ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟ 27 ΜΑΪΟΥ 2006 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΕΞΙ (6) ΚΕΙΜΕΝΟ Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης Ὄνειρο στό κῦμα (απόσπασμα) «[...] έν ἠξεύρω ἄν ἡ κόρη λουομένη εἰς τήν θάλασσαν ἤκουσε τήν φωνήν τῆς γίδας μου. Ἀλλά καί ἄν τήν εἶχεν ἀκούσει, τί τό παράδοξον; Ποῖος φόβος ἦτον; Τό ν ἀκούῃ τις φωνήν ζῴου ἐκεῖ πού κολυμβᾷ, ἀφοῦ δέν ἀπέχει εἰμή ὀλίγας ὀργυιάς ἀπό τήν ξηράν, δέν εἶναι τίποτε ἔκτακτον. Ἀλλ ὅμως, ἡ στιγμή ἐκείνη, πού εἶχα πατήσει εἰς τήν κορυφήν τοῦ βράχου, ἤρκεσεν. Ἡ νεαρά κόρη, εἴτε ἤκουσεν εἴτε ὄχι τήν φωνήν τῆς κατσίκας μᾶλλον φαίνεται ὅτι τήν ἤκουσε, διότι ἔστρεψε τήν κεφαλήν πρός τό μέρος τῆς ξηρᾶς εἶδε τόν μαῦρον ἴσκιον μου, τόν διακαμόν 1 μου, ἐπάνω εἰς τόν βράχον, ἀνάμεσα εἰς τούς θάμνους, καί ἀφῆκε μισοπνιγμένην κραυγήν φόβου Τότε μέ κατέλαβε τρόμος, συγκίνησις, λύπη ἀπερίγραπτος. Τά γόνατά μου ἐκάμφθησαν. Ἔξαλλος ἐκ τρόμου, ἠδυνήθην ν ἀρθρώσω φωνήν, κ ἔκραξα: Μή φοβᾶσαι!... δέν εἶναι τίποτε δέν σοῦ θέλω κακόν! Καί ἐσκεπτόμην λίαν τεταραγμένος ἄν ἔπρεπε νά ριφθῶ εἰς τήν θάλασσαν, μᾶλλον, διά νά ἔλθω εἰς βοήθειαν τῆς κόρης, ἤ νά τρέξω καί νά φύγω Ἤρκει ἡ φωνή μου νά τῆς ἔδιδε μεγαλύτερον θάρρος ἤ ὅσον ἡ παραμονή μου καί τό τρέξιμόν μου εἰς βοήθειαν. Συγχρόνως τότε, κατά συγκυρίαν ὄχι παράδοξον, καθότι ὅλοι οἱ αἰγιαλοί καί αἱ θάλασσαι ἐκεῖναι ἐσυχνάζοντο ἀπό τούς ἁλιεῖς, μία βάρκα ἐφάνη νά προβάλλῃ ἀντικρύ, πρός τό ἀνατολικομεσημβρινόν μέρος, ἀπό τόν πέρα κάβον, τόν σχηματίζοντα τό δεξιόν οἱονεί κέρας τοῦ κολπίσκου. Ἐφάνη πλέουσα ἀργά, ἐρχομένη πρός τά ἐδῶ, μέ τάς κώπας πλήν ἡ ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ
ΑΡΧΗ 2ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ἐμφάνισίς της, ἀντί νά δώσῃ θάρρος εἰς τήν κόρην, ἐπέτεινε τόν τρόμον της. Ἀφῆκε δευτέραν κραυγήν μεγαλυτέρας ἀγωνίας. Ἐν ἀκαρεῖ 2 τήν εἶδα νά γίνεται ἄφαντη εἰς τό κῦμα. έν ἔπρεπε τότε νά διστάσω. Ἡ βάρκα ἐκείνη ἀπεῖχεν ὑπέρ τάς εἴκοσιν ὀργυιάς, ἀπό τό μέρος ὅπου ἠγωνία ἡ κόρη, ἐγώ ἀπεῖχα μόνον πέντε ἤ ἕξ ὀργυιάς. Πάραυτα, ὅπως ἤμην, ἐρρίφθην εἰς τήν θάλασσαν, πηδήσας μέ τήν κεφαλήν κάτω, ἀπό τό ὕψος τοῦ βράχου. Τό βύθος τοῦ νεροῦ ἦτον ὑπέρ τά δύο ἀναστήματα. Ἔφθασα σχεδόν εἰς τόν πυθμένα, ὁ ὁποῖος ἦτο ἀμμόστρωτος, ἐλεύθερος βράχων καί πετρῶν, καί δέν ἦτο φόβος νά κτυπήσω. Πάραυτα ἀνέδυν καί ἀνῆλθον εἰς τόν ἀφρόν τοῦ κύματος. Ἀπεῑχον τώρα ὀλιγότερον ἤ πέντε ὀργυιάς ἀπό τό μέρος τοῦ πόντου, ὅπου ἐσχηματίζοντο δῖναι καί κύκλοι συστρεφόμενοι εἰς τόν ἀφρόν τῆς θαλάσσης, οἱ ὁποῖοι θά ἦσαν ὡς μνῆμα ὑγρόν καί ἀκαριαῖον διά τήν ἀτυχῆ παιδίσκην τά μόνα ἴχνη τά ὁποῖα ἀφήνει ποτέ εἰς τήν θάλασσαν ἀγωνιῶν ἀνθρώπινον πλάσμα!... Μέ τρία στιβαρά πηδήματα καί πλευσίματα, ἐντός ὀλίγων στιγμῶν, ἔφθασα πλησίον της Εἶδα τό εὔμορφον σῶμα νά παραδέρνῃ κάτω, πλησιέστερον εἰς τόν βυθόν τοῦ πόντου ἤ εἰς τόν ἀφρόν τοῦ κύματος, ἐγγύτερον τοῦ θανάτου ἤ τῆς ζωῆς ἐβυθίσθην, ἥρπασα τήν κόρην εἰς τάς ἀγκάλας μου, καί ἀνῆλθον. Καθώς τήν εἶχα περιβάλει μέ τόν ἀριστερόν βραχίονα, μοῦ ἐφάνη ὅτι ᾐσθάνθην ἀσθενῆ τήν χλιαράν πνοήν της εἰς τήν παρειάν μου. Εἶχα φθάσει ἐγκαίρως, δόξα τῷ Θεῷ!... Ἐντούτοις δέν παρεῖχε σημεῖα ζωῆς ὁλοφάνερα Τήν ἐτίναξα μέ σφοδρόν κίνημα, αὐθορμήτως, διά νά δυνηθῇ ν ἀναπνεύσῃ, τήν ἔκαμα νά στηριχθῇ ἐπί τῆς πλάτης μου, καί ἔπλευσα, μέ τήν χεῖρα τήν δεξιάν καί μέ τούς πόδας, ἔπλευσα ἰσχυρῶς πρός τήν ξηράν. Αἱ δυνάμεις μου ἐπολλαπλασιάζοντο θαυμασίως. ᾘσθάνθην ὅτι προσεκολλᾶτο τό πλάσμα ἐπάνω μου ἤθελε τήν ζωήν της ὤ! ἄς ἔζη, καί ἄς ἦτον εὐτυχής. Κανείς ἰδιοτελής λογισμός δέν ὑπῆρχε τήν στιγμήν ἐκείνην εἰς τό πνεῦμά μου. Ἡ καρδία μου ἦτο πλήρης αὐτοθυσίας καί ἀφιλοκερδείας. Ποτέ δέν θά ἐζήτουν ἀμοιβήν! ΤΕΛΟΣ 2ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ
ΑΡΧΗ 3ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Ἐπί πόσον ἀκόμη θά τό ἐνθυμοῦμαι ἐκεῖνο τό ἁβρόν, τό ἁπαλόν σῶμα τῆς ἁγνῆς κόρης, τό ὁποῖον ᾐσθάνθην ποτέ ἐπάνω μου ἐπ ὀλίγα λεπτά τῆς ἄλλως ἀνωφελοῦς ζωῆς μου! Ἦτον ὄνειρον, πλάνη, γοητεία. Καί ὁπόσον διέφερεν ἀπό ὅλας τάς ἰδιοτελεῖς περιπτύξεις, ἀπό ὅλας τάς λυκοφιλίας καί τούς κυνέρωτας 3 τοῦ κόσμου ἡ ἐκλεκτή, ἡ αἰθέριος ἐκείνη ἐπαφή! έν ἦτο βάρος ἐκεῖνο, τό φορτίον τό εὐάγκαλον 4, ἀλλ ἦτο ἀνακούφισις καί ἀναψυχή. Ποτέ δέν ᾐσθάνθην τόν ἑαυτόν μου ἐλαφρότερον ἤ ἐφ ὅσον ἐβάσταζον τό βάρος ἐκεῖνο Ἤμην ὁ ἄνθρωπος, ὅστις κατώρθωσε νά συλλάβῃ μέ τάς χεῖράς του πρός στιγμήν ἕν ὄνειρον, τό ἴδιον ὄνειρόν του *** Ἡ Μοσχούλα ἔζησε, δέν ἀπέθανε. Σπανίως τήν εἶδα ἔκτοτε, καί δέν ἠξεύρω τί γίνεται τώρα, ὁπότε εἶναι ἁπλῆ θυγάτηρ τῆς Εὔας, ὅπως ὅλαι. Ἀλλ ἐγώ ἐπλήρωσα τά λύτρα διά τήν ζωήν της. Ἡ ταλαίπωρος μικρή μου κατσίκα, τήν ὁποίαν εἶχα λησμονήσει πρός χάριν της, πράγματι «ἐσχοινιάσθη» περιεπλάκη κακά εἰς τό σχοινίον, μέ τό ὁποῖον τήν εἶχα δεμένην, καί ἐπνίγη!... Μετρίως ἐλυπήθην, καί τήν ἔκαμα θυσίαν πρός χάριν της. Κ ἐγώ ἔμαθα γράμματα, ἐξ εὐνοίας καί ἐλέους τῶν καλογήρων, κ ἔγινα δικηγόρος Ἀφοῦ ἐπέρασα ἀπό δύο ἱερατικάς σχολάς, ἦτον ἑπόμενον! Τάχα ἡ μοναδική ἐκείνη περίστασις, ἡ ὀνειρώδης ἐκείνη ἀνάμνησις τῆς λουομένης κόρης, μ ἔκαμε νά μή γίνω κληρικός; Φεῦ! ἀκριβῶς ἡ ἀνάμνησις ἐκείνη ἔπρεπε νά μέ κάμῃ νά γίνω μοναχός. Ὀρθῶς ἔλεγεν ὁ γηραιός Σισώης ὅτι «ἄν ἤθελαν νά μέ κάμουν καλόγερον, δέν ἔπρεπε νά μέ στείλουν ἔξω ἀπό τό μοναστήρι». ιά τήν σωτηρίαν τῆς ψυχῆς μου ἤρκουν τά ὀλίγα ἐκεῖνα κολλυβογράμματα, τά ὁποῖα αὐτός μέ εἶχε διδάξει, καί μάλιστα ἦσαν καί πολλά!... Καί τώρα, ὅταν ἐνθυμοῦμαι τό κοντόν ἐκεῖνο σχοινίον, ἀπό τό ὁποῖον ἐσχοινιάσθη κ ἐπνίγη ἡ Μοσχούλα, ἡ κατσίκα μου, καί ἀναλογίζομαι τό ἄλλο σχοινίον τῆς παραβολῆς, μέ τό ὁποῖον εἶναι δεμένος ὁ σκύλος εἰς τήν αὐλήν τοῦ ἀφέντη του, ΤΕΛΟΣ 3ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ
ΑΡΧΗ 4ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ διαπορῶ μέσα μου ἄν τά δύο δέν εἶχαν μεγάλην συγγένειαν, καί ἄν δέν ἦσαν ὡς «σχοίνισμα κληρονομίας» 5 δι ἐμέ, ὅπως ἡ Γραφή λέγει. Ὤ! ἄς ἤμην ἀκόμη βοσκός εἰς τά ὄρη!...» ( ιά τήν ἀντιγραφήν) Α. ΠΑΠΑ ΙΑΜΑΝΤΗΣ 1. Τον ίσκιο, τη σιλουέτα, το περίγραμμα της φευγαλέας μορφής. 2. Ακαριαία, μονομιάς. 3. Αγοραίους έρωτες. 4. Εύκολα μεταφερόμενο στην αγκαλιά, ευχάριστο στο αγκάλιασμα. 5. Μερίδιο, κλήρος. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Α. Έχει υποστηριχθεί η άποψη ότι ο Παπαδιαμάντης είναι κατεξοχήν «βιωματικός» συγγραφέας. Τεκμηριώστε τη θέση αυτή με πέντε βιωματικού χαρακτήρα αναφορές στο κείμενο που σας δόθηκε. Μονάδες 15 Β1. Να επισημάνετε και να σχολιάσετε τέσσερις αφηγηματικές τεχνικές που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στο συγκεκριμένο απόσπασμα. Μονάδες 20 Β2. «[...] Ἡ βάρκα ἐκείνη ἀπεῖχεν... εἰς τάς ἀγκάλας μου, καί ἀνῆλθον». Να εξετάσετε τη λειτουργία της περιγραφής στο συγκεκριμένο χωρίο. Μονάδες 20 Γ. «Ὀρθῶς ἔλεγεν ὁ γηραιός Σισώης ὅτι ἄν ἤθελαν νά μέ κάμουν καλόγερον, δέν ἔπρεπε νά μέ στείλουν ἔξω ἀπό τό μοναστήρι. ιά τήν σωτηρίαν τῆς ψυχῆς μου ἤρκουν τά ὀλίγα ἐκεῖνα κολλυβογράμματα, τά ὁποῖα αὐτός μέ εἶχε διδάξει, καί μάλιστα ἦσαν καί πολλά!...». Να σχολιάσετε το πιο πάνω χωρίο με 120-140 λέξεις. Μονάδες 25 ΤΕΛΟΣ 4ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ
ΑΡΧΗ 5ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ. Να συγκρίνετε ως προς το περιεχόμενο το απόσπασμα που σας δόθηκε από το «Όνειρο στο κύμα» με το παρακάτω ποίημα του Κλείτου Κύρου, «Οπτική απάτη»: Κατατρύχονταν 1 από μια μορφή γυναίκας Την έβλεπε στον ύπνο του μ υψωμένα Χέρια να παραληρεί με θέρμη Την έβλεπε κάθε πρωί να γνέφει Στο απέναντι παράθυρο να χαμογελά Μ αστραπές στα μάτια και στα δόντια Μες στο μισοσκότεινο δωμάτιο Σύμβολο της άυλης παντοτινά γυναίκας Έτσι νόμιζε τουλάχιστο δεν είχε διδαχθεί Τους παράγοντες της οφθαλμαπάτης. Όταν πια κατάλαβε είχε ξημερώσει Σα να κύλησε μια ατελείωτη νύχτα Κι ήταν μόνος πάλι και ξεφύλλιζε Παλιές πολύ παλιές φωτογραφίες. Μονάδες 20 (Αλέξανδρος Αργυρίου (επιμ.), Η ελληνική ποίηση. Ανθολογία Γραμματολογία, τόμος ΣΤ, [Αθήνα:] Εκδόσεις Σοκόλη [1985], σ. 288.) 1. Βασανιζόταν, υπέφερε, ταλαιπωρείτο. ΤΕΛΟΣ 5ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ
ΑΡΧΗ 6ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Ο ΗΓΙΕΣ (για τους εξεταζομένους) 1. Στο τετράδιο να γράψετε μόνο τα προκαταρκτικά (ημερομηνία, κατεύθυνση, εξεταζόμενο μάθημα). Να μην αντιγράψετε τα θέματα στο τετράδιο. 2. Να γράψετε το ονοματεπώνυμό σας στο πάνω μέρος των φωτοαντιγράφων αμέσως μόλις σας παραδοθούν. εν επιτρέπεται να γράψετε καμιά άλλη σημείωση. Κατά την αποχώρησή σας να παραδώσετε μαζί με το τετράδιο και τα φωτοαντίγραφα. 3. Να απαντήσετε στο τετράδιό σας σε όλα τα θέματα. 4. Κάθε απάντηση τεκμηριωμένη είναι αποδεκτή. 5. ιάρκεια εξέτασης: τρεις (3) ώρες μετά τη διανομή των φωτοαντιγράφων. 6. Χρόνος δυνατής αποχώρησης: μετά τη 10.30 πρωινή. KΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΕΛΟΣ ΜΗΝΥΜΑΤΟΣ ΤΕΛΟΣ 6ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. Κατεξοχήν διηγηµατογράφος ο Αλέξανδρος Παπαδιαµάντης µας έδωσε ανάµεσα στις πολλές σελίδες που αφιέρωσε στην παρακολούθηση χαρακτηριστικών τύπων της ιδιαίτερης πατρίδας του µια σειρά γραπτών µε προσωπικές αναµνήσεις: η πλούσια πηγή των παιδικών του χρόνων προσπορίζει και το θέµα του «Όνειρου στο κύµα». Πρόκειται για ένα ερωτικό κείµενο γενικώς στα «αυτοβιογραφικά» καταχωριζόµενο, και της εφηβικής ηλικίας. Ένα πρώτο στοιχείο βιωµατικού χαρακτήρα αποτελεί το Σκιαθίτικο περιβάλλον µέσα στο οποίο διαδραµατίζεται το διήγηµα. Είναι γνωστό ότι ο Παπαδιαµάντης κατάγεται από τη Σκιάθο, όπου και έζησε το µεγαλύτερο µέρος της ζωής του, και η οποί α χρησίµευσε για λυρικό και ηθογραφικό πλαίσιο του µεγαλύτερου µέρους του έργου του. Τα µέρη, λοιπόν, του νησιού του του είναι γνωστά και αυτό καθίσταται πρόδηλο στις περιγραφές του. Για παράδειγµα: «Συγχρόνως, τότε, κατά συγκυρίαν κέρας του κολπίσκου». Ωστόσο ένα µέρος της ζωής του το πέρασε στην Αθήνα η οποία επίσης αποτέλεσε το σκηνικό για κάποια έργα του. Ο Παπαδιαµάντης πηγαίνει στην Αθήνα προκειµένου να σπουδάσει στη Φιλοσοφική σχολή. Το ίδιο ισχύει και για τον ήρωα του έργου ο οποίος παρακολουθεί µαθήµατα στη Νοµική σχολή Αθηνών: «Κι εγώ έµαθα γράµµατα δικηγόρος». Η περίοδος της διαµονής του στην πρωτεύουσα δεν ήταν ευχάριστη. Ο Παπαδιαµάντης
υπέφερε µακριά από το νησί του το οποίο και υπεραγαπούσε. Στην Αθήνα παρέµενε για καθαρά βιοποριστικούς λόγους. Το ίδιο ισχύει και για τον πρωταγωνιστή του έργου ο οποίος αισθάνεται δυστυχής, περιορισµένος και καταπιεσµένος στο αστικό περιβάλλον. Χαρακτηριστικό είναι το απόσπασµα: «Και τώρα, όταν ενθυµούµαι.εις τα όρη!». ε θα έπρεπε να παραλείψουµε τη θρησκευτικότητα του συγγραφέα η οποία είναι φανερή και στο διήγηµα. Ο νεαρός βοσκός µεγάλωσε σε µοναστήρι και µαθήτευσε σε δύο ιερατικές σχολές, ενώ επιθυµία του ήταν να γίνει κληρικός: «Αφού επέρασα από δύο ιερατικάς σχολάς», «Αν ήθελαν να µε κάµουν καλόγερον µοναστήρι». Οι γνώσεις του, άλλωστε, πάνω στην ορθοδοξία είναι φανερές από αναφορές στο διήγηµα π.χ. «σχοίνισµα κληρονοµίας όπως η Γραφή λέγει». Ο Παπαδιαµάντης ήταν έντονα θρησκευόµενος, πολύ καλός γνώστης των γραφών και ψάλτης. Μάλιστα είχε αποπειραθεί να καλογερέψει στο Αγιο Ορος, προσπάθεια που ύστερα από µερικούς µήνες εγκατέλειψε. Ένα τελευταίο βιωµατικό στοιχείο αποτελεί και η εσωστρέφεια του χαρακτήρα του. Υπήρξε µονήρης και δεν παντρεύτηκε ποτέ. Ντυµένος φτωχικά περιπλανιόταν µόνος αποφεύγοντας την κοσµική ζωή. εν του δόθηκε τυχαία το επίθετο «κοσµοκαλόγερος» που τον ακολουθεί. Μ αυτή την εσωστρέφεια και απογοήτευση «έντυσε» και τον ήρωα του «Ονείρου», ο οποίος παρουσιάζεται πικραµένος από τους ανθρώπους και εγκλωβισµένος στην ανάµνηση της λουόµενης Μοσχούλας: «Και ο πόσον διέφερεν από όλας τας ιδιοτελείς περιπτύξεις το βάρος εκείνο.», «Η Μοσχούλα έζησε είναι απλή θυγάτηρ της Εύας όπως όλαι». Στην αυτοβιογραφικότητα του διηγήµατος συνηγορούν ακόµη η πρωτοπρόσωπη αφήγηση και η συµµετοχή του αφηγητή στα δρώµενα µε πρωταγωνιστικό µάλιστα ρόλο.
Ας σηµειωθεί ότι το κεντρικό περιστατικό µε τη Μοσχούλα δεν µπορεί να είµαστε βέβαιοι αν είναι πραγµατικό βίωµα. Ο συγγραφέας άλλωστε υπογράφοντας «( ιά την αντιγραφήν) Α. Παπαδιαµάντης» αποποιείται κάθε ταύτισή του µε τον αφηγητή. Πάντως η δυναµική αντιπαράθεση παρελθόντος παρόντος στο διήγηµα υπερβαίνει τα όρια της κατάφασης ενός προσωπικού βιώµατος και προσδίδει στο διήγηµα την αίσθηση της γενικευµένης εµπειρίας. Β1 1. Τύπος αφηγητή Ο αφηγητής δεν αποτελεί απλώς ένα πρόσωπο του έργου (δραµατοποιηµένος αφηγητής) που διηγείται σε πρώτο πρόσωπο τις περιπέτειες τις δικές του και των άλλων (οµοδιηγητικός αφηγητής) αλλά αποτελεί και το κεντρικό πρόσωπο, τον πρωταγωνιστή της ιστορίας του (αυτοδιηγητικός αφηγητής). «εν ηξεύρω» 2. Οπτική γωνία αφηγητή Στο όνειρο στο κύµα έχουµε δύο ενδιαφέρουσες παραλλαγές της οπτικής γωνίας εστίασης του αφηγητή: την προοπτική του ώριµου µορφωµένου αφηγητή - προλύτη (µηδενική εστίαση) και την προοπτική του νεαρού απαίδευτου ήρωα βοσκού (εσωτερική εστίαση). Στην αρχή και το τέλος του διηγήµατος, αξιοποιείται η προοπτική του ώριµου αφηγητή που έχει µια σφαιρική θεώρηση των γεγονότων µε τη βοήθεια και της χρονικής απόστασης ενώ στην αφήγηση του βασικού επεισοδίου συνδυάζονται οι δύο οπτικές για την εξασφάλιση του αναγνωστικού ενδιαφέροντος του κειµένου. 3. Αφηγηµατικός χρόνος Η αφήγηση δεν κινείται ευθύγραµµα αλλά σε δύο χρονικά επίπεδα. Ο πρόλογος κι ο επίλογος αναφέρονται στο παρόν ενώ το κύριο µέρος στην νεανική ηλικία του πρωταγωνιστή. Η αφήγηση δηλαδή τοποθετείται στο
παρόν και αφορά µια ιστορία του παρελθόντος. Ο ώριµος δικηγόρος αφηγείται ένα περιστατικό της εφηβείας του. Η αφήγηση είναι κατά βάση αναδροµική. 4. Αφηγηµατικοί τρόποι α. Μίµηση (πρωτοπρόσωπη αφήγηση) π.χ. «Αλλ όµως και το τρέξιµόν µου εις βοήθειαν.» β. ιάλογος («- Μη φοβάσαι!..δεν σου θέλω κακόν!») γ. Περιγραφή («Το βύθος του νερού.εις τον αφρό του κύµατος») δ. Εσωτερικός µονόλογος («Ο! Ας έζη.δεν θα εζήτουν αµοιβήν!» 5. ιάρκεια γεγονότων α Παράλειψη Επιτάχυνση (Παράλειψη γεγονότων ζωής Μοσχούλας και αφηγητή µετά το κεντρικό επεισόδιο του διηγήµατος «Η Μοσχούλα έζησε.. ήτον επόµενον».) β Επιβράδυνση (Περιγραφές π.χ. «Συγχρόνως τότε κέρας του κολπίσκου».αφηγηµατικός µονόλογος π.χ. «Ησθάνθην ότι προσεκολλάτο δεν θα εζήτουν αµοιβήν!» 6. ραµατικά απρόοπτα: α. Βέλασµα κατσίκας «Η νεαρά κόρη είτε ήκουσεν κραυγήν φόβου». Β. Εµφάνιση βάρκας: «Συγχρόνως τότε κατά συνγκυρίαν.να γίνεται άφαντη εις το κύµα». 7. Στοιχείο πλαστοπροσωπίας Ιδιόχειρη υπογραφή «( ιά την αντιγραφήν) Α. Παπαδιαµάντης» 8. Αρχή δραµατικής αντίθεσης: Ευτυχισµένο παρελθόν αφηγητή βοσκού σε αντίθεση µε δυστυχισµένο παρόν ώριµου αφηγητή.
Β2. Παρ ότι στο Παπαδιαµαντικό διήγηµα συχνότατες είναι οι εκτενείς λυρικές περιγραφές της φύσης, στο συγκεκριµένο χωρίο η περιγραφή λειτουργεί ρυθµιστικά στη βούληση και τις κινήσεις του πρωταγωνιστικού προσώπου. Η ξαφνική και η συµπληρωµατική εµφάνιση της λέµβου συνιστά δραµατικό απρόοπτο και δίνει ακαριαία λύση στις διληµµατικές καταστάσεις και την ατολµία του βοσκού. Έτσι παρά το ότι οι περιγραφές λειτουργούν ως στατικό της αφήγησης επιβραδυντικά, εδώ τελικά λειτουργεί ως δραστικό στοιχείο πλοκής, καθώς σε µια στιγµή «ακινησίας» και µετεωρισµού του βοσκόπουλου πυροδοτεί και ενεργοποιεί αποφασιστικά τη βούληση και την δράση του. Η πρόταξη µάλιστα του χρονικού προσδιορισµού «πάραυτα» και παρακάτω «εντός ολίγων στιγµών» επιβεβαιώνουν πως ο ήρωας έχει παραµερίσει τους ηθικούς ενδοιασµούς για την διαφύλαξη της υπόληψής του και την ευθύνη για την ασφάλεια της κατσίκας του και µε αστραπιαίες, αποφασιστικές κινήσεις αφιερώνεται στη διάσωση της κόρης του. Περιγραφικές λεπτοµέρειες όπως η θέση του ήρωα κατά τη στιγµή της κατάδυσης «µε την κεφαλήν κάτω», η µορφολογία του βυθού «ήτο αµµόστωτος πετρών», «όπου εσχηµατίζοντο θαλάσσης», στόχο έχουν να κορυφώσουν την αγωνία (επιβράδυνση) αλλά και να σκιαγραφήσουν παραστατικά όλες τις παραµέτρους της δραµατικής διάσωσης καταδεικνύοντας τις δυσκολίες του εγχειρήµατος αναγάγοντάς το στη σφαίρα του ηρωικού. Γ. Στο τέλος του διηγήµατος ο ήρωας επικαλείται τις νουθεσίες του πατέρα Σισώη. Στο βίος του οποίου αντικαθρεπτίζεται η ευρύτερη αφήγηση εφόσον ανάµεσα στα πρόσωπα (Σισώης / βοσκόπουλο) υπάρχουν οµόλογα στοιχεία ολικών ή µερικού ταυτισµού. Με βάση τα κειµενικά στοιχεία ο βίος του µοναχού Σισώη ακολουθεί µια κυκλική τροχιά µε τρεις διαδοχικές πτυχές: α) κατάσταση αρχικής ισορροπίας (στάδιο µοναστικού βίου) β) κατάσταση µεταβολής και έκπτωσης από το στάδιο
αρχικής ισορροπίας (στάδιο αποσχηµατισµού και έγγαµου βίου) γ) επάνοδος στην κατάσταση της αρχικής ισορροπίας (επιστροφή του Σισώη στον µοναστικό βίο). Με ανάλογο και σχεδόν οµόλογο τρόπο εξελίσσεται και η ζωή του αφηγητή. Συγκεκριµένα, ο νεαρός βοσκός ζει σε µια κατάσταση φυσικής, ισορροπίας και ευτυχισµένης ζωής στο χώρο και τον χρόνο του ποιµενικού βίου, περνά σ ένα στάδιο έκπτωσης όπως αυτό εκφράζεται µε την εισβολή του πειρασµού που ενσαρκώνεται στο πρόσωπο της Μοσχούλας για να καταλήξει µετά τις σπουδές, τα πτυχία και το επαγγελµατικό του «βούλιαγµα» σε µια κατάσταση έκπτωσης που κατοχυρώνει την αµετάκλητη δυστυχία του. Εκείνο λοιπόν που λείπει από τη ζωή του ήρωα-αφηγητή είναι το τρίτο στάδιο, ο τρίτος κρίκος, δηλαδή ένα είδος επιστροφής ή καλύτερα αναζήτησης και επανόδου σε µια κατάσταση ισορροπίας. Αυτός ακριβώς ο ελλείπων τρίτος κρίκος στη ζωή του, του δηµιουργεί την αίσθηση και την βεβαιότητα της ήττας και της αποτυχίας όταν µεγάλος πια και ήδη δικηγόρος σταθµίζει απολογιστικά τον συνολικό του βίο. Επιπλέον στο σηµείο αυτό διαφαίνεται ότι η µοναδική εµπειρία της λουοµένης κόρης απέβη καθοριστική και βασανιστική για τον µετέπειτα βίο του. Επιπρόσθετα στο χωρίο διαφαίνονται µέσω του ήρωα οι απόψεις του συγγραφέα για την κοσµική µόρφωση µέσα από την δεσπόζουσα αντίθεση που διατρέχει γενικότερα το διήγηµα ανάµεσα στη δυστυχία της εγγράµµατης εφηβείας µε την ευτυχία της αγράµµατης εφηβικής αθωότητας. Ο αφηγητής δηλαδή ακυρώνει τις αξίες του παρόντος (παιδεία, πανεπιστηµιακό πτυχίο, επαγγελµατική αποκατάσταση) και εξιδανικεύει µέσα του την αµέριµνη, ευτυχισµένη ζωή του παρελθόντος. Ο εσωτερικός αυτός διχασµός προκαλείται από την αίσθηση και τον σύνδροµο του αποτυχηµένου βίου, επειδή η ζωή του πήρε άλλη κατεύθυνση από αυτή που ο ίδιος επιθυµούσε. Όλα αυτά που η σύγχρονη αντίληψη τα θεωρεί παράγωγα ευτυχίας ή προϋποθέσεις επαγγελµατικής ευτυχίας, ο ώριµος αφηγητής στο «Όνειρο
στο κύµα» τα βλέπει ως ένα δίκτυ, ως µια παγίδα. Σ αυτό το δίκτυ, εκών άκων, αυτοπαγιδεύεται και ο ίδιος και έτσι γεύεται µε πολλούς τρόπους τη δυστυχία και βούλιαγµα στη ζωή. Μια τέτοια στάση η σύγχρονη αντίληψη δεν παύει να τη θεωρεί και ιδιόρρυθµη ή, ακόµη και µια στάση αυτοαποκλεισµού του ανθρώπου από µια ορθόδοξη κοινωνική ένταξη και δραστηριοποίηση, στάση, δηλαδή, που θυµίζει αναχωρητισµό, φυγή και ένα είδος άρνησης της εγκοσµιότητας, µ ένα λόγο, στάση εξωσυµβατική και απόρριψης του κοινώς αποδεκτού µοντέλου κοινωνικής επιτυχίας. Όλα, βέβαια, αυτά δεν παύουν να είναι σύµφωνα και να απορρέουν από την κυρίαρχη παπαδιαµαντική κοσµοαντίληψη και βιοθεωρία. ) Οµοιότητες : - Κοινά και στα δύο έργα είναι το θέµα της γυναικείας µορφής που στοιχειώνει το µυαλό των αφηγητών και ο διάχυτος ερωτισµός. - Η ανάµνηση και στις δύο περιπτώσεις είναι βασανιστική κατατρύχονταν /Ω! Ας ήµην ακόµη βοσκός είς τα όψη - Και στα δύο έργα η γυναίκα φαίνεται να παίζει κάποιο µεγάλο ρόλο στη ζωή των ηρώων. Πράγµατα που συνέβησαν παλιότερα στο παρελθόν και εξακολουθούν να επηρεάζουν τη ζωή τους ( ξεφύλλιζε παλιές φωτογραφίες / Τάχα η µοναδική.να γίνω µοναχός ) - Και στις δύο περιπτώσεις η ανάµνηση της γυναίκας αν και σατανιστική, ξυπνά συναισθήµατα νοσταλγίας και γλυκιάς αναπόλησης - Και οι δυο ήρωες µένουν στο τέλος µόνοι ιαφορές : - Στη περίπτωση του ποιήµατος η γυναίκα εµφανίζεται στο όνειρο του ποιητικού
υποκειµένου, ενώ στο διήγηµα του Παπαδιαµάντη η εµφάνιση της Μοσχούλας είναι γεγονός ζωντανό, που συµβαίνει µπροστά του και χαρακτηρίζεται ονειρικό και όνειρο ακριβώς γιατί είναι απίστευτα όµορφο (αν και στον Παπαδιαµάντη πραγµατικότητα και όνειρο βρίσκονται σε διαρκεί ρευστότητα) - Στο ποίηµα η γυναίκα γνέφει χαµογελά επικοινωνεί µε τον ήρωα ενώ στο διήγηµα η Μοσχούλα δεν γνωρίζει τίποτα για την παρουσία του µικρού βοσκού κοντά της µέχρι τη στιγµή της αθέλητης αποκάλυψης του. - Στο ποίηµα η γυναικεία µορφή είναι σύµφωνη µε το σύγχρονο πρότυπο γυναίκας ( χαµογελά µ αστραπές..δόντια σύµβολο της αυλής..γυναίκας )δηλαδή δυναµική (ίσως και επιθετική), σαδική όµως αρχετυπική. Αντίθετα στο διήγηµα του Παπαδιαµάντη η ηρωίδα ακολουθεί το παλιότερο πρότυπο γυναικείας οµορφιάς και συµπεριφοράς (αν και ση συµπεριφορά της, να κολυµπάει δηλαδή γυµνή κρίνεται προκλητική για την εποχή της) - Στο διήγηµα η εµφάνιση της γυναίκας συντελείται σε εξωτερικό χώρο (στην ακτή), ενώ στο ποίηµα η γυναίκα εµφανίζεται σε κλειστό χώρο να χαµογελά µέσα απ το παράθυρο ενός διαµερίσµατος στον ήρωα. - Ο ήρωας στο Παπαδιαµάντη αγγίζει το όνειρο του, ενώ το ποιητικό υποκείµενο αδυνατεί να έχει ουσιαστική επαφή µαζί του. Τις απαντήσεις των θεµάτων επιµελήθηκαν οι καθηγητές των Φροντιστηρίων Βακάλη