IP/03/716 Βρυξέλλες, 21 Μαΐου 2003 Εταιρικό δίκαιο και εταιρική διακυβέρνηση: η Επιτροπή παρουσιάζει πρόγραµµα δράσης Η ενίσχυση των δικαιωµάτων των µετόχων, η ενίσχυση της προστασίας των εργαζοµένων και των πιστωτών και η αύξηση της αποτελεσµατικότητας και της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων αποτελεί τους κύριους στόχους ενός προγράµµατος δράσης για τον "εκσυγχρονισµό του εταιρικού δικαίου και την ενίσχυση της εταιρικής διακυβέρνησης στην ΕΕ" το οποίο µόλις υποβλήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Το πρόγραµµα αυτό βασίζεται σε εκτεταµένη και σύµφωνα µε προτεραιότητες σειρά προτάσεων δράσης, η οποία καλύπτει πολλά έτη. Το πρόγραµµα δράσης δίνει ιδιαίτερη προσοχή σε πρωτοβουλίες εταιρικής διακυβέρνησης που στοχεύουν στη τόνωση της εµπιστοσύνης στις αγορές κεφαλαίων. Το πρόγραµµα αποτελεί αντικείµενο δηµόσιων διαβουλεύσεων για περίοδο τριών µηνών. Η Επιτροπή θα δηµοσιεύσει σύνθεση των σχολίων που θα παραληφθούν στα οποία θα δοθεί ανάλογη προσοχή. Η Επιτροπή προτίθεται να ξεκινήσει ορισµένες πρωτοβουλίες αυτό το έτος ή στις αρχές του επόµενου. Ταυτόχρονα µε το πρόγραµµα δράσης, η Επιτροπή δηµοσίευσε δέκα προτεραιότητες για τη βελτίωση και την εναρµόνιση του υποχρεωτικού ελέγχου στο εσωτερικό της ΕΕ (βλέπε IP/03/715). Ο επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς Frits Bolkestein είπε: "Το εταιρικό δίκαιο και η εταιρική διακυβέρνηση βρίσκονται στο επίκεντρο της πολιτικής ηµερήσιας διάταξης, και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Η καλή λειτουργία των οικονοµιών προϋποθέτει πράγµατι την αποτελεσµατική και διαφανή διαχείριση των εταιρειών. Είχαµε πολύ συχνά την ευκαιρία να διαπιστώσουµε αυτό που συµβαίνει στην αντίθετη περίπτωση καταστρέφονται επενδύσεις και θέσεις απασχόλησης και, στις χειρότερες των περιπτώσεων - οι οποίες είναι πολύ συχνές - ζηµιώνονται οι µέτοχοι, οι µισθωτοί, οι πιστωτές ή το κοινό εν γένει. Χρειάζεται κατά συνέπεια επειγόντως να γίνουν οι απαραίτητες ενέργειες προκειµένου να αποκατασταθεί µόνιµα η εµπιστοσύνη του κοινού στις χρηµατοπιστωτικές αγορές. Το πρόγραµµα δράσης προσφέρει ένα σαφές και καλά σχεδιασµένο πλαίσιο το οποίο συνδυάζει τις νέες νοµοθετικές πρωτοβουλίες, όπου αυτές χρειάζονται, µε άλλα είδη λύσεων. Θα επιτρέψει να διεξαχθεί καλώς η ολοκλήρωση και ο εκσυγχρονισµός του εταιρικού δικαίου και της εταιρικής διακυβέρνησης την οποία απαιτούν οι επιχειρήσεις, οι αγορές και το κοινό. Η Επιτροπή αναλαµβάνει τις ευθύνες της στο συγκεκριµένο ζήτηµα και η Ευρώπη των επιχειρήσεων θα πρέπει να επιταχύνει τη συνειδητοποίησή της για να πράξει το ίδιο: συνεργαζόµενοι στενά, θα έχουµε τη µοναδική ευκαιρία να ενισχύσουµε την ευρωπαϊκή εταιρική διακυβέρνηση - και να την καταστήσουµε κατ αυτό τον τρόπο πρότυπο για τον υπόλοιπο κόσµο."
Το πρόγραµµα δράσης αποτελεί την απάντηση της Επιτροπής στην τελική έκθεση την οποία υπέβαλε το Νοέµβριο 2002 η οµάδα εµπειρογνωµόνων υψηλού επιπέδου για το εταιρικό δίκαιο, η οποία διορίστηκε από τον κ. Frits Bolkestein και προεδρεύθηκε από τον κ. Jaap Winter (βλέπε IP/02/1600). Σκοποί και στόχοι Το πρόγραµµα δράσης επιδιώκει να είναι ευέλικτο στην εφαρµογή αλλά αυστηρό στις αρχές. Επιδιώκει επίσης να συµβάλει στην εξέλιξη των νοµοθετικών ρυθµίσεων σε διεθνές επίπεδο. Οι κύριοι στόχοι του προγράµµατος δράσης είναι - η ενίσχυση των δικαιωµάτων των µετόχων και η προστασία των εργαζοµένων, πιστωτών και τρίτων ενδιαφεροµένων µε τους οποίους συναλλάσσονται οι επιχειρήσεις, και παράλληλα η προσαρµογή των κανόνων εταιρικού δικαίου και εταιρικής διακυβέρνησης στις διάφορες κατηγορίες επιχειρήσεων - η ενίσχυση της αποτελεσµατικότητας και της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων, µε ιδιαίτερη προσοχή σε ορισµένα ειδικά διασυνοριακά ζητήµατα. Ο λόγος για τον οποίο το πρόγραµµα είναι απαραίτητο Το ευρωπαϊκό κανονιστικό πλαίσιο για το εταιρικό δίκαιο και την εταιρική διακυβέρνηση χρειάζεται να εκσυγχρονιστεί για τους ακόλουθους λόγους: αυξανόµενη τάση των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων να λειτουργούν διασυνοριακά στην εσωτερική αγορά, συνεχιζόµενη ολοκλήρωση της ευρωπαϊκής αγοράς κεφαλαίων, ταχεία ανάπτυξη νέων τεχνολογιών πληροφόρησης και επικοινωνίας, επερχόµενη διεύρυνση της ΕΕ σε δέκα νέα κράτη µέλη και επιζήµια επίπτωση των πρόσφατων οικονοµικών σκανδάλων. Το πρόγραµµα δράσης περιλαµβάνει βραχυπρόθεσµες (2003-2005), µεσοπρόθεσµες (2006-2008) και µακροπρόθεσµες προτεραιότητες (2009 και εξής), και προσδιορίζει το είδος κανονιστικής πράξης που θα χρησιµοποιηθεί για κάθε πρόταση, µε κατά προσέγγιση χρονοδιαγράµµατα. Το πρόγραµµα δράσης προβλέπει ένα ευρύ σύνολο νοµοθετικών και µη νοµοθετικών προτάσεων, υπό τους ακόλουθους τίτλους: Εταιρική διακυβέρνηση Η Επιτροπή θεωρεί ότι ένας ευρωπαϊκός κώδικας εταιρικής διακυβέρνησης δεν θα προσφέρει σηµαντική προστιθέµενη αξία αλλά θα αποτελέσει απλά ένα συµπληρωµατικό στρώµα µεταξύ διεθνών αρχών και εθνικών κωδίκων. Εντούτοις, µία προσέγγιση αυτορυθµιζόµενης αγοράς, βασισµένη αποκλειστικά σε µη δεσµευτικές συστάσεις, δεν επαρκεί για να κατοχυρώσει υγιή εταιρική διακυβέρνηση. Ενόψει της αυξανόµενης ολοκλήρωσης των ευρωπαϊκών αγορών κεφαλαίων, η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να υιοθετήσει κοινή προσέγγιση που να καλύπτει ορισµένους ουσιαστικούς κανόνες εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα τον κατάλληλο συντονισµό των εθνικών κωδίκων εταιρικής διακυβέρνησης. 2
Η Επιτροπή θεωρεί ως πλέον επείγουσες τις ακόλουθες πρωτοβουλίες: - εισαγωγή µίας ετήσιας δήλωσης εταιρικής διακυβέρνησης. Οι εισηγµένες επιχειρήσεις θα χρειάζεται να συµπεριλαµβάνουν στα ετήσια έγγραφά τους συνεκτική και περιγραφική δήλωση που να καλύπτει τα βασικά στοιχεία των διαρθρώσεων και πρακτικών τους εταιρικής διακυβέρνησης - ανάπτυξη νοµοθετικού πλαισίου µε σκοπό να υποστηριχθούν οι µέτοχοι στην άσκηση διαφόρων δικαιωµάτων (για παράδειγµα υποβολή ερωτήσεων, υποβολή ψηφισµάτων, ψηφοφορία χωρίς παρουσία, συµµετοχή σε γενικές συνελεύσεις µε ηλεκτρονικά µέσα). Αυτές οι διευκολύνσεις θα προσφέρονται σε όλους τους µετόχους στην ΕΕ και τα ειδικά προβλήµατα όσον αφορά τη διασυνοριακή ψήφο θα πρέπει να επιλυθούν επειγόντως - θέσπιση σύστασης µε σκοπό την προώθηση του ρόλου των (ανεξάρτητων) µη εκτελεστικών ή εποπτικών διευθυντικών στελεχών. Πρέπει να προσδιοριστούν σε επίπεδο ΕΕ ελάχιστες προδιαγραφές για τη σύσταση, τη σύνθεση και το ρόλο των επιτροπών διορισµού, αµοιβών και ελέγχου, οι οποίες θα εφαρµόζονται στα κράτη µέλη, τουλάχιστον µε βάση την αρχή "συµµόρφωση ή αιτιολόγηση" - θέσπιση σύστασης για τις αµοιβές των διευθυντικών στελεχών. Τα κράτη µέλη πρέπει ταχέως να κληθούν να θεσπίσουν κατάλληλο κανονιστικό σύστηµα που να παρέχει στους µετόχους µεγαλύτερη διαφάνεια και επιρροή, και να προβλέπει κυρίως λεπτοµερή ενηµέρωση για τις επιµέρους αµοιβές - δηµιουργία ενός ευρωπαϊκού φόρουµ εταιρικής διακυβέρνησης για να προωθήσει το συντονισµού και τη σύγκλιση των εθνικών κωδίκων και του τρόπου µε τον οποίο αυτοί εφαρµόζονται και ελέγχονται. Άλλες πρωτοβουλίες εταιρικής διακυβέρνησης προτεινόµενες από το πρόγραµµα δράσης καλύπτουν : καλύτερη πληροφόρηση για το ρόλο που διαδραµατίζουν οι θεσµικοί επενδυτές στην εταιρική διακυβέρνηση τόνωση της αρχής της αναλογικότητας µεταξύ κεφαλαίου και ελέγχου παροχή στις εισηγµένες επιχειρήσεις της επιλογής µεταξύ µονοεπίπεδων και πολυεπίπεδων διοικητικών διαρθρώσεων και ενίσχυση των ευθυνών των διευθυντικών στελεχών για τις βασικές οικονοµικές και µη οικονοµικές καταστάσεις. Το πρόγραµµα δράσης τονίζει τέλος το ενδιαφέρον που παρουσιάζει σε µια µεσοπρόθεσµη ή µακροπρόθεσµη προοπτική, η καταβολή προσπαθειών για την εγκαθίδρυση πραγµατικής δηµοκρατίας των µετόχων ενώ η Επιτροπή προτίθεται να προβεί σε µελέτη για τις συνέπειες µιας τέτοιας προσέγγισης. ιατήρηση και µεταβολή του κεφαλαίου Η Επιτροπή θεωρεί ότι η απλούστευση της δεύτερης οδηγίας του 1976 για το εταιρικό δίκαιο, για τη σύσταση ανωνύµου εταιρείας και τη διατήρηση και τις µεταβολές του κεφαλαίου της, θα προωθήσει την αποτελεσµατικότητα και την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων χωρίς να µειώσει την προστασία των µετόχων και πιστωτών. Η πρόταση τροποποίησης της δεύτερης οδηγίας αποτελεί κατά συνέπεια βραχυπρόθεσµη προτεραιότητα. Μια πρόταση αυτού του είδους µπορεί να συµπεριλαµβάνει µερική χαλάρωση ορισµένων κανόνων (οι οποίοι εφαρµόζονται µεταξύ άλλων στις συνεισφορές σε είδος, στην αγορά ιδίων µετοχών, στον περιορισµό/ανάκληση των δικαιωµάτων προτίµησης που επιτρέπουν στους µετόχους εταιρείας να εγγράφονται µε ευνοϊκή τιµή για την αγορά νέων µετοχών). 3
Μπορεί επίσης να θεσπίσει ένα "δικαίωµα υποχρεωτικής αποχώρησης" ("squeeze-out right"), που σηµαίνει ότι ο µέτοχος που κατέχει τη µεγάλη πλειοψηφία των µετοχών της εταιρείας µπορεί να υποχρεώσει τους µειοψηφικούς µετόχους να του πωλήσουν τους τίτλους που κατέχουν σε δίκαιη τιµή και ένα "δικαίωµα υποχρεωτικής εξαγοράς" ("sell-out right") το οποίο επιτρέπει στους µειοψηφικούς µετόχους να υποχρεώσουν ένα µέτοχο που κατέχει τη µεγάλη πλειοψηφία των µετοχών της εταιρείας να αγοράσει τους τίτλους που κατέχουν σε δίκαιη τιµή. Αυτές οι µεταρρυθµίσεις µπορούν να είναι πιο φιλόδοξες από αυτές που προβλέπονται στην πρόταση οδηγίας για τις δηµόσιες προσφορές εξαγοράς, η οποία προσφέρει αυτά τα δικαιώµατα µόνο σε εισηγµένες επιχειρήσεις και µόνο µετά από δηµόσια προσφορά εξαγοράς. Αργότερα, ένα εναλλακτικό σύστηµα που δεν θα βασίζεται στην έννοια του νόµιµου κεφαλαίου µπορεί να προσφερθεί ως επιλογή στα κράτη µέλη. Η Επιτροπή θα ξεκινήσει, µεσοπρόθεσµα, µελέτη για την σκοπιµότητα εναλλακτικής λύσης µε βάση τον έλεγχο της φερεγγυότητας. Όµιλοι και πυραµίδες Οι όµιλοι εταιρειών, που αποτελούν κοινό φαινόµενο σε πολλά κράτη µέλη, είναι ένας εύλογος τρόπος άσκησης επιχειρηµατικών δραστηριοτήτων, ο οποίος όµως εµφανίζει κινδύνους για τους µετόχους και τους πιστωτές. Η µεγαλύτερη διαφάνεια µπορεί να βοηθήσει στην ελαχιστοποίηση αυτών των κινδύνων. Πρωτοβουλίες µε σκοπό τη βελτίωση της οικονοµικής και µη οικονοµικής πληροφόρησης εκ µέρους των οµίλων αποτελούν βραχυπρόθεσµες προτεραιότητες. Τέτοιου είδους πρωτοβουλίες µπορεί να έχουν σαν στόχο να εξασφαλίσουν καλύτερη πληροφόρηση για την διάρθρωση του οµίλου και τις εσωτερικές του οµίλου σχέσεις, καθώς επίσης για την οικονοµική κατάσταση των διαφόρων τµηµάτων του οµίλου. Το πρόγραµµα δράσης υποστηρίζει έναν κανόνα πλαίσιο για να επιτρέψει σε αυτούς που διαχειρίζονται µία εταιρεία που ανήκει σε όµιλο να εφαρµόζουν συντονισµένη πολιτική οµίλου. Υπογραµµίζει την ανάγκη δράσης κατά των καταχρηστικών πυραµίδων, οι οποίες ορίστηκαν από την οµάδα υψηλού επιπέδου ως αλυσίδες εταιρειών χόλντινγκ (holding) των οποίων τα µόνα ή τα κύρια περιουσιακά στοιχεία είναι η κατοχή µετοχών µιας άλλης εισηγµένης εταιρείας. Εταιρική αναδιάρθρωση και κινητικότητα Οι ευρωπαϊκές εταιρείες πρέπει να µπορούν να επεκτείνουν ευκολότερα τις δραστηριότητές τους σε άλλα κράτη µέλη. Η Επιτροπή προτίθεται να παρουσιάσει στο άµεσο µέλλον µία νέα πρόταση δέκατης οδηγίας εταιρικού δικαίου η οποία θα διευκολύνει τις συγχωνεύσεις µεταξύ εταιριών από διάφορα κράτη µέλη, καθώς επίσης πρόταση δέκατης τέταρτης οδηγίας εταιρικού δικαίου για τη µεταφορά της "έδρας" (κέντρο δραστηριοτήτων της εταιρείας ή εταιρική έδρα) σε άλλο κράτος µέλος. Το πρόγραµµα δράσης καλύπτει επίσης: την απλούστευση ορισµένων από τις υποχρεώσεις που επιβάλλονται σύµφωνα µε την τρίτη οδηγία εταιρικού δικαίου (εθνικές συγχωνεύσεις) και την έκτη οδηγία (εθνικές διασπάσεις), και θέσπιση δικαιώµατος υποχρεωτικής αποχώρησης και εξαγοράς για όλες τις ανώνυµες εταιρείες (βλέπε ανωτέρω). 4
Λοιπά ζητήµατα Το πρόγραµµα δράσης περιλαµβάνει ορισµένες άλλες προτάσεις, όπως: 1 πραγµατοποίηση µελέτης σκοπιµότητας για την ενδεχόµενη θέσπιση ενός Ευρωπαϊκού Καταστατικού Ιδιωτικών Εταιρειών, το οποίο καταρχήν θα εξυπηρετήσει τις ανάγκες των µικροµεσαίων επιχειρήσεων που δρουν σε περισσότερα του ενός κράτη µέλη 2 βραχυπρόθεσµη υποστήριξη της συνεχιζόµενης διαδικασίας που στοχεύει στη θέσπιση διαφόρων ευρωπαϊκών νοµικών µορφών (ευρωπαϊκή συνεταιριστική εταιρεία, ευρωπαϊκό σωµατείο, ευρωπαϊκή ένωση κοινωνικής αλληλεγγύης), και µακροπρόθεσµη εξέταση της ανάπτυξης ενός ευρωπαϊκού ιδρύµατος 3 αύξηση των απαιτήσεων δηµοσιοποίησης που ισχύουν σε πολλές νοµικές οντότητες περιορισµένης ευθύνης που υπάρχουν σε εθνικό επίπεδο. Ταυτόχρονα µε το πρόγραµµα δράσης, η Επιτροπή δηµοσίευσε δέκα προτεραιότητες µε σκοπό τη βελτίωση και την εναρµόνιση της ποιότητας του υποχρεωτικού λογιστικού ελέγχου στο σύνολο της ΕΕ, κατά τρόπον ώστε οι επενδυτές και οι λοιποί ενδιαφερόµενοι να µπορούν να είναι βέβαιοι για την ακρίβεια των ελεγχθέντων λογαριασµών και να αποφεύγονται οι συγκρούσεις συµφερόντων (βλέπε IP/03/715). Επόµενα βήµατα Το πρόγραµµα δράσης θα υποβληθεί στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συµβούλιο. Το Συµβούλιο "Ανταγωνιστικότητα", το οποίο αρχικά κάλεσε την Επιτροπή στη θέσπιση του προγράµµατος δράσης - µια πρόσκληση που υποστηρίχθηκε από το Συµβούλιο των υπουργών οικονοµικών και από τους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων στο Ευρωπαϊκό Συµβούλιο της 20-21 Μαρτίου 2003 - δήλωσε την πρόθεσή του να ασχοληθεί κατά προτεραιότητα µε το πρόγραµµα αυτό. Οι ενδιαφερόµενοι καλούνται να υποβάλουν παρατηρήσεις µέχρι τις 31 Αυγούστου 2003 στη διεύθυνση MARKT-COMPLAW@cec.eu.int Η Επιτροπή θα δηµοσιεύσει σύνθεση αυτών των παρατηρήσεων και θα τις λάβει υπόψη κατά την εφαρµογή του προγράµµατος δράσης. Το πλήρες κείµενο του προγράµµατος διατίθεται στη διεύθυνση: http://europa.eu.int/comm/internal_market/en/company/company/news/index.htm Βλέπε επίσης MEMO/03/112. 5