ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 9.10.2015 COM(2015) 500 final ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ σχετικά με την έναρξη διαβουλεύσεων με το Μπουρούντι, σύμφωνα με το άρθρο 96 της συμφωνίας εταιρικής σχέσης του Κοτονού EL EL
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ σχετικά με την έναρξη διαβουλεύσεων με το Μπουρούντι, σύμφωνα με το άρθρο 96 της συμφωνίας εταιρικής σχέσης του Κοτονού Η Επιτροπή προτείνει να αρχίσει η ΕΕ διαβουλεύσεις με το Μπουρούντι, όπως προβλέπεται στο άρθρο 96 της συμφωνίας εταιρικής σχέσης ΑΚΕ-ΕΕ που υπεγράφη στο Κοτονού στις 23 Ιουνίου 2000 (εφεξής «η συμφωνία του Κοτονού»), της οποίας το Μπουρούντι είναι συμβαλλόμενο μέρος 1. Η παρούσα πρόταση έπεται μιας περιόδου εντατικού πολιτικού διαλόγου 2, με βάση τον πολιτικό διάλογο που έχει ήδη διεξαχθεί σύμφωνα με το άρθρο 8 της συμφωνίας του Κοτονού. Ο εντατικός αυτός διάλογος, που πραγματοποιήθηκε μεταξύ Οκτωβρίου 2014 και Μαΐου 2015, επικεντρώθηκε στο πολιτικό κλίμα στη χώρα, ιδίως όταν η κατάσταση κλιμακώθηκε ενόψει των βουλευτικών και προεδρικών εκλογών το καλοκαίρι του 2015. Μεταξύ των θεμάτων που καλύφθηκαν ήταν: οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων η έλλειψη ανεξάρτητου δικαστικού συστήματος οι πολιτικές πράξεις βίας της οργάνωσης Imbonerakure, της νεολαίας του κυβερνώντος κόμματος (Εθνικό Συμβούλιο για την Προάσπιση της Δημοκρατίας - Δυνάμεις για την Προάσπιση της Δημοκρατίας, CNDD- FDD) οι περιορισμοί των πολιτικών ελευθεριών και της ελευθερίας της έκφρασης και του συνέρχεσθαι, και οι απειλές εναντίον αντιφρονούντων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων του κυβερνώντος κόμματος. Παρά την κανονικότητα και τον ουσιαστικό χαρακτήρα του εντατικού διαλόγου δυνάμει του άρθρου 8, η αντίδραση του Μπουρούντι κατά τις συνομιλίες ήταν να υποστηρίζει συστηματική ότι είναι ελάχιστα τα προβλήματα που εντοπίστηκαν και οι πολιτικοί κίνδυνοι που συνδέονται με αυτά. Το ενδεχόμενο πολιτικής κρίσης παραμένει μείζων απειλή. Η πολιτική βία κλιμακώθηκε μετά την αναγγελία, στις 25 Απριλίου 2015, ότι ο πρόεδρος, Pierre Nkurunziza θα επιδιώξει τρίτη θητεία. Μέχρι σήμερα, η κρίση είχε ως αποτέλεσμα περισσότερους από 120 θανάτους και χιλιάδες τραυματισμούς και έχει αναγκάσει πάνω από 190 000 άτομα να αναζητήσουν καταφύγιο στην Τανζανία, την Ουγκάντα, τη Ρουάντα και τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, επιτείνοντας τον κίνδυνο εξάπλωσης της βίας στη γύρω περιοχή. Οι διαδηλώσεις της αντιπολίτευσης κατεστάλησαν με βίαιο τρόπο, πολλά μέσα ενημέρωσης έκλεισαν και η χρήση βίας για πολιτικούς σκοπούς αυξήθηκε γενικά, σε ολόκληρο το πολιτικό φάσμα. Μεταξύ άλλων, συμπεριλαμβάνονται το αποτυχημένο πραξικόπημα και οι συνεχιζόμενες επιθέσεις από ένοπλες ομάδες διαφορετικών πεποιθήσεων, πλέον πρόσφατα η δολοφονία του στρατηγού Adolphe Nshimirimana, η απόπειρα δολοφονίας του Pierre Claver Mbonimpa, εξέχοντος υπερασπιστή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και η δολοφονία, στις 15 Αυγούστου 2015, του συνταγματάρχη Jean Bikomagu, πρώην αρχηγού του στρατού. Η τρέχουσα κρίση αποδεικνύει τόσο την κλιμάκωση της βίας και την εδραίωση των πολιτικών θέσεων, σε μια χώρα που ήταν ήδη εύθραυστη και διαιρεμένη, και η οποία συστηματικά παρέλειψε να διασφαλίσει τον σεβασμό του κράτους δικαίου και την εφαρμογή των δημοκρατικών αρχών. Οι αρνητικές εξελίξεις στο Μπουρούντι αυξήθηκαν κατά την περίοδο πριν από τις 1 Η συμφωνία εταιρικής σχέσης μεταξύ των μελών της ομάδας των κρατών της Αφρικής, της Καραϊβικής και του Ειρηνικού, αφενός, και της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και των κρατών μελών της, αφετέρου, η οποία υπεγράφη στο Κοτονού στις 23 Ιουνίου 2000 (ΕΕ L 317 της 15.12.2000, σ. 3). 2 Παράρτημα VII άρθρο 2 της συμφωνίας του Κοτονού. 2
βουλευτικές και τις προεδρικές εκλογές τον Ιούνιο και τον Ιούλιο. Οι αρχές δεν τήρησαν τη δέσμευσή τους να εφαρμόσουν τον χάρτη πορείας για τις εκλογές που συμφωνήθηκε το 2013 και η εκλογική επιτροπή (CENI) δεν έδειξε να είναι ανεξάρτητη από την κυβέρνηση. Γενικότερα, το πολιτικό κλίμα, ιδίως από την άποψη των θεμελιωδών ελευθεριών, δεν επέτρεπε ανοικτή και ανταγωνιστική εκλογική διαδικασία. Η απόφαση για τη διεξαγωγή εκλογών ελήφθη μονομερώς παρόλο που ήταν σαφές ότι δεν υπήρχαν οι κατάλληλες προϋποθέσεις. Το γεγονός αυτό συνέβαλε στην απώλεια της εμπιστοσύνης στις εκλογές από την πλευρά των εταίρων του Μπουρούντι και στην ευρεία αποχή των κομμάτων της αντιπολίτευσης από τις εκλογές. Ενώπιον αυτών των εξελίξεων, η Ύπατη Εκπρόσωπος της Ένωσης για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας/Αντιπρόεδρος της Επιτροπής (ΥΕ/ΑΕ) αποφάσισε, στις 28 Μαΐου 2015, ύστερα από διαβούλευση με τον επικεφαλής παρατηρητή της ΕΕ και βουλευτή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, David Martin, να αναστείλει την αποστολή εκλογικών παρατηρητών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Μπουρούντι. Η αποστολή εκλογικών παρατηρητών ανακλήθηκε στη συνέχεια οριστικά στις 29 Ιουνίου 2015. Το σκεπτικό της απόφασης αυτής ήταν ότι η εκλογική διαδικασία εξακολουθεί να υπονομεύεται σε σημαντικό βαθμό από τους περιορισμούς στην ανεξαρτησία των μέσων ενημέρωσης, την υπερβολική χρήση βίας κατά των διαδηλωτών, τον εκφοβισμό των κομμάτων της αντιπολίτευσης και της κοινωνίας των πολιτών και την έλλειψη εμπιστοσύνης στις εκλογικές αρχές. Μετά την υποβάθμιση της πολιτικής κατάστασης, έχουν αναληφθεί πρωτοβουλίες από την Κοινότητα της Ανατολικής Αφρικής (εφεξής «EAC») και την Αφρικανική Ένωση, πρώτον, για τη διευκόλυνση του διαλόγου μεταξύ των Μπουρουντιανών ώστε να επιτευχθεί πολιτική συναίνεση σχετικά με τη μελλοντική πορεία, και, δεύτερον, για τη διατύπωση ορισμένων συστάσεων οι οποίες, εάν είχαν εφαρμοστεί, θα είχαν ανοίξει τον δρόμο για τη διενέργεια αξιόπιστων και χωρίς αποκλεισμούς εκλογών. Δυστυχώς, οι αποφάσεις και οι συστάσεις της Αφρικανικής Ένωσης και της Κοινότητας της Ανατολικής Αφρικής δεν εφαρμόστηκαν από τις αρχές του Μπουρούντι. Η Αφρικανική Ένωση αποφάσισε στις 28 Ιουνίου να προβεί στο έκτακτο μέτρο της μη παρατήρησης των εκλογών (απόφαση σύμφωνη με το ανακοινωθέν της Πολιτικής Επιτροπής και Επιτροπής Ασφάλειας της Αφρικανικής Ένωσης της 13ης Ιουνίου 2015), επισημαίνοντας ότι δεν πληρούνταν οι αναγκαίες προϋποθέσεις για τη διοργάνωση ελεύθερων, δίκαιων, διαφανών και αξιόπιστων εκλογών, σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις του Αφρικανικού Χάρτη για τη Δημοκρατία, τις Εκλογές και τη Διακυβέρνηση. Η αποστολή εκλογικών παρατηρητών της EAC παρακολούθησε τις προεδρικές εκλογές και κατέληξε, στην προκαταρκτική της δήλωση της 23ης Ιουλίου, ότι κατά την εκλογική διαδικασία δεν τηρήθηκαν οι αρχές και τα πρότυπα για τη διεξαγωγή ελεύθερων, δίκαιων, ειρηνικών, διαφανών και αξιόπιστων εκλογών, όπως ορίζεται σε διάφορα διεθνή και ηπειρωτικά μέσα, καθώς και στις αρχές της EAC σχετικά με την παρατήρηση και την αξιολόγηση των εκλογών 3. Η αποστολή εκλογικών παρατηρητών των Ηνωμένων Εθνών στο Μπουρούντι (MENUB) παρατήρησε επίσης την εκλογική διαδικασία από τον Ιανουάριο του 2015, σύμφωνα με την απόφαση 2137 του 2014 του Συμβουλίου Ασφαλείας, και κατέληξε σε ανάλογα συμπεράσματα. Στην προκαταρκτική της δήλωση της 21ης Ιουλίου, η MENUB επισήμανε ότι η ελευθερία της έκφρασης, του συνέρχεσθαι και του συνεταιρίζεσθαι, ουσιαστική 3 Προκαταρκτική έκθεση της αποστολής παρατήρησης εκλογών για τις βουλευτικές εκλογές στη Δημοκρατία του Μπουρούντι http://www.eac.int/dmdocuments/eac%20election%20observer%20mission%20to%20burundi%20presidentia l%20election%202015 %20-%20Preliminary%20Statement.pdf. 3
προϋπόθεση για την αποτελεσματική άσκηση του δικαιώματος ψήφου, εξακολούθησαν να παρεμποδίζονται σοβαρά, η ελευθερία των μέσων ενημέρωσης εξακολούθησε να υπόκειται σε αυστηρούς περιορισμούς και το συνολικό περιβάλλον δεν ευνοούσε μια εκλογική διαδικασία χωρίς αποκλεισμούς, ελεύθερη και αξιόπιστη. Η ΥΕ/ΑΕ εξέδωσε δήλωση εξ ονόματος της ΕΕ στις 23 Ιουλίου 2015, η οποία ανέφερε ότι η ΕΕ θα κινήσει τις διαδικασίες για την έναρξη διαβουλεύσεων δυνάμει του άρθρου 96, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι αρχές του Μπουρούντι θα λάβουν τα απαιτούμενα μέτρα για την επίλυση της κρίσης. Η ΕΕ είχε ήδη προειδοποιήσει για το μέτρο αυτό στα συμπεράσματα του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ, της 22ας Ιουνίου, στα οποία αναφέρεται ότι: «Η ΕΕ υπενθυμίζει τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τη συμφωνία του Κοτονού ως προς τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των δημοκρατικών αξιών και του κράτους δικαίου, καθώς και τη δυνατότητα να κινηθούν οι διαδικασίες διαβούλευσης που προβλέπονται στη συμφωνία, μεταξύ άλλων στο άρθρο 96 αυτής. Ανάλογα με την αντίδραση της κυβέρνησης του Μπουρούντι στις αποφάσεις του Συμβουλίου Ειρήνης και Ασφάλειας της Αφρικανικής Ένωσης και με τις μελλοντικές εξελίξεις, η ΕΕ είναι έτοιμη να κινήσει τις διαδικασίες αυτές, μεταξύ άλλων και στον τομέα της συνεργασίας, για να εξασφαλιστεί ότι το Μπουρούντι θα τηρήσει τις εν λόγω δεσμεύσεις.» Το άρθρο 9 της συμφωνίας του Κοτονού καθορίζει τα βασικά στοιχεία στα οποία βασίζεται η εταιρική σχέση, μεταξύ άλλων τον σεβασμό των δημοκρατικών αρχών και του κράτους δικαίου. Τα ίδια στοιχεία στηρίζουν επίσης τις εσωτερικές και διεθνείς πολιτικές. Βάσει της διάταξης αυτής, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί ότι ο διάλογος με τις νέες αρχές του Μπουρούντι είναι απαραίτητος. Η σημερινή κατάσταση δικαιολογεί την έναρξη διαβουλεύσεων σύμφωνα με τα άρθρα 9 και 96 της συμφωνίας του Κοτονού, με επίκεντρο τα εξής: 1. τις δημοκρατικές αρχές (το πολιτικό περιβάλλον και τη διαδικασία για τη διεξαγωγή εκλογών, το δικαστικό σύστημα, την εξέταση ειδικών ζητημάτων που αφορούν το κράτος δικαίου, μεταξύ άλλων τον εκφοβισμό και την παρενόχληση, τη αυθαίρετη σύλληψη και φυλάκιση). Η πτυχή αυτή θα περιλαμβάνει την παρακολούθηση, για τη στήριξη των αποφάσεων και τη διευκόλυνση της Αφρικανικής Ένωσης και της EAC, ενός πλαισίου για συναίνεση σχετικά με το δημοκρατικό μέλλον της χώρας, λαμβανομένων υπόψη των ήδη διεξαγόμενων δραστηριοτήτων, όπως η αποστολή των παρατηρητών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των στρατιωτικών παρατηρητών της Αφρικανικής Ένωσης, οι οποίες χρηματοδοτούνται από την ΕΕ. 2. τα ανθρώπινα δικαιώματα (π.χ. τις θεμελιώδεις ελευθερίες, την αποφυγή χρήσης δυσανάλογης βίας κατά των διαδηλωτών και την κατάργηση των βασανιστηρίων). Ο γενικός στόχος του διαλόγου για τα θέματα αυτά θα είναι η ενθάρρυνση του Μπουρούντι να δεσμευτεί να λάβει μέτρα εντός καθορισμένης προθεσμίας στους κρίσιμους τομείς της δημοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου, με βάση τις αρχές που καθορίζονται στις συμφωνίες της Αρούσα. Ο διάλογος αυτός θα δώσει τις αρχές του Μπουρούντι την ευκαιρία να διατυπώσουν τις απόψεις τους σχετικά με τα θέματα που έθιξε η ΕΕ. Η Επιτροπή θα μπορούσε τότε να αποφασίσει, σε αυτή τη βάση, κατά πόσο θα μπορούσε να στηρίξει τις προσπάθειες της χώρας για τη βελτίωση της συμμόρφωσης με το άρθρο 9 της συμφωνίας εταιρικής σχέσης του Κοτονού. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή προτείνει στο Συμβούλιο να καλέσει το Μπουρούντι σε διαβουλεύσεις δυνάμει των άρθρων 9 και 96 της συμφωνίας του Κοτονού. Σχέδιο επιστολής προς τον σκοπό αυτό επισυνάπτεται στην παρούσα πρόταση. 4
Η Επιτροπή προτείνει οι δραστηριότητες συνεργασίας που χρηματοδοτούνται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάπτυξης ή από άλλα μέσα που προβλέπονται στον γενικό προϋπολογισμό της ΕΕ, οι οποίες είναι επί του παρόντος σε εξέλιξη, να συνεχιστούν κατά την περίοδο των διαβουλεύσεων, υπό την προϋπόθεση ότι τηρούνται οι ειδικοί όροι που καθορίζονται στις συμφωνίες χρηματοδότησης. 5