ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑ: ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΟ ΟΤΗΣΗ-ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ ΣΤΕ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝ ΡΕΑΣ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑ: ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΟ ΟΤΗΣΗ-ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ ΣΤΕ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝ ΡΕΑΣ ΑΝ ΡΟΥΛΑΚΗ ΜΑΡΙΑ (Α.Μ. 1340200000034) ΑΘΗΝΑ ΜΑΙΟΣ 2004

ΙΑΓΡΑΜΜΑ Ι. Ορισµός Α. Αµεση η συνταγµατική και έµµεση ή νοµοθετική εξουσιοδότηση. Β. Εξουσιοδότηση για την έκδοση κανόνων δικαίου. Γ. Τακτική εξουσιοδότηση του άρθρου 43 του Συντάγµατος η οποία συµπεριλαµβάνει τα εκετελεστικά διατάγµατα παρ. 1, τα κανονιστικά διατάγµατα παρ.2 εδ.α, άλλες κανονιστικές πράξεις παρ.2 εδ.β και τέλος η γενική εξουσιοδότηση που παρέχεται µε νόµο πλαίσιο.. Εκτακτη εξουσιοδότηση του άρθρου 44 παρ.1 του Συντάγµατος που παρέχεται για την αντιµετώπιση έκτακτων συνθηκών. Ε. Εξαιρετική εξουσιοδότηση του άρθρου 48 του Συντάγµατος που παρέχεται για την αντιµετώπιση εξαιρετικών αναγκών. ΙΙ. Λόγοι καθιέρωσης και επέκτασης του θεσµού, σκοπός της κανονιστικής εξουσιοδότησης. ΙΙΙ. Σύντοµη ιστορική αναδροµή συνταγµατοποίησης της κανονιστικής εξουσιοδοτησης. ΙV. Αντικείµενο κανόνων που εκδίδονται βάσει κανονιστικής εξουσιοδότησης του άρθρου 43 παρ.2 και 43 παρ.4 και θέµατα που εξαιρούνται απο τη νοµοθετική εξουσιοδότηση µε ρητή συνταγµατική διάταξη ή που η εξαίρεση τους προκύπτει σαφώς απο τις συνταγµατικές διατάξεις. V. Προυποθέσεις εγκυρότητας-συνταγµατικότητας της κανονιστικής εξουσιοδότησης. Α. Ειδική και ορισµένη κανονιστική εξουσιοδότηση. Β. Κρατούσα άποψη πάγια νοµολογία-υποστηριζόµενη άποψη της θεωρίας. VΙ. Κανονιστική εξουσιοδότηση άρθρου 43 παρ.2 Α. Κανονιστικά διατάγµατα ειδικής εξουσιοδότησης εδ.α. 1. Παραγωγή προτευόντων κανόνων δικαίου που εισάγουν νέα ουσιαστική ρύθµιση.

2. Εξουσιοδοτούν και εξουσιοδοτούµενο όργανο της κανονιστικής εξουσιοδότησης του άρθρου 43 παρ.2 α. 3. Ειδική εξουσιοδότηση ειναι εξουσιοδότηση ευρεία. Β. Εξουσιοδότηση για έκδοση κανονιστικών πράξεων απο άλλα όργανα της διοίκησης προκειµένου να ρυθµιστούν α)ειδικότερα θέµατα, β)θέµατα µε τοπικό ενδιαφέρον, γ) θέµατα µε χαρακτήρα τεχνικό η λεπτοµερειακό. VII. Κανονιστική εξουσιοδότηση άρθρου 43 παρ.4. Α. Ορισµός κανονιστικά διατάγµατα γενικής εξουσιοδότησης. Β. ιαφορές που παρουσιάζει σε σύγκριση µε την ειδική κανονιστική εξουσιοδότηση. VIII. Η ουσιαστική ισχύς και η αναδροµικότητα των κανονιστικών πράξεων. Επιτρέπεται επανειληµµένη χρήση της εξουσιοδότησης; IX. Τυπική ισχύς κανονιστικών πράξεων της διοικήσεως. Χ. Φύση κανονιστικής αρµοδιότητας- διακριτική ευχέρεια ή δέσµια αρµοδιότητα; ΧΙ. Παροχή υπεξουσιοδότησης. ΧΙΙ. Συµπέρασµα. ΧΙΙΙ. Περίληψη-Λήµµατα.

ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΟ ΟΤΗΣΗ-ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ ΣΤΕ. I.ΟΡΙΣΜΟΣ Κανονιστική εξουσιοδότηση είναι η παρεχόµενη προς τη διοίκηση, από το συντακτικό ή τον κοινό νοµοθέτη, εξουσιοδότηση για την έκδοση κανόνων δικαίου µε την µορφή των κανονιστικών πράξεων, µε σκοπό την διευκόλυνση του νοµοθετικού έργου ή την αντιµετώπιση έκτακτων περιπτώσεων ή και κινδύνων. 1 Α. Αµεση ή Συνταγµατική και Έµµεση ή Νοµοθετική. Στην εξουσιοδότηση διακρίνεται το εξουσιοδοτούν και το εξουσιοδοτούµενο όργανο. Εξουσιοδοτούν όργανο είναι ο συντακτικός ή ο κοινός νοµοθέτης. Με βάση το όργανο αυτό διακρίνεται η εξουσιοδότηση σε άµεση ή συνταγµατική και σε έµµεση ή νοµοθετική. Η διάκριση έχει την έννοια ότι στην περίπτωση της συνταγµατικής εξουσιόδοτησης, που αποτελεί την εξαίρεση, δεν µεσολαβεί νόµος, ενώ είναι απαραίτητη η µεσολάβηση αυτή στην νοµοθετική εξουσιοδότηση, που αποτελεί τον κανόνα.η κανονιστική εξουσιοδότηση παρέχεται προς την διοίκηση. 1 Βλ.Ανδρέα Γ. ηµητρόπουλο, Γενική Συνταγµατική Θεωρία τοµ.α 2001, σελ. 198. 1

Κανονιστική εξουσιοδότηση είναι εξουσιοδότηση για την έκδοση κανόνων δικαίου. Αποτελεί το νοµικό µηχανισµό, µε τον οποίο καθίσταται δυνατή η θέσπιση κανόνων δικαίου από την διοίκηση. 2 Β. Τακτική κανονιστική εξουσιοδότηση. Περαιτέρω η κανονιστική εξουσιοδότηση διακρίνεται σε τακτική και έκτακτη µε κριτήριο τις συνθήκες υπό τις οποίες παρέχεται και τους σκοπούς που εξυπηρετεί. Η τακτική εξουσιοδότηση προβλέπεται από το άρθρο 43 του Συντάγµατος. Παρέχεται σε οµαλές συνταγµατικοπολιτικές συνθήκες και διαπλάσσεται ως εξής στο άρθρο 43: Η πρώτη παράγραφος αναφέρεται στα εκτελεστικά διατάγµατα. Αυτά εκδίδονται χωρίς τη µεσολάβηση ειδικής διάταξης που να παρέχει κανονιστική εξουσιοδότηση στον Πρόεδρο της ηµοκρατίας (πρόκειται δηλαδή για άµεση εξουσιότηση), ο οποίος εκδίδει τα αναγκαία διατάγµατα για την εκτέλεση των νόµων και δεν µπορεί ποτέ να αναστείλει την εφαρµογή τους ούτε να εξαιρέσει κανέναν από την εκτέλεσή τους. Τα εν λόγω διατάγµατα θέτουν δευτερεύοντες κανόνες δικαίου και είναι κανονιστικά 3. Στη δεύτερη παράγραφο ρυθµίζεται η κανονιστική εξουσιοδότηση βάσει ειδικής νοµοθετικής διάταξης (πρόκειται δηλαδή για έµµεση εξουσιοδότηση). Το πρώτο εδάφιο της δεύτερης παραγράφου ρυθµίζει τα κανονιστικά διατάγµατα (που εκδίδονται από τον Πρόεδρο της 2 Για όλα τα παραπάνω βλ.ανδρέα Γ. ηµητρόπουλο, όπου παραπάνω σελ.198. 3 Βλ. Επ. Π. Σπηλιωτόπουλο, Εγχειρίδιο ιοικητικού ικαίου τοµ. Ι, εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα Κοµοτηνή 2001, σελ. 65. 2

ηµοκρατίας), ενώ το δεύτερο εδάφιο τις άλλες κανονιστικές πράξεις (που εκδίδονται από άλλα όργανα της διοίκησης) 4. Τέλος στην παράγραφο 4 του άρθρου 43 προβλέπεται η έκδοση κανονιστικών διαταγµάτων βάσει γενικής νοµοθετικής εξουσιοδότησης που περιέχεται σε «νόµο-πλαίσιο». Στο πλαίσιο της παρούσας εργασίας θα ασχοληθούµε µε την τακτική κανονιστική εξουσιοδότηση και συγκεκριµένα µε τα κανονιστικά διατάγµατα ειδικής και γενικής εξουσιοδότησης, καθώς και µε τις άλλες κανονιστικές πράξεις της διοίκησης που µπορούν να εκδοθούν βάσει του άρθρου 43 παρ.2 εδ.β, καθώς για αυτά έχει υπάρξει πλούσια νοµολογία από το Συµβούλιο της Επικρατείας, την οποία και θα παρουσιάσουµε. Γ. Έκτακτη κανονιστική εξουσιοδότηση. Το άρθρο 44 παρ.1 του Συντάγµατος προβλέπει για την αντιµετώπιση έκτακτων συνθηκών την έκδοση πράξεων νοµοθετικού περιεχοµένου. Πρόκειται για συνταγµατική ή άµεση εξουσιοδότηση, που παρέχεται στην διοίκηση απευθείας από τον συντακτικό νοµοθέτη. Το εξουσιοδοτούµενο όργανο είναι σύνθετο όργανο, που αποτελείται από τον πρόεδρο της ηµοκρατίας και το υπουργικό συµβούλιο. Οι πράξεις νοµοθετικού περιεχοµένου εκδίδονται από τον Πρόεδρο της ηµοκρατίας µετά από πρόταση του υπουργικού συµβουλίου. Είναι εξουσιοδότηση ευρεία, χωρίς καταρχήν περιορισµό του αντικειµένου της. 5 4 Βλ.Ανδρέα Γ. ηµητρόπουλο, όπου παραπάνω σελ.201.σελ.202. 5 Βλ.Ανδρέα Γ. ηµητρόπουλο, όπου παραπάνω σελ.199,σελ. 204. 3

. Εξαιρετική κανονιστική εξουσιοδότηση. Η εξαιρετική κανονιστική εξουσιοδότηση που προβλέπεται στο άρθρο 48 του Συντάγµατος παρέχεται για την αντιµετώπιση εξαιρετικών αναγκών, που προκύπτουν από τους εξαιρετικούς, αλλά και εσωτερικούς κινδύνους. Προϋπόθεση της εξαιρετικής εξουσιοδότησης είναι το ότι ήδη έχουν τεθεί σε εφαρµογή τα µέτρα κατάστασης ανάγκης. Η εξαιρετική εξουσιοδότηση παρέχεται απευθείας από το Σύνταγµα, είναι εποµένως άµεση ή συνταγµατική εξουσιοδότηση. 6 II. ΛΟΓΟΙ ΚΑΘΙΕΡΩΣΗΣ ΚΑΙ ΕΠΕΚΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ, ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΤΑΚΤΙΚΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗΣ ΕΞΟΥΣΙΟ- ΟΤΗΣΗΣ. Οι λόγοι που συνέβαλαν στην καθιέρωση και επέκταση αυτού του θεσµού στα σύγχρονα κράτη είναι πολλοί. Κατ αρχάς ο όγκος του νοµοθετικού έργου που απαιτείται για τη ρύθµιση των ποικίλων και διαρκώς εξελισσόµενων κοινωνικοοικονοµικών σχέσεων κατέστησε αδύνατη την αποκλειστική άσκηση της νοµοθετικής εξουσίας από τη Βουλή λόγω έλλειψης χρόνου. Ειδικότερα η τεχνική φύση ρυθµιστέων θεµάτων, η ανάγκη ταχείας προσαρµογής στην πραγµατικότητα, η µικρή σηµασία κάποιων θεµάτων, η µυστικότητα, που πολλές φορές απαιτείται σε τέτοιου είδους ρυθµίσεις και η αιφνιδιαστική θέσπιση τους και κυρίως 6 Βλ.Ανδρέα Γ. ηµητρόπουλο, όπου παραπάνω σελ.206. 4

η αδυναµία του νοµοθέτη να ρυθµίσει ρητά κάθε περίπτωση και να προβλέψει µε τρόπο ρεαλιστικό όλες τις µέλλουσες ιδιοτυπίες της εφαρµογής του νόµου οδήγησαν στην ανάθεση της νοµοθετικής αρµοδιότητας και στη ιοίκηση. Η κανονιστική εξουσιοδότηση θεωρείται καταρχήν απαραίτητη για την υποβοήθηση του νοµοθετικού έργου, σε οµαλές συνταγµατικοπολιτικές συνθήκες ( αρθρ.43, τακτική κανονιστική εξουσιοδότηση) 7. III.ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑ ΡΟΜΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗΣ ΕΞΟΥΣΙΟ ΟΤΗΣΗΣ. Στην Ελλάδα η νοµοθετική εξουσιοδότηση συνταγµατοποιήθηκε µόλις το 1952 µε την εξ αντιδιαστολής ερµηνεία του άρθρου 59 παρ.2. Ωστόσο και πριν από το Σύνταγµα του 1952 ήταν επιτρεπτή βάσει συµπληρωµατικού εθίµου που είχε διαµορφωθεί 8. Το Σύνταγµα του 1975 καθιερώνει ρητά αυτή την ευχέρεια στα άρθρα 43 παρ.2 και παρ.4. Η τρίτη παράγραφος του άρθρου 43 που αναφερόταν στα οργανωτικά διατάγµατα καταργήθηκε µε την αναθεώρηση του 1986. Με την αναθεώρηση του 2001 το άρθρο 43 έµεινε ως είχε. 7 Βλ. ηµ. Τσάτσο, Συνταγµατικό ίκαιο, τόµος α 1985, σελ. 245-246, ηµ. Αποστολίδη, Η θεωρία της Κυβερνητικής νοµοθεσίας, 1954, σελ. 62-63, Επ. Σπηλιωτόπουλο, όπου παραπάνω, σελ. 74-75, Πρ. αγτόγλου, Γενικό ιοικητικό ίκαιο, τόµος Ι, 1997, σελ. 60, Αρ. Μάνεση, Συνταγµατική Θεωρία και Πράξη, 1980, σελ. 277, Ανδρέα Γ. ηµητρόπουλο, όπου παραπάνω, σελ. 199. 8 Βλ. ηµ.αποστολίδη, όπου παραπάνω σελ.69, Αθ.Ράικο, Συνταγµατικό ίκαιο τεύχος β,1989 σελ.323, Επ.Π.Σπηλιωτόπουλο όπου παραπάνω σελ.68. 5

IV. ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΩΝ ΚΑΝΟΝΩΝ ΠΟΥ ΘΕΣΠΙΖΟΝΤΑΙ ΒΑΣΕΙ ΤΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗΣ ΕΞΟΥΣΙΟ ΟΤΗΣΗΣ. Αντικείµενο των κανόνων που θεσπίζονται βάσει κανονιστικής εξουσιοδότησης µπορεί να είναι κάθε θέµα, το οποίο µπορεί να ρυθµιστεί µε νοµοθετική πράξη εκτός από εκείνα που εξαιρούνται από τη κανονιστική εξουσιοδότηση µε ρητή συνταγµατική διάταξη ή που η εξαίρεση τους προκύπτει σαφώς από τις συνταγµατικές διατάξεις. Τέτοιες εξαιρέσεις προβλέπονται στα ακόλουθα άρθρα του Συντάγµατος: 27 ( µεταβολή των ορίων της επικράτειας και ξένη στρατιωτική δύναµη στην Ελληνική επικράτεια), 28 παρ.2 ( αναγνώριση αρµοδιοτήτων σε όργανα διεθνών οργανισµών) και παρ.3 ( περιορισµοί στην άσκηση της εθνικής κυριαρχίας ), 33 παρ.3 ( καθορισµός της χορηγίας προς τον Πρόεδρο της ηµοκρατίας ) και 36 παρ.2 και 4 ( κύρωση των διεθνών συνθηκών ), 47 παρ.3 ( παροχή αµνηστίας ), 51παρ.1 ( αριθµός των βουλευτών ) 54 παρ.1 ( εκλογικό σύστηµα και εκλογικές περιφέρειας ), άρθρο 75 παρ.1 ( η αυθεντική ερµηνεία των νόµων ), 78 ( φορολογία, φορολογικές απαλλαγές και απονοµή συντάξεων. Η απαγόρευση της εξουσιοδότησης που προβλέπεται στην παρ.4 του άρθρου δεν ισχύει στην περίπτωση των λεγόµενων ανταποδοτικών τελών, δηλαδή των τελών που επιβάλλονται µε ειδική αντιπαροχή ( ΣΕ 3222/1968) όπως π.χ είναι τα τέλη καθαριότητας των δήµων και κοινοτήτων. Επίσης από την απαγόρευση της κανονιστικής εξουσιοδότησης εξαιρούνται και τα θέµατα που ορίζονται στις παραγράφους 4 2 ο εδάφιο και 5) και 79 ( ψήφιση του προϋπολογισµού). 6

Εξάλλου, κατά την παρ.5 του άρθρου 43, τα θέµατα που ανήκουν στην αρµοδιότητα της Ολοµέλειας της Βουλής ( Σ. άρθρο 72 παρ.1 ) δεν µπορούν να αποτελέσουν αντικείµενο της εκτεταµένης εξουσιοδότησης, την οποία προβλέπει το άρθρο 43 παρ.4, ενώ µπορούν να είναι αντικείµενο της εξουσιοδότησης που προβλέπει η παράγρ. 2 του ίδιου άρθρου. εν µπορεί όµως να χορηγηθεί νοµοθετική εξουσιοδότηση µε νόµο πλαίσιο για τη ρύθµιση της άσκησης ατοµικού δικαιώµατος, ενώ µπορεί να χορηγηθεί για τον ίδιο σκοπό εξουσιοδότηση βάσει της παραγρ.2 του άρθρου 43 9. V. ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΤΑΚΤΙΚΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗΣ ΕΞΟΥΣΙΟ ΟΤΗΣΗΣ. Όπως και κατά το συνταγµατικό έθιµο που ίσχυσε προηγουµενώς ( ΣΕ197/1945, ΑΠ 1194/1979, ΝΟΒ 27, 1256), για να είναι συνταγµατικώς επιτρεπτή η κανονιστική εξουσιοδότηση πρέπει να είναι ειδική και ορισµένη (ΣΕ 1466/1995, 1394/1997) 10. Με τη νοµολογία του 9 Για όλα τα παραπάνω ζητήτηµατα βλ.επ.π.σπηλιωτόπουλο όπου παραπάνω σελ.73-74. 10 Βλ.Επ.Π.Σπηλιωτόπουλο όπου παραπάνω 68-69, ΣΕ 1466/1995 Ελληνική Αστυνοµία. Κρίσεις αξιωµατικών της ΕΛΑΣ. Σύνταγµα. Νοµοθετική εξουσιοδότηση. Ορια αυτής. Ανίσχυρη η προβλεπόµενη στο Π 499/89 έκτακτη, µόνον για το έτος 1989, κρίση των αξιωµατικών της ΕΛΑΣ, ανεξαρτήτως της συνδροµής των προυποθέσεων του άρθρου 14 Ν. 671/77, διότη βρίσκεται εκτός των ορίων της νοµοθετικής εξουσιοδότησης του άρθρου 1 παρ. 1 Ν. 1590/86. Αντίθετα η µειοψηφία. Ακύρωση της προσβαλλόµενης απόφασης του Ανωτάτου Συµβουλίου της ΕΛΑΣ, µε την οποία κρίθηκε ο αιτών ως ευδοκίµως τερµατίσας τη σταδιοδροµία του και αποστρατευτέος. ΣΕ 1394/1997 Οργανισµοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Με το πδ 552/1989 µεταβιβάστηκε στους ΟΤΑ η αρµοδιότητα χορηγήσεως 7

ΣΕ, έχει διαµορφωθεί το κριτήριο του χαρακτήρα της κανονιστικής εξουσιοδότησης ως ειδικής: είναι ο συγκεκριµένος καθορισµός των θεµάτων που περιλαµβάνονται σ αυτήν, τα οποία πρέπει ή µπορεί να ρυθµιστούν µε τις κανονιστικές πράξεις που θα εκδοθούν (ΣΕ 2309/1992) 11. Η ευρύτητα της εξουσιοδότησης, δηλαδή µεγάλος αριθµός των θεµάτων δεν επηρεάζει το κύρος της εξουσιοδοτικής διάταξης, εφόσον τα θέµατα είναι επαρκώς καθορισµένα (ΣΕ 1467/1995 ) 12. Η των αδειών ίδρυσης των καταστηµάτων υγειονοµικού ενδιαφέροντος. Η εξουσιοδοτική όµως διάταξη του άρθρου 8 παρ. 1 του ν. 1416/1984, ως µη ειδική, αντίκειται στο άρθρο 43 παρ. 2 του Συντάγµατος και συνεπώς είναι ανίσχυρο και το ανωτέρω πδ. Ο λόγος αυτός ακυρώσεως ερευνάται αυτεπαγγέλτως. Η διάταξη του άρθρου 28 παρ. 10 του ν. 2130/93 δεν καταλαµβάνει και τις εκδοθείσες πράξεις χορηγήσεως αδειών ιδρύσεως κατά το πδ 552/89 που είχαν προσβληθεί µε αίτηση ακύρωσης πριν από την έναρξη ισχύος του Ν. 2130/1993, αφού διαφορετικά θα κύρωνε µη νόµιµες ατοµικές πράξεις προσβληθείσες ενώπιον του ΣτΕ και θα ήταν αντισυνταγµατική. εκτή η αίτηση ακύρωσης. 11 Βλ.Επ.Π.Σπηλιωτόπουλο όπου παραπάνω σελ.69, ΣΕ 2309/1992 ΟΤΑ. Εξουσιοδοτική διάταξη άρθρ. 8 ν. 1416/84, επιτρέπουσα τη µεταβίβαση στους ΟΤΑ πάσης αρµοδιότητος που ασκείται από κάθε όργανο της κεντρικής και περιφερειακής ιοίκησης. Μοναδικό κριτήριο για τη µεταβίβαση να αφορά η αρµοδιότητα σε υποθέσεις "τοπικού χαρακτήρα".αντίθετη της εξουσιοδότησης αυτής στο άρθρο 43 παρ. 2 Σ. ως αόριστης και ευρύτατης. εν καθίσταται ειδική η παραπάνω εξουσιοδοτική διάταξη έστω και αν θεωρηθεί ότι παραπέµπει στην έννοια της "τοπικής υποθέσεως". εκτή η αίτηση ακύρωσης κατά των προσβαλλοµένων πράξεων που έχουν ως έρεισµα το π.δ. 552/89 εκδοθέν επι τη βάση ανίσχυρης εξουσιοδιοτικής διάταξης και δια του οποίου µη αδειών ιδρύσεως καταστηµάτων υγειονοµικού ενδιαφέροντος. Μειοψηφία. 12 Βλ.Επ.Π.Σπηλιωτόπουλο όπου παραπάνω, ΣΕ 1467/1995 Ελληνική Αστυνοµία. Κρίσεις ανωτέρων και ανωτάτων αξιωµατικών της ΕΛΑΣ. Κρίνεται ως ανίσχυρη η προβλεπόµενο στο Π 499/89 έκτακτη, µόνον για το έτος 1989, κρίση των αξιωµατικών της ΕΛΑΣ, ανεξαρτήτως της συνδροµής των προυποθέσεων του άρθρου 10 Ν. 671/77, διότι βρίσκεται εκτός των ορίων της παρεχόµενης από το άρθρο 1 παρ. 1 Ν. 1590/86 νοµοθετικής εξουσιοδότησης. Αντίθετη µειοψηφία. Ακύρωση της προσβαλλόµενης απόφασης του 8

εξειδίκευση εξαρτάται κάθε φορά από τη γενικότητα των όρων που χρησιµοποιούνται στην εξουσιοδοτική διάταξη. Επικρατεί δε η τάση, όταν οι όροι αυτοί δεν έχουν επαρκώς καθορισµένο περιεχόµενο είτε από τις διατάξεις της νοµοθεσίας είτε από την κοινή επιστηµονική και διοικητική πείρα, τα θέµατα να περιγράφονται λεπτοµερέστερα. 13 Στη θεωρία σε αντίθεση µε την πάγια νοµολογία του ΣτΕ έχει διαχωριστεί το χαρακτηριστικό oρισµένη από το ειδική επιπροσθέτως προσδιοριζόµενο και υποστηρίζεται ότι η κανονιστική εξουσιοδότηση πρέπει να έχει επαρκή κριτήρια (ΣΕ 2309/1992), γενικές αρχές και κατευθύνσεις που καθορίζουν κατά βάση τα πλαίσια της ρύθµισης των θεµάτων τα οποία αφορά (ΣΕ 478/1989). Σύµφωνα µε τις µεµονωµένες αποφάσεις του ΣτΕ που αποδέχονται αυτή την άποψη η κανονιστική εξουσιοδότηση είναι αντισυνταγµατική όταν κρίνεται ως γενική και αόριστη (ΣΕ 2309/1992), οι δε κανονιστικές πράξεις που έχουν εκδοθεί βάσει αυτής πάσχουν ακυρότητα. 14 Ανωτάτου Συµβουλίου της ΕΛΑΣ, µε την οποία ο αιτών κρίθηκε ευδοκίµως τερµατίσας την σταδιοδροµία του και αποστρατευτέος 13 Βλ.Επ.Π.Σπηλιωτόπουλο όπου παραπάνω σελ.69 14 Βλ.Επ.Π.Σπηλιωτόπουλο όπου παραπάνω σελ.69. 9

VI. ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΟ ΟΤΗΣΗ ΑΡΘΡΟΥ 43 ΠΑΡ.2. Α. ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΑ ΙΑΤΑΓΜΑΤΑ ΕΙ ΙΚΗΣ ΕΞΟΥΣΙΟ ΟΤΗΣΗΣ (ΑΡΘΡΟ 43 ΠΑΡ. 3 Ε. Α ) Τα κανονιστικά διατάγµατα περιέχουν κανόνες δικαίου. Οι κανόνες που εισάγονται µε τα κανονιστικά διατάγµατα είναι πρωτεύοντες, δηλαδή εισάγουν νέα ουσιαστική ρύθµιση, σε αντίθεση προς τα εκτελεστικά, τα οποία περιέχουν δευτερεύοντες κανόνες δικαίου. Τα κανονιστικά διατάγµατα θεσπίζουν νέα δικαιώµατα και υποχρεώσεις, καθώς και νέες αρµοδιότητες. Αποτελούν τις σπουδαιότερες κανονιστικές πράξεις τις διοίκησης, διότι περιέχουν, σε σύγκριση µε άλλες κανονιστικές πράξεις, τα σπουδαιότερα θέµατα. Η εξουσιοδότηση που ρυθµίζεται στο άρθρο 43 παρ.2 α είναι εξουσιοδότηση νοµοθετική. Για την έκδοση κανονιστικού διατάγµατος απαιτείται µεσολάβηση νόµου. εν είναι εποµένως δυνατή η έκδοση κανονιστικού διατάγµατος αν δεν προβλέπεται από διάταξη νόµου. Εξουσιοδοτούν όργανο είναι κατά συνέπεια ο κοινός νοµοθέτης. Παράλληλα το εξουσιοδοτούµενο όργανο είναι σύνθετο όργανο, που αποτελείται από τον Πρόεδρο της ηµοκρατίας και τον αρµόδιο κατά περίπτωση υπουργό.η εξουσιοδότηση για την έκδοση κανονιστικών διαταγµάτων είναι εξουσιοδότηση ειδική. Είναι επίσης εξουσιοδότηση ευρεία. ηλαδή επιτρέπεται καταρχήν για οποιοδήποτε θέµα, χωρίς περιορισµούς του αντικειµένου της. 15 15 Βλ.Ανδρέα Γ. ηµητρόπουλο όπου παραπάνω σελ.203 10

Β. ΕΞΟΥΣΙΟ ΟΤΗΣΗ ΓΙΑ ΕΚ ΟΣΗ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΩΝ ΠΡΑΞΕΩΝ ΑΠΟ ΑΛΛΑ ΟΡΓΑΝΑ ΤΗΣ ΙΟΙΚΗΣΗΣ (ΑΡ. 43 ΠΑΡ. 2 Ε. Β ) Το εδάφιο β της δεύτερης παραγράφου του άρθρου 43 επιτρέπει, κατ εξαίρεση την παροχή κανονιστικής εξουσιοδότησης για την έκδοση κανονιστικών πράξεων από άλλα όργανα της διοίκησης µόνο για τη ρύθµιση ειδικότερων θεµάτων ή θεµάτων τοπικού ενδιαφέροντος ή τεχνικού ή λεπτοµερειακού χαρακτήρα. Εχει δε κριθεί ότι θέµατα σχετικά µε την προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος δεν έχουν τοπικό ενδιαφέρον (ΣΕ 358/1998) 16 ούτε είναι τεχνικού ή λεπτοµερειακού χαρακτήρα. (i) Ο χαρακτηρισµός των θεµάτων ως ειδικότερων δηµιουργεί σοβαρά ερµηνευτικά προβλήµατα. Κατά την πάγια νοµολογία του ΣΕ (βλ. ενδεικτικά ΣΕ 358/1998), ειδικότερα είνα τα θέµατα εκείνα, των οποίων το αντικείµενο αποτελεί µερικότερη περίπτωση του θέµατος που αποτελεί κύριο αντικείµενο της νοµοθετικής ρύθµισης (ΣΕ 2701/1996, 4025/1998, 1101/2002) 17. ηλαδή, το κριτήριο αυτό χαρακτηρισµού του θέµατος ως 16 ΣΕ 358/1998 Σύνταγµα. Νοµοθετική εξουσιοδότηση. Προστασία οικιστικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος. Ορια ρυθµιστικής εξουσίας της διοίκησης. Ο καθορισµός ορίων καθώς και όρων και περιορισµών δοµήσεως των παράκτιων οικισµών, αποτελεί ζήτηµα που συνδέεται µε την προστασία ζωτικού τοµέα του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, και για τον λόγο αυτό µπορεί να ρυθµιστεί µόνον µε Προεδρικό ιάταγµα. Ακύρωση της σχετικής αποφάσεως του Νοµάρχη ωδεκαννήσου. Επ.Π.Σπηλιωτόπουλο όπου παραπάνω σελ.69. 17 ΣΕ 2701 /1996 Σχολή Εκπαιδευτικών Λειτουργών Επαγγελµατικής και Τεχνικής Εκπαιδεύσεως (ΣΕΛΕΤΕ). Κριτήρια επιλογής ιδιωτών ως σπουδαστών της Σχολής. Η 11

εξουσιοδότηση του άρθρου 5 παρ. 5 του νδ 789/1970 αφορά τον Πρόεδρο της ηµοκρατίας για την έκδοση προεδρικών διαταγµάτων και όχι τον Υπουργό Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων για την έκδοση υπουργικών αποφάσεων. εκτή η αίτηση ακυρώσεως λόγω αναρµοδιότητας του Υπουργού Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων. ), ΣΕ 4025/1998 Υπόθεση Καζίνο. Αίτηση ακύρωσης της απόφασης του Υφυπουργού Οικονοµικών, µε την οποία επιβλήθηκε στους κατόχους αδειών ίδρυσης και λειτουργίας καζίνων του ν. 2206/1994 η υποχρέωση έκδοσης εισιτηρίου εισόδου για κάθε πελάτη. Η επιβολή του εισιτηρίου αυτού αποτελεί έµµεσο περιορισµό για λόγους δηµοσίου συµφέροντος. Με το µέτρο αυτό δεν επιδιώκεται η δηµιουργία κρατικών εσόδων αλλά σκοπείται αφ' ενός ο έλεγχος της συναλλακτικής δραστηριότητας των καζίνων, αφετέρου η αποθάρρυνση της συµµετοχής στα τυχερά παίγνια των προερχοµένων από χαµηλές εισοδηµατικές τάξεις προσώπων. Η διάταξη της παραγράφου 10 του άρθρου 2 του ν. 2206/1994 δεν αντίκειται στο άρθρο 78 του Συντάγµατος. Αντίθετη µειοψηφία. Η ανωτέρω διάταξη δεν αντίκειται ούτε στο άρθρο 43 παρ. 2 του Συντάγµατος. Οι όροι που περιέχονται στην απόφαση του Υπουργού Τουρισµού για την παραχώρηση της άδειας ίδρυσης και λειτουργίας του καζίνου και της σχετικής σύµβασης δεν µπορούν να κατισχύουν των διατάξεων του νόµου. Η επιβολή εισιτηρίου δεν συνιστά απρόβλεπτη και αιφνίδια ενέργεια της ιοίκησης, η οποία ανέτρεψε προϋφισταµένη και ευνοϊκή ρύθµιση και δεν υφίσταται παράβαση της αρχής της προστασίας της δικαιολογηµένης εµπιστοσύνης. Απορρίπτεται η αίτηση ακύρωσης. Παρατήρηση : Οµοιες οι 4026, 4027/1998 ΣτΕ Ολοµέλεια.ΣΕ 1101/2002 Εργα Ολυµπιακών Αγώνων. Ν. 2730/1999. Κατά την έννοια της περ. 3 της παρ. 2 του άρθρου 2, ως χώρο εντός σχεδίου πόλεως νοούνται και αυτοί που έχουν ενταχθεί σε περιορισµένο ρυµοτοµικό σχέδιο, όταν, δηλαδή, κατ εφαρµογήν των διατάξεων του άρθρου 26 του Ν. 1337/1983, µε Προεδρικό ιάταγµα, ύστερα από πρόταση του ΥΠΕΧΩ Ε, έχουν καθοριστεί, µε χωροταξικά και πολεοδοµικά κριτήρια, χώροι, εκτός των εγκεκριµένων σχεδίων πόλεων και εκτός ορίων οικισµών προ του 1923, για την ανέγερση κτιρίων δηµοσίων, δηµοτικών και κοινής ωφέλειας σκοπών και έχουν, επίσης, ορισθεί γενικά οι όροι και οι περιορισµοί δόµησής τους. Η ανωτέρω εξουσιοδοτική διάταξη είναι ειδική και ορισµένη, αναφέρεται δε σε ειδικώτερο θέµα και, συνεπώς, ορθώς χορηγείται εξουσιοδότηση προς τον ΥΠΕΧΩ Ε να ορίσει όρους και περιορισµούς δόµησης για το υπό κρίσιν Ολυµπιακό έργο. Αντίθετη η µειοψηφία. Η κατά το άρθρο 174 του Κώδικα Βασικής Πολεοδοµικής Νοµοθεσίας διαδικασία απαιτείται να τηρηθεί, προκειµένου περί Ολυµπιακών Εργων που πρόκειται να κατασκευαστούν στις εκτός σχεδίου περιοχές, Επ.Π.Σπηλιωτόπουλο όπου παραπάνω σελ.69. 12

ειδικότερου είναι ποσοτικό σε σχέση προς το συγκεκριµένο θέµα, το οποίο ήδη ρυθµίζει η νοµοθετική πράξη που παρέχει την εξουσιοδότηση. Το κριτήριο όµως µπορεί να είναι και ποιοτικό και να συνίσταται στη σπουδαιότητα του θέµατος ( πχ. η οριοθέτηση υφιστάµενου παραδοσιακού οικισµού). Έχει κριθεί ότι ο προσδιορισµός του χρόνου προβολής των πολιτικών κοµµάτων από τα ιδιωτικά ραδιοτηλεοπτικά µέσα κατά την προεκλογική περίοδο έχει χαρακτήρα ειδικότερου θέµατος.επίσης στην περίπτωση που µε νοµοθετική πράξη προγενέστερη από το Σύνταγµα του 1975 είχε χορηγηθεί νοµοθετική εξουσιοδότηση προς ένα υπουργό για τη ρύθµιση θέµατος, το οποίο δεν έχει τα χαρακτηριστικά του εδαφίου β της παραγράφου 2 του άρθρου 43, µετά την ισχύ του Συντάγµατος του 1975, η εξουσιοδότηση νοείται ότι παρέχεται στον Πρόεδρο της ηµοκρατίας για την έκδοση διατάγµατος µε πρόταση του υπουργού αυτού. (ii) όσον αφορά στα θέµατα τοπικού ενδιαφέροντος έχει κριθεί ότι θέµατα σχετικά µε την προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος δεν έχουν τοπικό χαρακτήρα (ΣΕ358/1998). (iii) Τέλος θέµατα που έχουν λεπτοµερειακό χαρακτήρα είναι αυτά που για τη ρύθµισή τους αρκεί η θέσπιση δευτερευόντων κανόνων δικαίου. Πρέπει να σηµειωθεί ότι η κανονιστική εξουσιοδότηση προς άλλα διοικητικά όργανα, εκτός από τον Πρόεδρο της ηµοκρατίας, µπορεί να παρέχεται µε όρους ή µε περιορισµούς. Επίσης έχει κριθεί ότι η κατά νοµοθετική εξουσιοδότηση ρύθµιση θεµάτων σχετικών µε την οργάνωση 13

και άσκηση ενός ατοµικού δικαιώµατος, όπως είναι η άσκηση οποιουδήποτε επαγγέλµατος που ανάγεται στην οικονοµική ελευθερία, µπορεί να είναι αντικείµενο διατάγµατος και όχι υπουργικών αποφάσεων. 18 VII. ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΟ ΟΤΗΣΗ ΑΡΘΡΟΥ 43 ΠΑΡ.4. ΚΑΝΟΝΙΣΙΚΑ ΙΑΤΑΓΜΑΤΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΕΞΟΥΣΙΟ ΟΤΗΣΗΣ. Α.ΟΡΙΣΜΟΣ. Η παράγραφος 4 του άρθρου 43 προβλέπει την παροχή προς τον Πρόεδρο της ηµοκρατίας εκτεταµένης κανονιστικής εξουσιοδότησης µε νόµους, που καθορίζουν µόνο σε γενικό πλαίσιο τα θέµατα, τα οποία θα ρυθµιστούν µε τα κανονιστικά διατάγµατα. Ο εξουσιοδοτικός νόµος, ονοµάζεται νόµος-πλαίσιο, προέρχεται από την Ολοµέλεια της Βουλής και πρέπει να καθορίζει τις γενικές γραµµές και τις κατευθύνσεις, που θα ακολουθήσει η ιοίκηση κατά τη ρύθµιση των θεµάτων τα οποία περιλαµβάνονται στην εξουσιοδότηση, καθώς και τα χρονικά όρια για τη χρήση της εξουσιοδότησης, δηλαδή για την έκδοση των σχετικών κανονιστικών πράξεων. 19 Β. ΙΑΦΟΡΕΣ ΜΕ ΕΙ ΙΚΗ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΟ ΟΤΗΣΗ. 18 Βλ.Επ.Π.Σπηλιωτόπουλο όπου παραπάνω σελ.70 19 Βλ.Ανδρέα Γ. ηµητρόπουλο όπου παραπάνω σελ.204 14

Η γενική εξουσιοδότηση δεν είναι όπως η ειδική ευρεία αλλά περιορισµένη. Συγκεκριµένα δεν µπορούν να αποτελέσουν αντικείµενο της γενικής εξουσιοδότησης τα προβλεπόµενα στο άρθρο 72 παρ.1 θέµατα της αρµοδιότητας της ολοµέλειας της βουλής. Εξουσιοδοτούν όργανο είναι και στην περίπτωση της γενικής εξουσιοδότησης ο κοινός νοµοθέτης, πρόκειται δηλαδή για νοµοθετική εξουσιοδότηση. Όµως ο νόµος- πλαίσιο πρέπει οπωσδήποτε να ψηφιστεί από την ολοµέλεια της βουλής, ενώ η ειδική εξουσιοδότηση µπορεί να παρέχεται και από τµήµα της βουλής. Ο συντακτικός νοµοθέτης υποχρεώνει τον κοινό νοµοθέτη να θέτει χρονικό περιορισµό στην γενική χρήση της εξουσιοδότησης 18.Τέλος εξουσιοδοτούµενο όργανο είναι µόνο ο Πρόεδρος της ηµοκρατίας. VIII. ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΗ ΙΣΧΥΣ ΚΑΙ ΑΝΑ ΡΟΜΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΩΝ ΠΡΑΞΕΩΝ. ΕΠΑΝΕΙΛΗΜΜΕΝΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΟ ΟΤΗΣΗΣ. Οι κανονιστικές πράξεις αρχίζουν να ισχύουν από το χρόνο που ορίζουν ρητά οι ίδιες, δηλαδή είτε από τη δηµοσίευσή τους είτε από κάποια άλλη ηµεροµηνία. Μπορούν να έχουν αναδροµική ισχύ µόνο εφόσον ορίζεται ρητά από την εξουσιοδοτική διάταξη ή απορρέει από το σκοπό του νόµου. Επανειληµµένη χρήση της εξουσιοδότησης επιτρέπεται 15

εκτός αν αναφέρεται ρητά ότι η προβλεπόµενη κανονιστική πράξη θα εκδοθεί εφ άπαξ. 20 IX.ΤΥΠΙΚΗ ΙΣΧΥΣ ΤΩΝ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΩΝ ΠΡΑΞΕΩΝ ΤΗΣ ΙΟΙΚΗΣΕΩΣ. Από την άποψη της τυπικής ισχύος τους είναι ισοδύναµοι προς τους κανόνες που παράγονται από το νοµοθετικό όργανο. Μπορούν επίσης να τροποποιούν ή να καταργούν απευθείας ή έµµεσα, µε διάφορη ή µε αντίθετη ρύθµιση διατάξεις νοµοθετικών πράξεων, εκτός βέβαια από αυτές που παρέχουν την εξουσιοδότηση.τέλος µπορούν να θεσπίζουν αποκλίσεις από γενική αρχή του διοικητικού δικαίου, εφόσον προβλέπεται ρητά στην εξουσιοδοτική διάταξη. 21 X. ΦΥΣΗ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗΣ ΑΡΜΟ ΙΟΤΗΤΑΣ «ΙΑΚΡΙΤΙΚΗ ΕΥΧΕΡΕΙΑ Ή ΕΣΜΙΑ ΑΡΜΟ ΙΟΤΗΤΑ»; Η χρήση της παρεχόµενης εξουσιοδότησης απόκειται, εφόσον δεν προκύπτει σαφώς το αντίθετο από τη σχετική εξουσιοδοτική διάταξη, στη «διακριτική ευχέρεια» του εξουσιοδοτούµενου οργάνου, το οποίο και µόνο µπορεί να εκτιµήσει τη σκοπιµότητα της έκδοσης των κανονιστικών πράξεων. εν είναι δυνατό να υποχρεωθεί το όργανο αυτό στην έκδοση της κανονιστικής πράξης µε αίτηση ακυρώσεως κατά παράλειψης 20 Βλ.Αθ.Ράϊκο όπου παραπάνω σελ.177, Αρ.Μάνεση όπου παραπάνω σελ.287, Επ.Π.Σπηλιωτόπουλο όπου παραπάνω σελ.66, ηµ.τσάτσο όπου παραπάνω σελ.257-258. 21 Βλ.Επ.Π.Σπηλιωτόπουλο όπου παραπάνω σελ.72. 16

οφειλόµενης νόµιµης ενέργειας (ΣΕ 1709/1998) 22, εκτός εάν η εξουσιοδοτική πράξη επιβάλει την έκδοση της κανονιστικής πράξης εφόσον συντρέχουν ορισµένες αντικειµενικές προϋποθέσεις ή αν η έκδοση της κανονιστικής πράξης επιβάλλεται από συνταγµατικές διατάξεις όπως στην περίπτωση της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος. XI. ΠΑΡΟΧΗ ΥΠΕΞΟΥΣΙΟ ΟΤΗΣΗΣ. Καταρχήν η παροχή υπεξουσιοδότησης, η ανάθεση από το εξουσιοδοτούµενο όργανο σε άλλο διοικητικό όργανο να ασκήσει την κανονιστική αρµοδιότητά που του έχει χορηγηθεί µε νοµοθετική εξουσιοδότηση, απαγορεύεται (ΣΕ 3463/1998) 23. Επιτρέπεται µόνο στην 22 ΣΕ 1709/1998 Ιαµατικές πηγές. Ο χαρακτηρισµός µιας πηγής ως ιαµατικής γίνεται µε προεδρικό διάταγµα που εκδίδεται µε πρόταση του Υπουργού Τουρισµού µετά από γνώµη του Κεντρικού Συµβουλίου Υγείας. Το διάταγµα αυτό έχει κανονιστικό χαρακτήρα και η ιοίκηση δεν έχει υποχρέωση να προβεί στην έκδοσή του, αν και προβλέπεται στην παρ. 1 του άρθρου 1 του ν. 2188/1920 ότι η αναγνώριση πηγής ως ιαµατικής µπορεί να γίνει και µετά από αίτηση του ιδιοκτήτη, η οποία, εφόσον υποβληθεί, έχει την έννοια ευχής για την άσκηση της κανονιστικής αρµοδιότητας. Απορρίπτεται η αίτηση ακύρωσης της άρνησης του Υπουργού να ικανοποιήσει σχετικό αίτηµα, εκδίδοντας το σχετικό κανονιστικό διάταγµα, αφού δεν είχε τέτοια υποχρέωση. Επ.Π.Σπηλιωτόπουλο όπου παραπάνω σελ.73 23 ΣΕ 3463/1998 Καθορισµός, µε απόφαση του Υπουργού Εµπορίου, κατόπιν εξουσιοδότησης της Οικονοµικής Επιτροπής, της τιµής διάθεσης του κρατικού σίτου. Χορήγηση επιδοτήσεων από την ΕΟΚ για τις εξαγωγές και ορισµός ότι οι επιδοτήσεις αυτές 17

περίπτωση που υπάρχει ειδική διάταξη του εξουσιοδοτούµενου νόµου. Πρέπει να σηµειωθεί όµως ότι δεν αποτελεί ανεπίτρεπτει υπεξουσιοδότηση η ανάθεση, από την κανονιστική πράξη, σε άλλα όργανα της ρύθµισης επουσιωδών θεµάτων. ΧΙΙ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Η κανονιστική εξουσιοδότηση αποτελεί «φαινόµενο διασταύρωσης των εξουσιών» 24. Με την κανονιστική εξουσιοδότηση µέρος της νοµοθετικής λειτουργίας ασκείται όχι από τη νοµοθετική εξουσία αλλά από όργανα της διοικήσεως τα οποία µπορεί να µην είναι εκλεγµένα και εποµένως να µην διαθέτουν δηµοκρατική νοµιµοποίηση.πολλές είναι οι επιφυλάξεις που διατυπώνονται κατά καιρούς απέναντι στο φαινόµενο της εξουσιοδότησης. Η µεταβίβαση του νοµοθετικού έργου στη ιοίκηση παρουσιάζει µειονεκτήµατα : η έλλειψη δηµοσιότητας κατά τη διαδικασία θεσπίσεως των κανονιστικών πράξεων και διαταγµάτων, η αδυναµία θα αποδοθούν στο Ελληνικό ηµόσιο. Αγορά σίτου από την αναιρεσίβλητο εταιρεία, η οποία διατηρεί κυλινδρόµυλο, µε µειωµένες τιµές και είσπραξη από την Υ ΑΓΕΠ επιδοτήσεων, µέρος των οποίων επέστρεψε στο ηµόσιο. Ταµειακή βεβαίωση του υπολοίπου ποσού των επιδοτήσεων. Η Οικονοµική Επιτροπή δεν µπορούσε να προβαίνει σε έκδοση εκτελεστών πράξεων ιδία πράξεων κανονιστικού περιεχοµένου, ούτε να εκδόσει πράξη παρέχουσα νόµιµη υπεξουσιοδότηση στον Υπουργό Εµπορίου για την επιβολή υποχρέωσης απόδοσης των κοινοτικών επιδοτήσεων. Ορθώς ακυρώθηκε η απόφαση του Νοµάρχη και η ατοµική ειδοποίηση της αρµοδίας ΟΥ. Απορρίπτεται η αναίρεση. Επ.Π.Σπηλιωτόπουλο όπου παραπάνω σελ.73, Αθ.Ράϊκο όπου παραπάνω σελ.324. 24.Βλ.Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος όπου παραπάνω σελ.200. 25. Βλ.Π.Παραρά, Σύνταγµα 1975 CORPUS, 1982, σελ484 18

ασκήσεως κριτικής από την Αντιπολίτευση και η µη επίτευξη του καλύτερου δυνατού συµβιβασµού των αντιτιθέµενων συµφερόντων, 25 καθιστούν επιβεβληµένη την µε περίσκεψη χρήση της και την αποφυγή οποιασδήποτε υπερβολής. ΠΕΡΙΛΗΨΗ Κανονιστική εξουσιοδότηση είναι ο νοµικός µηχανισµός που καθιστά δυνατή τη θέσπιση κανόνων δικαίου απο τη διοίκηση. Ανάλογα µε το εξουσιοδοτούν όργανο διακρίνεται σε άµεση η συνταγµατική και έµµεση η νοµοθετική. Ανάλογα µε τις συνταγµατικοπολιτικές συνθήκες διακρίνεται σε α) τακτική (αρ.43), β) έκτακτη (αρ.44) και γ) εξαιρετική (αρ.48). Με βάση το εύρος της διακρίνεται σε γενική και ειδική. Με κριτήριο το αντικείµενο της σε ευρία και περιορισµένη. Στη ρύθµιση της τακτικής κανονιστικής εξουσιοδότησης υπάγονται τα εκετελεστικά διατάγµατα (αρ.43, παρ.1), τα κανονιστικά διατάγµατα (αρ.43, παρ.2α), οι κανονιστικές πράξεις άλλων οργάνων της διοίκησης (αρ.43, παρ.2β) και τα κανονιστικά διατάγµατα γενικής νοµοθετικής εξουσιοδότησης (αρ.43, παρ.4). Κατά κανόνα οι εξουσιοδότηση νόµου προς τα όργανα της διοίκησης πρέπει να ειναι ειδική και ορισµένη και µονο κατ εξαίρεση µπορεί να ειναι γενική. Γενική εξουσιοδότηση µπορεί να παρέχεται µόνο µε νόµο-πλαίσιο. Το εξουσιοδοτούµενο όργανο έχει κατά κανόνα διακριτική ευχέρεια να χρησιµοποιήσει την εξουσιοδότηση. Η παροχή υπεξουσιοδότησης καταρχήν απαγορεύεται. 19

ΛΗΜΜΑΤΑ Κανονιστική εξουσιοδότηση/ άµεση η συνταγµατική-έµµεση η νοµοθετική εξουσιοδότηση/ τακτική εξουσιοδότηση/ έκτακτη εξουσιοδότηση/ εξαιρετική εξουσιοδότηση/ ειδική και ορισµένη εξουσιοδότηση/ γενική εξουσιοδότηση/ νόµος-πλαίσιο/ κανονιστική πράξη της διοίκησης/ κανονιστικά διατάγµατα/ εκτελεστικά διατάγµατα. 20

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΑΠΟΣΤΟΛΙ ΗΣ ΗΜ., Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ, ΕΚ ΟΣΕΙΣ ΣΑΚΚΟΥΛΑ, 1954. ΑΓΤΟΓΛΟΥ ΠΡ., ΓΕΝΙΚΟ ΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ, ΤΟΜΟΣ Ι, ΕΚ ΟΣΕΙΣ ΣΑΚΚΟΥΛΑ, 1997. ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝ Ρ., ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ, ΠΑΡΑ ΟΣΕΙΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΤΟΜ. Α, 2001. ΜΑΝΕΣΗΣ ΑΡ., ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ, 1980. ΜΑΥΡΙΑΣ ΚΩΝΣΤ., ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ, ΕΚ ΟΣΕΙΣ ΣΑΚΚΟΥΛΑ, 2002. ΠΑΡΑΡΑΣ Π., ΣΥΝΤΑΓΜΑ 1975, CORPUS I, 1982. ΡΑΙΚΟΣ ΑΘ., ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ, ΤΕΥΧΟΣ Β, ΕΚ ΟΣΕΙΣ ΣΑΚΟΥΛΑ, 1989. ΣΠΗΛΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ ΕΠ. Π., ΕΓΧΕΙΡΙ ΙΟ ΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΙΚΑΙΟΥ, ΤΟΜΟΣ Ι, ΕΚ ΟΣΕΙΣ ΣΑΚΟΥΛΑ, 2001. ΤΣΑΤΣΟΑ ΗΜ., ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ, ΤΟΜΟΣ Α, ΕΚ ΟΣΕΙΣ ΣΑΚΟΥΛΑ, 1985. ΠΕΡΙΟ ΙΚΟ ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ 1998. ΠΕΡΙΟ ΙΚΟ ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ 2002.

ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ 1. 1466/1995 (ΟΛΟΜ) 2. 1394/1997 ΤΜ. 3. 2309/1992 (ΟΛΟΜ) 4. 1467/1992 (ΟΛΟΜ) 5. 358/1998 Ε ΤΜ. 6. 2701/1996 Γ ΤΜ. 7. 4025/1998 (ΟΛΟΜ) 8. 1101/2002 (ΟΛΟΜ) 9. 1709/1998 Ε ΤΜ. 10. 3463/1998 ΣΤ ΤΜ. 1. 1466/1995 (ΟΛΟΜ). Α ΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ/1995 (1), ΤΟΣ/1996 (275) Ελληνική Αστυνοµία. Κρίσεις αξιωµατικών της ΕΛΑΣ. Σύνταγµα. Νοµοθετική εξουσιοδότηση. Ορια αυτής. Ανίσχυρη η προβλεπόµενη στο Π 499/89 έκτακτη, µόνον για το έτος 1989, κρίση των αξιωµατικών της ΕΛΑΣ, ανεξαρτήτως της συνδροµής των προυποθέσεων του άρθρου 14 Ν. 671/77, διότη βρίσκεται εκτός των ορίων της νοµοθετικής εξουσιοδότησης του άρθρου 1 παρ. 1 Ν. 1590/86. Αντίθεταη µειοψηφία. Ακύρωση της προσβαλλόµενης απόφασης του Ανωτάτου Συµβουλίου της ΕΛΑΣ, µε την οποία κρίθηκε ο αιτών ως ευδοκίµως τερµατίσας τη σταδιοδροµία του και αποστρατευτέος. 2. 1394/1997 ΤΜ. Α ΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ/1997 (1) Οργανισµοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Με το πδ 552/1989 µεταβιβάστηκε στους ΟΤΑ η αρµοδιότητα χορηγήσεως των αδειών ίδρυσης των καταστηµάτων υγειονοµικού ενδιαφέροντος. Η εξουσιοδοτική όµως διάταξη του άρθρου 8 παρ. 1 του ν. 1416/1984, ως µη ειδική, αντίκειται στο άρθρο 43 παρ. 2 του Συντάγµατος και συνεπώς είναι ανίσχυρο και το ανωτέρω πδ. Ο λόγος αυτός ακυρώσεως ερευνάται αυτεπαγγέλτως. Η διάταξη του

άρθρου 28 παρ. 10 του ν. 2130/93 δεν καταλαµβάνει και τις εκδοθείσες πράξεις χορηγήσεως αδειών ιδρύσεως κατά το πδ 552/89 που είχαν προσβληθεί µε αίτηση ακύρωσης πριν από την έναρξη ισχύος του Ν. 2130/1993, αφού διαφορετικά θα κύρωσε µη νόµιµες ατοµικές πράξεις προσβληθείσες ενώπιον του ΣτΕ και θα ήταν αντισυνταγµατική. εκτή η αίτηση ακύρωσης. 3. 2309/1992 (ΟΛΟΜ). ΑΡΜ/1992 (847), ΙΚΗ/1993 (93) ΟΤΑ. Εξουσιοδοτική διάταξη άρθρ. 8 ν. 1416/84, επιτρέπουσα τη µεταβίβαση στους ΟΤΑ πάσης αρµοδιότητος που ασκείται από κάθε όργανο της κεντρικής και περιφερειακής ιοίκησης. Μοναδικό κριτήριο για τη µεταβίβαση να αφορά η αρµοδιότητα σε υποθέσεις "τοπικού χαρακτήρα".αντίθετη της εξουσιοδότησης αυτής στο άρθρο 43 παρ. 2 Σ. ως αόριστης και ευρύτατης. εν καθίσταται ειδική η παραπάνω εξουσιοδοτική διάταξη έστω και αν θεωρηθεί ότι παραπέµπει στην έννοια της "τοπικής υποθέσεως". εκτή η αίτηση ακύρωσης κατά των προσβαλλοµένων πράξεων που έχουν ως έρεισµα το π.δ. 552/89 εκδοθέν επι τη βάση ανίσχυρης εξουσιοδιοτικής διάταξης και δια του οποίου µη αδειών ιδρύσεως καταστηµάτων υγειονοµικού ενδιαφέροντος. Μειοψηφία. 4. 1467/1992 (ΟΛΟΜ). Α ΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ/1995 (1) Ελληνική Αστυνοµία. Κρίσεις ανωτέρων και ανωτάτων αξιωµατικών της ΕΛΑΣ. Κρίνεται ως ανίσχυρη η προβλεπόµενο στο Π 499/89 έκτακτη, µόνον για το έτος 1989, κρίση των αξιωµατικών της ΕΛΑΣ, ανεξαρτήτως της συνδροµής των προυποθέσεων του άρθρου 10 Ν. 671/77, διότι βρίσκεται εκτός των ορίων της παρεχόµενης από το άρθρο 1 παρ. 1 Ν. 1590/86 νοµοθετικής εξουσιοδότησης. Αντίθετη µειοψηφία. Ακύρωση της προσβαλλόµενης απόφασης του Ανωτάτου Συµβουλίου της ΕΛΑΣ, µε την οποία ο αιτών κρίθηκε ευδοκίµως τερµατίσας την σταδιοδροµία του και αποστρατευτέος.

5. 358/1998 Ε ΤΜ. Α ΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ/1998 (1) Σύνταγµα. Νοµοθετική εξουσιοδότηση. Προστασία οικιστικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος. Ορια ρυθµιστικής εξουσίας της διοίκησης. Ο καθορισµός ορίων καθώς και όρων και περιορισµών δοµήσεως των παράκτιων οικισµών, αποτελεί ζήτηµα που συνδέεται µε την προστασία ζωτικού τοµέα του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, και για τον λόγο αυτό µπορεί να ρυθµιστεί µόνον µε Προεδρικό ιάταγµα. Ακύρωση της σχετικής αποφάσεως του Νοµάρχη ωδεκαννήσου. 6. 2701/1996 Γ ΤΜ. Α ΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ/1996 (1), ΙΚΗ/1997 (121) Σχολή Εκπαιδευτικών Λειτουργών Επαγγελµατικής και Τεχνικής Εκπαιδεύσεως (ΣΕΛΕΤΕ). Κριτήρια επιλογής ιδιωτών ως σπουδαστών της Σχολής. Η εξουσιοδότηση του άρθρου 5 παρ. 5 του νδ 789/1970 αφορά τον Πρόεδρο της ηµοκρατίας για την έκδοση προεδρικών διαταγµάτων και όχι τον Υπουργό Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων για την έκδοση υπουργικών αποφάσεων. εκτή η αίτηση ακυρώσεως λόγω αναρµοδιότητας του Υπουργού Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων. 7. 4025/1998 (ΟΛΟΜ). Α ΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ/1999 (1), /ΝΗ/1999 (1437), ΙΚΗ/1999 (914), ΝΟΒ/2000 (138), ΤΟΣ/1999 (125) Καζίνο. Αίτηση ακύρωσης της απόφασης του Υφυπουργού Οικονοµικών, µε την οποία επιβλήθηκε στους κατόχους αδειών ίδρυσης και λειτουργίας καζίνων του ν. 2206/1994 η υποχρέωση έκδοσης εισιτηρίου εισόδου για κάθε πελάτη. Η επιβολή του εισιτηρίου αυτού αποτελεί έµµεσο περιορισµό για λόγους δηµοσίου συµφέροντος. Με το µέτρο αυτό δεν επιδιώκεται η δηµιουργία κρατικών εσόδων αλλά σκοπείται αφ' ενός ο έλεγχος της συναλλακτικής δραστηριότητας των καζίνων, αφετέρου η αποθάρρυνση της συµµετοχής στα τυχερά παίγνια των προερχοµένων από χαµηλές εισοδηµατικές τάξεις προσώπων. Η διάταξη της παραγράφου 10 του άρθρου 2 του ν. 2206/1994 δεν αντίκειται στο άρθρο 78 του Συντάγµατος. Αντίθετη µειοψηφία. Η ανωτέρω διάταξη δεν αντίκειται ούτε στο άρθρο 43 παρ. 2 του Συντάγµατος. Οι όροι που περιέχονται

στην απόφαση του Υπουργού Τουρισµού για την παραχώρηση της άδειας ίδρυσης και λειτουργίας του καζίνου και της σχετικής σύµβασης δεν µπορούν να κατισχύουν των διατάξεων του νόµου. Η επιβολή εισιτηρίου δεν συνιστά απρόβλεπτη και αιφνίδια ενέργεια της ιοίκησης, η οποία ανέτρεψε προϋφισταµένη και ευνοϊκή ρύθµιση και δεν υφίσταται παράβαση της αρχής της προστασίας της δικαιολογηµένης εµπιστοσύνης. Απορρίπτεται η αίτηση ακύρωσης. Παρατήρηση : Οµοιες οι 4026, 4027/1998 ΣτΕ Ολοµέλεια. 8. 1101/2002 (ΟΛΟΜ). (Α ΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ) Εργα Ολυµπιακών Αγώνων. Ν. 2730/1999. Κατά την έννοια της περ. 3 της παρ. 2 του άρθρου 2, ως χώρο εντός σχεδίου πόλεως νοούνται και αυτοί που έχουν ενταχθεί σε περιορισµένο ρυµοτοµικό σχέδιο, όταν, δηλαδή, κατ εφαρµογήν των διατάξεων του άρθρου 26 του Ν. 1337/1983, µε Προεδρικό ιάταγµα, ύστερα από πρόταση του ΥΠΕΧΩ Ε, έχουν καθοριστεί, µε χωροταξικά και πολεοδοµικά κριτήρια, χώροι, εκτός των εγκεκριµένων σχεδίων πόλεων και εκτός ορίων οικισµών προ του 1923, για την ανέγερση κτιρίων δηµοσίων, δηµοτικών και κοινής ωφέλειας σκοπών και έχουν, επίσης, ορισθεί γενικά οι όροι και οι περιορισµοί δόµησής τους. Η ανωτέρω εξουσιοδοτική διάταξη είναι ειδική και ορισµένη, αναφέρεται δε σε ειδικώτερο θέµα και, συνεπώς, ορθώς χορηγείται εξουσιοδότηση προς τον ΥΠΕΧΩ Ε να ορίσει όρους και περιορισµούς δόµησης για το υπό κρίσιν Ολυµπιακό έργο. Αντίθετη η µειοψηφία. Η κατά το άρθρο 174 του Κώδικα Βασικής Πολεοδοµικής Νοµοθεσίας διαδικασία απαιτείται να τηρηθεί, προκειµένου περί Ολυµπιακών Εργων που πρόκειται να κατασκευαστούν στις εκτός σχεδίου περιοχές. 9. 1709/1998 Ε ΤΜ. Α ΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ/1998 (1) Ιαµατικές πηγές. Ο χαρακτηρισµός µιας πηγής ως ιαµατικής γίνεται µε προεδρικό διάταγµα που εκδίδεται µε πρόταση του Υπουργού Τουρισµού µετά από γνώµη του Κεντρικού Συµβουλίου Υγείας. Το διάταγµα αυτό έχει κανονιστικό χαρακτήρα και η ιοίκηση δεν έχει υποχρέωση να προβεί στην έκδοσή του, αν και προβλέπεται στην παρ. 1 του

άρθρου 1 του ν. 2188/1920 ότι η αναγνώριση πηγής ως ιαµατικής µπορεί να γίνει και µετά από αίτηση του ιδιοκτήτη, η οποία, εφόσον υποβληθεί, έχει την έννοια ευχής για την άσκηση της κανονιστικής αρµοδιότητας. Απορρίπτεται η αίτηση ακύρωσης της άρνησης του Υπουργού να ικανοποιήσει σχετικό αίτηµα, εκδίδοντας το σχετικό κανονιστικό διάταγµα, αφού δεν είχε τέτοια υποχρέωση. 10. 3463/1998 ΣΤ ΤΜ. Α ΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ/1998 (1) Καθορισµός, µε απόφαση του Υπουργού Εµπορίου, κατόπιν εξουσιοδότησης της Οικονοµικής Επιτροπής, της τιµής διάθεσης του κρατικού σίτου. Χορήγηση επιδοτήσεων από την ΕΟΚ για τις εξαγωγές και ορισµός ότι οι επιδοτήσεις αυτές θα αποδοθούν στο Ελληνικό ηµόσιο. Αγορά σίτου από την αναιρεσίβλητο εταιρεία, η οποία διατηρεί κυλινδρόµυλο, µε µειωµένες τιµές και είσπραξη από την Υ ΑΓΕΠ επιδοτήσεων, µέρος των οποίων επέστρεψε στο ηµόσιο. Ταµειακή βεβαίωση του υπολοίπου ποσού των επιδοτήσεων. Η Οικονοµική Επιτροπή δεν µπορούσε να προβαίνει σε έκδοση εκτελεστών πράξεων ιδία πράξεων κανονιστικού περιεχοµένου, ούτε να εκδόσει πράξη παρέχουσα νόµιµη υπεξουσιοδότηση στον Υπουργό Εµπορίου για την επιβολή υποχρέωσης απόδοσης των κοινοτικών επιδοτήσεων. Ορθώς ακυρώθηκε η απόφαση του Νοµάρχη και η ατοµική ειδοποίηση της αρµοδίας ΟΥ. Απορρίπτεται η αναίρεση.