Εικονογραφία. Μιχαήλ Βόδας Σούτσος Μεγάλος Διερµηνέας και ηγεµόνας της Μολδαβίας Dupré Louis, 1820

Transcript

1 Φαναριώτες Ονοµασία που δόθηκε στα µέλη της παλαιάς βυζαντινής αριστοκρατίας (µεταξύ εκείνων που δεν διέφυγαν στη Δύση ή δεν εξισλαµίσθηκαν) και σε εµπόρους από τις περιοχές του Πόντου, της Ανατολίας (: Μικράς Ασίας) και των νησιών του Αιγαίου (κυρίως από τη Χίο) που εγκαταστάθηκαν στην οθωµανική πλέον Κωνσταντινούπολη (Istanbul) καθόλου τη διάρκεια του αιώνα που ακολούθησε την άλωση της πόλης, µε την ανοχή ίσως και την προτροπή της νέας εξουσίας. Η συνοίκησή τους, περί το 1600, στη συνοικία Φανάρι (Fener) στην ευρωπαϊκή πλευρά της πόλης, γύρω από την έδρα του Πατριαρχείου τους απέδωσε την προσωνυµία Φαναριώτες. Τα µέλη της συγκεκριµένης οµάδας ασχολήθηκαν µε αξιοσηµείωτη επιτυχία, στο εµπόριο και τη βιοτεχνία, τοµείς δηλαδή που αντιµετωπίζονταν µε αδιαφορία ή και περιφρόνηση, από τους οθωµανούς µουσουλµάνους γαιοκτήµονες και πολεµιστές, και απέκτησαν µεγάλη οικονοµική δύναµη. Οι εµπορικές τους δραστηριότητες τους έφεραν σε επαφή µε τη Δύση. Στην Ευρώπη έστελναν τα παιδιά τους για σπουδές (κυρίως ιατρικές) και για την εκµάθηση ξένων γλωσσων. Η γνώση ξένων γλωσσών (δηλαδή γλωσσών που δεν µιλούσαν οι λαοί της οθωµανικής αυτοκρατορίας), κάτι γενικώς σπάνιο εκείνη την περίοδο και ακόµη σπανιότερο στην οθωµανική επικράτεια, αφού οι Μουσουλµάνοι είχαν εντελώς αρνητική στάση ως προς το συγκεκριµένο θέµα αποτέλεσε ένα εξαιρετικό προσόν, το οποίο τους άνοιξε το δρόµο για την κατάληψη υψηλών διοικητικών πόστων. Το Οικουµενικό Πατριαρχείο, το οποίο εκτός από πνευµατική αρχή των Ορθοδόξων συνιστούσε και την πολιτική ηγεσία τους, υπήρξε ο πρώτος χώρος υποδοχής και σταδιοδροµίας των Φαναριωτών. Τα παιδιά των εµπόρων εντάχθηκαν στο µηχανισµό της Εκκλησίας και, σταδιακά, µονοπώλησαν τα ισχυρά λαϊκά (µη εκκλησιαστικά) αξιώµατα του Πατριαρχείου. Έτσι, γύρω στα τέλη του 17ου αιώνα κατόρθωσαν, παρόλο που δεν καταλάµβαναν πόστα επισκόπων η πατριαρχών, να αποκτήσουν τον έλεγχο του Πατριαρχείου και να διαχειρίζονται την εκλογή των πατριαρχών. Την ίδια περίπου περίοδο, συνέβη κάτι πολύ σηµαντικό: ένας Φαναριώτης, ο Παναγιώτης Νικούσιος), κατέλαβε το αξίωµα του «Μεγάλου Δραγουµάνου» της Πύλης. 'Ήταν η πρώτη φορά που ένας Φαναριώτης κατέλαβε το αξίωµα αυτό, το οποίο κατά το προηγούµενο διάστηµα µονοπωλούσαν Εβραίοι και εξισλαµισµένοι Λατίνοι. Τον Νικούσιο διαδέχθηκε ο φαναριώτης Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, µία σηµαντική προσωπικότητα της εποχής του, µε επιρροή στα ανώτατα κλιµάκια της οθωµανικής διοίκησης, υπήρξε το πρόσωπο που διαπραγµατεύτηκε εκ µέρους της Πύλης τους όρους της συνθήκης του Karlowitz (1699). Έκτοτε, το πόστο του Μeγάλου Δραγουµάνου δεν έφυγε από τα χέρια των Φαναριωτών. Από τις αρχές δε του 18ου δηµιουργήθηκε ένα άλλο σηµαντικό αξίωµα το οποίο κατέλαβαν οι Φαναριώτες: εκείνο του «Δραγουµάνου του Στόλου.» Η οµάδα αυτή έφτασε στο απόγειο της ισχύος της όταν στις αρχές

2 του 18 ου αιώνα και συγκεκριµένα το 1709 κατέλαβαν το αξίωµα του Ηγεµόνα των Παραδουνάβιων Επαρχιών της Βλαχίας και της Μολδαβίας. Η ισχύς του άρχισε να παρακµάζει µετά την εκδήλωση της Ελληνικής Επανάστασης, όταν η Υψηλή Πύλη άρχισε να αντιµετωπίζει µε δυσπιστία τους Φαναριώτες και να επανδρώνει τα αξιώµατα αυτά είτε µε µέλη άλλων θρησκευτικών κοινοτήτων (µιλέτ/millet) Αρµένιους και Εβραίους ή µε µουσουλµάνους απόφοιτους του «Μεταφραστικού Γραφείου». Βιβλιογραφία Blancard Theodore, Ο οίκος των Μαυρογένη : συµπληρωµατικό δοκίµιο στη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδος,της Τουρκίας και της Ρουµανίας [Εστία], Αθήνα, 2006 Ζαλλώνης Μάρκος-Φίλιππος, Σύγγραµµα περί Φαναριωτών, [Επικαιρότητα] Αθήνα, 2007 Στέφανος Παπαγεωργίου, Από το Γένος στο Έθνος..., [Παπαζήσης], Αθήνα 2005, σσ Τσακανίκα Ελισσάβετ-Ευαγγελία, Αναπαραστάσεις του Φαναριώτη στον ελληνικό τύπο της οθωνικής περιόδου, [Διπλωµατική Εργασία], Πάντειο Πανεπιστήµιο, Αθήνα Εικονογραφία Μιχαήλ Βόδας Σούτσος Μεγάλος Διερµηνέας και ηγεµόνας της Μολδαβίας Dupré Louis, 1820

3 Αλέξανδρος Ν. Σούτσος Μεγάλος Διερµηνέας και ηγεµόνας της Μολδαβίας και Βλαχίας Φωτιάδης, 1891, Ιστορικό Μουσείο Βουκουρεστίου Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, ο εξ απορρήτων Μεγάλος Διερµηνέας Πανδώρα, 1854

4 Νικόλαος Μαυροκορδάτος Μεγάλος Διερµηνέας και ηγεµόνας της Μολδαβίας και Τοιχογραφία. Ναός Σταυρουπόλεως. Βουκουρέστι Ο Μεγάλος Διερµηνέας Κωνσταντίνος Μουρούζης

5 Αλέξανδρος Υψηλάντης, ηγεµόνας της Βλαχίας Συντάκτης Στέφανος Παπαγεωργίου