Σύγκλιση µεταξύ της συµβατικής και της ανοικτής και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης: πραγµατικότητα ή ουτοπία;

Σύγκλιση µεταξύ της συµβατικής και της ανοικτής και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης: πραγµατικότητα ή ουτοπία; Ιωσηφίδου Ειρήνη 1, Πετκοπούλου Ελπινίκη 2 1 Φιλόλογος eirini_iosifidou@yahoo.gr 2 Καθηγήτρια Βρεφονηπιοκοµίας, 1 ο ΕΠΑ.Λ. Ξάνθης elpinikipe@yahoo.gr ΠΕΡΙΛΗΨΗ Με την αλλαγή της χιλιετίας, στο διεθνή χώρο παρατηρείται σύγκλιση µεταξύ της συµβατικής και της ανοιχτής εκπαίδευσης. Βασικός στόχος της εργασίας αυτής είναι µέσα από µία λεπτοµερή βιβλιογραφική ανασκόπηση να εξετάσει αν ισχύει το ίδιο και στον ελλαδικό χώρο. Αν πράγµατι τα όρια µεταξύ των δύο συστηµάτων εκπαίδευσης µειώνονται και σε ποιο βαθµό. Η παρούσα εργασία δοµείται σε τρεις κύριες ενότητες. Στην πρώτη ενότητα, θα επιχειρήσουµε να αποσαφηνίσουµε τις έννοιες της συµβατικής και της ανοιχτής εκπαίδευσης και να περιγράψουµε τα πεδία σπουδών τους. Στη δεύτερη ενότητα, θα καταγράψουµε τις ανάγκες που οδηγούν σε ευέλικτα προγράµµατα σπουδών. Ενώ, στην τρίτη και τελευταία ενότητα, θα προσπαθήσουµε να εντοπίσουµε τους φορείς που παρέχουν ανοιχτά προγράµµατα εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Συµπερασµατικά, διαπιστώνεται ότι η σύγκλιση µεταξύ των δυο συστηµάτων εκπαίδευσης είναι πλέον γεγονός τα τελευταία χρόνια. Έτσι, στον ελλαδικό εκπαιδευτικό χώρο ανοιχτά και ευέλικτα προγράµµατα σπουδών παρέχονται από αρκετούς φορείς. ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙ ΙΑ: Συµβατική εκπαίδευση, Ανοικτή και εξ αποστάσεως εκπαίδευση, σύγκλιση ΟΙ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΝΟΙΧΤΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ «Στο χώρο της εκπαίδευσης είµαστε αναγκασµένοι να θεωρήσουµε δεδοµένη την ύπαρξη δυο µορφών διδασκαλίας, οι οποίες διακρίνονται αυστηρά µεταξύ τους: την παραδοσιακή, πρόσωπο µε πρόσωπο διδασκαλία και τη βιοµηχανοποιηµένη διδασκαλία, η οποία βασίζεται σε µια µορφής αντικειµενικοποιηµένη, ορθολογικοποιηµένη αλληλεπίδραση που πραγµατοποιείται µε τη συµβολή της τεχνολογίας» (Keegan, 2001, 103). Ο όρος «συµβατική εκπαίδευση» αναφέρεται στην τυπική εκπαίδευση, στην αίθουσα διδασκαλίας στο πλαίσιο ενός σχολείου ή ενός πανεπιστηµίου, όπου ο διδάσκων και οι διδασκόµενοι βρίσκονται µαζί, µε τη φυσική τους παρουσία στον ίδιο τόπο και ίδιο χρόνο (Keegan, 2001). Τα συµβατικά συστήµατα εξαιτίας της οργάνωσής τους θέτουν περιορισµούς και λειτουργούν απαγορευτικά για πολλές κατηγορίες ανθρώπων, καθώς αποκλείονται από το δικαίωµα για γνώση είτε γιατί δε βρίσκονται στην κατάλληλη ηλικία (18-22) είτε για γεωγραφικούς ή οικονοµικούς λόγους. Στον αντίποδα του συµβατικού συστήµατος εκπαίδευσης βρίσκεται η Ανοιχτή και εξ Αποστάσεως εκπαίδευση (Keegan, 2001). Σύµφωνα µε τον πιο πρόσφατο ορισµό, τον οποίο έδωσαν οι Portway και Lane, ο όρος εξ Αποστάσεως εκπαίδευση αναφέρεται σε διδακτικές και µαθησιακές καταστάσεις κατά τις οποίες ο καθηγητής και ο διδασκόµενος είναι αποµακρυσµένοι γεωγραφικά και ως εκ τούτου η διδασκαλία του µαθήµατος βασίζεται σε ηλεκτρονικά µέσα και έντυπο υλικό (Keegan, 2001). Οι Λυκουργιώτης & Λιοναράκης (1999) σκιαγραφώντας τον φιλοσοφικό πυρήνα των ανοικτών συστηµάτων εκπαίδευσης εστιάζουν στα εξής βασικά σηµεία: ηµιουργία εκπαιδευτικών ευκαιριών και διασφάλιση πρόσβασης σε όλους. Προσδιορισµός τόπου, χρόνου και ρυθµού µελέτης από τον ίδιο τον εκπαιδευόµενο. ικαίωµα του εκπαιδευοµένου να διαµορφώνει ο ίδιος προοδευτικά τη µορφωτική του φυσιογνωµία. Η εισαγωγή της Ανοιχτής κι εξ αποστάσεως εκπαίδευσης στη χώρα µας καθιερώθηκε µε την ίδρυση του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστηµίου, το οποίο ήρθε να προστεθεί στο υπάρχον εκπαιδευτικό σύστηµα ως αναγκαίο βήµα ανανέωσης και συµπλήρωσής του. Ξεκίνησε τα πρώτα του βήµατα όχι σε αντιδιαστολή µε την υπάρχουσα στατική δοµή του εκπαιδευτικού συστήµατος, αλλά ως µια ακίνδυνη για το εκπαιδευτικό κατεστηµένο προσπάθεια. Πρόκειται για ένα θεσµό αρκετά νέο Κ. Γλέζου & Ν. Τζιµόπουλος (Επιµ.), Πρακτικά Εργασιών 6 ου Πανελλήνιου Συνεδρίου των Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ «Αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στη ιδακτική Πράξη», σ. 1-5 Σύρος, 6-8 Μαΐου 2011

2 6 ο Πανελλήνιο Συνέδριο των Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ στον ελλαδικό χώρο, αφού η επίσηµη θεσµοθέτηση και αναγνώρισή του χρονολογείται από το 1997 (Λιοναράκης, 1999). Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Λιοναράκης (1999, 46), «η συνεισφορά του στην πολιτική ίσων ευκαιριών στη παιδεία είναι τεράστιας σηµασίας, καθώς η νέα κατάσταση πραγµάτων το αναδεικνύουν ως ένα Α.Ε.Ι. που απευθύνεται και καλύπτει τις ανάγκες του παραγωγικά ενήλικου πληθυσµού της χώρας και όχι µόνο». Ποιες, όµως, είναι οι πραγµατικές ανάγκες που οδηγούν στην δηµιουργία ευέλικτων προγραµµάτων εκπαίδευσης στον ελλαδικό χώρο; ΑΝΑΓΚΕΣ ΠΟΥ Ο ΗΓΟΥΝ ΣΤΗ ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΑΝΟΙΧΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ Στην οικονοµία που ξέραµε, στη βιοµηχανική οικονοµία οι διαστάσεις ήταν γνωστές. Το χαρακτηριστικό της ήταν η σχετική σταθερότητα. Τα πράγµατα άλλαζαν, αλλά άλλαζαν µε ρυθµούς που συµβάδιζαν µε την αλλαγή των γενεών. Αυτός που γινόταν πολιτικός µηχανικός θα ήταν πολιτικός µηχανικός για όλη του τη ζωή (Κωτσιόπουλος, 1999). Σήµερα, όµως, τα πράγµατα είναι διαφορετικά. Η τεχνολογία αλλάζει ταχύτατα και αυτό που ήταν µοντέρνο εχθές είναι απαξιωµένο σήµερα. Μία σειρά από διεθνείς εξελίξεις στον οικονοµικό, κοινωνικό, τεχνολογικό και πολιτισµικό τοµέα καθιστά απαραίτητη την απόκτηση νέων γνώσεων ή την επανεκπαίδευση µεγάλου µέρους του πληθυσµού, που θα ανταποκρίνονται στιες νέες ανάγκες που συνεχώς προκύπτουν (Keegan, 2001; Race, 1999). Στο χώρο των επιχειρήσεων η εξειδικευµένη γνώση είναι ένα απαραίτητο εφόδιο για τους υποψήφιους εργαζοµένους. Λόγω των αλλεπάλληλων αλλαγών στην τεχνολογία προστίθενται συνεχώς νέες γνώσεις, µε αποτέλεσµα οι εταιρείες να απαιτούν από τους εργαζοµένους τους να ανταποκρίνονται στις νέες ανάγκες που προκύπτουν. Σύµφωνα µε τον Κωτσιόπουλο (1999), το άτοµο θα αλλάξει 6-7 επαγγέλµατα στην επαγγελµατική του πορεία. Ακόµη, η επιστηµονική και τεχνολογική έκρηξη και ιδιαίτερα η ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών, στα πλαίσια του διεθνούς οικονοµικού ανταγωνισµού έχει ως αποτέλεσµα την όξυνση της ανεργίας. Ωστόσο, η προσφορά και η ζήτηση των εκπαιδευτικών ευκαιριών δεν αφορά µόνο τους ανέργους, αλλά και τους πτυχιούχους πανεπιστηµίων (Race, 2000). Έχει υπολογιστεί ότι οι τεχνικές γνώσεις του αποφοίτου πανεπιστηµίου θα είναι απαξιωµένες, κατά 80% µετά από 10 χρόνια (Κωτσιόπουλος, 1999). Για να είναι ένας απόφοιτος επίκαιρος στο χώρο του και αποτελεσµατικός στο επάγγελµά του θα χρειαστεί να ανανεώσει τις γνώσεις του, να επιµορφωθεί προκειµένου να αντεπεξέλθει µε επιτυχία στις νέες προκλήσεις. Όµως, η νέα γνώση δεν απευθύνεται µόνο σε ανθρώπους που αναγκάζονται να εφοδιαστούν µε πιο σύγχρονες γνώσεις για την εργασία τους, αλλά και όσους επιθυµούν να πετύχουν την ισορροπία ανάµεσα στην επαγγελµατική ζωή και στα προσωπικά τους ενδιαφέροντα. Σύµφωνα µε τον Race (1999), ολοένα και πληθαίνουν οι πολίτες οι οποίοι αξιοποιούν τον ελεύθερο χρόνο τους µε δραστηριότητες µορφωτικού χαρακτήρα. Άλλωστε, µέσω της γνώσης ο άνθρωπος αντιλαµβάνεται καλύτερα τον κόσµο που τον περιβάλει και αποκτά την ποιότητα ζωής που επιθυµεί. Παράλληλα µε τις διαπιστωµένες ανάγκες για εκπαίδευση, παρατηρείται και η ανάγκη παροχής ευκαιριών και εναλλακτικών λύσεων. Υπάρχει ένας µεγάλος αριθµός ατόµων που για ποικίλους λόγους όπως έλλειψη χρόνου, οικογενειακές και εργασιακές υποχρεώσεις, φυσική απόσταση, αδυνατούν να συµµετάσχουν σε συµβατικά προγράµµατα σπουδών, δεδοµένου των περιορισµών που θέτει το συµβατικό σύστηµα εκπαίδευσης. Οι ανάγκες οργάνωσης ευέλικτων προγραµµάτων σπουδών µε τη µεθοδολογία της εκπαίδευσης από απόσταση είναι πλέον απόλυτα σαφείς και ορατές για µεγάλη µάζα ανθρώπων. Κατά µία έννοια µία νέα «αγορά» σπουδαστών επιζητά µάθηση που µπορεί να επωφεληθεί από την εξ αποστάσεως εκπαίδευση µε ταυτόχρονη ωφέλεια και για τα εκπαιδευτικά ιδρύµατα (Porter, 1997). Εποµένως, αυτό που κρίνεται αναγκαίο είναι η δηµιουργία προγραµµάτων σπουδών για τον σύγχρονο άνθρωπο που θα του δίνουν την ευκαιρία να έρθει κοντά στη νέα γνώση ανεξάρτητα από τους παράγοντες που πιθανόν να τον περιορίζουν. Άλλωστε, στόχος της σύγχρονης παιδαγωγικής ιδεολογίας είναι να ετοιµάσει το άτοµο µέσα από την κοινωνική πραγµατικότητα που µεταβάλλεται και συνεχώς ανανεώνεται, να προσαρµοστεί όχι σε αυτό που υπήρχε ή υπάρχει, αλλά σε αυτό που τείνει να πάρει µορφή (Φράγκος, 1984). Η µέθοδος της εκπαίδευσης από απόσταση έδειξε ότι διαθέτει τις προϋποθέσεις που απαιτούνται για τη δηµιουργία ευέλικτων προγραµµάτων σπουδών, εφόσον αίρει τους παραπάνω περιορισµούς. Παρ όλο που η µέθοδος αυτή αποτελεί το βασικό εργαλείο του ανοιχτού συστήµατος εκπαίδευσης, δε www.e-diktyo.eu

«Αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στη ιδακτική Πράξη» 3 σηµαίνει ότι µπορεί να αποκλειστεί από το συµβατικό σύστηµα. Άλλωστε, ο Λιοναράκης (2001) θεωρεί ότι η εξ αποστάσεως εκπαίδευση έχει τη δυνατότητα να επηρεάσει και να βελτιώσει την ποιότητα της συµβατικής εκπαίδευσης. Είναι γεγονός ότι στο διεθνή χώρο οι φορείς που παρέχουν εξ αποστάσεως εκπαίδευση ξεπερνούν τα όρια των Ανοιχτών Πανεπιστηµίων. Μάλιστα ο Keegan (2001), ταξινοµεί τους φορείς που παρέχουν εξ αποστάσεως εκπαίδευση ως εξής: ανοιχτά πανεπιστήµια, σειρές µαθηµάτων από απόσταση παρεχόµενες από συµβατικά πανεπιστήµια, κρατικοί φορείς εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, ιδιωτικοί οργανισµοί εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Το τι συµβαίνει στον ελλαδικό χώρο θα επιχειρήσουµε να το εξετάσουµε µέσα από λεπτοµερή βιβλιογραφική ανασκόπηση. ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ ΦΟΡΕΩΝ ΠΟΥ ΠΑΡΕΧΟΥΝ ΑΝΟΙΧΤΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α Στον ελλαδικό χώρο ανοιχτά προγράµµατα σπουδών προσφέρονται κατά κύριο λόγο από το Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήµιο, το οποίο προσφέρει σπουδές σε τριτοβάθµιο επίπεδο εφαρµόζοντας τη µέθοδο της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Παρέχει τη δυνατότητα παρακολούθησης προπτυχιακών και µεταπτυχιακών προγραµµάτων σπουδών, καθώς και προγραµµάτων επαγγελµατικής κατάρτισης ή µετεκπαίδευσης. Η πιστοποίηση των σπουδών πραγµατοποιείται σε 5 διαφορετικά επίπεδα που καλύπτουν το χώρο από τη µεταδευτεροβάθµια επιµόρφωση έως το διδακτορικό δίπλωµα. Απονέµονται ακαδηµαϊκοί τίτλοι (Πτυχία, Μεταπτυχιακά ιπλώµατα Ειδίκευσης Masters, ιδακτορικά ιπλώµατα), καθώς και πιστοποιητικά παρακολούθησης θεµατικών ενοτήτων, προπτυχιακής και µεταπτυχιακής επιµόρφωσης. Από την πολύ µεγάλη αποδοχή και ζήτηση που έχουν τα προσφερόµενα προγράµµατα του ΕΑΠ αντιλαµβάνεται κανείς τις ανάγκες για εκπαίδευση που υπάρχουν στην Ελλάδα. Είναι χαρακτηριστικό ότι για το ακαδηµαϊκό έτος 2009-1010 οι αιτήσεις για εγγραφή σε προπτυχιακά και µεταπτυχιακά προγράµµατα ήταν 74.301 ενώ για το παρόν ακαδηµαϊκό έτος οι αιτήσεις 2010-2011 άγγιξαν τις 76.478 (http://www.eap.gr). Το Ανοιχτό πανεπιστήµιο, όµως, δεν είναι το µοναδικό εκπαιδευτικό ίδρυµα στην Ελλάδα το οποίο παρέχει προγράµµατα σπουδών µε τη µέθοδο της εξ Αποστάσεως εκπαίδευσης. Ήδη από το 1996 άρχισαν οι πρώτες προσπάθειες εκµετάλλευσης του διαδικτύου για εκπαιδευτικούς σκοπούς (Περσίδης, 1998). Με την πάροδο του χρόνου και σε συνδυασµό µε την αλµατώδη ανάπτυξη των δικτύων οι δραστηριότητες των πανεπιστηµίων έγιναν πιο αισθητές. Έτσι, σήµερα παρατηρούµε ότι πολλά από τα συµβατικά ιδρύµατα της χώρας µας δραστηριοποιούνται στο χώρο της εκπαίδευσης από απόσταση. Πολλά από αυτά έχουν προχωρήσει στην υλοποίηση δραστηριοτήτων τόσο για τη σύγχρονη εκπαίδευση από απόσταση όπου η επικοινωνία διδάσκοντα-διδασκοµένων γίνεται σε πραγµατικό χρόνο, όσο και στην ασύγχρονη όπου η επικοινωνία πραγµατοποιείται έµµεσα, κυρίως µέσω του διαδικτύου. Η χρηµατοδότηση προέρχεται από το Γ' Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης, την Ευρωπαϊκή Ένωση (Πρόγραµµα SOCRATES στο οποίο εντάσσεται το πρόγραµµα Minerva) και το Υπουργείο ιά Βίου Μάθησης και Θρησκευµάτων. Στο πλαίσιο του προγράµµατος της «Κοινωνίας της Πληροφορίας» και µε την αρωγή του Υπουργείο ιά Βίου Μάθησης και Θρησκευµάτων δηµιουργήθηκαν ειδικά διαµορφωµένοι και εξοπλισµένοι χώροι τηλεκπαίδευσης σε όλα τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύµατα. Συγκεκριµένα, ειδικά κέντρα τηλεκπαίδευσης λειτουργούν στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών, στο Οικονοµικό Πανεπιστήµιο Αθηνών, στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης, στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, στο Πανεπιστήµιο Πατρών, στο Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας, στο Πανεπιστήµιο Ιωαννίνων, στο Πανεπιστήµιο Κρήτης, στο Πανεπιστήµιο Μακεδονίας και στο ΤΕΙ Πειραιά. Η µέχρι τώρα αξιοποίηση της υποδοµής τηλεκπαίδευσης αφορά µέλη.ε.π. και σπουδαστές, καθώς και δραστηριότητες σχετικές µε την κάλυψη πανελλήνιων συνεδρίων, επιµόρφωση εκπαιδευτικών από απόσταση, διαλέξεις στα πλαίσια των τµηµάτων των πανεπιστηµίων, παρακολούθηση ηµερίδων, ταυτόχρονη σύνδεση παρακολούθησης εργασιών ηµερίδας ή συνεδρίων από ενδιαφεροµένους που βρίσκονται σε άλλες πόλεις χωρίς να χρειάζεται να µετακινηθούν. Η παροχή υπηρεσιών τηλεδιάσκεψης και τηλεκπαίδευσης στα µέλη της ακαδηµαϊκής κοινότητας είναι στρατηγικής σηµασίας στη σύγχρονη εποχή, καθώς δίνεται η δυνατότητα να ξεπεραστούν τα γεωγραφικά σύνορα και να αναπτυχθούν προγράµµατα συνεργασίας µε αντίστοιχους φορείς του εσωτερικού και του εξωτερικού (http://portal.gunet.gr/index.pl?iid=3654). www.epyna.eu

4 6 ο Πανελλήνιο Συνέδριο των Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ Αξίζει να αναφερθεί το ιαπανεπιστηµιακό ίκτυο ΑΤΜ το οποίο παρέχει προγράµµατα τηλεκπαίδευσης και τηλεϊατρικής και έχει αναπτυχθεί από τη συνεργασία τριών πανεπιστηµίων (Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Οικονοµικό Πανεπιστήµιο Αθηνών και Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών), τα οποία παράλληλα έχουν δηµιουργήσει αίθουσες τηλεδιάσκεψης στις οποίες λειτουργεί ασύρµατο δίκτυο WIFI (http://www.teleteaching.gr; http://atm.ntua.gr). Ακόµη, µία σειρά από υπηρεσίες τηλεκπαίδευσης είναι διαθέσιµες στα µέλη του Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου: ράση του Κέντρου Υποστήριξης Εκπαίδευσης-ΚΥΠΕ του ΑΠΘ µε σκοπό να υποστηρίξει τους διδάσκοντες του ιδρύµατος σε θέµατα χρήσης Τεχνολογιών Πληροφορίας & Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση. ράση ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης της Κεντρικής Βιβλιοθήκης του Α.Π.Θ. µέσω του λογισµικού Black Board. ιατίθενται ανοιχτά µαθήµατα µε υλικό που έχει τοποθετήσει το διδακτικό προσωπικό του ΑΠΘ. Υπηρεσίες τηλεδιάσκεψης του Εθνικού ικτύου Έρευνας και Τεχνολογίας µέσα από τις σελίδες των υπηρεσιών πραγµατικού χρόνου. Συµµετοχή αποµακρυσµένων οµάδων σε δράσεις τηλεκπαίδευσης µε χρήση αιθουσών τηλεκπαίδευσης σε άλλα ΑΕΙ και ΤΕΙ της χώρας. Υπηρεσίες σύγχρονης και ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης από το Κέντρο Υποστήριξης Μάθησης και Παραγωγής Πολυµέσων του Ακαδηµαϊκού ιαδικτύου. Οι παρεχόµενες υπηρεσίες απευθύνονται και αφορούν στην ακαδηµαϊκή κοινότητα της χώρας, δηλαδή, το διδακτικό, ερευνητικό και τεχνικό προσωπικό των Α.Ε.Ι. και Τ.Ε.Ι. (http://www.auth.gr/admin/services/teledu/index_el.html). Στα πλαίσια της συµπληρωµατικής εκπαίδευσης, λειτουργούν στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών προγράµµατα εκπαίδευσης µε τη µέθοδο της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Τα προγράµµατα αυτά έχουν σχεδιαστεί µε γνώµονα τη διασύνδεση της θεωρητικής µε την πρακτική γνώση αναπτύσσοντας κυρίως την εφαρµοσµένη διάσταση των επιστηµών στα αντίστοιχα επαγγελµατικά πεδία. Αφορούν εκπαιδευτικά αντικείµενα στο χρηµατοοικονοµικό τοµέα ( ιοίκηση, Τραπεζική ιοίκηση, Χρηµατιστηριακά Παράγωγα, Ανάλυση εδοµένων και Λήψη Αποφάσεων, Κοστολόγηση), έχουν διάρκεια δύο έως και οκτώ µήνες και οδηγούν στη χορήγηση Πιστοποιητικού Εξειδίκευσης ή Επιµόρφωσης ανάλογα µε το εκπαιδευτικό πρόγραµµα που θα επιλέξει ο ενδιαφερόµενος. Απώτερος σκοπός των πρωτοποριακών αυτών προγραµµάτων είναι η κάλυψη των εκπαιδευτικών αναγκών και η παροχή των απαραίτητων εφοδίων σε άτοµα που επιθυµούν να εξειδικεύσουν τις γνώσεις τους και να αναπτύξουν νέα προσόντα και επαγγελµατικές δεξιότητες, βελτιώνοντας έτσι το γνωστικό τους επίπεδο και ενισχύοντας την ανταγωνιστικότητά τους. Η παρακολούθηση του προγράµµατος γίνεται από το διαδίκτυο χωρίς φυσική παρουσία και µέσω απλού εκπαιδευτικού λογισµικού. Το Κέντρο Επαγγελµατικής Κατάρτισης του ΕΚΠΑ, εφαρµόζει το µοντέλο της ανεξάρτητης µάθησης µε ασύγχρονη επικοινωνία µέσω της αποκλειστικής χρήσης του διαδικτύου (Παπαθανασίου, 2003). ικαίωµα συµµετοχής έχουν απόφοιτοι ΑΕΙ ή ΤΕΙ καθώς και απόφοιτοι ευτεροβάθµιας Εκπαίδευσης µε σχετική προϋπηρεσία. Απαραίτητη προϋπόθεση για τους υποψηφίους είναι η δυνατότητα χρήσης Η/Υ και διαδικτύου, καθώς και η ύπαρξη προσωπικού e-mail και δυνατότητας σύνδεσης στο διαδίκτυο. Το κόστος φοίτησης διαφέρει για κάθε εκπαιδευτικό αντικείµενο και κυµαίνεται από 550 έως 2200 Ευρώ (http://elearn.elke.uoa.gr). εν λείπουν, όµως, και οι συνεργασίες µε ξένα πανεπιστήµια. Τα Τεχνολογικά Εκπαιδευτικά Ιδρύµατα της χώρας µε σκοπό να καλύψουν τις ανάγκες των σπουδαστών τους και των αποφοίτων τους και σε συνδυασµό µε την αδυναµία τους να παρέχουν µεταπτυχιακούς τίτλους σπουδών, οδηγούνται στην πολιτική της διοργάνωσης µεταπτυχιακών κύκλων σπουδών σε συνεργασία µε ξένα πανεπιστήµια Οι συνεργασίες αυτές είναι ενδιαφέρουσες, καθώς εµπεριέχουν µεθοδολογίες εξ αποστάσεως εκπαίδευσης σε µικρό ή µεγαλύτερο βαθµό. Ενδεικτικά αναφέρονται οι ενέργειες των ΤΕΙ Πειραιά και ΤΕΙ Αθήνας. Το ΤΕΙ Πειραιά σε συνεργασία µε ξένα πανεπιστήµια παρέχει µεταπτυχιακά προγράµµατα σπουδών που οδηγούν είτε σε Μεταπτυχιακό ίπλωµα Ειδίκευσης είτε σε απόκτηση Πιστοποιητικών Προχωρηµένων Σπουδών. Τα προγράµµατα σπουδών που οδηγούν σε µεταπτυχιακό τίτλο διαρκούν δύο ως τέσσερα εξάµηνα και προσφέρονται σε συνεργασία µε συγκεκριµένα ξένα πανεπιστήµια, όπως το Kingston, το Paisley, το University of Kentucky, το City University Of Washington State U.S.A. και το Herriot-Watt. Τα προγράµµατα σπουδών του ΤΕΙ Πειραιά σε συνεργασία µε το Open University της Βρετανίας οδηγούν στην απονοµή Πιστοποιητικού Προχωρηµένων Σπουδών και www.e-diktyo.eu

«Αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στη ιδακτική Πράξη» 5 διεξάγονται µε το σύστηµα της εκπαίδευσης από απόσταση. Πιο συγκεκριµένα, πρόκειται για συνδυασµό παραδοσιακής εκπαίδευσης και εκπαίδευσης από απόσταση. Το ΤΕΙ Πειραιά για το ακαδηµαϊκό έτος 2006-2007 προσέφερε δύο κατευθύνσεις διάρκειας δύο εξαµήνων, τη ιοίκηση Βιοµηχανικών Επιχειρήσεων και τη ιαχείριση Ενεργειακών Συστηµάτων. Το Πιστοποιητικό αυτό αναγνωρίζεται από το Open University και παρέχει τη δυνατότητα συνέχισης των σπουδών πάλι µε το σύστηµα της εκπαίδευσης από απόσταση, για την απόκτηση Master of Science από το Open University. Επίσης, το Τµήµα Ηλεκτρονικής του ΤΕΙ Αθήνας στα πλαίσια της διευκόλυνσης των αποφοίτων για πραγµατοποίηση µεταπτυχιακών σπουδών και σε συνδυασµό µε την εκρηκτική ανάπτυξη που παρουσιάζει σήµερα ο τοµέας των συστηµάτων και των δικτύων επικοινωνιών, πραγµατοποίησε συµφωνία µε το School of Engineering & Design του πανεπιστηµίου Brunel της Μεγάλης Βρετανίας, µε σκοπό τη διεξαγωγή µεταπτυχιακού κύκλου σπουδών, που οδηγεί σε δίπλωµα Master of Science στο αντικείµενο: Data Communication Systems. Οι τίτλοι σπουδών απονέµονται από το Πανεπιστήµιο Brunel και αναγνωρίζονται από το αρµόδιο όργανο µε τους ίδιους όρους και τις ίδιες προϋποθέσεις όπως οι τίτλοι του αντίστοιχου προγράµµατος του Πανεπιστηµίου του Brunel που πραγµατοποιείται εξ ολοκλήρου στην έδρα του Πανεπιστήµιου χωρίς τη σύµπραξη του ΤΕΙ Αθήνας. Το παραπάνω Πρόγραµµα Μεταπτυχιακών Σπουδών, εγκρίθηκε µε την υπ. αριθµό 41768/Ε5 Υπουργική Απόφαση, 6-5-2004, ΦΕΚ 738Β, 18 Μαΐου 2004 (http://www.teiath.gr/activities/3postgr1.htm). Ακόµη, στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο λειτουργεί κέντρο εξ αποστάσεως επιµόρφωσης, µέσω του οποίου παρέχονται υπηρεσίες ενδοσχολικής και από απόσταση επιµόρφωσης στους εκπαιδευτικούς της Πρωτοβάθµιας και ευτεροβάθµιας Εκπαίδευσης. Οι προσφερόµενες υπηρεσίες βασίζονται στους ακόλουθους άξονες: Αυτο-εκπαίδευση: πρόσβαση (αναζήτηση και ανάκτηση) σε επιµορφωτικό και ενηµερωτικό υλικό για διάφορα θέµατα και γνωστικά αντικείµενα, που ενδιαφέρουν εκπαιδευτικούς, γονείς και µαθητές. Συνεργατική µάθηση: επικοινωνία και συµµετοχή σε θεµατικούς κύκλους συζητήσεων και εκπόνηση συνεργατικών δραστηριοτήτων. Εικονική τάξη: σειρά µαθηµάτων σε πραγµατικό χρόνο µε δυνατότητα αλληλεπίδρασης µέσω πρωτεύουσας (primary) ISDN σύνδεσης (http://www.pi-schools.gr/hdtc/). Από την παραπάνω επισκόπηση στον εκπαιδευτικό ελλαδικό χώρο, διαπιστώνεται ότι το συµβατικό σύστηµα εκπαίδευσης έχει αρχίσει να προσφέρει προγράµµατα σπουδών από απόσταση, µε στόχο την κατάρτιση και εξειδίκευση των ενδιαφεροµένων και την παροχή συµπληρωµατικής εκπαίδευσης. Παρ όλο που δεν έχουν δηµιουργηθεί ακόµη προγράµµατα ανοιχτής εκπαίδευσης για όλους καθώς και ολοκληρωµένοι κύκλοι σπουδών που να οδηγούν στη λήψη πτυχίου, ωστόσο το σίγουρο είναι ότι η εξ αποστάσεως εκπαίδευση έπαψε να αποτελεί πλέον αποκλειστικό προνόµιο των Ανοιχτών Πανεπιστηµίων. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Από την παραπάνω βιβλιογραφική ανασκόπηση διαπιστώνουµε ότι µεταξύ της ανοιχτής και της συµβατικής εκπαίδευσης στον ελληνικό χώρο έχει αρχίσει τα τελευταία χρόνια να διαφαίνεται µία σύγκλιση. Στη σύγκλιση αυτή οδηγήθηκε το εκπαιδευτικό σύστηµα µετά από: µία σειρά εξελίξεων στον κοινωνικοοικονοµικό και πολιτισµικό τοµέα, την τεράστια επιστηµονική και τεχνολογική έκρηξη των τελευταίων δεκαετιών, την επιθυµία του σύγχρονου νεοέλληνα να διευρύνει τις γνώσεις του τόσο για προσωπικούς όσο και για επαγγελµατικούς λόγους, την αδυναµία του συµβατικού συστήµατος να ανταποκριθεί στις νέες απαιτήσεις, την αρωγή που προσέφερε η Ευρωπαϊκή Ένωση µε τις χρηµατοδοτήσεις της για τη δηµιουργία ευέλικτων προγραµµάτων σπουδών. Το κοινό σηµείο στο οποίο συγκλίνουν τα δύο συστήµατα είναι η µέθοδος της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, η οποία υιοθετείται ολοένα και περισσότερο από το συµβατικό σύστηµα, παρ όλο που αρχικά αποτελούσε το βασικό εργαλείο της ανοιχτής εκπαίδευσης. Αυτό έγινε στην προσπάθειά του συµβατικού συστήµατος να «ανταγωνιστεί» το νέο θεσµό της ανοιχτής εκπαίδευσης, αλλά και να γίνει πιο ελκυστικό ώστε να προσελκύσει νέες κατηγορίες φοιτητών. www.epyna.eu

6 6 ο Πανελλήνιο Συνέδριο των Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ Έτσι, σήµερα στον ελλαδικό εκπαιδευτικό χώρο ανοιχτά και ευέλικτα προγράµµατα σπουδών παρέχονται από το Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήµιο, από συµβατικούς πανεπιστηµιακούς φορείς, όπως είναι το Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών και άλλα, αλλά και από µη πανεπιστηµιακούς φορείς, όπως είναι το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Αυτό δείχνει ότι η εξ αποστάσεως εκπαίδευση δε βρίσκεται πλέον στον αντίποδα της συµβατικής, πράγµα το οποίο είχε υποστηριχθεί από τον Dohmen το 1967. Συµπερασµατικά, διαπιστώνουµε ότι τα δύο συστήµατα εκπαίδευσης έχουν αρχίσει να έρχονται κοντά το ένα στο άλλο µε µία σχετικά αυξανόµενη πορεία. Ίσως βέβαια θα µπορούσαν να πλησιάσουν ακόµη περισσότερο το ένα το άλλο και να συγκλίνουν απόλυτα µεταξύ τους, εάν κάθε ένα σύστηµα υιοθετούσε τα πλεονεκτήµατα του άλλου, εξαλείφοντας ταυτόχρονα τα µειονεκτήµατά τους. Πρότασή µας είναι η έρευνα στο µέλλον να στραφεί προς αυτή την κατεύθυνση. ΑΝΑΦΟΡΕΣ Keegan, D. (2001). Οι Βασικές Αρχές της Ανοιχτής και Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης, Κόκκος Α. (επιστ. επιµ.), Μεταίχµιο. Keegan, D. (2001). Η ευρωπαϊκή πανεπιστηµιακή εξ αποστάσεως εκπαίδευση στην αυγή της 3 ης χιλιετίας. Στο Λιοναράκης, Α. (επιστ. επιµ.) Απόψεις και Προβληµατισµοί για την Ανοιχτή και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση, Εκδόσεις Προποµπός. Λιοναράκης, Α (1999). Ανοιχτή και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση: Η Εµπειρία του Ελληνικού Ανοιχτού Πανεπιστηµίου (σ. 46). Στο Τσολακίδης, Κ. (1999). Πανεπιστήµιο Αιγαίου, Σχολή Ελληνικών και Μεσογειακών Σπουδών, Τµήµα ηµοτικής Εκπαίδευσης. Νέες παράµετρες στην Εκπαίδευση: Εκπαίδευση από απόσταση και διά βίου εκπαίδευση. Υπό την Αιγίδα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, Ρόδος, 21 & 22 Νοεµβρίου 1999: Εκδόσεις Νέων Τεχνολογιών. Λιοναράκης, Α. (2001). Ανοιχτή και εξ αποστάσεως πολυµορφική εκπαίδευση. Προβληµατισµοί για µια ποιοτική προσέγγιση σχεδιασµού διδακτικού υλικού. Στο Α. Λιοναράκης (επιστ. επιµ.) Απόψεις και Προβληµατισµοί για την Ανοιχτή και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση, Εκδόσεις Προποµπός. Λιοναράκης, Α. (2001). Για ποια εξ αποστάσεως µιλάµε; Πρακτικά 1 ου Πανελληνίου Συνεδρίου µε θέµα «Ανοιχτή και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση», Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήµιο, Πάτρα, 25-27 Μαΐου. Κωτσιόπουλος, Τ. (1999). Ο.Ε.Ε.Κ. και νέες τεχνολογίες (σ. 124-127). Στο Τσολακίδης, Κ. (1999). Πανεπιστήµιο Αιγαίου, Σχολή Ελληνικών και Μεσογειακών Σπουδών, Τµήµα ηµοτικής Εκπαίδευσης. Νέες παράµετρες στην Εκπαίδευση: Εκπαίδευση από απόσταση και διά βίου εκπαίδευση. Υπό την Αιγίδα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου (σ.124-127), Ρόδος, 21 & 22 Νοεµβρίου 1999: Εκδόσεις Νέων Τεχνολογιών. Παπαθανασίου, Α. (2003). Συγκριτική παρουσίαση και θεώρηση συστηµάτων τριτοβάθµιας, µη συµβατικής αλλά εξ αποστάσεως, εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Η περίπτωση του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστηµίου (Ε.Α.Π.) και του Κέντρου Επαγγελµατικής Κατάρτισης (Κ.Ε.Κ.) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστηµίου Αθηνών. ιπλωµατική εργασία, Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήµιο. Περσίδης, Σ. (1998). Το Πανεπιστήµιο του Μέλλοντος, ΕΣΠΙ, Αθήνα. Porter, L. R. (1997). Creating the Virtual Classroom: Distance Learning with the Internet, New York: John Wiley & Sons. Race, P. (1999). Το εγχειρίδιο της Ανοιχτής Εκπαίδευσης, Κόκκος Α. (επιστ. επιµ.), Μεταίχµιο. Race, P. (2000). 500 Πρακτικές Συµβουλές για την Ανοικτή και Ευέλικτη Εκπαίδευση (µτφρ. Βακαλοπούλου Μ., Ζουγανέλη Κ.), Αθήνα: Μεταίχµιο. Φράγκος, Χ. (1984). Ψυχοπαιδαγωγική, θέµατα παιδαγωγικής, ψυχολογίας, παιδείας, διδακτικής και µάθησης, Αθήνα: Gutenberg. Σχετικοί ικτυακοί Σύνδεσµοι http://www.eap.gr/ http://portal.gunet.gr/index.pl?iid=3654 http://www.teleteaching.gr http://atm.ntua.gr http://www.auth.gr/admin/services/teledu/index_el.html http://elearn.elke.uoa.gr http://www.teiath.gr/activities/3postgr1.htm http://www.pi-schools.gr/hdtc/ www.e-diktyo.eu