ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ ΤΟΥ ΧΘΕΣ & ΤΟΥ ΣΗΜΕΡΑ
ΚΥΡΙΕΣ ΑΣΧΟΛΙΕΣ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ Οι κάτοικοι των πεδινών περιοχών επιδίδονταν από παλιά συνήθως στη γεωργία Οι κάτοικοι των ορεινών περιοχών ασχολούνταν με διάφορα επαγγέλματα και τη χειροτεχνική βιοτεχνία Οι κτηνοτρόφοι ήταν κυρίως νομάδες (Σαρακατσάνοι & Βλάχοι) Η αλιεία & το εμπόριο ήταν σημαντικοί τομείς της ντόπιας οικονομίας
Ολόκληρες περιοχές αφοσιώνονται ομαδικά σε ορισμένο χειροτεχνικό επάγγελμα Οι επαγγελματίες ήταν οργανωμένοι σε «ισνάφια» (συντεχνίες) Γνώρισαν μεγάλη ακμή επί Τουρκοκρατίας Είχαν ορισμένους αγίους ως προστάτες
Είναι τα χωριά της πέτρας και των μαστόρων, μια ενότητα χωριών που γέννησε πλήθος τεχνητών (μαστόρους της πέτρας, ξυλογλύπτες, ζωγράφους κλπ) που «έχτισαν τον κόσμο» Οι τεχνίτες κατά «μπουλούκια» όργωσαν τον ευρύτερο χώρο της Βαλκανικής χτίζοντας ιδιωτικά και δημόσια κτίρια, διακοσμώντας και αγιογραφώντας εκκλησίες & μοναστήρια, κατασκευάζοντας καλντερίμια και γεφύρια
Οι τέχνες μαστορική, ξυλουργική, ξυλογλυπτική, αγιογραφία, ζωγραφική σφράγισαν το βίο και τον πολιτισμό αυτών των χωριών, με αποτέλεσμα να ταυτιστούν ιστορικά με αυτές και να διαμορφωθεί μια συνείδηση τοπικής ιδιαιτερότητας Λαξευμένες και μη πέτρες, γεωμετρικές στέγες, αγκωνάρια, λίθινες κολώνες, πλακοστρώσεις, ξύλινες στέγες και οροφές, ξύλινα πατώματα, ξύλινες σκάλες, κιγκλιδώματα, πόρτες, πόμολα, εικόνες κ.α αποτελούν τον πλούτο της λαϊκής δημιουργίας των τεχνιτών των Μαστοροχωρίων
Σημαίνει αγωγιάτες του καραβανιού Ήταν οι άνθρωποι που αναλάμβαναν τη συγκρότηση και την αρχηγία των καραβανιών Η αποδημία των Ηπειρωτών και η ευδοκίμησή τους σε ξένους τόπους δημιούργησε την ανάγκη για συστηματική επικοινωνία με την πατρίδα Κύριοι προορισμοί ήταν η Ρωσία & η Ρουμανία
Είναι οι ξυλογλύπτες από το Μέτσοβο, το Τούρναβο Κόνιτσας (Γοργοπόταμος), τη Πωγωνιανή, τα Πράμαντα Υπάρχουν ξυλόγλυπτα έργα στις περιοχές αυτές ήδη από τον 16ο αιώνα Εκπληκτικά εκκλησιαστικά ξυλόγλυπτα έργα σώζονται ως σήμερα, συνθέσεις ενός πολιτισμού κυρίως για εκκλησιαστική χρήση
Ξυλόγλυπτα έργα έχουμε και για οικιακή διακόσμηση και χρήση, όπως τα ταβάνια με τις σκαλιστές ροτόντες καθώς και τις σκαλιστές ρόκες ή γκλίτσες Η μακραίωνη αυτή παράδοση είναι ακόμη και στις μέρες μας ζωντανή, ειδικά στο Μέτσοβο και προσφέρει αξιόλογα ξυλόγλυπτα έργα.
Σημειώνουν ιδιαίτερη ανάπτυξη στον Ηπειρωτικό χώρο και ειδικότερα στα χωριά Χιονιάδες της επαρχίας Κόνιτσας και Καπέσοβο του Ζαγορίου.
Κυρίως τον 18ο και 19ο αιώνα, ακόμη και στις αρχές του 20ου αιώνα, οι αγιογράφοι των χωριών αυτών ταξιδεύουν σε όλα τα Βαλκάνια και αφήνουν αξιολογότατα έργα σε ναούς αλλά και σε κατοικίες.
Όλα τα υλικά οι ζωγράφοι τα έβρισκαν στη φύση & τις περισσότερες φορές τα κατασκεύαζαν μόνοι τους Ιδιαίτερη προσοχή δινόταν στην επιλογή του ξύλου, το οποίο θα έπρεπε να ήταν παλιό και σκληρό για να μη σκεβρώσει Πριν ζωγραφίσουν προετοίμαζαν την εικόνα- συνήθως ένα στρώμα γύψου, συχνά πάνω από ύφασμα Η σχεδίαση της εικόνας γινόταν με τη χρήση των ανθιβόλων, δηλαδή ειδικών σχεδίων Τα χρώματα των ζωγράφων κατασκευάζονταν από χρωστικές ουσίες σε μορφή σκόνης τα οποία ανακάτευαν με κρόκο αυγού Το βάθος των εικόνων καλυπτόταν με φύλλα χρυσού Εικόνες μπορεί να δει κανείς στο Βυζαντινό Μουσείο Ιωαννίνων, στο Νησί της λίμνης των Ιωαννίνων αλλά και σε πολλά μοναστήρια και εκκλησίες της περιοχής
Άκμασαν σε Συρράκο και Τζουμέρκα Συρρακιώτες ραφτάδες ζουν και προκόβουν σε Ιταλία, Ρωσία, Κεντρική Ευρώπη. Το μαλλί χρησιμοποιήθηκε ως πρώτη ύλη για την κατασκευή ειδών ρουχισμού, κυρίως κάπες Οι ράφτες κάπας αποκαλούνταν καποτάδες ή καπάδες Οι κάτοικοι των περιοχών αυτών υπερηφανεύονται πως ακόμη και ο ίδιος ο Ναπολέοντας τους προτιμούσε για να ράψουν τις μάλλινες κάπες των στρατιωτών του
Γιάννενα.. πόλη των αργυροχρυσοχόων Μια τέχνη που μετρά όσο και η ιστορία της πόλης Το ασήμι δουλευόταν στα Γιάννενα από τα χρόνια της Βυζαντινής αυτοκρατορίας Πολλοί Γιαννιώτες αργυροχρυσοχόοι εργάζονται σε μεγάλα κέντρα της οθωμανικής αυτοκρατορίας, όπως η Θεσσαλονίκη και σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις
Καλαρρύτες, Συρράκο και Γιάννενα είναι τα μεγαλύτερα κέντρα ασημουργίας Η περιοχή των Ιωαννίνων παρουσιάζει μία μακραίωνη παράδοση στην επεξεργασία μετάλλων και στην αργυροχρυσοχοΐα. Από τους Καλαρρύτες κατάγεται η διεθνούς φήμης οικογένεια Bulgari
Εκτός από κοσμήματα συναντάται η δημιουργία και άλλων αντικειμένων, όπως, για παράδειγμα, φυλακτά, τάσια, δίσκοι, επενδύσεις καθρεφτών, μαχαιροπήρουνα, μαστραπάδες και άλλα αγγεία ή κιβωτίδια καθώς επίσης και η παραγωγή εκκλησιαστικών αντικειμένων: σταυροί, καντήλια, θυμιατήρια, πολυέλαιοι
Είναι οι χρυσοραφτάδες που με τους κεντηστάδες και τους γουναράδες γνώρισαν μεγάλη ακμή στην πόλη των Ιωαννίνων Οι συρμακέσηδες έκαναν τη δουλειά του κεντητή με συρματοκλωστές χρυσές ή ασημένιες. Κεντούσαν εικόνες, λάβαρα, σήματα στολών και πολλά κεντήματα για άμφια ιερέων και άλλα είδη που χρειάζονταν για εκκλησιαστική χρήση.
Τα περίφημα «ταμπάκικα» είναι τα εργαστήρια των βυρσοδεψών, που, μαζί με τους γουναράδες και τους αργυροχόους, αποτέλεσαν τις κύριες συντεχνίες της πόλης στη μεγάλη ακμή της.
Πίσω απ την ανατολική πλευρά του κάστρου, στη άκρη-άκρη της λίμνης, πάνω στην όχτη της, βρισκόταν ο μαχαλάς των ταμπάκηδων. Έτσι λέγανε τα βυρσοδεψεία. Και ταμπάκους λέγανε τους βυρσοδέψες Σ όλο το μάκρος του μαχαλά, μέσα στο νερό της λίμνης, αραδιαζότανε τα τομάρια, τεζαρισμένα καλά σε ξύλινα τελλάρα και ταργάζανε μέσα σταργαστήρια, τα ταμπάκικα Όλα θάτανε καμιά δεκαπενταριάείκοσι, λιθόκτιστα, δίπατα όλα, με θολωτές μεγάλες πόρτες Το κάτω πάτωμα είχε τα παράθυρα μικρά σαν πολεμίστρες. Ήταν όλο ένα μεγάλο χαγιάτι πλακόστρωτο, με κάτι ξύλινες σκάφες από δω κι από κει. Μέσα σ αυτά τα χαγιάτια, κάνε ξυπόλητοι, κάνε με κάτι μεγάλα ποδήματα και ξεβράκωτοι-δηλαδή μονάχα με το βρακί τους- δούλευαν οι ταμπάκοι τα δέρματα
Ο τόπος όλος τριγύρω βρωμοκόπαγε την ξινή δριμύλα του τομαριού Οι ταμπάκοι παινευόταν πως ήταν από τους παλιότερους κατοίκους αυτής της πόλης και πως ήταν όλοι τους αρχόντοι «καστρινοί» που τους πέταξαν οι Τούρκοι απ το κάστρο ύστερα από την επανάσταση του Σκυλόσοφου, στα 1612 Τα νταραβέρια τους ωστόσο με την πόλη ήτανε πολύ λιγοστά. Σχεδόν ποτέ δεν ανέβαιναν «απάνω» αν δεν είχανε κάποια δουλειά Έμεναν εκεί, πίσω από το κάστρο, ένας κόσμος ξεχωριστός και κλεισμένος. Τελειωμένος.
Η δημιουργία των υφασμάτων είναι αποκλειστικός μόχθος και προνόμιο των γυναικών Στην μεγαλύτερη ακμή της φθάνει η υφαντική της Ηπείρου από τον 15ο και κυρίως από το 16ο έως τον 18ο -19ο αιώνα.
Πρόκειται για μία λαϊκή τέχνη που αποτελεί έκφραση της ψυχής των ανθρώπων, με ποικιλία χρωμάτων και σχεδίων. Εξαίρετα δείγματα αυτής της τέχνης απαντώνται σε πολλές περιοχές του Νομού Ιωαννίνων όπως Ζαγόρια, Τζουμέρκα και Μέτσοβο όπου η υφαντική παραγωγή συναντάται σε ικανοποιητικό βαθμό.
Τα υφαντά χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες που γίνονται για να καλύψουν τις ανθρώπινες ανάγκες α) τα υφαντά είδη ιματισμού, δηλαδή τα ενδύματα και β) τα υφαντά για το σπίτι, δηλαδή που περιλαμβάνουν τα είδη οικιακού εξοπλισμού. Τα ενδύματα χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες α) τα γυναικεία και β) τα ανδρικά. Κάθε ενδυμασία μπορεί να δηλώνει: α) κοινωνική θέση (π.χ. αρραβωνιασμένης, παντρεμένης, νεόνυμφης, χήρας) β) ποιότητα και αισθητική κάθε περιοχής (καθημερινή, γιορτινή, νυφική), γ) κοινωνική τάξη (αστική, χωρική) Η άλλη μεγάλη κατηγορία υφαντών περιλαμβάνει τα είδη οικιακού εξοπλισμού όπως: καλύμμάτα δαπέδου, χαλιά, κουβέρτες, φλοκάτες, στρωσίδια για τον τοίχο, το τζάκι, τα μπάσια, μαξιλάρια, βελέτζες, χράμια, πετσέτες κ.ά. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν και τα υφαντά που γινόταν για τα ζώα, τα τσόλια, τα ταγάρια, χαράρια (σάκοι μεταφοράς) δισάκια, ταϊστάρια κ.ά.
Είναι οι κατασκευαστές ξύλινων βαρελιών Βαρέλια υπάρχουν σε διάφορα μεγέθη και χρησιμοποιούνται για την αποθήκευση και μεταφορά τροφίμων & υγρών, όπως λάδι, κρασί κ.α Οι βιομηχανίες αντικατέστησαν το παραδοσιακό εργαστήρι του βαρελά Σήμερα έχουν απομείνει λίγα εργαστήρια, κυρίως για την
Είναι οι τεχνίτες που επικάλυπταν τα χάλκινα σκεύη με κασσίτερο (καλάι) Συνήθως ήταν πλανόδιοι αλλά υπήρχαν και εργαστήρια Έσωζαν τους ανθρώπους από το θάνατο που προκαλούσαν τα αγάνωτα χάλκινα σκεύη Το επάγγελμα έσβησε μαζί με τα μπακιρένια (bakir= χαλκός) είδη οικιακής χρήσης
Είναι οι τεχνίτες που πλέκουν καλάθια, πανέρια & κοφίνια Τα υλικά που χρησιμοποιούνται είναι κλαδιά ιτιάς, λυγαριάς & καλαμιάς Τα υλικά τα μαζεύουν από το καλοκαίρι & το φθινόπωρο, τα βρέχουν με νερό & τα πλέκουν βρεγμένα Με το καλάθι μετέφεραν άνθη, τρόφιμα, καρπούς, λαχανικά Στα Γιάννενα το επάγγελμα συνδέθηκε με τη λίμνη
Η αμπελοκαλλιέργεια και ειδικότερα των ποικιλιών που προορίζονται για οινοποίηση χρονολογείται από τον 16ο αιώνα.
Οι σύγχρονες οινολογικές τεχνικές, σε συνδυασμό με την παράδοση, δίνουν τα φημισμένα λευκά ξηρά κρασιά και τους φυσικούς ημιαφρώδεις και αφρώδεις οίνους Η περιοχή φημίζεται για τα κρασιά του Μετσόβου και της Ζίτσας.
Ονομαστά είναι τα παραδοσιακά γλυκά των Ιωαννίνων, όπως ο μπακλαβάς, το κανταΐφι και το γιαννιώτικο (κανταΐφι τυλιγμένο σε φύλλο)