Ι. Μ. Παντοκράτορος Η Ιερά Μονή Παντοκράτορος βρίσκεται στη βορειοανατολική πλευρά Άθω είναι παραθαλάσσια. Πλησίον µονής υπήρχε η αρχαία πόλη Θύσσος. Αν µακραίωνη προφορική παράδοση θέλει ως κτίτορα µονής τον αυτοκράτορα Αλέξιο Κοµνηνό, από τις σωζόµενες µαρτυρίες εξάγεται το συµπέρασµα ότι κτίτορες µονής ήταν οι αδελφοί Αλέξιος (µε το στρατιωτικό αξίωµα µέγα στρατοπεδάρχη) Ιωάννης (αξιωµατούχος αυλής µε τη θέση µεγάλου πριµηκυρίου). εν είναι γνωστό πότε ξεκίνησαν οι οικοδοµικές εργασίες αλλά το 1358 το µοναστήρι υπήρχε ήδη εγνιάστηκε ενδεχοµένως το 1362 από τον πατριάρχη Κάλλιστο Α. Αρχαία µονύδρια που ενσωµατώθηκαν στην Παντοκράτορος είναι Αγίου Αυξεντίου, ωροθέου, Κυνόποδος, Ραβδούχου, Φακηνού Φαλακρού. Ο Αλέξιος απεβίωσε περί το 1368, ενώ ο Ιωάννης φαίνεται πως το 1384 είχε αποσυρθεί στη µονή όπου εκάρη µοναχός. Από τις πολλές δωρεές που προσέφεραν τα αδέρφια αγοράστηκαν τα περισσότερα µετόχια που η µονή είχε έως τα µέσα αιώνα µας. ώρο των αδελφών αποτελεί η εικόνα Παντοκράτορος Χριστού, που σήµερα βρίσκεται στο µουσείο Ερµιτάζ στην Πετρούπολη Ρωσίας. Η Παντοκράτορος ανανίστηκε επεκτάθηκε το 16ο αιώνα µε τα χρήµατα που πρόσφεραν ηγεµόνες των παραδουνάβιων περιοχών. Η µονή, παρά τα ογκώδη χρέη, κατά τα χρόνια ρκοκρατίας δεν χάνει τη ζωτικότητά. Στη µονή εγκαταβίωσαν σπουδαίες αγιασµένες προσωπικότητες όπως ο πατριάρχης Κάλλιστος Β ο Ξανθόπουλος, ο Συµεών ο Θεωνάς, αρχιεπίσκοποι Θεσσαλονίκης. Η µονή χτυπήθηκε από τη λαίλαπα φωτιάς το 1393, το 1773 τέλος το 1948, ευτυχώς χωρίς ποτέ να καταστραφεί ολοσχερώς. 1
Το Καθολικό -αφιερωµένο στη Μεταµόρφωση Σωτήροςχτίστηκε την ίδια εποχή µε τη µονή, ωστόσο είναι ευδιάκριτη η δική αυτόνοµη αρχιτεκτονική πορεία, τόσο από πλευράς αρχιτεκτονικής, όσο αγιογράφισης. Η αγιογράφιση ναού ανάγεται στο τρίτο τέταρτο 14ου αιώνα επιζωγραφίθηκε το 1854. Το κωδωνοστάσιο είναι κτίσµα 19ου αιώνα. Στη µονή φυλάσσονται αρκετά λείψανα αγίων όπως αγίου Ιωαννικίου εν Ολύµπω Βιθυνίας, Θεοδώρου Στρατηλά, των αγίων Κοσµά αµιανού, τεµάχιο Τιµίου Ξύλου, καθώς επίσης κειµήλια όπως µέρος ασπίδας αγίου Μερκουρίου εικόνες 14ου αιώνα µεταγενέστερες. Το τέµπλο Καθολικού ίσως είναι το παλαιότερο Αγίου Όρους. Ως εφέστια εικόνα µονής τιµάται η Παναγία η Γερόντισσα, που είναι µία από τις θαυµαργές εικόνες Αγίου Όρους. Στη βιβλιοθήκη µοναστηριού περιλαµβάνονται περίπου 350 χειρόγραφοι κώδικες περί τα 3,500 έντυπα. Τα έγγραφα µονής είναι ελληνικά, ρκικά ένα βλαχικό 17ου αιώνα. Στη µονή βρίσκονται 7 παρεκκλήσια άλλα 7 εξωκκλήσια. Η Παντοκράτορος έχει την επικυριαρχία 5 Κελλιών στην περιοχή των Καρυών, κατά ς νεώτερους χρόνους απέκτησε πολλά µετόχια σε Ελλάδα, Μ. Ασία Βλαχία από τα οποία σήµερα δεν κατέχει κανένα. Στα εξαρτήµατα µονής ανήκουν η σκήτη Προφήτη Ηλία, 5 Κελλιά 38 Καλύβες στην περιοχή Καψάλας. Η µονή κατέχει την έβδοµη θέση µεταξύ των αθωνικών µονών επανήλθε στο κοινοβιακό 2
σύστηµα το 1992. Σήµερα έχει περί ς δεκαπέντε µοναχούς, που αγωνίζονται για την ανακαίνισή. Ι. Μ. Ξηροποτάμου Η Ιερά Μονή Ξηροποτάµου, κλασικό δείγµα αγιορειτικής αρχιτεκτονικής, γεωγραφικά εντοπίζεται περίπου στο µέσο χερσονήσου Άθω σε θέση περίβλεπτη, σε ύψος 200 µέτρων από την επιφάνεια θάλασσας. Αποτελεί ένα από τα αρχαιότερα µοναστήρια, αλλά η πρώιµη ιστορία παραµένει ασαφής όσον αφορά στον ακριβή χρόνο ίδρυσής τον κτίτορα µοναστηριού. Η προφορική παράδοση θέλει ιδρυτή µονής την αυτοκράτειρα Πουλχερία που έζησε τον 5ο αιώνα, ενώ σύµφωνα µε άλλη πηγή ιδρυτές θεωρούνται οι 3
αυτοκράτορες Κωνσταντίνος Ζ ο Πορφυρογέννητος ο Ρωµανός Α ο Λεκαπηνός κατά τον 10ο αιώνα. Σε χειρόγραφα διάφορα έγγραφα υπάρχει µια ασάφεια όσον αφορά στο όνοµα µονής την προσωπικότητα οσίου Παύλου που είναι πιθανότατα ο κύριος κτίτορας µονής. Πρόκειται µάλλον για κάποιον ασκητή µοναχό ο οποίος έχαιρε µεγάλης εκτίµησης στον Άθω, υπήρξε σύγχρονος αγίου Αθανασίου µε βάση την προφορική παράδοση ταυτίζεται µε τον γιο Μιχαήλ Α Ραγκαβέ. Η ευηµερούσα πορεία µονής ανακόπηκε κατά το 13ο αιώνα, στα χρόνια Φραγκοκρατίας όταν ενέσκηψαν οικονοµικές δυσκολίες πειρατικές επιδροµές. εν άργησε ωστόσο να τύχει πάλι υποστήριξης των βυζαντινών αυτοκρατόρων, ιδίως µετά την πυρκαγιά 1280, που µε δωρεές χρυσόβουλλα επιβεβαίωσαν κυριαρχικά διώµατα µονής (13ος-14ος αιώνας). ωρεές από τις ηγεµονίες Βλαχίας Ουγγροβλαχίας υπήρξαν πηγή ανανέωσης µακροηµέρευσης ζωής µοναστηριού. Ανάµεσα σς µεγάλους ευεργέτες µονής αριθµείται ο σουλτάνος Σελίµ Α. Η Ξηροποτάµου, όπως κάθε µοναστήρι, γνώρισε έντονες στιγµές κάµψης. Οι δύο καταστροφικές πυρκαγιές στις αρχές 16ου 17ου αιώνα το βάρος των χρεών κατά το 18ο αιώνα γονάτισαν τη µονή. Το διάστηµα 1821-1830 η µονή είχε καταληφθεί από ρκικό στράτευµα ενώ στα νεώτερα χρόνια, το 1950 1973 ξαναχτυπήθηκε από πυρκαγιές. Σήµερα η µονή Ξηροποτάµου κατέχει την όγδοη θέση στην ιεραρχία των κοινοβίων. Σ' αυτήν ανήκει το λιµάνι άφνης τα 6 σωζόµενα Ξηροποταµινά Κελλιά. Η µονή έχει 7 παρεκκλήσια 9 εξωκκλήσια. Το Καθολικό τιµάται σς αγίους Τεσσαράκοντα Μάρτυρες οικοδοµήθηκε το 18ο αιώνα, επάνω σε παλαιότερο. Έξω από το Καθολικό βρίσκεται η φιάλη αγιασµού φτιαγµένη από ερυθρό µάρµαρο το τελευταίο τέταρτο 18ου αιώνα µε δωρεά λόγιου αδελφού µονής Καισάριου απόντε. Στη βιβλιοθήκη µονής υπάρχουν 409 χειρόγραφα περίπου 6,000 έντυπα βιβλία. Γνωστά κειµήλια µονής είναι ο δίσκος Πουλχερίας κατασκευασµένος από στεατίτη λίθο, λείψανα αγίων, χρυσοκέντητα ιερά άµφια πολύτιµες επισκοπικές ράβδοι. Το πολυτιµότερο όµως κειµήλιο Ξηροποτάµου είναι τα δύο τεµάχια Τιµίου Ξύλου από τον σταυρό Χριστού, τα 4
µεγαλύτερα που υπάρχουν στον κόσµο, που φέρουν την οπή από τα καρφιά σταυρώσεως. Σήµερα η µονή αριθµεί περί ς εικοσιπέντε αγαθούς ησύχιους µοναχούς. Ι. Μ. Ζωγράφου Η Ιερά Μονή Ζωγράφου είναι κτισµένη σε αθέατη δασωµένη πλαγιά βορειοδυτικής πλευράς χερσονήσου. Σύµφωνα µε την παράδοση ιδρυτές µονής θεωρούνται τρεις µοναχοί, ο Μωυσής, ο Ααρών ο Ιωάννης από την Αχρίδα, που µόνασαν στον Άθω τον 10ο αιώνα. Σύµφωνα µε άλλη εκδοχή κτίτορας µονής είναι ο "Γεώργιος ο Ζωγράφος" που αναφέρεται στο Τυπικό Τσιµισκή (972). Η µονή είναι αφιερωµένη στον άγιο Γεώργιο, οποίου σώζεται µια παλαιά αχειροποίητη εικόνα, που είναι ένα από τα σπουδαιότερα κειµήλια µονής. Για την πρώιµη ιστορία µονής δε µας διασώθηκαν έγκυρες πληροφορίες. Υπολογίζεται ότι στα µέσα 13ου αιώνα η Ζωγράφου έλαβε βουλγαρικό χαρακτήρα, ενώ στα τέλη ίδιου αιώνα ο αυτοκράτορας Μιχαήλ Η ο πατριάρχης Βέκκος ευθύνονται για τον µαρτυρικό θάνατο 26 5
Ζωγραφιτών µοναχών, που αρνήθηκαν την ένωση των δύο Εκκλησιών την ενωτική πολιτική πολιτειακής εκκλησιαστικής αρχής. Το 1873 χτίστηκε κενοτάφειο στη µνήµη αυτών των Ζωγραφιτών µαρτύρων. Το µοναστήρι ταλαιπωρήθηκε από επιδροµές Καταλανών πειρατών, αλλά ανέκαµψε σύντοµα µε τις χορηγίες την υποστήριξη των Παλαιολόγων αυτοκρατόρων των ηγεµόνων των Παραδουνάβιων χωρών. Το 15ο αιώνα ο Στέφανος ο Καλός βοήθησε αποφασιστικά τη µονή πρόσφερε µια σειρά από µονύδρια. Η Ζωγράφου είχε µετόχια σε περιοχές Ρουµανίας, Βουλγαρίας, Ρωσίας Τουρκίας, όµως σήµερα έµειναν µόνο όσα βρίσκονται στον ελλαδικό χώρο. Ως τις αρχές 19ου αιώνα στη µονή µαζί µε ς βουλγάρους µοναχούς συµβίωναν µοναχοί ελληνικής σερβικής καταγωγής, αλλά από το 1845 έπειτα έµειναν µόνο βούλγαροι. Μεταξύ 1862-69 ανανίστηκε σχεδόν η µισή µονή. Τότε προστέθηκαν τα βαριά κτίρια βόρειας πλευράς µε τα κελλιά των µοναχών, το πρόπυλο η δυτική πτέρυγα. Σε στιγµές εθνικιστικής έξαρσης, κυρίως στις αρχές αιώνα µας, ορισµένοι βούλγαροι µοναχοί κράτησαν ανθελληνική στάση. Ποτέ, ωστόσο, δεν αποµακρύνθηκαν από την κανονική εκκλησιαστική ς αρχή, το Οικουµενικό Πατριαρχείο. Το 1974 γνώρισε µια πυρκαγιά µικρών διαστάσεων που κατέστρεψε τη νότια πλευρά. Η µονή κατέχει την ένατη θέση στην ιεραρχία των αθωνικών καθιδρυµάτων. Το Καθολικό µονής χτίστηκε την άνοιξη 19ου αιώνα. Βορειοδυτικά ναού είναι τοποθετηµένη η φιάλη αγιασµού. Η µονή έχει 8 παρεκκλήσια άλλα τόσα εξωκκλήσια. Στη βιβλιοθήκη περιλαµβάνει 126 ελληνικά 388 σλαβικά χειρόγραφα, καθώς επίσης περί τα 10,000 έντυπα βιβλία. Ανάµεσα στα γνωστά κειµήλια Ζωγράφου είναι οι δύο θαυµαργές εικόνες Θεοτόκου, η Ακαθίσ η Επακούουσα. Σήµερα οι µοναχοί είναι περί ς 15. 6
Ι. Μ. Δοχειαρίου Η Ιερά Μονή οχειαρίου είναι το πρώτο παραθαλάσσιο µοναστήρι που συναντούµε καθώς παραπλέουµε τη χερσόσησο Άθω, κατευθυνόµενοι από την Ουρανούπολη προς τη άφνη. Ως ιδρυτής µονής φέρεται ο όσιος Ευθύµιος, ο οποίος υπήρξε συνασκητής Αθανασίου Αθωνί δοχειάρης Μεγίσ Λαύρας. Ο όσιος ίδρυσε πιθανότατα ένα µονύδριο κοντά στο λιµάνι άφνης το δεύτερο µισό 10ου αιώνα αφιερωµένο στον Άγιο Νικόλαο, αλλά στις αρχές 11ου αιώνα πειρατικές επιδροµές οδήγησαν κάποιους µοναχούς τον όσιο Ευθύµιο στην σηµερινή θέση µονής. Λίγο αργότερα το Καθολικό µονής αφιερώθηκε σς Αρχαγγέλους. Η ιεραρχία µονής στα διάφορα Τυπικά ποικίλλει σήµερα κατέχει την δέκατη θέση. Στις δύσκολες στιγµές µονής κατά τον 14ο αιώνα ο αυτοκράτορας Ιωάννης Ε Παλαιολόγος ο ηγεµόνας Σερβίας Στέφανος ουσάν την ενίσχυσαν πολλαπλώς. Τον 15ο αιώνα η οχειαρίου πέρασε µια περίοδο παρακµής, την µόνη ανασταλτική φάση στη ζωή, µια δε γεύθηκε ποτέ την καταστροφική µανία πυρκαγιάς. Τον 16ο αιώνα ο ιερέας Γεώργιος από την Αδριανούπολη αφιέρωσε στη µονή τόσο τα υπάρχοντα όσο τον εαυτό. Επίσης, την ίδια περίοδο, µε τη συνδροµή 7
ηγεµόνα Μολδοβλαχίας Αλεξάνδρου συζύγου Ρωξάνδρας ανακτήθηκε η περιουσία µονής από ς Τούρκους. Στις αρχές 17ου αιώνα ανανίστηκε ο πύργος µονής ενώ το 1660 αναγνωρίσθηκε σταυροπηγιακή, στην πορεία 18ου αιώνα κτίστηκε το κωδωνοστάσιό. Την περίοδο Επαναστάσεως οι Τούρκοι αφού βασάνισαν ς µοναχούς, λεηλάτησαν τα κειµήλιά. Το σηµερινό ωραίο φωτεινό Καθολικό οχειαρίου είναι κτίσµα 16ου αιώνα µε εξαιρετικές τοιχογραφίες Κρητικής σχολής. Το πλούσιο τέµπλο Καθολικού κατασκευάστηκε το 1783. Στη µονή βρίσκονται 12 παρεκκλήσια 4 εξωκκλήσια. Το σπουδαιότερο είναι Παναγίας Γοργοϋπηκόου, όπου φυλάγεται η οµώνυµη θαυµαργή εικόνα Θεοτόκου. Στη µονή φυλάγεται ένα κοµµάτι Τίµιο Ξύλο, λείψανα αγίων, ιερά σκεύη άµφια. Η βιβλιοθήκη έχει 545 χειρόγραφα, 62 εκ των οποίων είναι περγαµηνά περισσότερα από 5,000 έντυπα βιβλία. Σήµερα µονάζουν περί ς 30 φιλόκαλοι φίλεργοιµοναχοί. Ι. Μ. Καρακάλλου Η Ιερά Μονή Καρακάλλου είναι κτισµένη πάνω σε πλαγιά µεταξύ των µονών Μεγίσ Λαύρας Ιβήρων. Από τις παραδόσεις που αναφέρονται στην ίδρυσή, η πιο πιθανή είναι αυτή που θέλει ως κτίτορα µονής κάποιο µοναχό µε το όνοµα Καρακάλας ή Καρακαλάς στις αρχές 11ου αιώνα. Η αναφορά µονής σε πράξη Πρώ Νικηφόρου (1018) η παράλειψή στο Β Τυπικό είναι δείγµα πολυτάραχης πορείας µαναστηριού. Τον 13ο αιώνα µετά την επέλαση πειρατών Λατίνων η Καρακάλλου οδηγείται σε παντελή ερήµωση. Η σωτήρια επέµβαση των Παλαιολόγων αυτοκρατόρων Ανδρονίκου Β Ιωάννη Ε πατριάρχη ΚΠόλεως Αθανασίου ξανάδωσε ζωή στο µοναστήρι. Ο αριθµός των µοναχών αυξήθηκε η µονή ανανίστηκε. Ωστόσο η µονή έγινε πάλι στόχος πειρατικών επιδροµών. Τον 16ο αιώνα µε τη συµβολή ηγεµόνα Βλαχίας Ιωάννη-Πέτρου -ο οποίος µόνασε τελικά στη 8
µονή - κατόπιν άδειας Σουλτάνου Σουλεϊµάν, η µονή ξανακτίστηκε. Τον 17ο αιώνα στην Καρακάλλου δωρήθηκε το µετόχι αγίου Νικολάου στην Ισµαηλία. Στη διάρκεια δεύτερης οικοδοµικής φάσης µονής επισκευάστηκαν παλαιότερες κατασκευές έγιναν προσθήκες. Τέλος δηµιουργήθηκε ανάγκη ανακατασκευής µεγάλου µέρους των κτηριακών εγκαταστάσεων µετά την σαρωτική πυρκαγιά 1875. Σς αγώνες κατά των Τούρκων η Καρακάλλου πήρε ενεργό µέρος. Από τα κτίσµατά πολύ αξιόλογο έργο είναι ο πύργος Πέτρου, που κτίστηκε τον 16ο αιώνα είναι ο µεγαλύτερος απ' όλους ς αγιορείτικους πύργους. Η µονή κατέχει την ενδέκατη θέση ανάµεσα στις αγιορείτικες µονές. Έχει 5 παρεκκλήσια, 2 εξωκκλήσια 18 Κελλιά. Το Καθολικό είναι κτίσµα 16ου αιώνα µε επιπλέον προσθήκες σς µετέπειτα αιώνες τιµάται στη µνήµη των Αγίων Αποστόλων Πέτρου Παύλου. Η σηµερινή τράπεζα µονής είναι κτίσµα 1875 αλλά η αρχική µορφή είναι πολύ παλαιότερη. Στα κειµήλια µονής εντάσσονται άµφια λειργικά σκεύη, η κάρα αγίου αποστόλου Βαρθολοµαίου αγίου Χριστοφόρου ένα τεµάχιο Τιµίου 9
Ξύλου. Στη βιβλιοθήκη Καρακάλλου φυλάσσονται 279 χειρόγραφα περίπου 2,500 έντυπα βιβλία. Σήµερα αριθµεί περί ς 30 µοναχούς. 10
Ι. Μ. Φιλοθέου Η Ιερά Μονή Φιλοθέου είναι χτισµένη σε καστανόφυτο οροπέδιο ΝΑ πλευράς χερσονήσου, κοντά στο αρχαίο Ασκληπιείο. Ιδρύθηκε από τον όσιο Φιλόθεο, σύγχρονο αγίου Αθανασίου Αθωνί περί το τέλος 10ου αιώνα. Από ς βυζαντινούς αυτοκράτορες που πρόσφεραν δωρεές στη µονή ξεχωρίζουν οι Νικηφόρος Βοτανειά τον 11ο αιώνα, Ανδρόνικος Β Γ ο Ιωάννης Ε στα τέλη 13ου στη διάρκεια 14ου αιώνα. Από ς Σέρβους ηγεµόνες διακρίνεται ο Στέφανος ουσάν (1346) που πρόσφερε έµψυχο υλικό για την επάνδρωση µονής. Στα µέσα 14ου αιώνα στη Φιλοθέου µόνασε ο άγιος Θεοδόσιος, µετέπειτα µητροπολί Τραπεζούντας, αυτάδελφος οσίου ιονυσίου, κτίτορα οµώνυµης µονής. Κατά τα πρώιµα χρόνια ρκοκρατίας, αρχές 16ου αιώνα, η παρουσία ηγουµένου ιονυσίου, γνωστού ως οσίου ιονυσίου εν Ολύµπω, είχε ως συνέπεια την αλλαγή λειργίας µονής από το ιδιόρρυθµο στο κοινοβιακό σύστηµα. Όµως η αντίδραση βουλγαρόφωνων µοναχών τον ανάγκασε να εγκαταλείψει τη µονή. Στα µέσα περίπου 17ου αιώνα οι τσάροι Ρωσίας έδωσαν άδεια σς µοναχούς κάθε επτά χρόνια να περιέρχονται για εράνους. Την πολιτική υποστήριξης των µονών ακολούθησαν Έλληνες ηγεµόνες των παραδουνάβιων χωρών. Ο Γρηγόριος Γκίκας υπήρξε ένας από ς πολύ γνωστούς ευεργέτες µονής. 11
Το 18ο αιώνα στη µονή ασκήθηκε ο ισαπόστολος νεότερης ελληνικής ιστορίας άγιος Κοσµάς ο Αιτωλός. Η πυρκαγιά 1871 αν άφησε ανέπαφο το νέο Καθολικό που είχε χτιστεί το 1746 στα θεµέλια παλαιού, ζηµίωσε οικονοµικά το µοναστήρι, µε αποτέλεσµα το 1900 η Ιερά Κοινότητα να αναλάβει την κηδεµονία. Από τα άλλα κτίσµατα µονής η φιάλη αγιασµού είναι κατασκευασµένη από ωραίο άσπρο µάρµαρο η τράπεζά επεκτάθηκε το 16ο αιώνα. Η µονή διαθέτει 6 παρεκκλήσια 3 εξωκκλήσια, ενώ από τα 12 Κελλιά τα µισά είναι ακατοίκητα. Η µονή σεµνύνεται για τη θαυµαργή εικόνα Παναγίας Γλυκοφιλούσας Παναγίας Γερόντισσας. Στο σκευοφυλάκιό φυλάσσονται διάφορα κειµήλια µεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν η δεξιά Αγίου Ιωάννη Χρυσοστόµου, τεµάχιο Τιµίου Ξύλου, άλλα λείψανα αγίων, άµφια εκκλησιαστικά σκεύη. Στη βιβλιοθήκη µονής περιέχονται 250 χειρόγραφα, 2 λειργικά ειλητάρια περί τις 2,500 έντυπα (απ' τα οποία περί τα 500 είναι στα ρωσικά τα ρουµανικά). Η µονή τιµάται στον Ευαγγελισµό Θεοτόκου από το 1574 κατέχει τη δωδέκατη θέση ανάµεσα στα µοναστικά καθιδρύµατα. Από το 1973 έκτοτε λειργεί µε το κοινοβιακό σύστηµα. Σήµερα αριθµεί περί ς εξήντα µοναχούς. 12
Ι. Μ. Σίμωνος Πέτρας Η Ιερά Μονή Σίµωνος Πέτρας, ή απλώς Σιµωνόπετρα, αναµφίβολα αποτελεί το τολµηρότερο κτίσµα Αγίου Όρους. Στέκεται αγέρωχα κτισµένη σε ύψος 330 µέτρων στην άκρη µιας βραχώδους βουνοσειράς. Η µονή ιδρύθηκε από τον όσιο Σίµωνα τον Μυροβλήτη περί το 1257, µετά από όραµα αγίου. Η όλη οικοδοµική εργασία, καταπώς βεβαιώνει το συναξάρι αγίου, τελεσφόρησε µετά από θεία παρέµβαση. Το 1363 το µοναστήρι ανανίστηκε µε τις πλουσιοπάροχες δωρεές ενός Σέρβου δεσπότη, Ιωάννη Ούγκλεση, ο οποίος θεωρείται ο δεύτερος κτίτορας µονής. Στο Γ Τυπικό (1394) η Σιµωνόπετρα κατέχει την 23η θέση ανάµεσα στις µονές Άθω, σήµερα κατέχει την 13η θέση στην ιεραρχία των είκοσι Μονών. υστυχώς, ανάµεσα στις χρονολογίες που αποτελούν ορόσηµα στη ζωή µονής, περιλαµβάνονται εκείνες οι αποφράδες ηµέρες που η µονή δοκίµασε τη λαίλαπα φωτιάς. Το 1580 η µονή καταστράφηκε από µεγάλη πυρκαγιά µαζί µε το πολύτιµο αρχείο. Αυτό είχε ως αποτέλεσµα να χαθούν ποικίλα έγγραφα µεγάλης ιστορικής αξίας. Έτσι εξηγείται η λιγοστή ιστορική µας γνώση σχετικά µε τη µονή για τα χρόνια Βυζαντινής περιόδου. Οι καλές σχέσεις που αναπτύχθηκαν µεταξύ µονής των ηγεµόνων Βλαχίας στα χρόνια Τουρκοκρατίας µπόρεσαν να κάνουν δυνατή την ανακαίνισή. Ωστόσο, το 1622 ξέσπασε ακόµη µια πυρκαγιά προκαλώντας άλλες ζηµίες. Τον 17ο αιώνα από κοινόβιο η Σιµωνόπετρα έγινε ιδιόρρυθµο. Αν ποτέ δεν λεηλατήθηκε από πειρατές, η αβάσταχτη φορολογία των Τούρκων οδήγησε τη µονή σε παρακµή ερήµωση. Με τις αγωνιστικές προσπάθειες ιεροµονάχου Ιωάσαφ από την Μυτιλήνη, η Ασηµόπετρα (ονοµασία Σιµωνόπετρας στα χρόνια 13
ρκοκρατίας) επαναλειτούργησε στα τέλη 18ου αιώνα. Τον 19ο αιώνα ανεγέρθη το πολυόροφο κτίριο νότιας πλευράς. Στη δύση ίδιου αιώνα, το 1891, µια καταστροφική πυρκαγιά έµελλε να αφανίσει πάλι παλαιότερες κτηριακές εγκαταστάσεις κειµήλια. Στον αιώνα µας η Σιµωνόπετρα διήλθε µια φάση ανάκαµψης αύξουσας ακτινοβολίας στον ορθόδοξο χώρο, ιδίως µε την απελευθέρωση Αγίου Όρους από ς Τούρκους τη φωτισµένη καθοδήγηση των ηγουµένων Νεοφύ, Ιωαννικίου Ιερωνύµου. Στη δεκαετία '50 άρχισε µια περίοδος παρακµής το 1963 κατά τον εορτασµό χιλιετηρίδας µοναστικής πολιτείας Άθω οι προβλέψεις παρέµεναν δυσοίωνες. Στη δεκαετία '70 παρατηρείται µια σταδιακή αναβίωση αγιορειτικού µοναχισµού. Το 1973 στη Σιµωνόπετρα ήρθε εγκαταστάθηκε µια νέα εικοσαµελής αδελφότητα από τα Μετέωρα. Η µονή Σίµωνος Πέτρας είχε αρκετά µετόχια µε εύφορες γεωργικές εκτάσεις. Το παλαιότερο φαίνεται να είναι το Πετριώτικο Σιθωνίας. Σήµερα γνωστότερα είναι ο Άγιος Χαράλαµπος στη Θεσσαλονίκη, Αναλήψεως στην Αθήνα, η γυναικεία Ιερά Μονή Ευαγγελισµού στην Ορµύλια Χαλκιδικής άλλα τρία στη Γαλλία. Αξίζει να αναφέρουµε το µετόχι Μιχαήλ-Βόδα στο Βουκουρέστι, το οποίο αφιερώθηκε στη Σιµωνόπετρα το 1566 δηµεύθηκε από τη Ρουµανική κυβέρνηση το 1863. Η Σιµωνόπετρα δεν ανήκει στα µοναστήρια που συναντούµε αυτοτελή ευδιάκριτα οικοδοµήµατα, λόγω στενότητας χώρου. Το Καθολικό µονής, αφιερωµένο στη Γέννηση Χριστού, στην αρχική µορφή κατασκευάστηκε περί το 1600, ενώ η σηµερινή διαµορφώθηκε µετά την πυρκαγιά 1891. H µονή έχει 4 παρεκκλήσια 8 εξωκκλήσια. Στο αρχείο µοναστηριού φυλάγεται πλήθος εγγράφων ελληνικών, ρκικών ρουµανικών, καθώς επίσης επιγραφές, µουσικά άλλων ειδών χειρόγραφα. Στα όσα αναφέραµε θα πρέπει να προσθέσουµε τα έντυπα βιβλία. Είναι αναγκαίο, ωστόσο, να σηµειώσουµε ότι στο σύνολό σχεδόν το αρχειακό υλικό είναι µεταβυζαντινό. Στο σκευοφυλάκιο φυλάγεται ένας θυσαυρός έργων τέχνης, αποτελούµενος από εικόνες, άµφια, αργυρά, αντιµήνσια, σφραγίδες χαρακτικά. Όµως το πιο σπουδαίο κειµήλιο Σιµωνόπετρας είναι το αριστερό χέρι αγίας Μαρίας Μαγδαληνής Μυροφόρου - λογίζεται συνκτίτορας µονής - που διατηρείται ακέραιο εδώ δυο χιλιάδες χρόνια. Η µονή σήµερα αριθµεί περί ς 50 καλλιεργηµένους δραστήριους µοναχούς. Ι. Μ. Αγ. Παύλου 14
Η Ιερά Μονή Αγίου Παύλου είναι κτισµένη στη δυτική µεριά Άθω τιµάται στην Υπαπαντή Κυρίου. Κτίτορας µονής είναι ο άγιος Παύλος ο Ξηροποταµηνός, κτίτορας οµώνυµης µονής, ο οποίος προς το τέλος ζωής αποτραβήχτηκε σε ασκητήριο, στο σηµείο όπου σήµερα βρίσκεται η µονή. Κατά τον 10ο 11ο αιώνα συναντούµε δυο µονές µε το όνοµα Ξηροποτάµου στον Άθω. Η σηµερινή µονή Αγίου Παύλου καθιερώθηκε µε το όνοµα αυτό οριστικά από το 1108 εξής. Τον 14ο αιώνα η µονή ερηµώθηκε αλλά µε την παρουσία των αρχοντικής καταγωγής Σέρβων µοναχών Γεράσιµου Ραδώνια Αντωνίου Πηγάση αναδείχθηκε πάλι από Κελλί σε µοναστήρι. Τον 15ο αιώνα τη µονή ενίσχυσαν οι Ιωάννης Ζ Η Παλαιολόγος, ο Σέρβος ηγεµόνας Γκιούρ ο αδελφός Λάζαρος. Πολλοί άλλοι Παραδουνάβιοι ηγεµόνες, Ρουµάνοι Ελληνες, υπήρξαν ευεργέτες µονής. Την ακµή 17ου αιώνα διαδέχθηκε η παρακµή 18ου λόγω ένδειας οικονοµικών πόρων, µετά την σκληρή φορολογία από τις ρκικές αρχές την τοκογλυφία των Εβραίων. Στα τέλη 18ου στις αρχές 19ου αιώνα, ο σκευοφύλακας Γρηγόριος ο αρχιµ. Άνθιµος Κοµνηνός βοήθησαν στην ανάκαµψη µονής εξόφληση των χρεών. Το τελευταίο καταστροφικό συµβάν που υπέστη η µονή Αγίου Παύλου ήταν η πυρκαγιά 1902 η πληµµύρα 1911. Τον 15ο αιώνα κτίστηκε η βορεινή πλευρά τον 16ο ανεγέρθη ο αµυντικός πύργος µοναστηριού. Τον 19ο αιώνα 15
κατασκευάστηκε το Καθολικό, ενώ ως τον αιώνα µας πολλές επισκευές προσθήκες έλαβαν χώρα. Η µονή διαθέτει 12 παρεκκλήσια εκ των οποίων αγίου Γεωργίου είναι το παλαιότερο κτίσµα µονής κοσµείται µε σηµαντικές τοιχογραφίες Κρητικής σχολής. Στη µονή υπάγονται η γραφική Νέα Σκήτη η ρουµανική σκήτη Αγίου ηµητρίου. Σήµερα κατέχει τη δέκατη τέταρτη θέση µεταξύ των αγιορειτικών µονών. Στα κειµήλια µονής περιλαµβάνονται τα πολύτιµα δώρα των τριών µάγων, το πόδι αγίου Γρηγορίου Θεολόγου, τεµάχιο Τιµίου Ξύλου, σκεύη άµφια. Στη βιβλιοθήκη µοναστηριού έχουν αποθησαυριστεί 494 χειρόγραφα πάνω από 12,000 έντυπα βιβλία. Η µονή σήµερα έχει περί ς 30 φίλεργους µοναχούς. 16
Ι. Μ. Σταυρονικήτα Η Ιερά Μονή Σταυρονικήτα είναι η µικρότερη από άποψη µεγέθους µονή Αγίου Όρους. Βρίσκεται στην ανατολική πλευρά χερσονήσου, µεταξύ των µονών Ιβήρων Παντοκράτορος, µε θέα προς τον Στρυµονικό κόλπο. Η ιστορία, ωστόσο, είναι εξίσου περιπετειώδης όπως των λοιπών µονών. Η πρώιµη ιστορία χάνεται στον 10ο 11ο αιώνα. Ασαφής µαρτυρίες µας προσφέρουν τη δυνατότητα απλώς να εικάσουµε ότι κάποιος Νικήτας ή Σταυρονικήτας Νικηφόρος, αξιωµατικός Τσιµισκή, είναι ο κτίτορας µονής. Τον 12ο αιώνα έπεσε σε παρακµή λόγω των πειρατικών επιδροµών τον 13ο αιώνα περιέρχεται στον έλεχγο Ι. Μ. Κουτλουµουσίου, ενώ τον 16ο αιώνα ήταν ήδη εξάρτηµα Ι. Μ. Φιλοθέου. Το 1533 ο ηγούµενος Ι. Μ. Γηροµερίου, ιεροµόναχος Γρηγόριος, αγόρασε την Σταυρονικήτα από την Φιλοθέου µε φιλότιµες προσπάθειες που κατέβαλε προσπάθησε να την ανανίσει. Με πατριαρχικό σιγίλλιο ίδιου ές η µονή αναγνωρίζεται σταυροπηγιακή. Το 1541 ο οικουµενικός πατριάρχης Ιερεµίας Α συνέβαλε τα µέγιστα στην επανίδρυση επαναλειργία µονής συνεχίζοντας το έργο Γρηγορίου. Προίκησε τη µονή µε σπουδαία µετόχια στην 17
Κασσάνδρα τη Λήµνο. Το µοναστήρι επανήλθε στο κοινοβιακό σύστηµα. Το Καθολικό µονής ήταν ήδη από πενταετίας λάχιστον ολοκληρωµένο όταν το 1546 ιστορήθηκε από τον ξακουστό εκπρόσωπο Κρητικής σχολής Θεοφάνη µαζί µε το γιο Συµεών. Ο ναός είναι αφιερωµένος στον άγιο Νικόλαο. Από το χέρι Θεοφάνη αγιογραφήθηκε η τράπεζα µοναστηριού, καθώς το δωδεκάορτο σε φορητές εικόνες. Στην ιστορική πορεία η µονή δοκιµάστηκε πέντε φορές από πυρκαγιές πιο συγκεκριµένα αυτή 1607 αποτέφρωσε µέγα µέρος των κτιρίων. Τον 17ο αιώνα ο ηγεµόνας Βλαχίας Σερµπάν Καντακουζηνός ευεργέτησε τη µονή κατασκευάζοντάς την έναν υδαταγωγό. Τον 18ο αιώνα ο ηγεµόνας Βλαχίας Αλέξανδρος Γκίκας αναδείχθηκε ευεργέ µονής, αφού προσέφερε τη µονή των Αγίων Αποστόλων στο Βουκουρέστι. Το 1741, 1864, 1874 1879 η µονή ξανακάηκε. Η τελευταία ήταν η καταστρεπτικότερη πυρκαγιά. Όπως άλλα µοναστήρια, η Σταυρονικήτα γονάτισε οικονοµικά από ς υπέρογκους φόρους που είχε να πληρώσει σς Τούρκους. Το χρέος ξοφλήθηκε µετά από τις υπεράνθρωπες προσπάθειες ηγουµένου µονής Βατοπεδίου Θεοφίλου. Το 1968 µε τον ερχοµό µιας νέας αδελφότητας µετατράπηκε από ιδιόρρυθο σε κοινόβιο. Κατέχει την 15η θέση στην ιεραρχία των είκοσι µονών. Ένα από τα σηµαντικότερα κειµήλια µοναστηριού είναι η εικόνα αγίου Νικολάου επονοµαζόµενου "Στρειδά", έργο 13ου-14ου αιώνα. Η µονή έχει στην κατοχή 171 χειρόγραφα µεγάλο αριθµό εντύπων. Αξιόλογο είναι ένα ψαλτήρι 12ου αιώνα µε χρυσά γράµµατα (περγαµηνός κώδικας αριθ. 46). Από εξαρτήµατα έχει 33 Καλύβες στον οικισµό Καψάλας 4 Κελλιά. Επίσης η µονή διαθέτει 4 παρεκκλήσια 2 εξωκκλήσια. Οι µοναχοί σήµερα είναι περίπου 30. 18
Ι. Μ. Ξενοφώντος Η Ιερά Μονή Ξενοφώντος, χτισµένη στη δυτική παράλια όχθη χερσονήσου, βρίσκεται µεταξύ των Ιερών Μονών οχειαρίου Αγίου Παντελεήµονος. Η ιστορία µονής είναι µακραίωνη ανάγεται πίσω στον 10ο 11ο αιώνα, εποχή που ιδρύθηκε η Μεγίστη Λαύρα. Κτίτορας µονής είναι ο Άγιος Ξενοφών, ο οποίος διετέλεσε ηγούµενός. Οι περιπέτειες δεν έλειψαν από τη ζωή µονής ήδη από τον ρό σύστασής. Ένα τέτοιο περιστατικό αποτελεί η διένεξη που δηµιουργήθηκε στο τέλος 11ου αιώνα µε τον κατά κόσµο ευνούχο Στέφανο - µετέπειτα µοναχό Συµεών-, δρουγγάριο αυτοκράτορα Νικηφόρου Βοτανειάτη. Αρχικά, αν η είσοδος Στεφάνου στην τάξη των µοναχών ευνόησε τη µονή µε την παροχή χρηµάτων που είχαν ως αποτέλεσµα την ανέγερση κτηριακών εγκαταστάσεων, µετέπειτα η πορεία ως ηγουµένου µονής τον έφερε σε σύγκρουση µε την πλειονότητα των µοναχών, µε συνέπεια την αποµάκρυνσή από το µοναστήρι. Η προσφυγή Συµεών στον αυτοκράτορα Αλέξιο Κοµνηνό κατέληξε στην, µε αυτοκρατορική εντολή, επαναφορά. 19
Εκτός από τα επεισόδια µε εσωτερικό χαρακτήρα, υπάρχουν εκείνα που έχουν εξωτερικές αιτίες. Ως παράλια µονή, η Ξενοφώντος, έγινε πολλές φορές στόχος πειρατικών επιδροµών. Το 13ο αιώνα µάλιστα καταστράφηκε από Λατίνους πειρατές. Στο Γ Τυπικό κατέχει την όγδοη θέση, ενώ σήµερα η ιεραρχική θέση µονής είναι η δεκάτη έκτη. Κατά την περίοδο ρκοκρατίας υποστηρίχθηκε είτε από εύπορους πιστούς βλάχικης καταγωγής είτε από τις προσόδους που έρχονταν από τη σκήτη "Ρόµβας" δύο χωριά που είχαν δωρηθεί από Ρουµάνους ηγεµόνες. Κατά τον 16ο αιώνα η πλειονότητα των µοναχών ήταν Σλάβοι. Τον 17ο αιώνα βρέθηκε να χρωστά υπέρογκα ποσά σε ένα συνδικάτο Εβραίων τοκογλύφων µε αποτέλεσµα την οικονοµική εξαθλίωση µέσα σε µια γενικότερη ατµόσφαιρα παρακµής που παρατηρείται την εποχή αυτή στον Άθω. Το 18ο αιώνα ανασυγκροτείται, µε πρώτο µέληµα την επιστροφή στο κοινοβιακό σύστηµα το 1784. Ο ηγούµενος Παΐσιος ο Λέσβιος µε τη δραστηριότητά προσέθεσε νέα κτίρια ξαναζωντάνεψε τη µονή. Τότε άρχισε η ανέγερση νέου µεγάλου Καθολικού στα βόρεια µοναστηριού, το οποίο τελείωσε µετά την έναρξη επανάστασης 1821. Στη νότια πλευρά µονής είναι το παλαιό Καθολικό, διακοσµηµένο µε παλαιοχριστιανικά σύµβολα, η κατασκευή οποίου πάει πίσω στον 11ο αιώνα, αν πέρασε από διάφορες φασεις µε διαδοχικές προσθήκες (κοσµείται µε ξύλινο 20
τέµπλο 17ου αιώνα, ενώ οι τοιχογραφίες έχουν επιζωγραφηθεί). Το 1864 χτίστηκε το κωδωνοστάσιο το 1901 τοποθετήθηκε η φιάλη αγιασµού. Η µονή αριθµεί περί τα 600 χειρόγραφα περί τις 7,000 έντυπα βιβλία. Αξιόλογα έργα τέχνης είναι δύο εικόνες 14ου αιώνα, οι άγιοι Γεώργιος ηµήτριος η γνωστή θαυµαργή εικόνα Παναγίας Οδηγήτριας. Στα κειµήλια µοναστηριού περιλαµβάνονται µέρος Τιµίου Ξύλου, πολύτιµες λειψανοθήκες µε λείψανα αγίων, εκκλησιαστικά σκεύη άµφια. Η µονή διαθέτει 11 παρεκκλήσια, 6 εξωκκλήσια έχει ως εξαρτήµατα τη σκήτη Ευαγγελισµού Θεοτόκου µε 22 Καλύβες, που δυστυχώς παρακµάζει λόγω λειψανδρίας. Η µονή έχει περί ς τριάντα φιλόπονους µοναχούς. Ι. Μ. Γρηγορίου Η Ιερά Μονή Γρηγορίου είναι παράλια προσιτή µε το καΐκι που µεταφέρει ς επισκέπτες από το λιµάνι χερσονήσου, τη άφνη. Ιδρύθηκε τον 14ο αιώνα από τον όσιο ασκητή Γρηγόριο είναι σύγχρονη των Ιερών Μονών ιονυσίου Παντοκράτορος. Πολλές πληροφορίες γύρω από το πρόσωπο κτίτορα µονής δεν υπάρχουν απλώς γνωρίζουµε ότι πρόκειται για µαθητή οσίου Γρηγορίου Σιναΐτη. Σ' 21
αυτό βέβαια συνέβαλαν οι πυρκαγιές 1500 1762 που κατέστρεψαν το αρχείο µονής. Πριν τις πυρκαγιές ωστόσο προηγήθηκαν σε καταστροφική µανία οι πειρατές. Η καταστροφή 1500 ξεπεράστηκε η µονή ανασυγκροτήθηκε µε τη συνδροµή οµόδοξων ηγεµόνων πρωταγωνιστή τον Ιωάννη Στέφανο το Μέγα, ηγεµόνα Μολδαβίας, ο οποίος γι' αυτό θεωρείται δεύτερος κτίτορας µονής. Τα αποτελέσµατα πυρκαγιάς 1762 ξεπεράστηκαν µε τη δράση ηγετικής φυσιογνωµίας Γέροντος Ιωακείµ. Αυτός πέτυχε να συγκεντρώσει χρήµατα, που µε τη βοήθειά ς όχι µόνο ανασυγκρότησε τη µονή, αλλά βοήθησε στην εξαγορά απελευθέρωση οµήρων. Μετά την παραίτησή η µονή επανέρχεται στο ιδιόρρυθµο σύστηµα. Η συνακόλουθη φτώχεια που πέρασε η µονή κατά τα χρόνια Επανάστασης την έφερε στο σηµείο να ζητήσει από τη Μεγίστη Λαύρα να γίνει εξάρτηµά, χωρίς ωστόσο να γνωρίζουµε την έκβαση αυτής αίτησης. Το 1840 ξανασυστήνεται σε κοινόβιο. Το 1859 ηγούµενος µονής ορίζεται ο Συµεών στα 46 χρόνια ηγουµενίας εξόφλησε τα χρέη µονής που ανέρχονταν στα 170,000 γρόσια 22
υποστήριξε την ανέγερση νέων κτιρίων. Το νέο Καθολικό Γρηγορίου κτίστηκε το 1770 τοιχογραφήθηκε το 1779. Τότε τοποθετήθηκε το ξυλόγλυπτο τέµπλο. Το 1840 οικοδοµήθηκε ο δεύτερος νάρθηκας το 1851 το παρεκκλήσι αγίου Γεωργίου. Το Καθολικό είναι αφιερωµένο στον άγιο Νικόλαο. Τα χειρόγραφα µονής είναι περίπου 297, από τα οποία 11 είναι περγαµηνά τα έντυπα φτάνουν τις 6,000. Σς θησαυρούς µονής εντάσσονται ένα µικρό τµήµα Τιµίου Σταυρού, λείψανα αγίων, εκκλησιαστικά σκεύη άµφια. Από τις γνωστές θαυµαργές εικόνες η µονή κατέχει την Παναγία την "Παλαιολογίνα". Έχει 7 παρεκκλήσια 6 εξωκκλήσια ενώ στα εξαρτήµατά εντάσσονται 3 Καθίσµατα 6 Κελλιά. Από το 1574 κατέχει τη δέκατη έβδοµη θέση µεταξύ των µοναστικών καθιδρυµάτων. Η αδελφότητα αποτελείται από 70 περίπου καλλιεργηµένους µοναχούς. Ι. Μ. Αγ. Παντελεήμονος Η Ιερά Μονή Αγίου Παντελεήµονος, η Ρωσικό επιλεγοµένη, βρίσκεται στα νοτιοδυτικά χερσονήσου Άθω, λίγο πριν το λιµάνι άφνης. Η σηµερινή όψη µονής, µε εγκατελειµµένα πολυόροφα µεγαλοπρεπή κτίρια, µαρτυρεί για το πλούσιο πληθωρικό παρελθόν. Η ιστορία µοναστηριού έχει τις απαρχές περί το 10ο αιώνα στη µονή Υπεραγίας Θεοτόκου Ξυλουργού (ταυτίζεται µε τη σκήτη Βογορόδιτσα), η αδελφότητα οποίας στα µέσα 12ου αιώνα µεταφέρεται στη µονή Θεσσαλονικέως που ήταν αφιερωµένη στον άγιο Παντελεήµονα. Σ' αυτή την τοποθεσία η αδελφότητα θα παραµείνει επτά αιώνες, έως το 1765. Γεγονότα σηµαντικά σπουδαίες προσωπικότητες πέρασαν από τη µονή στο διάβα ιστορίας. Περί το 1193 στη µονή εκάρη µοναχός ο άγιος Σάββας, αρχιεπίσκοπος των Σέρβων. Το 1307 καταλανικές συµµορίες πυρπόλησαν τη µονή, όµως λίγο αργότερα η εύνοια Στέφανου ουσάν βοήθησε στην ανασυγκρώτησή. Στη ζωή µοναστηριού κατόρθωσε να συνυπάρχει αρµονικά τόσο το ρωσικό όσο 23
το ελληνικό στοιχείο. Ευεργέτες µονής αναδείχθηκαν Βυζαντινοί αυτοκράτορες, Σέρβοι ηγεµόνες, πλούσιοι Ρουµάνοι τσάροι Ρωσίας. Στα χρόνια ρκοκρατίας το Ρωσικό δοκιµάστηκε σκληρά, αφού γνωρίζουµε περιόδους που η µονή έµµεινε παντελώς έρηµη. Έτσι στα µέσα 17ου αιώνα η Ιερά Κοινότητα θα την περιλάβει στα υπό κηδεµονία µοναστήρια. Το 18ο αιώνα οι ρωσορκικοί πόλεµοι επέφεραν µείωση στον αριθµό των Ρώσων µοναχών, κυριαρχείται κατά βάση από Έλληνες, Βουλγάρους Σέρβους µοναχούς. Το Ρωσικό κατορθώνει να ανασυγκροτηθεί να ζωντανέψει µε τις πλουσιοπάροχες δωρεές Φαναριώτικης οικογένειας των Καλλιµάχηδων, ιδιαίτερα µε την επέµβαση ηγεµόνα Μολδαβίας Ιωάννη Καλλιµάχη (18ος αιώνας) Σκαρλά Καλλιµάχη (18ος-19ος αιώνας). Εντωµεταξύ, από το 1760 η αδελφότητα από τη µονή Θεσσαλονικέως µεταφέρθηκε εγκαταστάθηκε στο µονύδριο Αναστάσεως. Τότε η µονή Θεσσαλονικέως παίρνει την ονοµασία Παλαιοµονάστηρο γίνεται εξάρτηµα κυρίαρχης µονής Ρωσικού. Μετά την αποχώρηση των Τούρκων η µονή συνεχίζει την πορεία ανασυγκρότησής µε ηγούµενο τον από ράµας Γεράσιµο, άνδρα που ξεχώριζε για την αρετή. Το 1835 επί ηγουµενίας καταφθάνουν οι πρώτοι Ρώσοι µετά από πολύρη απουσία ς. Η σταδιακή µαζική είσοδος Ρώσων στο µοναστήρι προκάλεσε σιγά 24
σιγά ανισορροπία στις αριθµητικές αναλογίες Ελλήνων Ρώσων µε συνακόλουθες εντάσεις. Οι ρωσικής εθνικότητας µοναχοί το 1895 έφτασαν ς χίλιους, ενώ µέχρι το 1913 ήταν σε αύξουσα πορεία. Η ταραχή µε την αίρεση των ονοµατολατρών που αναπτύχθηκε στη µονή, έφερε πολλούς στην εξορία, ανέκοψε τελειωτικά η επανάσταση 1917 τη συνεχόµενη προσέλκυση Ρώσων µοναχών. Από τις κτιριακές εγκαταστάσεις µονής το Καθολικό είναι αφιερωµένο στον άγιο Παντελεήµονα ανεγέρθη στις αρχές 19ου αιώνα. Πασίγνωστες είναι οι καµπάνες µοναστηριού που συνολικά ξεπερνούν σε βάρος ς είκοσι τόννους, µε τη µεγαλύτερη σε βάρος καµπάνα Αγίου Όρους, που ζυγίζει δεκατρείς τόννους έχει διάµετρο 2,70 µέτρα. Στα κειµήλια µονής περιλαµβάνονται πολλά αξιόλογα εκκλησιαστικά σκεύη άµφια. Η τελευταία πυρκαγιά το 1968 κατέστρεψε τη µισή µονή. Στη βιβλιοθήκη στεγάζονται περί τα 1,320 χειρόγραφα από τα οποία τα 600 είναι σλαβικά, πάνω από 20,000 έντυπα. Η µονή κατείχε µετόχια σε πολλά σηµεία ρωσικής γης. Στο Άγιον Όρος έχει 5 Κελλιά στην ιεραρχία των µονών κατέχει τη δέκατη έννατη θέση. Η µονή διαθέτει 15 παρεκκλήσια 20 εξωκκλήσια. Σήµερα έχει περί ς πενήντα νέους µοναχούς. 25