OΜΙΛΙΑ ΓΕΝΙΚΟΥ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ κ. ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΛΙΑΣΚΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΤΟΥΡΙΣΜΟ ΣΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ «ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ 2012» ΘΕΣ/ΝΙΚΗ Κυρίες και Κύριοι, Επιτρέψτε μου αρχικά να συγχαρώ τους διοργανωτές για την πρωτοβουλία του συνεδρίου για το θρησκευτικό πολιτιστικό τουρισμό στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, το οποίο διεξάγεται υπό την αιγίδα του Υπουργείου Τουρισμού, στο πλαίσιο της 28 ης Διεθνούς Έκθεσης Τουρισμού Philoxenia και να σας μεταφέρω και τον χαιρετισμό της Υπουργού Τουρισμού, κας Όλγας Κεφαλογιάννη. Είμαι πεπεισμένος ότι συνέδριό σας έχει να εισφέρει ουσιαστικά με τις θέσεις και προτάσεις που θα κατατεθούν στη συνεργασία, την πληροφόρηση και στη διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης και συγκροτημένης στρατηγικής ανάπτυξης του Θρησκευτικού - Προσκυνηματικού και Πολιτιστικού Τουρισμού στις χώρες των Βαλκανίων και της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Η πατρίδα μας βιώνει τις δυσμενείς επιπτώσεις μιας βαθιάς και γενικευμένης κρίσης. Η ύφεση αύξησε την ανεργία, έπληξε την επιχειρηματικότητα και μείωσε σημαντικά το βιοτικό επίπεδο των Ελλήνων. Σήμερα δίνουμε μια καθημερινή μάχη για να ανατρέψουμε το αρνητικό κλίμα συνδράμοντας αποφασιστικά στην επανεκκίνηση της ελληνικής οικονομίας. Σε αυτή την κατεύθυνση ο τουρισμός αποτελεί την «αιχμή του δόρατος» της νέας οικονομικής δραστηριότητας. Ο Θρησκευτικός Τουρισμός είναι ένας αναπτυσσόμενος θεματικός τομέας, ο οποίος συνεισφέρει σημαντικά στην προσπάθεια εμπλουτισμού του τουριστικού προϊόντος, στην εξωστρέφεια, στην περιφερειακή ανάπτυξη και στην αύξηση του τουριστικού ρεύματος προς τη χώρα μας. 1
Μπορούμε και πρέπει να τον αξιοποιήσουμε κατάλληλα στον ευρύτερο σχεδιασμό μας, για την προώθηση των ειδικών εναλλακτικών μορφών τουρισμού, αναδεικνύοντας τη μακραίωνη ιστορία και την πολιτισμική κληρονομιά του τόπου μας, ιδιαίτερα στην παρούσα κρίσιμη συγκυρία που η χώρα μας μαστίζεται από τις συνέπειες μιας πρωτόγνωρης και πολυεπίπεδης οικονομικής κρίσης. Μπορούμε και πρέπει να αξιοποιήσουμε κάθε δυνατότητα και βεβαίως τη βαριά μας βιομηχανία, τον Τουρισμό, για να αντιστρέψουμε τα πράγματα και να δημιουργήσουμε θετικό πρόσημο για την ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα της χώρας. Είναι γεγονός ότι η ανάπτυξη του Θρησκευτικού, σε συνάρτηση με τον Πολιτιστικό Τουρισμό, έχει απασχολήσει έντονα τις εθνικές τουριστικές πολιτικές, όπως και πολλούς διεθνείς οργανισμούς, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Unesco, η οποία ως διεθνής οργανισμός προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς, καθόρισε για τη χώρα μας 17 Προστατευόμενες Περιοχές ιδιαίτερης ιστορικής σημασίας, μεταξύ των οποίων την κοιτίδα της Ορθοδοξίας, το Άγιο Όρος, τα Μετέωρα, τη Μονή Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου, το Σπήλαιο της Αποκάλυψης στο νησί της Πάτμου, τα παλαιοχριστιανικά, τα Βυζαντινά Μνημεία και Εκκλησίες της Θεσσαλονίκης, μεταβυζαντινές εκκλησίες, Ιερές Μονές κ.α. Όλα αυτά τα μνημεία της Ορθοδοξίας, όπως και τα προσκυνήματα της υπαίθρου, τα μετόχια και οι σκήτες, αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της εθνικής μας κληρονομιάς, συνδέονται με την ορθόδοξη παράδοση και λατρεία της Εκκλησίας και αποτελούν αξιόλογο πόλο έλξης επισκεπτών. Οι προσκυνηματικές περιηγήσεις συνιστούν ζωτικό στοιχείο της τουριστικής βιομηχανίας. Υπάρχει σαφής τάση τα τελευταία χρόνια για τις προσκυνηματικές περιηγήσεις στις χώρες που είχαν το προνόμιο να φιλοξενήσουν στα χώματα τους την ενσάρκωση των μεταφυσικών αναζητήσεων των ανθρώπων που επιθυμούν να συνειδητοποιήσουν τον προορισμό τους και την πολιτιστική τους ταυτότητα. Οι προσκυνητές είναι μια από τις παλαιότερες μορφές τουριστικής μετανάστευσης που εξακολουθεί και έχει την δική της δυναμική μέχρι σήμερα. 2
Οι εγχώριοι επισκέπτες θρησκευτικών μνημείων υπερβαίνουν τις 300.000 κάθε χρόνο. Διεθνώς τα στοιχεία αναφέρουν για 300 εκατομμύρια ταξιδιώτες σε τόπους προσκυνήματος και παγκόσμιο τζίρο περί τα 15 δις ευρώ. Σύμφωνα με έρευνες ο θρησκευτικός τουρισμός είναι ο μόνος «ανθεκτικός» σε περιόδους οικονομικής κρίσης και ύφεσης, στοιχείο που σπεύδουν να αξιοποιήσουν ολοένα και περισσότεροι τουριστικοί οργανισμοί. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν που ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμός Τουρισμού ανακήρυξε ήδη από το 2007, τον Θρησκευτικό Τουρισμό, ως την «πιο γρήγορα αναπτυσσόμενη κατηγορία τουρισμού». Η ανάπτυξη ενός σύγχρονου θεσμικού πλαισίου για τις ειδικές και εναλλακτικές μορφές τουρισμού, βρίσκεται στις προτεραιότητες του Υπουργείου Τουρισμού, με βασικό στόχο την επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου. Το πρώην Υπουργείο Τουρισμού, επί της θητείας μου ως Υφυπουργός, στο πλαίσιο της πολιτικής μας και σε στενή συνεργασία με τις εκκλησιαστικές αρχές, προώθησε συντονισμένα την προσέλκυση προσκυνηματικών περιηγήσεων από διάφορες χώρες, μέσα από ειδικά προγράμματα, που συνδυάζουν το θρησκευτικό συναίσθημα ή τις φιλοσοφικές αναζητήσεις, με τον τουρισμό διακοπών ή αναψυχής, καθώς και ευρύτερα τον τουρισμό πολιτιστικού περιεχομένου. Επιδίωξη μας ήταν από τότε, μέσω ταξιδιών γνωριμίας στην Ελλάδα, να φέρουμε σε άμεση επαφή τους ξένους επισκέπτες με τον πλούτο, τις παραδόσεις, τις καθημερινές πρακτικές και τις αξίες της θρησκείας μας. Βασικός άξονας της προσπάθειας μας ήταν και παραμένει και σήμερα να ενισχύσουμε το θρησκευτικό συναίσθημα, την εμπειρία των επισκεπτών και τη βαθύτερη επαφή τους με την Χριστιανική Εκκλησία. 3
Στο πλαίσιο αυτό εντάξαμε την οργανωμένη προβολή των θρησκευτικών μνημείων της πατρίδας μας και προχωρήσαμε σε συγκεκριμένες δράσεις και συνέργιες, με στόχο την προσέλκυση προσκυνητών, μεταξύ των οποίων οι εξής: 1. Σε συνεργασία με την Εκκλησία της Ελλάδας αναπτύξαμε τις ορθόδοξες προσκυνηματικές περιηγήσεις κατά μήκος της Εγνατίας Οδού στην Βόρεια Ελλάδα, με κεντρικούς άξονες ενδιαφέροντος τα μοναστήρια και την γαστρονομία. 2. Εκπονήσαμε τον προσκυνηματικό χάρτη της Ελλάδας, σημειώνοντας όλες τις ιστορικές Εκκλησίες, τις Ιερές Μονές και τα Προσκυνήματα κατά Ιερά Μητρόπολη. Πρόθεση μας ήταν να καταρτισθεί ένας προσκυνηματικός οδηγός, ο οποίος θα περιγράφει εν συντομία όλα τα προσκυνήματα της Ελλάδας. 3. Χρηματοδοτήσαμε την αποκατάσταση πέντε μοναστηριών στο πλαίσιο της πολιτιστικής και τουριστικής ανάπτυξης (Ιερά Μονή Σίμωνος Πέτρας στο Άγιον Όρος, Παναγία Πορετσού στην Ηλεία, Άγιο Γεώργιο Ελικώνος στην Βοιωτία, Άγιο Γεώργιο Γκρεμνών στην Ζάκυνθο, Παναγία Ξένιας στην Μαγνησία). 4. Προωθήσαμε την προβολή του θρησκευτικού τουρισμού μέσω του προγράμματος «Τα Βήματα του Αποστόλου Παύλου», όπου εντάξαμε την αναβάθμιση και προβολή όλων των σημείων που πέρασε και δίδαξε ο Απόστολος Παύλος στο πέρασμα του από την Ελλάδα (Φιλίππους, Καβάλα, Απολλωνία, Αρχαία Αγορά Θεσσαλονίκης, Βέροια, Ρωμαϊκή Αγορά και Αρχαία Πύδνα Αθήνας, Αρχαίο Λιμένα Κεγχρειών). Στο ίδιο πλαίσιο διοργανώθηκε μαθητικός διαγωνισμός για την προσφορά του Αποστόλου Παύλου στη διαμόρφωση και ανάπλαση του αρχαιοελληνικού πνεύματος σε ελληνοχριστιανικό ήθος. Αξίζει να αναφέρω ότι τα βήματα του Αποστόλου Παύλου, ως πνευματικές αξίες και ως μνημεία διαχρονικά σε ολόκληρο τον Ελλαδικό χώρο, αποτελούν την αφετηρία για τη συνεχή προβολή τους εντός του πλαισίου των προσκυνηματικών περιηγήσεων, τόσο σε Διορθόδοξο, όσο σε Διαχριστιανικό επίπεδο. 4
Κυρίες και Κύριοι, Απαιτείται μία ολοκληρωμένη Στρατηγική προσέγγιση στόχευση, ανάπτυξης των προσκυνηματικών περιηγήσεων σε βάθος χρόνου. Η ανθρώπινη μετακίνηση στο χώρο για την αναζήτηση του θείου αποτελεί σημαντική ψυχολογική αναγκαιότητα για κάθε άνθρωπο ανεξάρτητα από φυλή, εθνικότητα ή θρησκεία. Παράλληλα, οι ανάγκες των μετακινούμενων, είτε αυτοί είναι καθαρά προσκυνητές, είτε συνδυάζουν στο ταξίδι τους τόσο το προσκυνηματικό όσο και το πολιτιστικό στοιχείο, είναι δεδομένες. Αυτό σημαίνει ότι γύρω από το θρησκευτικό στοιχείο, είτε εκλαμβάνεται ως προσκυνηματικό είτε ως πολιτισμικό, αναπτύσσεται μια σημαντικότατη οικονομική δραστηριότητα από ξενοδοχειακές μονάδες, τουριστικά γραφεία, ναυτιλιακές εταιρείες, εστιατόρια, καταστήματα πώλησης αναμνηστικών, εικόνων και άλλων αντικειμένων, κλπ. Το Υπουργείο Τουρισμού, σε στενή συνεργασία με την Εκκλησία της Ελλάδος και στο πλαίσιο της αρμόδιας Επιτροπής της Ιεράς Συνόδου για τον Θρησκευτικό Τουρισμό, εργάζεται σε ένα νέο πλαίσιο που θα διέπει τις προσκυνηματικές περιηγήσεις με στόχο: την πνευματική υποδομή και ψυχική ανάταση, τη γνωριμία με τη λατρευτική ζωή, την τέχνη, την παράδοση, τα ιστορικογεωγραφικά και κοινωνικοπολιτικά πλαίσια και την πολιτιστική παράδοση κάθε περιοχής, την ενίσχυση των τοπικών θρησκευτικών πανηγυριών των πόλεων και χωριών της χώρας μας, ως επίσης και των Ιερών Μονών, Εκκλησιών και ξωκλησιών. τη συμβολή και προσαρμογή των τοπικών ξενοδοχειακών μονάδων και όλων των φορέων παροχής τουριστικών υπηρεσιών των προσκυνηματικών περιοχών, στις ιδιαίτερες απαιτήσεις του θρησκευτικού τουρισμού. 5
Όλα αυτά λαμβανομένων υπ όψη: της βιωματικής ιδιαιτερότητας, του σεβασμού, των δυνατοτήτων και των ιδιαιτεροτήτων των χώρων και των προσώπων που διαμένουν εκεί, καθώς και την θέσπιση κριτηρίων οριοθέτησης των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων των περιηγητών, ενώ η αξιοποίηση των προσκυνηματικών τόπων θα γίνεται χωρίς να θιγούν οι χώροι αυτοί, τα μνημεία και το περιβάλλον και με την έγκριση από τους οικείους Μητροπολίτες και την Ιερά Σύνοδο. Πολύ σύντομα η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Τουρισμού θα προβεί σε συγκεκριμένες ανακοινώσεις, καρπό του έργου της κοινής Επιτροπής συνεργασίας του Υπουργείου Τουρισμού με την Εκκλησία της Ελλάδος, με στόχο ένα Σύμφωνο Συνεργασίας με συγκεκριμένες ευθύνες και για τις δύο πλευρές μέσω του οποίου: 1. θα τεθούν συγκεκριμένες δράσεις και βήματα ανάπτυξης του θρησκευτικού τουρισμού, 2. θα καθορισθούν προσκυνηματικές περιηγήσεις, 3. θα αναδεικνύεται η πλούσια εκκλησιαστική ιστορία και παράδοση της χώρας μας. 4. θα καταρτισθεί ο επίσημος Προσκυνηματικός Οδηγός, ο οποίος θα εντάσσει δυναμικά τη χώρα μας στον παγκόσμιο χάρτη του θρησκευτικού τουρισμού. 6
Παράλληλα, στο σχεδιασμό μας εντάσσεται: 1. Η προώθηση της συνεργασίας με γειτονικές χώρες της ΝΑ Ευρώπης, αλλά και τη Ρωσία, για την εκπόνηση κοινών προγραμμάτων ανάπτυξης του θρησκευτικού τουρισμού. 2. Η επίλυση ζητημάτων που προκύπτουν από τη μετάβαση στην Ελλάδα προσκυνητών που προέρχονται από χώρες εκτός της Συνθήκης Σένγκεν (διευκόλυνση έκδοσης visa κα.). 3. Στη συνολική καταγραφή ανά νομό / περιοχή των προσκυνημάτων όλης της χώρας. 4. Στη στατιστική καταγραφή στοιχείων θρησκευτικού τουρισμού (προέλευση επισκεπτών τουριστών, ηλικία, μόρφωση). 5. Η ανάδειξη και παγκόσμια προβολή των θρησκευτικών προορισμών μέσω του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (social media), δημιουργώντας στην ουσία ένα Ηλεκτρονικό Αποθετήριο καταγραφής και ανάδειξης θρησκευτικών προορισμών. 6. Η συμμετοχή σε στοχευμένες Διεθνείς τουριστικές εκθέσεις όπου κυριαρχεί το θρησκευτικό στοιχείο (Ρωσία, Λοιπά ορθόδοξα κράτη κ.α.) προκειμένου να προβληθεί ο προσκυνηματικός χάρτης της Ελλάδας. 7. Η εμβάθυνση της συνεργασίας με τις Περιφερειακές και Τοπικές Αυτοδιοικητικές Αρχές, με στόχο τη δημιουργία υποδομών πρόσβασης και ανάδειξης των θρησκευτικών μνημείων και οργανωμένης προβολής τους. 7
8. Τέλος, κρίνεται απαραίτητη η δημιουργία ενός θεσμοθετημένου συμβουλευτικού οργάνου Υπουργείου Τουρισμού και Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδας που θα συντονίζει ενέργειες και δράσεις που αφορούν τις προσκυνηματικές περιηγήσεις στην χώρα μας. Κυρίες και Κύριοι, Σήμερα το Υπουργείο Τουρισμού καταβάλει σημαντικές προσπάθειες προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος μιας ουσιαστικής, συνολικής στρατηγικής στον τομέα του θρησκευτικού τουρισμού. Η ανάπτυξη του Θρησκευτικού Τουρισμού και ευρύτερα η προβολή και ανάδειξη του πολιτισμού και της μακραίωνης Ιστορίας του τόπου μας, βρίσκεται ψηλά στις προτεραιότητες της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου Τουρισμού. Δεν αποτελεί απλά μια μορφή ψυχαγωγίας και μια πηγή οικονομικού οφέλους, αλλά έχει ένα βαθύτερο σκοπό και ένα υψηλότερο αποτέλεσμα. Στους Ιερούς Τόπους και τα Θρησκευτικά Μνημεία είναι αποτυπωμένα τα ίχνη της πίστης, του πολιτισμού, των παραδόσεων και του χαρακτήρα των κατοίκων τους. Η επαφή λοιπόν με αυτά τα ιερά προσκυνήματα, μας συνδέει με τη θρησκεία, την ιστορία και το παρελθόν και μας βοηθά να κατανοήσουμε ακόμα περισσότερο την ανθρώπινη φύση και την ανάγκη μας για τη γνώση. Ο Θρησκευτικός Τουρισμός αποτελεί συγκριτικό πλεονέκτημα για την Ελλάδα του σήμερα, αλλά και του αύριο. Έχουμε χρέος να αξιοποιήσουμε κάθε δυνατότητα που μας δίδεται στο νέο οικονομικό και επιχειρηματικό περιβάλλον. 8
Θέτουμε σε εγρήγορση τους φορείς και οργανισμούς που εποπτεύουμε ΕΟΤ, τις κατά τόπους Π.Υ.Τ. και τα Γραφεία του ΕΟΤ στο εξωτερικό, ώστε με συντονισμό και συνεργασία να σταθούμε δίπλα σε κάθε προσπάθεια ανάπτυξης και διεύρυνσης του τουριστικού προϊόντος. Το κλίμα αλλάζει. Η Ελλάδα απέδειξε ότι αντέχει στην κρίση. Έχουμε χρέος να συνεχίσουμε και να διευρύνουμε τις προσπάθειές μας. Είμαστε ανοικτοί σε ιδέες και προτάσεις. Με τη δική σας συνεργασία και ενεργό συμβολή και με τη συνεργασία: της Περιφερειακής και Τοπικής Αυτοδιοίκησης των φορέων και επαγγελματιών του Τουρισμού, των τοπικών κοινωνιών, είμαι βέβαιος ότι θα καταφέρουμε από κοινού να αντιστρέψουμε τα δεδομένα. Να θέσουμε σύγχρονες, ισχυρές βάσεις για την ανάπτυξη του Θρησκευτικού Τουρισμού και γενικότερα των Ειδικών και Εναλλακτικών Μορφών Τουρισμού, προσδίδοντας ξανά θετικό πρόσημο στη διεθνή εικόνα της χώρας, ώστε να την καταστήσουμε και πάλι μια ισχυρή και ανταγωνιστική τουριστική δύναμη τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Με αυτές τις σκέψεις, εύχομαι κάθε επιτυχία στις εργασίες του συνεδρίου σας. Σας ευχαριστώ. 9
Ο Θρησκευτικός τουρισμός έχει ένα βαθύτερο σκοπό και ένα υψηλότερο αποτέλεσμα. Στους Ιερούς Τόπους και στα Θρησκευτικά Μνημεία είναι αποτυπωμένα τα ίχνη της πίστης, του πολιτισμού, των παραδόσεων και του χαρακτήρα των κατοίκων τους. Η επίσκεψη λοιπόν και η επαφή με αυτά τα ιερά προσκυνήματα, μας συνδέει με την θρησκεία, την ιστορία και το παρελθόν και μας βοηθά να κατανοήσουμε ακόμα περισσότερο την ανθρώπινη φύση και την ανάγκη μας για τη γνώση. Στη δύσκολη οικονομική συγκυρία και με βάση τα νέα δεδομένα της παγκόσμιας αγοράς η προώθηση του θρησκευτικού τουρισμού είναι μια ευκαιρία για ανάπτυξη, πρόοδο και ευημερία. Σύμφωνα με έρευνες ο θρησκευτικός τουρισμός είναι ο μόνος «ανθεκτικός» σε περιόδους οικονομικής κρίσης και ύφεσης, στοιχείο που σπεύδουν να αξιοποιήσουν ολοένα και περισσότεροι τουριστικοί οργανισμοί. Είναι η ώρα με τουριστική συνείδηση και μη ευκαιριακές συμπεριφορές να δρομολογήσουμε τομές και παρεμβάσεις που θα μας επιτρέψουν να ορθώσουμε το ανάστημά μας στο διεθνή ανταγωνισμό και στις δυσβάσταχτες έξωθεν οικονομικές επιταγές. Η Ελλάδα διαθέτει την φυσική και πολιτιστική υποδομή για να αναδείξει τον θρησκευτικό τουρισμό σε τουριστικό προϊόν αιχμής. Για εμάς στο Υπουργείο Τουρισμού η προώθηση του είναι μια επένδυση στο παρόν και στο μέλλον αυτής της χώρας. Σας Ευχαριστώ. 10
Το μήνυμα πως υπάρχει και η Ά λ λ η Ε λ λ ά δ α. Η Ελλάδα της Ιστορίας, της Χριστιανοσύνης και της Ορθοδοξίας Η Ελλάδα του Πολιτισμού, της Γνώσης και της Επιστήμης Η Ελλάδα των Παραδόσεων και την Αξιών Ηθικές και ιστορικές αξίες αλλά και ιδανικά που δεν τίθενται σε κανένα τραπέζι, σε καμιά διαπραγμάτευση και δεν συναποφασίζονται με κανένα Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (. ή με «κάποιους» εκτός Ελλάδας.) Ως εκ τούτου, ο τόπος μας, η χώρα μας, η Πατρίδα μας μπορεί να σταθεί στα πόδια της και να τραβήξει μπροστά σε δρόμους όχι μόνον οικονομικής ανάταξης, αλλά και σε δρόμους πνευματικής ανάτασης Δρόμους δημιουργίας, ελπίδας και προοπτικής Δρόμους ανοιχτούς για κάθε Έλληνα, για κάθε Ελληνίδα. 11