Χειμερινό εξάμηνο ο ΜΑΘΗΜΑ ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 15 ος ΑΙΩΝΑΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ-ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ Διδάσκουσα: Μπαλαμώτη Ελένη

Transcript

1 ΑΝΩΤΑΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. ΤΡΙΚΑΛΩΝ ΚΗ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΤΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ (κωδ. 722β) Χειμερινό εξάμηνο ο ΜΑΘΗΜΑ 15 ος ΑΙΩΝΑΣ Διδάσκουσα: Μπαλαμώτη Ελένη

2 ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΗ-ΥΣΤΕΡΟΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (1453 μ.χ μ.χ.)

3 Η ( ) αρχίζει με την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς Τούρκους. Η τοπογραφία της Αθήνας στη βυζαντινή και μεταβυζαντινή εποχή

4 Έβαλε τέλος στη ζωή της βυζαντινής αυτοκρατορίας ως κρατικής οντότητας.

5 Ωστόσο, αυτή η βίαιη τομή ήταν η αρχή για ένα νέο κεφάλαιο στην ιστορία του ελλαδικού χώρου. Χάρτης του Ναυπλίου του 1573;

6 Χαρακτηρίζεται από την επιβίωση της βυζαντινής κληρονομιάς.

7 Η παραδοσιακή ελληνική κατοικία γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη στους δύο τελευταίους αιώνες της ξένης κυριαρχίας.

8 Συμβαδίζει με την γενικότερη οικονομική και πολιτισμική ακμή του ελληνισμού την εποχή αυτή.

9 Η ύπαρξη, ωστόσο, μιας συνέχειας από τα βυζαντινά χρόνια διακρίνεται στην αρχιτεκτονική περιοχών που παρέμειναν εκτός των ελληνικών συνόρων ως τις αρχές του 20 ου αιώνα. ΥΣΤΕΡΟΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

10 ΥΣΤΕΡΟΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ Διατήρησαν την τοπική τους αρχιτεκτονική έκφραση, που απλοϊκά οθωμανική. αποκαλείται

11 Ο τουρκικός λαός, πολεμικός, νομαδικός και κατ` εξοχήν ανεικονικός λόγω του περιεχομένου και των απαγορεύσεων της θρησκείας του δεν παρήγαγε δική του, πρωτότυπη αρχιτεκτονική ως τον 15 ο αιώνα.

12 Είναι χαρακτηριστικό ότι το πρώτο ανάκτορο του Μωάμεθ Β` στην Κωνσταντινούπολη, τη νέα του πρωτεύουσα, ήταν ξύλινο.

13 Από τα τέλη του 15 ου αιώνα, χρησιμοποίησε μονιμότερα υλικά (πέτρα, πλίνθους).

14 Δανείστηκε προγενέστερες μορφές και οι αρχιτέκτονές του υπήρξαν κυρίως Έλληνες, συχνά Αρμένιοι, και μόνον αργότερα, σε μικρό ποσοστό, Τούρκοι.

15 Πολλοί νεοελληνικοί οικοδομικοί όροι είναι αρχαίοι και βυζαντινοί (πέρα από το πλήθος των ιδιωματικών όρων).

16 Κτήριο (οικητήριον) οίκος, οικοδομή, αίθουσα, παράθυρο, εστία. Κατοικία (τα ελληνιστικά χρόνια): αγροικία, εξοχικό καλύβι. Σπίτι: από το βυζαντινό οσπήτι(ο)ν, σπίτιν=οικία.

17 Βυζαντινές-μεσαιωνικές ρίζες έχει και ο θεσμός της επαγγελματικής συντεχνίας. Μετά την Άλωση, οικοδομικές συντεχνίες (ισνάφια, μπουλούκια) δραστηριοποιούνται ιδίως στο βορειοελλαδικό χώρο. Τα μέλη τους λέγονται κουδαραίοι ή δουλγέρηδες.

18 Κουδαραίοι (κούδα=πέτρα) Βορειοηπειρώτες, Κονιτσιώτες, Χουλιαράδες, Χιοναδίτες, Νεγοβανίτες αλλά και Αρκάδες Λαγκαδιανοί, έχτισαν γεφύρια, καραβανσαράγια, χαμάμια, τζαμιά, εκκλησίες, υδραγωγεία, αρχοντικά σε όλη τη Βαλκανική, Μέση Ανατολή και Β. Αφρική.

19 Η αλλαγή αφορά κυρίως την ναοδομία αλλά και την λαϊκή αρχιτεκτονική, η οποία δανείζεται αρκετά στοιχεία της ναοδομίας. Η Παναγία της Εγνατίας Ιωαννίνων

20 Η αρχιτεκτονική της κάθε περιοχής παρουσιάζει πλούτο και ορισμένα ιδιαίτερα γνωρίσματα, όχι μόνο στην τυπολογία, αλλά και στην όψη των κτιρίων.

21 Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού στην ηπειρωτική Ελλάδα ζούσε σε ημιορεινούς-ορεινούς αγροτικούς οικισμούς, με απασχόληση στον πρωτογενή τομέα, ακολουθώντας μια ζωή κλειστή, λιτή, με κοινωνικές δομές πατροπαράδοτες από αιώνες.

22 Στη φυσιογνωμία της κατοικίας φαίνεται η δύναμη της παράδοσης.

23 Σε κάθε τόπο οι χρήστες σπανίως πρωτοτυπούν τυπολογικά.

24 Συνήθως επιλέγουν μια από τις γνωστές, καθιερωμένες από παλιά λύσεις που βλέπουν γύρω τους και τις προσαρμόζουν στις ανάγκες τους.

25 Το μεγαλύτερο ποσοστό των υλικών προέρχονταν από την εγγύς περιοχή.

26 Σε περιοχές που αφθονεί το ξύλο η οικοδομή είναι όλη ξύλινη.

27 Στις περιοχές όπου η πέτρα είναι το μοναδικό υλικό οι κατοικίες είναι εξολοκλήρου πέτρινες.

28 Υπάρχει και ο μικτός τύπος όπου ο κορμός της οικοδομής είναι από πέτρα και ο όροφος ξύλινος.

29 Οι επικρατέστεροι αρχιτεκτονικοί τύποι, κληρονομιά των βυζαντινών χρόνων, είναι: Η οχυρή πυργόμορφη κατοικία (πυργόσπιτο), απόγονος του στρατιωτικού πύργου.

30 Το πλατυμέτωπο, συνήθως ανωγοκάτωγο σπίτι, με ή χωρίς αυλή και προσκτίσματα.

31 Πρωτόγονα καλύβια.

32 Το απλό ισόγειο μονόσπιτο (πλατυμέτωπο και σπανίως στενομέτωπο).

33 Σπίτια με κλειστή αυλή, στον αρχαίο τύπο της Ολύνθου και της Πριήνης.

34 Στην λαϊκή αρχιτεκτονική ανήκουν και τα γεφύρια. Οι μάστορες ονομάζονταν Κιοπρουλήδες και ήταν οργανωμένοι συντεχνίες. σε

35 Η ποικιλομορφία και η διαφορετικότητα στην κατασκευή και στην αρχιτεκτονική τους σύνθεση εξαρτάται από τον πρωτομάστορα.

36 Είναι απόλυτα εναρμονισμένα με το φυσικό περιβάλλον.

37 Μετά την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως και ως τον 19 ο αιώνα, σημαντικά θρησκευτικά κτίρια και δημόσια θα ανεγερθούν προ πάντων στα μοναστήρια, στο Άγιο Όρος, στα Μετέωρα και αλλού, σύμφωνα με τις παραδόσεις, τις τεχνικές και τις βασικές αντιλήψεις της βυζαντινής αρχιτεκτονικής.

38 Δεν αναγνωρίζει κανείς νέες δημιουργίες στα έργα αυτά, αλλά δεν παύουν να είναι έργα αξιόλογα μιας καλλιτεχνικής παράδοσης που κυριάρχησε επί πολλούς αιώνες σε όλη τηχριστιανική ανατολή.

39 Μονή Παμμακαρίστου Κωνσταντινούπολη

40 Στη ναοδομία ο τύπος του σύνθετου σταυροειδούς εγγεγραμμένου συνεχίζει την παρουσία του στη μεταβυζαντινή περίοδο σε καθολικά μονών και ενοριακούς ναούς.

41 Επιχωριάζουν αποκλειστικά στην Ηπειρωτική Ελλάδα, στις βόρειες Σποράδες και την Εύβοια.

42 Ο τύπος του ημισύνθετου σταυροειδούς κατά τη μεταβυζαντινή περίοδο εμφανίζεται μόνο σε τρεις ναούς.

43

44 15 ος αιώνας Μνημεία Λάρισα

45 Μπεζεστένι Λάρισα Λάρισας Το Μπεζεστένι της Λάρισας υψώνεται στην κορυφή του λόφου του Φρουρίου. Πρόκειται για ορθογώνιο κτίριο με τρία τοξωτά μνημειακά πρόπυλα στη νότια, ανατολική και δυτική πλευρά. Η χαμηλή θύρα της βόρειας πλευράς οδηγούσε σε μικρό καμαροσκεπή χώρο, πιθανότατα θησαυροφυλάκιο. Στεγαζόταν από έξι μολυβδοσκέπαστους θόλους που στηρίζονταν σε δύο ογκώδεις πεσσούς. Σε ανοικτή στοά, περιμετρικά του κτιρίου και ανάμεσα στα πρόπυλα παρατάσσονταν δέκα εννέα καμαροσκεπή εμπορικά καταστήματα. Η ανέγερσή του χρονολογείται στα τέλη του 15ου αι. Λειτούργησε ως κλειστή αγορά υφασμάτων (bez) και πολύτιμων εμπορευμάτων. Για τρεις αιώνες αποτελούσε τον πυρήνα της οικονομικής δραστηριότητας της πόλης. Γύρω του οργανώθηκε το εμπορικό κέντρο με το τσαρσί και το "τρανό παζάρι". Το 1799 καταστράφηκε από πυρκαγιά, ενώ κατά τον 19ο αι. μετατράπηκε σε πυριτιδαποθήκη.

46 Μπεζεστένι Λάρισας Λάρισα

47 Οθωμανικά Λουτρά (Χαμάμ) Λάρισα Στη συμβολή των οδών Βενιζέλου και Φιλελλήνων, σώζεται τμήμα των δίδυμων Οθωμανικών λουτρών της Λάρισας, τα οποία καταλάμβαναν άλλοτε ολόκληρο το οικοδομικό τετράγωνο. Σήμερα το τμήμα αυτό είναι μοιρασμένο σε μικρές ιδιοκτησίες, που στεγάζουν εμπορικά καταστήματα. Παρά τις διάφορες μετασκευές που πραγματοποιήθηκαν στο παρελθόν, τα λουτρά διασώζουν αρκετά αυθεντικά αρχιτεκτονικά στοιχεία. Έτσι, διατηρείται ο κεντρικός θόλος της θερμής αίθουσας του ανδρικού τμήματος, καθώς και μικρές θολωτές αίθουσες στα υπόγεια και το ισόγειο με τις διόδους επικοινωνίας τους. Η ανέγερση του κτίσματος πιθανώς ανάγεται στο 15ο αιώνα και αποδίδεται στους διάδοχους του οθωμανού κατακτητή της Θεσσαλίας Τουρχάν Βέη.

48 Οθωμανικά Λουτρά (Χαμάμ) Λάρισα

49 15 ος αιώνας Μνημεία Καρδίτσα

50 Ναός Αγίου Ιωάννου Θεολόγου Παλιούρι, Καρδίτσα Ο ναός είναι χτισμένος 4 χλμ. νότια από το χωριό Παλιούρι. Ο ναός ο οποίος υπήρξε καθολικό μονής, είναι σταυροειδής εγγεγραμμένος με τρούλο, σύνθετος τετρακιόνιος, τύπος που σπανίζει στη Θεσσαλία. Στη δυτική του πλευρά είναι προσκολλημένος νεότερος ξυλόστεγος νάρθηκας. Το μνημείο φέρει πολλές επιδιορθώσεις και προσκτίσματα, που αλλοιώνουν την αρχική του μορφή, η οποία τοποθετείται στον 15 ο αιώνα. Σπαράγματα του αρχικού ζωγραφικού διακόσμου, παλαιολόγειας εποχής, σώζονται στο ιερό βήμα και στα εσωράχια των τόξων ενώ σε ορισμένα σημεία του ναού υπάρχει και μεταγενέστερο στρώμα τοιχογραφιών.

51 Ναός Αγίου Ιωάννου Θεολόγου Παλιούρι, Καρδίτσα

52 Ναός Αγίου Ιωάννου Θεολόγου Παλιούρι, Καρδίτσα

53 Ευχαριστώ για την προσοχή σας