2. Τύποι πλοίων με βάση τη χρήση τους και με βάση την στήριξή τους στη θάλασσα. Ναυπηγία για ΔΣΛ Υπχος (Μ) Ι. Δήμου ΠΝ idimou@hna.gr 2.1 Πώς μπορούμε να περιγράψουμε ένα πλοίο; Εικόνα 2-1. Τυπική εικόνα πλοίου μεταφο- ράς πετρελαίου. Αν ζητήσει κάποιος να περιγράψουμε το πλοίο της διπλανής εικόνας, οι απαντήσεις που θα δεχτεί μπορεί να βασίζονται σε διάφορες προσεγγίσεις, Π.χ. στο χρώμα του («κόκκινο μαύρο - λευκό»), στην αποστολή του («είναι πλοίο μεταφο- ράς πετρέλαιου»), στο μέγεθός του («έχει μήκος περί τα 100 μέτρα»), ή σε πιο συγκεκριμένα χαρακτηριστικά του («έχει βολβό στην πλώρη του», «έχει μία έλικα»), κλπ. Τα πλοία μπορούν να ενταχθούν σε πολλές κατηγορίες ανάλογα με τα χαρακτηριστικά τους. Παρακάτω θα παρουσιαστούν οι βα- σικές κατηγορίες των πλοίων με βάση δύο χαρακτηριστικά τους: την αποστολή τους και την αρχή πλεύσης τους. 2.2 Τύποι πλοίων με βάση την αποστολή τους Τα πλοία μπορούν να χωρίστουν σε τέσσερις βασικές κατη- γορίες με βάση την αποστολή/λειτουργία για την οποία σχε- διάστηκαν: α. πλοία εμπορικών μεταφορών, β. πλοία υποστήριξης, γ. πλοία ειδικής αποστολής, και δ. πολεμικά πλοία. ΠΛΟΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ Αυτά ανήκουν κατά κανόνα σε ιδιώτες (πλοιοκτήτες) και μπορούν με τη σειρά να χωριστούν σε τρεις κατηγορίες με βάση το είδος του φορτίου που μεταφέρουν: α. Πλοία μεταφοράς χύδην φορτίου: (1) υγρού φορτίου/δεξαμενόπλοια (tankers) Εικόνα 2-2. Το Knock Nevis αποτέλεσε το μεγαλύτερο δεξαμενόπλοιο παγκοσμίως με μήκος 458 μέτρα και δυνατότητα μετα- φοράς 565.000 τόνων αργού πετρελαίου. π.χ. μεταφοράς υγού πετρελαίου, προϊόντων πετρελαίου, χημικών, υγροποιημένου φυσικού αερίου, κλπ. 1
(2) ξηρού φορτίου (bulk carriers) π.χ. μεταφοράς άνθρακα, τσιμέντου, σιταριού, μεταλλευμάτων, κλπ. συνδυασμένων φορτίων (Oark/Bulk/Oil, κ.ά.) (3) β. Πλοία μεταφοράς γενικού φορτίου: (1) εμπορευματοκιβωτίων (containerships) (2) οχημάτων και βαρέων τροχήλατων φορτίων (roll- on/roll off RoRo) Εικόνα 2-3. Τα bulk carriers έχουν χαρακτη- ριστικά ανοίγματα στο κατάστρωμά τους για την πλήρωση τους με εμπορεύματα. (3) καταψυγμένων προϊόντων (refrigaration ships) (4) ζώων (livestock carriers) (5) βαρέων φορτίων (heavy lift ships) (6) πολλαπλών χρήσεων (multipurpose carriers) γ. Επιβατικά: (1) Επιβατικά (passenger- ferries, liners, cruise ships) (2) Οχηματαγωγά (car- ferries) Εικόνα 2-4. Τα πλοία εμπορευματοκιβω- τίων μεταφέρουν το 13,5% του παγκόσμιου μεταφορικού φορτίου, το οποίο ισοδυνα- μεί με 170 εκατ. τόνους ετησίως. Εικόνα 2-5. Πλοίο μεταφοράς βαρέων αντικειμένων μεταφέρει πλωτό γεωτρύ- πανο. Εικόνα 2-6. Το Allure of the Seas αποτελεί το μεγαλύτερο κρουαζιε- ρόπλοιο, με μήκος 362 μέτρα και δυνατότητα φιλοξενείας 5.400 επιβα- τών. ΠΛΟΙΑ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ Τα πλοία αυτά υποστήριζουν συνήθως λιμένες ή/και πλωτές κατασκευές στη θάλασσα (π.χ. πλατφόρμες άντλησης πετρε- λαίου): α. Πλοία υποστήριξης λιμένων: (1) Ρυμουλκά (tug boats) (2) Πλοία πιλότοι (pilot boats) (3) Υποδοχείς ναυτιλιακών καταλοίπων (shipping discharge reception crafts) Εικόνα 2-7. Παραδείγματα πλοίων υποστή- (4) Πυροσβεστικά (fire boats) (5) Φορτηγίδες (barges) ριξης λιμένων: πυροσβεστικό, πιλότος και ρυμουλκό που μετακινεί φορτηγίδα. 2
β. Πλοία υποστήριξης πλωτών κατασκευών: (1) Πλοία ανεφοδιασμού (replenishment ships) (2) Πλοία αποθήκευσης πετρελαίου (floating production storage and offloading - FPSO) (3) Πλοία μεταφοράς πετρελαίου σε εγκαταστάσεις ξηράς (shuttle tankers) Εικόνα 2-8. Πλοίο με εγκατεστημένους 5 γερανούς στο κατάστρωμά του. ΠΛΟΙΑ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ Τα πλοία αυτά έχουν σχεδιαστεί για να επιτελούν έναν εξειδικευμένο σκοπό: α. Αλιευτικά (fishing ships) β. Αναψυχής (yachts, sail boats) γ. Ερευνητικά (υδρογραφικά, σεισμικών ερευνών, κλπ) δ. Γερανοφόρα (crane vessels) ε. Πλοία εκσκαφείς (dredgers) στ. Πλοία γεωτρύπανα (drill- ships) Εικόνα 2-9. Πλοίο με εγκατεστημένο γεω- ζ. Πλοία πόντισης καλωδίων (cable layers) η. Πλοία διάσωσης ναυαγίων (salvage ships), τρύπανο για άντληση πετρελαίου. κ.ά. ΠΟΛΕΜΙΚΑ ΠΛΟΙΑ Τα πλοία αυτά είναι σχεδιασμένα για την εκτέλεση πολεμικών αποστολών. Χωρίζονται σε τρεις βασικές κατηγορίες: α. Επιθετικά: (1) Αντιτορπιλικά (destroyers) (2) Καταδρομικά (cruisers) (3) Φρεγάτες (frigates) (4) Κορβέτες (corvetts) (5) Ταχύπλοα Περιπολικά (fast attack patrol boats) (6) Κανονιοφόροι (gunboats) (7) Υποβρύχια (submarines) β. Μεταγωγικά: (1) Αεροπλανοφόρα (aircraft carriers) Εικόνα 2-11. Η φρεγάτα ΨΑΡΑ (F- 454) (2) Ελικοπτεροφόρα (helicopter carriers) (3) Αποβατικά (landing ships, landing helicorter dock LHD, landing platform dock LPD, κ.ά.) Αερόστρωμνα (hovercrafts) Εικόνα 2-10. Το αντιτορπιλικό USS Cole (DDG- 67), κλάσης ARLEIGH BURKE. του ΠΝ, κλάσης MEKO 200HN. (4) γ. Πλοία υποστήριξης επιχειρήσεων (1) Ναρκαλιευτικά (Minesweepers) (2) Πλοία γενικής υποστήριξης (oil tankers, supply ships, κ.ά.) (3) Πλοία διοίκησης- επικοινωνιών (command ships) Εικόνα 2-12. Το υποβρύχιο "ΠΑΠΑΝΙΚΟ- ΛΗΣ" (S- 120) του ΠΝ. 3
2.3 Τύποι πλοίων με βάση την αρχή πλεύσης τους Η στήριξη των πλοίων στο νερό οφείλεται στην ισορροπία του βάρους τους από τη δύναμη της άντωσης. Η πλεύση τους όμως μπορεί να γίνει με τρεις διαφορετικούς τρόπους, οι ο- ποίοι χωρίζουν τα πλοία σε αντίστοιχες κατηγορίες (βλέπε σχήμα 2-1): α. πλοία εκτοπίσματος, β. πλοία υδροδυναμικής πλεύσης, γ. αερόστρωμνα, και δ. υβριδικά. Σχήμα 2-1. Αναπαράσταση των κατηγοριών των πλοίων με βάση την πλεύση τους. ΠΛΟΙΑ ΕΚΤΟΠΙΣΜΑΤΟΣ Εικόνα 2-13. Επιβατικό πλοίο διπλής γά- στρας (catamaran). Αποτελούν την πλειοψηφία των πλοίων της εμπορικής ναυ- τιλίας. Το υδροδυναμικό σχήμα τους (μονόγαστρα) τούς επι- τρέπει να πλέουν σε οικονομικές ταχύτητες μεταξύ 10 και 18 κόμβων. Η επίτευξη μεγαλύτερων ταχυτήτων σε αυτά ε- πιτυγχάνεται κυρίως μειώνοντας την επιφάνεια της γάστρας τους που έρχεται σε επαφή με τη θάλασσα. Έτσι, υπάρχουν διάφορες παραλλαγές τους, πλοία: α. μονής γάστρας β. πολλαπλής γάστρας (catamaran, trimaran) γ. διάτρησης κυμάτων (wavepiercing) δ. δύγαστρα, μικρής επιφάνειας ισάλου (small waterplne area twin hull SWATH). Εικόνα 2-14. Τα πλοία διάτρησης κυμάτων έχουν πλώρη κατάλληλης γεωμετρίας, ώ- στε να "τρυπάνε" τα κύματα κατά την κίνη- σή τους. 4
ΠΛΟΙΑ ΥΔΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗΣ ΠΛΕΥΣΗΣ Τα πλοία αυτά έχουν κάτω από τη γάστρα τους ένα πτερύ- γιο, το οποίο καθώς το πλοίο αναπτύσσει ταχύτητα στο νερό ασκεί μία δύναμη προς τα πάνω (άνωση). Έτσι, το πλοίο πλέει με τη γάστρα του έξω από νερό μειώνοντας έτσι την αντίστασή του και πετυχαίνοντας υψηλότερες ταχύτητες. Εικόνα 2-15. Πλοίο υδροδυναμικής στήριξης μεταφοράς επιβατών. ΑΕΡΟΣΤΡΩΜΝΑ Η αρχή πλεύσης των πλοίων αυτών είναι η δημιουργία ενός στρώματος αέρα κάτω από τη γάστρα τους, το οποίο τα υπερυψώνει μερικά εκατοστά πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Έτσι, οι τριβές μειώνονται ακόμα περισσότερο δίνοντάς τους τη δυνατότητα για ταχύτητες που υπερβαίνουν τους 60 κόμβους. Εικόνα 2-16. Τα αερόστρωμνα (hovercraft) ανυψώνονται μερικά εκατοστά πάνω από την επιφάνεια τς θάλασσας και προωθούνται από έλικες στο πρυμναίο τμήμα τους. ΥΒΡΙΔΙΚΑ Τέλος, υπάρχουν πλοία των οποίων οι γάστρες δεν εντάσσονται ξεκάθαρα σε μία από τις παραπάνω κατηγορίες, όπως π.χ. οι ολισθάκατοι (planing crafts), οι οποίες όταν αυξάνεται η ταχύτητα, το πλωριό τμήμα της γάστρας τους ανυψώνεται με στόχο να μειωθεί η επιφάνεια που έρχεται σε επαφή με το νερό και κατά συνέπεια η αντίσταση του πλοίου. Εικόνα 2-17. Ολισθάκατος του πολεμικού ναυτικού της Σρι Λάνκα. 5