, τη συνεργασία, την ανοχή στη διαφορετικότητα, το σεβασμό στ ανθρώπινα δικαιώματα καθώς και στις πολιτισμικές ιδιαιτερότητες ανθρώπων και λαών. Διδάσκει τις υποχρεώσεις και την ενεργό συμμετοχή στα κοινά και τις πολιτικές διεργασίες. Η παροχή Γενικής Παιδείας ευνοεί την ανάληψη πρωτοβουλιών από τους μαθητές και 71
συμβάλλει στη διαμόρφωση ελεύθερων, δημοκρατικών, σκεπτόμενων, ευαισθητοποιημένων πολιτών σε κοινωνικά και άλλα προβλήματα του πλανήτη μας, πολιτών οι οποίοι χρειάζονται σ αυτή τη δύσκολη εποχή. Επιπρόσθετα η εκπαίδευσή μας, παράλληλα με την καλλιέργεια και διαφύλαξη της ελληνικής συνείδησης, η γνώση των ευρωπαϊκών θεσμών και οργάνων, όπως επίσης και των ιστορικών, πολιτιστικών, θρησκευτικών και γλωσσικών στοιχείων που ενώνουν τα ευρωπαϊκά κράτη, θα διδαχθεί καλύτερα μέσα από διάφορα γνωστικά αντικείμενα όπως η Ιστορία, η Γεωγραφία, η Γλώσσα και οι Κοινωνικές Επιστήμες. Επίσης η διδασκαλία ευρωπαϊκών γλωσσών καθώς και της αρχαίας ελληνικής γλώσσας και των λατινικών οι οποίες περιέχουν τα κοινά στοιχεία του ευρωπαϊκού πολιτισμού, θα συμβάλουν στην καλύτερη κατανόηση της οικονομικής, κοινωνικής, πολιτικής και πολιτιστικής ζωής των υπόλοιπων ευρωπαϊκών κρατών. Ακόμα τα σχολικά βιβλία θα πρέπει να πάψουν να αποτελούν μοναδική πηγή γνώσης και να αξιοποιηθούν οι βιβλιοθήκες και το διαδίκτυο. Τα ήδη υπάρχοντα βιβλία να ανανεωθούν με νέα, τα οποία να προωθούν την ευρωπαϊκή ιδέα και να δίνουν έμφαση στα κοινά στοιχεία ενοποίησης της Ευρώπης. Οι εκπαιδευτικοί διαδραματίζουν επίσης καθοριστικό ρόλο, καθώς πρέπει να εκπληρώνουν και τους δυο ρόλους τους, ως διδάσκοντες και ως παιδαγωγοί. Γι αυτό θεωρείται επιτακτική η ανάγκη για επιμόρφωσή τους, πρέπει επίσης να πιστεύουν στις αξίες του ευρωπαϊκού πολιτισμού, για να μπορούν να τις μεταλαμπαδεύσουν στις νέες γενιές, διαπλάθοντας πολίτες ελεύθερους, σωστούς και αγαθούς. Παράλληλα η συμμετοχή μαθητών, καθηγητών, φοιτητών σε ευρωπαϊκά προγράμματα όπως το Erasmus, το Comenius, το Euroscola, εδραιώνουν την ευρωπαϊκή διάσταση του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Ταυτόχρονα η σύγχρονη κυπριακή εκπαίδευση πρέπει να έχει πολιτισμικό-διαπολιτισμικό χαρακτήρα, να καλλιεργεί την ανεκτικότητα και την ισότητα, να ενσωματώνει και να μην αποκλείει το διαφορετικό. Η ανοχή στη διαφορετικότητα ανεξάρτητα από τη φυλή, τη γλώσσα, τη θρησκεία, η κατανόηση και ο σεβασμός, είναι βασικές αξίες για τη σύγχρονη πολυπολιτισμική κοινωνία της Κύπρου. Πρέπει στα σχολεία να λειτουργούν προγράμματα για τα παιδιά κάθε εθνικότητας, έτσι ώστε να απολαμβάνουν επί ίσης βάσης το αγαθό της παιδείας. Επίσης μέσα από πολιτιστικές εκδηλώσεις να γίνεται η γνωριμία με τον πολιτισμό και τον τρόπο ζωής άλλων λαών. Παράλληλα πρέπει να καλλιεργείται και η δική μας παράδοση και ο πολιτισμός ως προσφορά προς τους άλλους. Ανταλλαγές επισκέψεων με άλλες χώρες με στό- 72
ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΔΟΚΙΜΙΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΡΕΣΒΕΙΑΣ χο την αλληλογνωριμία και τον αλληλοσεβασμό, συζητήσεις για κοινά οικουμενικά θέματα και δραστηριότητες που θα προτείνουν οι μαθητές, θα βοηθήσουν στην καλλιέργεια του σεβασμού προς τη διαφορετικότητα. Το σύγχρονο Κυπριακό εκπαιδευτικό σύστημα πρέπει να καλλιεργεί τη Δημοκρατία. Το σχολείο πρέπει να είναι ανθρώπινο, δημοκρατικό, να παρέχει ίσες ευκαιρίες σε όλους. Πρέπει να είναι χώρος ελεύθερου διαλόγου, να ενισχύει τις δημοκρατικές διαδικασίες στο σύνολο της σχολικής μονάδας και την ανάληψη πρωτοβουλιών και ευθυνών από όλους τους μαθητές. Το σχολείο επίσης, πρέπει να προωθεί τις αρχές της αξιοκρατίας, της πειθαρχίας, της διεκδίκησης των δικαιωμάτων, αλλά και της τήρησης των υποχρεώσεων, να καλλιεργεί την υπευθυνότητα και το σεβασμό στην αρχή της πλειοψηφίας. Ακόμα είναι επιβεβλημένο να υπάρχουν ανθρωποκεντρικά και ευέλικτα αναλυτικά προγράμματα που θα ευνοούν την πραγμάτωση των γενικών στόχων του εκπαιδευτικού συστήματος. Επιπλέον ο εκσυγχρονισμός των μεθόδων διδασκαλίας με έμφαση σε μαθητοκεντρικές μεθόδους και όχι στην ποσότητα της ύλης θα βοηθήσει. Η έρευνα και η μέθοδος της συνεργασίας, η πρωτοβουλία του μαθητή ανάλογα με τις ικανότητές του, η ενθάρρυνση της πρωτοτυπίας και η αναζήτηση της γνώσης από διαφορετικές πηγές θα βοηθήσουν στην ανάπτυξη της κριτικής ικανότητας, της δημιουργικότητας, της συνεργασίας και της αλληλοεκτίμησης. Παράλληλα πρέπει να εγκαταλειφθεί το εξετασιοκεντρικό σύστημα και να καταπολεμηθεί η χρησιμοθηρία και ο ωφελιμισμός. Η σωστή αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών αλλάζει το χαρακτήρα της μάθησης, που δεν περιορίζεται πια στην αποθήκευση γνώσεων αλλά στην αξιολόγηση και τη δημιουργική αξιοποίησή τους. Η ένταξη και η χρήση των νέων τεχνολογιών όπως της πληροφορικής και των πολυμέσων, βοηθούν στην εύκολη πρόσβαση στην πληροφορία, στη γνώση, στην ελκυστική μάθηση και στην απόκτηση ανάλογων δεξιοτήτων χειρισμού τους από τους μαθητές. Ανάγκη επιτακτική των καιρών η δια βίου παιδεία. Η σχολική παιδεία λοιπόν, πρέπει να προετοιμάζει τη δια βίου παιδεία και για τη συνεχή αναζήτηση της γνώσης μέσα από την μετεκπαίδευση, την επιμόρφωση και άλλες δραστηριότητες. Σημαντική θεωρείται και η αυτονόμηση των σχολικών μονάδων, ώστε να παίρνονται άμεσα αποφάσεις ανάλογα με τις ιδιαίτερες ανάγκες κάθε σχολείου και της τοπικής κοινότητας. Ήρθε όμως και η στιγμή της επέκτασης του θεσμού του ολοήμε- 73
ρου σχολείου σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Έτσι θα μπορούν οι μαθητές να καλλιεργούν τις κλίσεις και τα ενδιαφέροντά τους, να ενισχύονται, όπου υπάρχει ανάγκη, χωρίς αυτό να αποβαίνει σε βάρος των μαθημάτων. Επίσης θεωρείται απαραίτητη η συνεργασία των εμπλεκόμενων κρατικών φορέων έτσι ώστε να ληφθούν μέτρα και να εφαρμοστεί η εξαγγελθείσα μεταρρύθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος, το οποίο πρέπει να συμβαδίζει με την εποχή και να προωθεί τη δημοκρατία, το σεβασμό απέναντι στους συνανθρώπους, να υποδεικνύει στους μελλοντικούς Κύπριους, ευρωπαίους πολίτες, τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους. Τα πνευματικά ιδρύματα πρέπει να μετατραπούν σε φυτώρια ιδεών και αξιών δημιουργώντας ολοκληρωμένες και ηθικές προσωπικότητες. Η Κύπρος με ένα εκπαιδευτικό σύστημα που θα διαπνέεται από τις ελληνικές αξίες και εφαρμόζοντας τη δική της εκπαιδευτική πολιτική η οποία ωστόσο πρέπει να υπακούει στους κοινούς στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα καταφέρει να μετατραπεί σε μια κοινωνία της γνώσης. Οι οικονομικές επενδύσεις για την παιδεία θα συνδράμουν επίσης στο να καταστεί η Κύπρος ένα περιφερειακό εκπαιδευτικό κέντρο. Ο Κύπριος πολίτης θα καταστεί ικανός να διεκδικήσει θέσεις εργασίας και θα αναδειχθεί σε ισότιμο μέλος στην ανταγωνιστική παγκοσμιοποιημένη αγορά εργασίας. Ήδη έχει ξεκινήσει στην Κύπρο η υλοποίηση της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης η οποία θα στοχεύσει στην παραγωγή ελεύθερων, υπεύθυνων, συνειδητοποιημένων, ενεργών Ευρωπαίων πολιτών, οι οποίοι θα αγωνίζονται για την εθνική ελευθερία, για τη διατήρηση των ευρωπαϊκών αξιών και την κοινωνική ευημερία της Ευρώπης. Με θεμέλια όλα αυτά, η Κύπρος θα καταφέρει να ανακάμψει οικονομικά και να αναπτυχθεί τεχνολογικά. Τέλος, ο Κυπριακός λαός θα αποκτήσει συναίσθηση της ευρωπαϊκής του ταυτότητας και τη συνείδηση του ότι αποτελεί μέρος ενός συνόλου, της μεγάλης οικογένειας που ονομάζεται Ευρώπη.