1 ο Δημοτικό Σχολείο Σουφλίου Τάξη Ε 1 Σουφλιώτικη αρχιτεκτονική & εκπαιδευτική κληρονομιά Υπεύθυνος Εκπαιδευτικός: Αλεξούδης Ιωάννης Πρόγραμμα Τοπικής Ιστορίας (στα πλαίσια της Ευέλικτης Ζώνης)
1. Επιλογή θέματος - ευαισθητοποίηση μαθητών τριων Η διδακτική αξιοποίηση της τοπικής ιστορίας στο Δημοτικό Σχολείο καθιερώθηκε επίσημα με το νέο Δ.Ε.Π.Π.Σ του μαθήματος της ιστορίας. Όπως συγκεκριμένα αναφέρεται εκεί: «με τον όρο «τοπική ιστορία» εννοούμε τη συνολική (κοινωνική, οικονομική, πολιτισμική και πολιτική) ιστορία ενός συγκεκριμένου τόπου, σε συσχετισμό με την ιστορία του ευρύτερου γεωγραφικού χώρου στον οποίο ευρίσκεται (επαρχία, νομός, γεωγραφικό διαμέρισμα)». Ο ορισμός αυτός και η ανακαλυπτική διάθεση των μαθητών της Ε 1 τάξης να γνωρίσουν την ιστορία του Σουφλίου, μας έδωσαν το έναυσμα, μετά από διαλογική συζήτηση, να διαλέξουμε μέσα από ένα πλούσιο θεματολόγιο και να ασχοληθούμε με την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική του τόπου μας, αλλά και την πλούσια εκπαιδευτική του ιστορία. 2. Γενικοί σκοποί και στόχοι Με την εφαρμογή του παραπάνω σχεδίου εργασίας στην τοπική ιστορία οι μαθητές: Καλλιεργούν την ερευνητική τους ικανότητα και την παρατηρητικότητά τους και έχουν την ευκαιρία να αναζητήσουν σχετικές πληροφορίες από άμεσες ιστορικές πηγές. Κατανοούν τη σημασία της αρχιτεκτονικής και εκπαιδευτικής κληρονομιάς της περιοχής μας. Μαθαίνουν να σέβονται και να εκτιμούν τις συλλογικές προσπάθειες και τους αγώνες των ανθρώπων που έζησαν και έδρασαν στον τόπο μας, πριν από αυτούς και έτσι συνειδητοποιούν τη συμβολή τους στη δημιουργία της Ιστορίας του τόπου τους. Αποκτούν πιο ολοκληρωμένη προσωπική, κοινωνική και εθνική ταυτότητα. Συνειδητοποιούν τις μεταβολές που έχουν συμβεί, διαχρονικά, στην περιοχή τους. Μέσω της ενασχόλησής τους με θέματα της τοπικής ιστορίας προωθούν άριστα τη σύνδεση του σχολείου με την τοπική κοινωνία. 3. Ειδικοί σκοποί στόχοι Να γνωρίσουν την ιστορία του τόπου τους, να την εκτιμήσουν και να την εντάξουν στη γενική Ιστορία. Να έρθουν σε επαφή με ιστορικά στοιχεία, ερευνήσιμα και προσιτά. Να εθιστούν στην παρατήρηση και στην έρευνα συγκεκριμένων ιστορικών χώρων. Να ασκηθούν στη διαθεματική προσέγγιση θεμάτων της Τοπικής Ιστορίας Να ευαισθητοποιηθούν σχετικά με προβλήματα τοπικής κοινωνίας.
4. Συγκρότηση ομάδας - χωρισμός σε υποομάδες H συγκρότηση των ομάδων, προκειμένου να επιτευχθεί η καλή της λειτουργία και η εξασφάλιση του «δεσίματος» και της συνεργασίας, έγινε μετά από συζήτηση όπου διευκρινίστηκαν οι όροι συνεργασίας και ο τρόπος εργασίας. Σε κάθε ομάδα υπήρχε ο «γραμματέας» ο οποίος διατηρούσε το ντοσιέ των δραστηριοτήτων και ήταν ο υπεύθυνος της ομάδας. Οι τρεις ομάδες των τεσσάρων ατόμων δημιουργήθηκαν κυρίως με κριτήριο την περιοχή κατοικίας των μαθητών, έτσι ώστε να είναι πιο εύκολη η μεταξύ τους συνάντηση για δράση εκτός ωρών σχολείου. 1 η Ομάδα Κάβουρα Ραφαέλα - Αθηνά Κυρανούδη Μαρία Μαλλίτου Αφροδίτη Μοβσισιάν Όλγα 2 η Ομάδα Γαβριηλίδης Ιωάννης Γαβριηλίδης Σωτήριος Γκόστιας Κωνσταντίνος Αναστασόπουλος Αθανάσιος 3 η Ομάδα Ζηκίδης Θεόδωρος Αρμπατζάνη Μαρία Έλενα Μουσίκας Ευστάθιος Μουχταρίδης Αθανάσιος 5. Θεματικές ενότητες του προγράμματος Α. Εισαγωγή Ιστορικά στοιχεία Πληθυσμιακή ανάπτυξη Ασχολίες των κατοίκων Β. Σουφλιώτικη αρχιτεκτονική Παλιά Σουφλιώτικη κατοικία Έθιμα θεμελίωσης κατοικίας Αγροτική κατοικία Ημιαστική κατοικία Αστική κατοικία Κουκουλόσπιτα ή «Μπιτζεκλίκια» Μεταξουργεία Γ. Η εκπαίδευση στα χρόνια του μεταξιού 1 ο Νηπιαγωγείο Σουφλίου 1 ο Δημοτικό Σχολείο Σουφλίου 2 ο Δημοτικό Σχολείο Σουφλίου 4 ο Δημοτικό Σχολείο Σουφλίου Γυμνάσιο Σουφλίου
6. Πηγές Συλλογή δεδομένων Ιστορικές πληροφορίες για το παραπάνω θέμα οι μαθητές αναζήτησαν σε: Γραπτές μαρτυρίες (βιβλία, άρθρα, επιγραφές κ.α.) Καταγραφές προφορικών στοιχείων (διηγήσεις παλαιότερων) Περιγραφές κτηρίων (κουκουλόσπιτων, σχολείων κ.α.) Κείμενα που αναφέρονταν στη ζωή σημαντικών ανθρώπων (δασκάλων που υπηρέτησαν στα σχολεία του Σουφλίου κ.α.) Εργαλεία, οικιακά σκεύη και εξοπλισμός, φορεσιές, χειροτεχνήματα, τέμπλα ναών, έργα λαϊκής τέχνης κ.α. Ήθη και έθιμα για το χτίσιμο της κατοικίας Φωτογραφίες της περιοχής (σπιτιών, σχολείων κ.α.) και των κατοίκων (π.χ. δασκάλων) από διάφορες τοπικές εκδηλώσεις. Συνεντεύξεις από ειδικούς επιστήμονες (αρχιτέκτονες κ.α.), παλαιούς τεχνίτες και ηλικιωμένους κατοίκους. Η συλλογή και επεξεργασία του υλικού έδωσε τη δυνατότητα στους μαθητές για επανατροφοδότηση του προγράμματος, για επαναπροσδιορισμό και επεξεργασία των στόχων που στην πορεία δεν ανταποκρίνονταν στον τελικό σκοπό της εργασίας τους. Μετά την αρχική, λοιπόν, αξιολόγηση ακολούθησε η διαμορφωτική και στο τέλος έγινε η τελική όπου και συμπέραναν κατά πόσο επιτεύχθηκαν οι αρχικοί στόχοι, κατά πόσο τα κατάφεραν. 7. Διάρκεια του προγράμματος Η ενασχόληση των παιδιών με το παραπάνω θέμα ξεκίνησε το Νοέμβριο του 2013 και ολοκληρώθηκε τον Απρίλιο του 2014. Είχε διάρκεια 6 μήνες. 8. Προγραμματισμός δραστηριοτήτων Κατά τη διάρκεια της ενασχόλησης των μαθητών με το θέμα, πραγματοποιήθηκαν εκπαιδευτικές επισκέψεις σε διάφορα σημεία ενδιαφέροντος, σε συνεργασία με διάφορους τοπικούς φορείς και επιστήμονες, αρχιτέκτονες, τεχνίτες κ.α. Ανάμεσα στα άλλα επισκεφτήκαμε το αρχοντικό Μπρίκα, το λαογραφικό μουσείο Μπουρουλίτη, το μουσείο τέχνης μεταξιού και το μουσείο Μετάξης, το παλαιό 1 ο δημοτικό σχολείο, το παλιό Γυμνάσιο (σημερινή βιβλιοθήκη)και το εργοστάσιο μεταξουργίας των αφών Τζιβρέ. Περιηγηθήκαμε, επίσης, «στις γειτονιές του μεταξοσκώληκα» για να γνωρίσουμε από κοντά την αρχιτεκτονική κληρονομιά του τόπου μας. Ασχοληθήκαμε με την κατασκευή - αναπαράσταση από πηλό κουκουλόσπιτου και ζωγραφίσαμε σχετικά. Δημιουργήσαμε φύλλα εργασίας για την καλύτερη υλοποίηση των στόχων του προγράμματος.
Δημιουργήσαμε τουριστικό φυλλάδιο και αφίσα με βάση την αρχιτεκτονική κληρονομιά του τόπου μας. Οργανώσαμε έκθεση ζωγραφικής και φωτογραφίας στο σχολείο μας με θέμα τα παραδοσιακά κτήρια, τα σχολεία, αλλά και των επιφανών δασκάλων του Σουφλίου. Τα αποτελέσματα της ενασχόλησής μας τα παρουσιάσαμε σε όλο το σχολείο μέσα από σχετική παρουσίαση MS Powerpoint. Μέρος του προγράμματος δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα του σχολείου. 9. Αξιολόγηση του προγράμματος Η ενασχόληση των μαθητών με τη συγκεκριμένη έρευνα τους παρείχε τη δυνατότητα να συναποφασίσουν με το διδάσκοντα, μέσα σε ένα κλίμα ελευθερίας και ισοτιμίας, την πορεία που θα ακολουθούσε. Ένα τέτοιο κλίμα είναι προφανές ότι συνέβαλλε στην ανάδειξη των δημιουργικών ικανοτήτων των μαθητών και στην ανάπτυξη υψηλής ποιότητας διαπροσωπικών σχέσεων μεταξύ των μελών της, ενώ η εργασία τους κατά ομάδες επέτρεψε την αξιοποίηση των ιδιαίτερων ικανοτήτων και ενδιαφερόντων του καθενός από αυτούς, με σκοπό με σκοπό να φωτίσουν την ιστορία του τόπου μας. Οι μαθητές αισθάνθηκαν ότι όχι μόνο μελετούσαν την τοπική ιστορία, αλλά και ότι συμμετείχαν και οι ίδιοι στη διαμόρφωσή της, ως γνωστικού προϊόντος. Επίσης, επέτρεψε σ αυτούς να συνδυάσουν δημιουργικά γνώσεις προερχόμενες από ποικίλους χώρους, όπως η γλώσσα, τα μαθηματικά, οι φυσικές επιστήμες, η τέχνη, η θρησκεία κ.α. Η ολοκλήρωση εξ άλλου της εργασίας παρείχε στα μέλη της ερευνητικής ομάδας την ικανοποίηση ότι συνέβαλαν δημιουργικά στην αυτογνωσία της κοινωνίας στην οποία ανήκουν. Πρόκειται για μια ηθική ανταμοιβή που σφράγισε το τέλος της εργασίας.
Σ Ο Υ Φ Λ Ι Το Σουφλί είναι κτισμένο στην ανατολική πλαγιά του δίδυμου λόφου του προφήτη Ηλία (Αϊ-Λιά), ενός από τα τελευταία υψώματα της πολύκορφης Ροδόπης. Βρίσκεται στο κέντρο του νομού Έβρου καθώς απέχει 65 χλμ. από την Αλεξανδρούπολη (νότια) και 50 χλμ. από την Ορεστιάδα (βόρεια). Εντάσσεται στην παρέβρια περιοχή καθώς απέχει 500 μέτρα από τον ποταμό Έβρο. Είναι η μοναδική «πόλη του μεταξιού» γνωστή ακόμη για το κρασί, το τσίπουρο και τα αλλαντικά, καθώς επίσης και την πλούσια παράδοση και πολιτιστική κληρονομιά. Για πρώτη φορά το Σουφλί αναφέρεται από τον Τούρκο περιηγητή Εβλιγιά Τσελεμπή, κατά το 1667 μ.χ., με το όνομα Σοφουλού. Την περίοδο εκείνη ήταν ένα κεφαλοχώρι μουσουλμανικό μοναστήρι που ήταν στην περιοχή. Υπάρχει όμως και άλλη εκδοχή που λέει ότι το Σουφλί πήρε την ονομασία του από τ όνομα βυζαντινού γαιοκτήμονα που λέγονταν Σουφλής. Είναι ωστόσο ιστορικά διαβεβαιωμένο ότι το Σουφλί κατοικούνταν από την Αλεξανδρινή εποχή. Αυτό διαπιστώνεται από αντικείμενα που βρέθηκαν στην περιοχή, καθώς και την ανακάλυψη τάφων της ελληνιστικής περιόδου. Όμως το έντονο θρακιώτικο στοιχείο στα έθιμα της περιοχής μαρτυρεί την καταγωγή των Σουφλιωτών από το μεγάλο θρακικό φύλο της βαλκανικής χερσονήσου και των νησιών του βορειοανατολικού Αιγαίου. Ανάπτυξη του Σουφλίου Από τον 19 ο αιώνα, το Σουφλί αποτελούσε το διοικητικό κέντρο μιας πλούσιας περιοχής με 60.000 περίπου κατοίκους, η οποία εκτεινόταν και στις δύο πλευρές του Έβρου. Η σημαντική πληθυσμιακή συγκέντρωση και η ανυπαρξία πλησιέστερων πόλεων, είχαν ως αποτέλεσμα την ανάδειξη του Σουφλίου σε σημαντικό εμπορικό κέντρο μιας ευρύτερης περιφέρειας. Από το προξενείο της Ελλάδας στην Αδριανούπολη μαθαίνουμε ότι το 1858 λειτουργούσε στο Σουφλί αλληλοδιδακτικό σχολείο και η κοινότητα διέθετε για πληρωμές δασκάλων 6.500 γρόσια. Κατά την περίοδο 1870-1880 σημειώθηκε μεγάλη ανάπτυξη στο Σουφλί. Η κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής και του σταθμού (1872) έδωσε την πρώτη ώθηση στην οικονομική του ανάπτυξη. Ταυτόχρονα η ανακάλυψη, από τον Παστέρ, μεθόδου καταπολέμησης των ασθενειών των κουκουλιών συντελεί στην ανάπτυξη με γοργού ρυθμούς της σηροτροφίας. Το 1877 ο αριθμός των κατοίκων του Σουφλίου υπολογίζεται σε 4.680 άτομα. Το 1900 ο πληθυσμός ανεβαίνει στους 10.000 κατοίκους και το 1908 στις 12-13.000 κατοίκους. Παράλληλα με την εμπορική του σημασία το Σουφλί είχε αναδειχθεί και σε σημαντικό βιοτεχνικό κέντρο. Ιδιαίτερη αναφορά θα πρέπει να γίνει στη βιοτεχνία της καροποιίας, η οποία προμήθευε με βοϊδάμαξες, φημισμένες για την εξαιρετική στερεότητά τους, ολόκληρη την περιοχή της Θράκης.
Η κτηματική έκταση του Σουφλίου, κατά την πριν από το 1922, περίοδο, περιλάμβανε 16.000 στρέμματα μορεώνων, 6-7.000 στρέμματα αμπελώνων και 4.500 στρέμματα αγρών. Η δεύτερη σημαντική απασχόληση του Σουφλίου μετά τη σηροτροφία, και μάλιστα παλιότερη από αυτή, είναι η αμπελουργία. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι η παραγωγή κρασιού στο Σουφλί κατά τον 19 ο αιώνα έφτανε τα 2 εκατομμύρια λίτρα περίπου. Ωστόσο η ανάπτυξη της σηροτροφίας και η επέκταση των μορεοφυτειών που επακολούθησε είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση της αμπελοκαλλιέργειας. Όμως η σηροτροφία, αν και πολύ διαδεδομένη, δεν αποτελούσε μοναδική απασχόληση. Ήταν περισσότερο συμπληρωματική και εποχιακή. Είχε μπει σ όλα τα σουφλιώτικα σπίτια και το δίμηνο Μαΐου - Ιουνίου απασχολούσε γεωργούς, εμπόρους, επαγγελματίες κι άφηνε ένα ικανοποιητικό εισόδημα. Πολιτιστική άνθιση Συγχρόνως με την οικονομική ανάπτυξη επέρχεται κοινωνικοπολιτιστική άνθιση και άνοδος του πνευματικού επιπέδου των κατοίκων. Πριν από τα μέσα του 19 ου αι. κτίζονται οι δύο εκκλησίες Άγιος Γεώργιος και Άγιος Αθανάσιος αληθινά κοσμήματα ακόμα και σήμερα. Περίπου στα 1860 δημιουργείται η Αστική Σχολή (σήμερα λειτουργεί σαν Β Δημ. Σχολείο) και το 1880-82 κτίζεται και λειτουργεί το Παρθεναγωγείο Σουφλίου (σήμερα Α Δημ. Σχολείο ). Από το 1878 υπήρχε ο «θεατρικός όμιλος Σουφλίου» και το 1905-10 παρουσιάζεται άλλος «θεατρικός όμιλος». Από το 1900 στην Αστική Σχολή διδάσκεται το μάθημα της μουσικής. Βαλκανικοί πόλεμοι - Α παγκόσμιος πόλεμος Όμως οι βαλκανικοί πόλεμοι αρχικά και ο Α παγκόσμιος πόλεμος στη συνέχεια, μετέβαλαν την περιοχή της Θράκης σε θέατρο πολεμικών επιχειρήσεων, με αποτέλεσμα τη σηροτροφική κρίση και γενικά την υποβάθμιση της περιοχής μέχρι το 1920. Ακόμη η ενσωμάτωση του Σουφλίου στην Ελλάδα μετά το 1922, σηματοδότησε την οικονομική του παρακμή. Η απώλεια της ενδοχώρας που βρισκόταν στην ανατολική όχθη του ποταμού Έβρου και η συνακόλουθη μείωση του πληθυσμού της Ελληνικής πλέον επαρχίας Σουφλίου είχε ως αποτέλεσμα τη συρρίκνωση της τοπικής αγοράς και κατ επέκταση τον περιορισμό των εμπορικών και βιοτεχνικών δραστηριοτήτων της πόλης του Σουφλίου. Έτσι το Σουφλί από διαμετακομιστικό και εμπορικό κέντρο μετατράπηκε σε παραμεθόριο με όλα τα μειονεκτήματα της παραμεθορίου περιοχής. Επιπλέον η διχοτόμηση της Θράκης στέρησε από το Σουφλί ένα μεγάλο μέρος των κτηματικών του εκτάσεων που βρίσκονταν στην ανατολική όχθη του Έβρου, και τα οποία πέρασαν πλέον στην τουρκική επικράτεια. Πιο συγκεκριμένα,
το 1922, παρέμειναν στο Σουφλί 9.000 στρέμματα μορεώνες και 2.500 στρέμματα αγροί, ενώ οι αμπελώνες είχαν καταστραφεί εντελώς από τη φυλλοξήρα. Έτσι κατά τη νέα περίοδο, που άρχισε μετά την ενσωμάτωση του Σουφλίου στην Ελλάδα, η σηροτροφία απέμεινε ως η κυριότερη πηγή χρηματικών εισοδημάτων για τους Σουφλιώτες. Οι διάφορες καλλιέργειες σε σιτάρι, αραβόσιτο και σίκαλη εξασφάλιζαν την αυτάρκεια της διατροφής της πόλης. Επίσης οι κάτοικοι του Σουφλίου εκμεταλλεύονταν τον κενό χώρο ανάμεσα στα μορεόδεντρα και φύτευαν κυρίως όσπρια και άλλα πρώιμα ή όψιμα δημητριακά (πολυκαλλιέργεια ). Κατά τη δεκαετία του 1920-1930 υπήρχαν 600 περίπου επαγγελματίες σηροτρόφοι, μέλη του Γεωργικού Προμηθευτικού Συνεταιρισμού που παρήγαν 120.000 κιλά χλωρά κουκούλια το χρόνο. Επίσης κάθε οικογένεια του Σουφλίου ανεξάρτητα από τις άλλες δραστηριότητές της, έκανε εκτροφή κατά μέσο όρο 3-4 περίπου κουτιά μεταξόσπορο (25 γραμμ.), τα οποία απέδιδαν 135-180 κιλά χλωρά κουκούλια. Β παγκόσμιος πόλεμος Με το Β παγκόσμιο πόλεμο και τη γερμανική κατοχή σταματά κάθε εμπορική και πνευματική δραστηριότητα. Όλα λειτουργούσαν υποτυπωδώς. Με την αποχώρηση των Γερμανών τον Αύγουστο του 1944 και την αρχή του εμφυλίου πολέμου το Σουφλί γεμίζει ξανά κόσμο. Οι κάτοικοι των γύρω χωριών συγκεντρώνονται στο Σουφλί για λόγους ασφαλείας και μένουν ως το τέλος του 1948. Νεότερα χρόνια Από το 1949 οι κάτοικοι του Σουφλίου φιλειρηνικοί, φιλοπρόοδοι και φιλεργατικοί, αγωνίζονται συνεχώς για να βελτιώσουν τις συνθήκες διαβίωσής τους. Όμως η εφεύρεση του συνθετικού μεταξιού και η πτώση των τιμών των κουκουλιών οδηγούν στην παρακμή της σηροτροφίας. Οι μουριές σιγά - σιγά λιγοστεύουν και με τον αναδασμό σχεδόν εξαφανίζονται. Η παρακμή της σηροτροφίας σε συνδυασμό με την έλλειψη βιομηχανικών μονάδων ανάγκασε τον πληθυσμό να μεταναστεύσει στα αστικά κέντρα ή στο εξωτερικό.
ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΟΙΚΙΣΜΟΥ Τοπική Ιστορία στα πλαίσια της Ευέλικτης Ζώνης Ο σημερινός οικισμός του Σουφλίου αναπτύχθηκε και πήρε τη σημερινή του μορφή στο τέλος του 19 ου αιώνα και στις αρχές του 20 ου. Σήμερα διατηρεί σε σημαντικό βαθμό πολλές από τις δομές του παρελθόντος. Το Σουφλί είναι χτισμένο στην ανατολική πλαγιά χαμηλού υψώματος με θέα προς τον κάμπο και τον ποταμό Έβρο. Αρχικά το Σουφλί ήταν χωρισμένο πολεοδομικά σε δύο τμήματα : στον παλιό οικισμό δυτικά, (πάνω μαχαλάς Καρκατσελιά ) και το νεότερο ( κάτω μαχαλάς Καμπιά ), που αναπτύχθηκε μετά το 18 ο αιώνα, ανατολικά. Με την πάροδο του χρόνου χωρίστηκε σε τέσσερις (4) συνοικίες : «Σεχ» (ήταν η γειτονιά των Τούρκων υπαλλήλων και των στρατιωτικών).βρισκόταν στο Ν.Α. άκρο της πόλης. «Μαργαζή» (Καρκατσελιά).Βρισκόταν στο Β.Δ. τμήμα της πόλης. «Αποστόλ» (Καμπιά). Βρισκόταν στο Β.Α. τμήμα της πόλης. «Γενή» ( η γειτονιά των προσφύγων). Βρισκόταν στο Ν.Δ. τμήμα της πόλης Σήμερα αποτελεί μια ενότητα, αφού οι διαφορές με το πέρασμα του χρόνου έχουν σχεδόν χαθεί, υπάρχουν όμως ακόμα οι ενδείξεις ( παλιά πολεοδομικά συγκροτήματα,παλιές ονομασίες οδών και πλατειών ) για τη δημιουργία των πρώτων συνοικιών. Η πολεοδομική μορφή του οικισμού είναι μονοκεντρική. Υπάρχει δηλαδή ένα βασικό κέντρο, που είναι και το εμπορικό, επαγγελματικό, διοικητικό, πολιτιστικό. Παράλληλα δημιουργούνται δευτερεύοντα κέντρα μικρές πλατείες, γύρω από τα σχολεία, τις εκκλησίες, στο κέντρο των γειτονιών κλπ. Απ αυτά ξεκινάει ένα σύστημα δρόμων προς τις άλλες γειτονιές, προς τους τόπους απασχόλησης και στους γειτονικούς οικισμούς. ΟΙΚΙΣΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ Παλιά Σουφλιώτικη κατοικία Η πολύ παλιά κατοικία των Σουφλιωτών χρονολογείται πάνω από 250 χρόνια. Αν και δε σώζεται καμιά σήμερα ατόφια, ήταν στερεότυπη και τυποποιημένη για φτωχούς και πλουσίους και διέφερε μονάχα στις διαστάσεις. Ήταν μια κατοικία πατριαρχικού τύπου, όπως θα λέγαμε σήμερα, με βασική κατοικία του πατέρα και δίπλα δίπλα των παιδιών, όταν αυτά θα δημιουργούσαν δικές τους οικογένειες. Αναλυτικά η κατοικία αποτελούνταν από τη Σπίτα, το Κελάρ (ι), τη Σκοτεινή Σπίτα και το Χαγιάτ (ι) και την αυλή για την πατρική κατοικία και τους Τσικμάδες, δηλαδή τα παραρτήματα, για τους παντρεμένους γιους.
Σπίτα Αυτό το τμήμα ήταν η κατοικήσιμη οικία που αποτελούνταν από μια πελώρια κάμαρα 5 επί 5 πολλές φορές, όπου έμεναν όλα τα μέλη της οικογένειας. Το δωμάτιο αυτό στο οποίο έμπαινες από το χαγιάτ (ι) είχε άλλες δύο πόρτες. Μία για να μπαίνεις στο κελάρι και μια για τη σκοτεινή σπίτα. Παράθυρα δεν είχε για λόγους ασφαλείας, να μη φαίνεται απ έξω το σπίτι κατοικήσιμο και για φωτισμό της ημέρας χρησιμοποιούσαν γυάλινους φεγγίτες, που βρίσκονταν πάνω στη στέγη και το βράδυ κρεμούσαν μια μεγάλη καντήλα για να τους φέγγει. Μπαίνοντας μέσα στη σπίτα δεξιά ήταν η Νεροκάμαρα (ένα κούφωμα μέσα στον τοίχο) όπου έβαζαν τη στάμνα την τσιάρδα (μικρή στάμνα) και το τσουκάλι, όπου αποθήκευαν νερό για τις ανάγκες του σπιτιού. Από το τσουκάλι έπαιρναν νερό για το φαΐ και από τη στάμνα ή λαΐνα και την τσιάρδα έπαιρναν νερό για «πχιή» (πόσιμο). Στο πλευρό της νεροκάμαρας σ ένα καρφί, κρεμούσαν ένα μαστραπά (μεταλλικό κύπελλο) ή την κρατσούνα (ένα είδος κολοκυθιού με σκληρό κέλυφος και μακρύ λαιμό, απ την οποία έβγαζαν τους σπόρους). Σε μια πλευρά της σπίτας βρισκόταν το πελώριο τζάκι, όπου στη μία άκρη άναβαν φωτιά στηρίζοντας τα ξύλα για ευκολία επάνω σ ένα σιδερένιο σκελετό, την καμήλα (διότι είχε το σχήμα καμήλας) και στην άλλη πλευρά του τζακιού καθόταν τα μέλη της οικογένειας. Μπροστά στην καμήλα καθόταν ο σπιτονοικοκύρης, ο Αφεντάκ ς που «τσιουμπούσε» τη φωτιά (σκάλιζε ή έβαζε άλλα ξύλα). Στους εξωτερικούς τοίχους του τζακιού, υπήρχαν κουφώματα, μέσα στα οποία τοποθετούσαν κουτιά του καφέ, ζάχαρης κλπ. Στο κέντρο του τζακιού κρεμόταν ο άλσος (μια αλυσίδα, στην οποία σκάλωναν τη μπακ(ί)ρα, το καζάνι δηλαδή για να έχουν πάντα ζεστό νερό. Έξω από το τζάκι σ ένα μακρόστενο κούφωμα, το οποίο λεγόταν μπουλίτσου, τοποθετούσαν τα πιάτα, που διακρίνονταν σε μσούρες (πήλινα βαθιά), σε καλπαζάνες (χάλκινα βαθιά) και στο βάθος-βάθος της μπουλίτσας τοποθετούσαν τα χρήματά τους σ ένα τσουκάλι καλά κρυμμένο που μόνο ο Αφεντάκ ς ήξερε. Γι αυτό πολλές φορές παρουσιαζόταν το φαινόμενο, όταν ξαφνικά πέθαινε ο νοικοκύρης τα άλλα μέλη της οικογένειας να μην ξέρουν που έκρυψε ο γέρος τα χρήματα. Και όταν με τα χρόνια η άλλη γενιά κατεδάφιζε το παλιό σπίτι για να χτίσει καινούριο, οι μαστόροι εύρισκαν τσουκάλια ολόκληρα με λίρες ή φλουριά και γινόταν απότομα πλούσιοι. Επίσης απαραίτητη ήταν η καντήλα με το εικονοστάσι, σ ένα άλλο κούφωμα, «δίντα ήλιος» (δηλαδή στην ανατολή). Γύρω-γύρω στη σπίτα είχαν τα ράχτια (ράφια) όπου τοποθετούσαν το σαπούνι και τα υπόλοιπα πιάτα, που δεν χρησιμοποιούσαν καθημερινά. Ακόμα στη σπίτα είχαν οι μεν φτωχοί το γιουκλούκ(ι) δηλαδή ένα-δύο σανίδια τοποθετημένα πάνω σε δυο τενεκέδες όπου τοποθετούσαν τα στρώματα και τα τσιώλια (παπλώματα), τα ψκέφαλα (μαξιλάρια)και τα σκέπαζαν με ένα χράμ(ι) (ύφασμα). Οι δε πλούσιοι όλα τα παραπάνω τα τοποθετούσαν στη μουσάντρα (κτιστή ντουλάπα), με ένα συρόμενο παραβάν. Και οι μεν και οι δε τοποθετούσαν στο γιουκλούκ(ι) και στη μουσάντρα τις μ(ι)σάλες, δηλαδή δέματα που τα έλεγαν μπουχτσιάδες με τις προίκες της νοικοκυράς και των κοριτσιών.
Το Κελάρι Αυτό ήταν το μέρος όπου φύλαγαν τα βαρέλια με το κρασί και το ούζο (ρακί). Επίσης στο κελάρι έτρεφαν, την άνοιξη, τα κουκούλια. Σκοτεινή Σπίτα Σ αυτό το δωμάτιο, που βρισκόταν παράπλευρα από τη σπίτα και συγκοινωνούσε μ αυτήν, δεν είχε κανένα παράθυρο ή φεγγίτη στέγης. Σ αυτήν τοποθετούσαν το αλεύρι, τα σκεύη ζυμώματος, πλύσης, τα τρόφιμα του χειμώνα και άλλα. Στην άκρη του δωματίου αυτού υπήρχε μια μικρή, σχεδόν δυσδιάκριτη πόρτα διαφυγής, σε περίπτωση κινδύνου, που λεγόταν κατσιάκ καπουσού. Το δωμάτιο αυτό ήταν εντελώς σκοτεινό γιατί σε περίπτωση εισόδου του εχθρού σ αυτό να μη βλέπει τι τρόφιμα υπήρχαν. Επίσης στο σκοτάδι καλυπτόταν η ύπαρξη της πόρτας διαφυγής. Τσικμάδες Αυτοί ήταν οι επεκτάσεις κάθετες στα άκρα του σπιτιού σε σχήμα (Π), όπου νοικοκυρεύονταν τα καινούρια αντρόγυνα της οικογένειας. Μ αυτόν τον τρόπο βλέπαμε μια οικογένεια να καταλαμβάνει ολόκληρο τετράγωνο, με τις διάφορες αυτές προεκτάσεις (τσικμάδες), όπου κατοικούσαν πολλές φορές μέχρι και τα εγγόνια. Χαγιάτ (ι) Μπροστά από τη σπίτα και τη σκοτεινή σπίτα υπήρχε το χαγιάτ (ι), δηλαδή η σημερινή βεράντα. Αυτό ήταν η καλοκαιρινή διαμονή της οικογένειας. Εκεί υπήρχε πάντα κατά κανόνα ο φούρνος για το ψήσιμο του ψωμιού, κάτω δε από το στόμα του φούρνου ήταν το τζάκι με τη φουφού (κτισμένη) για το μαγείρεμα. Αυλή Σε κάθε σπίτι ήταν απαραίτητη η αυλή, η οποία ήταν περιφραγμένη με τσαλιά (αγκάθια) και στην πόρτα είχε φράχτη κινητό από πλεγμένα ξύλα (γάβρα) ή τσαλιά. Εκεί υπήρχε το πηγάδι, το αποχωρητήριο και άλλοι βοηθητικοί χώροι. Σε μια μουριά κούρνιαζαν οι κότες χειμώνα καλοκαίρι και οι οποίες γεννούσαν σε κάτι τρύπες, που οι ντουλγκέρηδες (κτίστες) επίτηδες άφηναν στην εξωτερική-προς την αυλή-πλευρά του σπιτιού. Σε μια άλλη πλευρά της αυλής τοποθετούσαν αραδιασμένα τα δεμάτια των κλωναριών της μουριάς καθώς και τα υπόλοιπα καυσόξυλα.
Έθιμα κατά τη θεμελίωση του σπιτιού Για να έχει κάθε σπίτι την εύνοια και την προστασία του Θεού, φρόντιζαν κατά τη θεμελίωση να σφάζουν πετεινό ή αρνί και με το αίμα τους να ραντίζουν τα διάφορα σημεία του θεμελίου. Όταν το θεμέλιο ανέβαινε μέχρι την επιφάνεια της γης τότε έκαναν αγιασμό και έριχναν αγιασμό στα διάφορα σημεία και πολλοί, μάλιστα, πιο θρησκόληπτοι, τοποθετούσαν στις γωνίες το μπουκαλάκι με τον υπόλοιπο αγιασμό. Μετά άρχιζε το τσατί (το κτίσιμο). Όταν το σπίτι είχε μεγάλες διαστάσεις και προπαντός μεγάλο κελάρι, τότε η στέγη στηριζόταν σε ξύλινα δοκάρια τα λεγόμενα ντιρέκια ή ντρέκια. Επίσης το χαγιάτι στηριζόταν σε ντρέκια. Μόλις οι μαστόροι τελείωναν το σκελετό της στέγης, ύψωναν έναν ξύλινο σκελετό στην κορυφή και αφού τον στερέωναν φώναζαν δυνατά για ν ακουστούν όσο το δυνατόν μακρύτερα. «Χατζηλεκτάν γκετσίν γκετσίν, τσιόκ μπερεκέτ(ι) βερσίν», δηλαδή και εκείνος που θα πάει στο Χατζελίκ(ι) (Αγίους Τόπους) και εκείνος που θα έρθει, πολλά αγαθά να αποκτήσει. Επακολουθούσε η προσφορά δώρων, αποτελούμενα από μαλλί, πουκάμισα, τσαρούχια, πετσέτες και ύφασμα ακόμη. Όσα παραλάμβαναν τα κρεμούσαν στο Σταυρό (εκτός από τα όσπρια) φωνάζοντας δυνατά το όνομα του δωρητή. Αυτά τα μοιράζονταν οι μαστόροι. Η εκτροφή του μεταξοσκώληκα γινόταν κυρίως στο σπίτι. Έτσι η κατοικία, εκτός από χώρος διαμονής, λειτουργούσε και σαν οικονομική, παραγωγική μονάδα. Κατά συνέπεια η μορφολογία του σουφλιώτικου σπιτιού και η λειτουργική του οργάνωση εξαρτιόταν από τη σηροτροφία και τις απαιτήσεις της. Τα σπίτια χτιζόταν σύμφωνα με τις ανάγκες του μεταξοσκώληκα, που είχε προτεραιότητα και όχι σύμφωνα με τις ανάγκες των ανθρώπων. Γενικό γνώρισμα των περισσότερων σπιτιών είναι η ομοιότητα μεταξύ τους. τα περισσότερα είναι διώροφα, έχουν σχήμα ορθογώνιο παραλληλεπίπεδο και είναι κατασκευασμένα από παραδοσιακά υλικά ξύλο, πέτρα, λάσπη, τούβλα. Τα κουφώματα είναι ξύλινα. Στα παράθυρα του ισογείου συνήθως υπάρχουν σιδεριές. Στους ορόφους τα παράθυρα των δωματίων και της σάλας είναι πυκνά και κατέχουν το μεγαλύτερο μέρος του τοίχου. Εξωτερικά κλείνουν με παντζούρια. Επίσης στους απάνω ορόφους υπάρχει πόρτα, χωρίς μπαλκόνι ή εξωτερική σκάλα, και χρησιμεύει μόνο για να ρίχνουν από εκεί τα άχρηστα υλικά (μπουκλούκια) κατά την εκτροφή. Συνήθως τα σπίτια είναι ασοβάτιστα εξωτερικά. Η εσωτερική τους διακόσμηση παρουσιάζεται λιτή και μετρημένη. Αγροτική κατοικία Τα μικρά φτωχά- αγροτικά σπίτια ήταν διάσπαρτα σ όλη την πόλη. Είχαν συνήθως τρεις χώρους, το χώρο κατοικίας με δύο ή τρία δωμάτια, το κελάρι και το στάβλο. Το δίμηνο Μαΐου Ιουνίου, όλη η οικογένεια μαζευόταν σ ένα δωμάτιο, ενώ στους υπόλοιπους χώρους, στήνονταν τα κρεβάτια για την εκτροφή του μεταξοσκώληκα. Το κελάρι τον υπόλοιπο χρόνο χρησιμοποιούνταν για αποθήκευση καρπών, ζωοτροφών ή προμηθειών για το χειμώνα. Οι ισόγειοι αυτοί χώροι ήταν λιθόκτιστοι και το μεγάλο πάχος των τοίχων εξασφάλιζε τις κατάλληλες συνθήκες (σταθερή θερμοκρασία και υγρασία) για την εκτροφή μεταξοσκωλήκων.
Ημιαστική ή μικτή κατοικία Τα νοικοκυρόσπιτα είναι σπίτια μεγαλύτερα από τα προηγούμενα, με περισσότερους και πιο άνετους χώρους, κατασκευασμένα με μεγαλύτερη προσοχή και φροντίδα εσωτερικά και εξωτερικά.η λειτουργική οργάνωση του χώρου απλή, προσαρμοσμένη πάντα στις ανάγκες εκτροφής του μεταξοσκώληκα.στα διώροφα σπίτια η εκτροφή γινόταν στον επάνω όροφο και η οικογένεια έμενε συνήθως στο ισόγειο. Ο όροφος είχε ξύλινο πάτωμα, μεγάλα ορθογώνια παράθυρα, που εξασφάλιζαν τον κατάλληλο αερισμό και φωτισμότου χώρου και έκλειναν με ξύλινα παντζούρια. Στο χώρο αυτό στήνονταν τα αξύλινα «κρεβάτια» όπου γινόταν η εκτροφή. Στο ισόγειο βρισκόταν οι κύριοι κατοικήσιμοι χώροι (κουζίνα, καθημερινό, υπνοδωμάτιο,αργαλειός και ίσως κάποιο εργαστήριο).χαρακτηριστικά δείγματα αυτού του τύπου κατοικίας αποτελούν τα σπίτια των Αλεξούδη και Μπογιατζή. Οικία Αλεξούδη Ισόγειο. Διαθέτει ειδικό χώρο για εκτροφή κουκουλιών με μόνιμα εγκατεστημένα ξύλινα κρεβάτια. Η οικογένεια στεγάζεται στο χώρο κύριας κατοικίας,που διαθέτει κουζίνα, καθημερινό και υπνοδωμάτιο Κατά την περίοδο εκτροφής του μεταξοσκώληκα διαθέτει και τμήμα αυτού στους μεταξοσκώληκες. Οικία Μπογιατζή Διώροφο. Στο ισόγειο βρίσκονται οι κατοικήσιμοι χώροι και ένα εργαστήριο βαφής νημάτων και υφασμάτων. Ο όροφος είναι αποκλειστική ιδιοκτησία των μεταξοσκωλήκων, γιατί είναι προσαρμοσμένος στις ανάγκες εκτροφής του (μόνιμη εγκατάσταση ξύλινων κρεβατιών) Αστική κατοικία Το τέλος του 19 ου και αρχές του 20 ου αιώνα, εποχή ανάπτυξης της οικονομικής ζωής του τόπου, οδηγεί παράλληλα στην ανάπτυξη του Σουφλίου ως αστικού κέντρου. Εμφανίζονται τα πρώτα σημάδια αστικής τάξης. Η εμπορευματική παραγωγή, που κερδίζει έδαφος, έχει σαν αποτέλεσμα τη συσσώρευση πλούτου. Ένα μέρος του χρησιμοποιείται στην κατασκευή κατοικίας που ξεχωρίζει, με την ιδιαίτερη φροντίδα της, από το συνηθισμένο τύπο κατοικίας της λαϊκής τάξης. Έτσι εμφανίζονται τα γνωστά αρχοντικά τα σπίτια των εύπορων οικογενειών. Αντιπροσωπευτικά του είδους είναι τα αρχοντικά του Μπρίκα και του Κουρτίδη. Αρχοντικό Μπρίκα Είναι το πιο εντυπωσιακό κτίριο του Σουφλίου. Τριώροφο πάνω σε πέτρινο βάθρο, κτισμένο με τούβλα και εσωτερικό ξύλινο σκελετό. Στο κέντρο είναι η είσοδος πάνω σε κτιστή βεράντα που προστατεύεται από κλειστό εξώστη (τσικμά). Τα παράθυρα έχουν περσιδωτά φαρδιά παντζούρια με κινητές περσίδες, για ρύθμιση των συνθηκών σηροτροφίας. Κτισμένο στα τέλη του 19ου αιώνα από μαστόρους που ήρθαν από την Προύσα. Σήμερα έχει παραχωρηθεί στο Δήμο από την οικογένεια Μ. Μπρίκα, έχει ανακαινιστεί και προορίζεται για να χρησιμοποιηθεί ως Λαογραφικό Μουσείο.
Αρχοντικό Κουρτίδη Τοπική Ιστορία στα πλαίσια της Ευέλικτης Ζώνης Βρίσκεται στο κέντρο σχεδόν της πόλεως, σε μέρος που του εξασφαλίζει θαυμάσια θέα σε ένα περιβάλλον που που διατηρεί τον παραδοσιακό του χαρακτήρα. Χτίστηκε το 1883 και φέρει όλα τα γνωρίσματα των επιβλητικών αρχοντόσπιτων του Σουφλίου εκείνης της εποχής, με την ιδιαίτερη φροντίδα για τη λειτουργική οργάνωση των χώρων και του και την ποιότητα κατασκευής του. Σήμερα στεγάζεται σε αυτό η μόνιμη έκθεση για το μετάξι. Είναι το μοναδικό μουσείο Μετάξης στην Ελλάδα. Ιδιαίτερη αναφορά θα πρέπει να γίνει στον ιδιοκτήτη του Αρχοντικού, Κωνσταντίνο Κουρτίδη, ο οποίος Γεννήθηκε στην Αδριανούπολη το 1870. Τελείωσε το Γυμνάσιο Αδριανουπόλεως το 1888. Φοίτησε για ένα έτος στη Φιλοσοφική Σχολή του Εθνικού Πανεπιστημίου. Δίδαξε για ένα έτος στην πατρίδα του. Διετέλεσε για πέντε χρόνια σχολάρχης των εκπαιδευτηρίων Σουφλίου. Στη συνέχεια γράφτηκε στην Ιατρική Σχολή Αθηνών το 1895. Αναγορεύτηκε αριστούχος διδάκτωρ της Ιατρικής το 1899. Ως ιατρός υπηρέτησε δύο χρόνια στην υγειονομική υπηρεσία Αιγύπτου, όπου βραβεύτηκε για την εργασία του περί χολέρας στο Λοιμοκαθαρτήριο του Σινά, από το Υγειονομικό Συμβούλιο της Αιγύπτου. Χρημάτισε επαρχιακός στην Τουρκία, τρία έτη στη Βουλγαρία και δύο στη Θεσσαλονίκη και την Καβάλα ως υγειονομικός γιατρός κατά το 1914-1915. Μετά την απελευθέρωση της Θράκης χρημάτισε βουλευτής στην Γ' και Δ' Εθνοσυνέλευση. Χρημάτισε επίσης Υπουργός Γεν. Διοικητής Θράκης από το Σεπτέμβριο του 1924 μέχρι τον Ιούλιο του 1925. Ως λογογράφος εισήγαγε το χρονογράφημα στην Τουρκία και θεωρείται πατέρας του χρονογραφήματος και του διηγήματος στην Τουρκία, αρχίζοντας από τη «Νέα Αλήθεια». Εξέδωσε τα «Άπαντα» σε δύο μικρά τεύχη και τα «Θρακικά» επιτομή της αρχαίας Θράκης, ενώ ασχολήθηκε και με τη λαογραφία. Ήταν γλωσσομαθής. Γνώριζε την Γαλλική Βουλγαρική, Τουρκική και Αραβική γλώσσα. Απεβίωσε το 1944. Κουκουλόσπιτα ή «Μπιτζεκλίκια» Τα «μπιτζεκλίκια» είναι τα πιο χαρακτηριστικά και ιδιόμορφα κτίσματα του Σουφλίου, που επιβάλλονται με τον όγκο τους και εξυπηρετούν αποκλειστικά τις ανάγκες της σηροτροφίας. Χτίζονται συνήθως από εμπόρους κουκουλιών ή από τις ευπορότερες οικογένειες, για σηροτροφία σε μεγάλη κλίμακα.προορίζονται δηλαδή μόνο για τους μεταξοσκώληκες και όχι για τον άνθρωπο. Είναι συνήθως διώροφα ή τριώροφα με απλή ορθογωνική κάτοψη και σ όλους τους ορόφους καλύπτονται από πολυεπίπεδα ξύλινα κρεβάτια για την εκτροφή των μεταξοσκωλήκων ή για το στέγνωμα και τη αποθήκευση των ψημένων κουκουλιών. Αντιπροσωπευτικό παράδειγμα είναι το «μπιτζικλίκι» του Καλέση.
«Μπιτζεκλίκι» Καλέση Τοπική Ιστορία στα πλαίσια της Ευέλικτης Ζώνης Τριώροφο. Λειτουργούσε ως αποθήκη ψημένων κουκουλιών. Εκεί γινόταν αγορά χλωρών κουκουλιών, ψήσιμο σε ειδικό φούρνο, στέγνωμα σε ειδικά κατασκευασμένους χώρους του κτιρίου και αποθήκευση. Έχει μεγάλα ξύλινα κουφώματα για να εξασφαλίζεται ο κατάλληλος φωτισμός του χώρου και χοντρούς εξωτερικούς τοίχους που επιτρέπουν να διατηρείται σταθερή θερμοκρασία. Σήμερα έχει ανακαινιστεί και χρησιμοποιείται ως ξενώνας. Μεταξουργεία Η παραγωγή των κουκουλιών και ειδικά η επεξεργασία τους οδήγησαν στην άφιξη νέων τεχνικών, έτσι το 1870 παρουσιάζονται οι πρώτες βιοτεχνικές μονάδες, ενώ στις αρχές του 20 ου αιώνα χτίζονται οργανωμένες μονάδες εργοστάσια, που απασχολούν αρκετές εργάτριες και εργάτες. Τα πρώτα και σπουδαιότερα μεταξουργεία στο Σουφλί είναι έργο κεφαλαιούχων εμπόρων.οι σημαντικότεροι βιομήχανοι ήταν η οικογένεια Τζίβρε. Τέτοια εργοστάσια ήταν το μεταξουργείο των «Τζίβρε», που ιδρύθηκε το 1908, το μεταξουργείο Αζαρία και Πάπο, το μεταξουργείο Τσιακίρη και το μεταξουργείο Χατζησάββα Μεταξουργείο «Τζίβρε» Χτίστηκε από τον Ceriano το 1910 και αποτέλεσε το βασικότερο βιομηχανικό συγκρότημα της πόλης. Αποτελείται από 13 κτίσματα, από τα οποία τα σημαντικότερα είναι η τριώροφη αποθήκη κουκουλιών, με ξύλινα κρεβάτια σε όλο το ύψος της, το ξηραντήριο (χώρος απόπνιξης των κουκουλιών), το υφαντήριο, με 24 υφαντικούς ιστούς και κλωστήριο, το μεταξουργείο αναπινηστήριο με 94 αναπινηστικές λεκάνες και χώρους μηχανοστασίου και λέβητα. Έκλεισε το 1963. Κρατικό Μεταξεργοστάσιο Κατασκευάστηκε το 1955, χωρίς όμως να τεθεί σε λειτουργία. Το 1963 νοικιάστηκε στον Δ. Σακελλαρίδη και λειτούργησε μέχρι το 1976. Εκπαίδευση Ανέκαθεν οι κάτοικοι του Σουφλίου ήταν φιλοπρόοδοι με ιδιαίτερη κλίση στα «γράμματα». Το Σουφλί είναι γνωστό ως «δασκαλοχώρι» εξαιτίας του μεγάλου αριθμού εκπαιδευτικών που έχει βγάλει. Πολλοί Σουφλιώτες μετά την καθίζηση της σηροτροφίας στράφηκαν προς την εκπαίδευση, η οποία αποτελούσε για τους
περισσότερους μονόδρομο. Η ίδρυση αστικής τάξης λόγω της ανάπτυξης της σηροτροφίας, αλλά και του εμπορίου ήταν παράγοντες που επηρέασαν θετικά στη φιλοσοφία αυτή. Έτσι το 1921 1922 στο Σουφλί λειτουργούσαν 4 Δημοτικά σχολεία, τα οποία στέγαζαν τα όνειρα και τις φιλοδοξίες των 1600 και πλέον μαθητών. Την ίδια χρονιά ιδρύεται και το Γυμνάσιο Σουφλίου. Ξακουστοί Σουφλιώτες δάσκαλοι παιδαγωγοί υπήρξαν ο Καρπούζας, ο Μόσχος Βασιλείου, μια πνευματική μορφή, ένας μεγάλος δάσκαλος, ο Κ. Κουρτίδης που εισήγαγε το χρονογράφημα στην Τουρκία, ο Αλέξανδρος Χαρακόπουλος, ο Ευάγγελος Τυρόπουλος, ο Νικόλαος Κιρκινέζης, ο Δημήτριος Σεϊτανίδης, ο Χρίστος Αντώνογλου, η Πηνελόπη Μούτλια, ο Σταμάτης Παπασταματίου ή Μπαμπαλίτης κ.α. Εκτός από τα δημοτικά Σχολεία και το Γυμνάσιο στο Σουφλί λειτούργησαν Νηπιαγωγείο, Παιδικός Σταθμός, Νυκτερινή Σχολή, Οικοκυρική Σχολή, Ταπητουργική Σχολή και Μέση Εμπορική Σχολή με σκοπό να δώσει ώθηση στα Σουφλιωτόπουλα να στραφούν στο εμπόριο. 1 ο Νηπιαγωγείο Σουφλίου Έχει τέσσερις αίθουσες διδασκαλίας, μικρό διάδρομο και γραφείο. Βρίσκεται απέναντι από τον Ιερό Ναό του Αγίου Γεωργίου. Χτίστηκε το 1925 με δαπάνη του φιλανθρωπικού ιδρύματος «Παύλος Μελάς» και έχει χρησιμοποιηθεί ως δημοτικό σχολείο και δημοτικό ιατρείο. 1 ο Δημοτικό Σχολείο Σουφλίου Ως Παρθεναγωγείο Σουφλίου (ήταν αδιανόητη εκείνη την εποχή η μικτή φοίτηση) λειτούργησε το 1880 1882 με πρώτη δασκάλα την Σταματία Τόλκα. Μαζί με το Παρθεναγωγείο λειτουργούσε και το Νηπιαγωγείο (ονομαζόταν πρώτη μικρή). Το υπάρχον κτήριο κτίστηκε το 1907 1908 με ερανική εισφορά των κατοίκων. Η κατασκευή στοίχισε 1500 χρυσές λίρες οι οποίες ξοδεύτηκαν για την αγορά υλικών. Οι Σουφλιώτες το έκτισαν πάνω σε σχέδια αρχιτέκτονα από την Κωνσταντινούπολη, του οποίου το μικρό όνομα ήταν Σταύρος, την δε επίβλεψη των εργασιών είχε ένα επίλεκτο μέλος της κοινωνίας του Σουφλίου, ο Μόσχος Παπαμοσχούδης. Με την επιστροφή των κατοίκων από την προσφυγιά το 1919 1920, το Παρθεναγωγείο περιήλθε στο Ελληνικό Δημόσιο και μετονομάστηκε σε Α Δημοτικό Σχολείο Βρίσκεται στο κέντρο της πόλεως και έχει ωραία αρχιτεκτονική και ξυλόγλυπτα. Έχει αναπαλαιωθεί εξωτερικά. 2 ο Δημοτικό Σχολείο Σουφλίου Βρίσκεται στη γειτονιά «κούτσουρο».στον ίδιο χώρο πριν από τον Α παγκόσμιο πόλεμο στεγαζόταν η Αστική Σχολή Αρρένων. Το 1919 δέχτηκε πολλά προσφυγόπουλα από τη Μικρά Ασία. Σε λίγα χρόνια κρίθηκε ακατάλληλο και κατεδαφίστηκε. Στην ίδια θέση χτίστηκε το 1928 το σημερινό διδακτήριο. Είναι επιβλητικό σε όγκο κτίριο και έχει έξι αίθουσες διδασκαλίας. Είναι διώροφο σε
πολύ καλή κατάσταση λόγω των ανακαινίσεων. Από το 1870 μέχρι το 1907 διετέλεσε διευθυντής και δάσκαλος, ο Μόσχος Βασιλείου, μια πνευματική μορφή, ένας μεγάλος δάσκαλος. 3 ο Δημοτικό Σχολείο Σουφλίου Επειδή στην Αστική Σχολή (Β Δημοτικό Σχολείο) υπήρχε πληθώρα μαθητών και στεγαστικό πρόβλημα, οι Σουφλιώτες πήραν τη μεγάλη απόφαση το 1870, για τη δημιουργία παραρτήματος. Ο χώρος που επιλέχτηκε ήταν η σημερινή πλατεία Νίκης, δίπλα στον Ιερό Ναό Αγίου Αθανασίου. Αρχικά το κτήριο είχε δύο αίθουσες διδασκαλίας (μία για το δημοτικό και μία για το νηπιαγωγείο) και ένα γραφείο. Το 1924 με προσωπική εργασία και με την ενίσχυση του Δήμου κτίστηκε κα δεύτερος όροφος. Έτσι δημιουργήθηκαν άλλες δύο τάξεις και ένα γραφείο ακόμα. Οι τάξεις χωρίζονταν με ξύλα, για να μπορούν να ανοίγουν και να γίνεται αίθουσα θεατρικών παραστάσεων. Το Σχολείο κάηκε το 1947. Από το 1947 μέχρι το 1971 που χτίστηκε καινούριο, στεγαζόταν σε ιδιωτικούς χώρους, στο Α Νηπιαγωγείο και στα Α και Β Δημοτικά Σχολεία. 4 ο Δημοτικό Σχολείο Σουφλίου Ο ερχομός των προσφύγων το 1922 δημιούργησε την επιτακτική ανάγκη για τη λειτουργία του 4 ου Δημοτικού Σχολείου. Οι Σουφλιώτες μίσθωσαν (αργότερα το αγόρασε ο Δήμος) το κουκουλόσπιτο του γιατρού Λεφάκη που βρισκόταν στην περιοχή Μαντρούδα, πίσω από τα δημοτικά λουτρά. Το σχολείο άρχισε να λειτουργεί το 1923 ως 5θέσιο και το 1928 ως 6θέσιο. Φεύγοντας οι πρόσφυγες από το Σουφλί μειώθηκε ο αριθμός των μαθητών, με αποτέλεσμα το Σχολείο να γίνει 3θέσιο. Το 1965 το σχολείο καταργήθηκε και συγχωνεύτηκε με το Α Δημοτικό. Το 1978 το κτήριο κρίθηκε ετοιμόρροπο και γκρεμίστηκε. Στη θέση του δημιουργήθηκε η πλατεία Λεφάκη. Πριν από λίγα χρόνια σε μέρος της πλατείας δημιουργήθηκε και λειτουργεί το 4 ο Νηπιαγωγείο Σουγφλίου. Γυμνάσιο Σουφλίου Επιβλητικό κτίριο χτισμένο γύρω στο 1870 1880 από Αδριανουπολίτες μαστόρους. Προοριζόταν για τελωνείο από τους Γάλλους οι οποίοι έλεγχαν τότε το σιδηροδρομικό δίκτυο. Μέχρι το 1919 στεγαζόταν σ αυτό η τουρκική Δημαρχεία. Κάηκε το 1918 με αποτέλεσμα να αφαιρεθεί το αέτωμα. Με την απελευθέρωση της Θράκης από τον τουρκικό ζυγό στέγασε την ελληνική Δημαρχεία. Από το 1925 έως το 1975 λειτούργησε ως γυμνάσιο. Σήμερα έχει ανακαινιστεί αναπαλαιωθεί και στεγάζει τη βιβλιοθήκη. Στο Σουφλί, επίσης, λειτούργησαν Νυχτερινή Σχολή, Οικοκυρική Σχολή, Ταπητουργική Σχολή και Μέση Εμπορική Σχολή.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΣΟΥΦΛΙΟΥ
Ενδεικτική Βιβλιογραφία: 1. Βακαλόπουλος Κ.: Θράκη. 1991 Εκδόσεις Αφοι Κυριακίδη ΑΕ 2. Εγκυκλοπαίδεια Επιστήμη και ζωή Τόμος 17 ος 3. Εγκυκλοπαίδεια Δομή Τόμοι 20 ος, 29 ος 4. Εβλιά Τσελεμπή: Ταξίδι στην Ελλάδα 5. Θρακικά Τόμος 4 ος, Αθήνα 1965 6. Θρακικά Τόμος 45 ος, Αθήνα 1971 7. Ιστορία των Σχολείων Εκπαιδευτικής Περιφέρειας Διδυμοτείχου και Σουφλίου. 1962 (Συλλογική εργασία δασκάλων) 8. Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Σουφλίου: Λεύκωμα: «Στις γειτονιές του μεταξοσκώληκα» 9. Κίζης Γ.: Θράκη Ελληνική Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική Εκδόσεις Μέλισσα 1990 10. Κούκος Μ.: Στα βήματα του Ορφέα 11. Παπασταματίου Μπαμπαλίτης Χ.: Λαογραφικά Σουφλίου 12. Πατέλης Μ.: Οδοιπορικό στο χθες. Σουφλί 1994 13. Πατέλης Μ.: Σουφλίου Εγκώμιον. Ξάνθη Απρίλιος 2000 Πολιτιστικό Αναπτυξιακό Κέντρο Θράκης 14. Αριστείδη Α. Χριστοφόρου: Σουφλιώτικο λεξιλόγιο 15. Ραζής Ν.: Ιστορικοκοινωνική αναδρομή στο Σουφλί του χθες 16. Σεϊτανίδης Δ.: Το Σουφλί και η Ιστορία του 1910-1950. 17. Τερζούδης Λ.: Λαογραφικά Σουφλίου. Αθήνα 2001 18. Αρχείο 2 ου Δημοτικού Σχολείου Σουφλίου
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Τοπική ιστορία στα πλαίσια της Ευέλικτης Ζώνης Πληροφοριακά: Αρχοντικό Μπρίκα Είναι το πιο εντυπωσιακό κτίριο του Σουφλίου. Ο κάτοχός του ήταν από τους λίγους σποροποιούς στο Σουφλί και η οικογένειά του από τις ευπορότερες της πόλης. Χτίστηκε στα τέλη του 19 ου αιώνα για τις ανάγκες της σηροτροφίας και της σποροποιίας, από ειδικούς τεχνίτες από την Προύσα. Τριώροφο πάνω σε πέτρινο βάθρο, κτισμένο με τούβλα και εσωτερικό ξύλινο σκελετό. Στο κέντρο είναι η είσοδος πάνω σε κτιστή βεράντα που προστατεύεται από κλειστό εξώστη (τσικμά). Τα παράθυρα έχουν περσιδωτά φαρδιά παντζούρια με κινητές περσίδες, για ρύθμιση των συνθηκών σηροτροφίας και αποθήκευσης ξηρών (ψημένων) κουκουλιών. Σήμερα, έχει παραχωρηθεί στο Δήμο από την οικογένεια Μ. Μπρίκα, έχει ανακαινιστεί και προορίζεται για να χρησιμοποιηθεί ως Λαογραφικό Μουσείο. Project: Η Σουφλιώτικη αρχιτεκτονική & εκπαιδευτική κληρονομιά Φύλλο εργασίας από το Τ.Ε για το μετάξι του Κ.Π.Ε. Σουφλίου
Τοπική ιστορία στα πλαίσια της Ευέλικτης Ζώνης Εργασία πεδίου Διεύθυνση κτιρίου Όνομα ιδιοκτήτη Πότε χτίστηκε; _ Χρησιμοποιείται σήμερα; ΝΑΙ ΟΧΙ Ποια η χρήση του; Πόσους ορόφους έχει: Τι υλικά χρησιμοποιήθηκαν για : τη στέγη τους τοίχους τα παράθυρα Πόσα παράθυρα έχει; Πόσες πόρτες; Έχει μεσοτοιχία με κάποιο άλλο ή είναι ανεξάρτητο; Ποια είναι η γενική κατάσταση του κτιρίου; Απογοητευτική Μέτρια Καλή Πολύ καλή Έχουν γίνει παρεμβάσεις στο κτίριο; ΝΑΙ ΟΧΙ Αν ΝΑΙ τι είδους; Έχει αλλοιωθεί η ταυτότητα του κτιρίου; Project: Η Σουφλιώτικη αρχιτεκτονική & εκπαιδευτική κληρονομιά Φύλλο εργασίας από το Τ.Ε για το μετάξι του Κ.Π.Ε. Σουφλίου
Τοπική ιστορία στα πλαίσια της Ευέλικτης Ζώνης Εργασία πεδίου Διεύθυνση κτιρίου Όνομα ιδιοκτήτη Πότε χτίστηκε; _ Χρησιμοποιείται σήμερα; ΝΑΙ ΟΧΙ Ποια η χρήση του; Πόσους ορόφους έχει: Τι υλικά χρησιμοποιήθηκαν για : τη στέγη τους τοίχους τα παράθυρα Πόσα παράθυρα έχει; Πόσες πόρτες; Έχει μεσοτοιχία με κάποιο άλλο ή είναι ανεξάρτητο; Ποια είναι η γενική κατάσταση του κτιρίου; Απογοητευτική Μέτρια Καλή Πολύ καλή Έχουν γίνει παρεμβάσεις στο κτίριο; ΝΑΙ ΟΧΙ Αν ΝΑΙ τι είδους; Έχει αλλοιωθεί η ταυτότητα του κτιρίου; Project: Η Σουφλιώτικη αρχιτεκτονική & εκπαιδευτική κληρονομιά Φύλλο εργασίας από το Τ.Ε. για το μετάξι του Κ.Π.Ε. Σουφλίου
Τοπική ιστορία στα πλαίσια της Ευέλικτης Ζώνης Πληροφοριακά: Βιομηχανικό Συγκρότημα Αφών Τζίβρε Αποτελεί ένα κόσμημα για τη Θράκη, το μοναδικό του είδους πρωτοβιομηχανικό συγκρότημα. Καταλαμβάνει ένα χώρο περί τα 10.500 τ.μ. και αποτελείται από 13 κτίσματα, από τα οποία τα σημαντικότερα είναι η τριώροφη αποθήκη κουκουλιών, συνολικού εμβαδού 469 τ.μ. και όγκου 5900 κ.μ., με ξύλινα κρεβάτια σε όλο το ύψος της, συνολικής επιφάνειας 2915 τ.μ., το ξηραντήριο (χώρος απόπνιξης κουκουλιών σε ειδικούς φούρνους), το αναπηνιστήριο μεταξουργείο, εμβαδού 500 τ.μ. και όγκου 3000 κ.μ. με 94 αναπηνιστικές λεκάνες και το με 24 υφαντικούς ιστούς υφαντήριο κλωστήριο. Κατασκευάστηκε το έτος 1909 από τον εμπορικό οίκο του Μιλάνο Ceriano fratelli και αποτέλεσε το δεύτερο αναπηνιστήριο μετά εκείνο των Αζαρία και Πάπο. Αγοράστηκε το 1920 από τους αδερφούς Μποχώρ και Ελιέζερ Τζίβρε, εβραίους εμπόρους κουκουλιών από το Διδυμότειχο οι οποίοι και το επέκτειναν. Σήμερα, παρά τα πολλά χρόνια από την παύση της λειτουργίας του συγκροτήματος, όλα τα κτίρια σώζονται σε περισσότερο ή λιγότερο καλή κατάσταση. Ξεχωρίζουν η ύψους 35 μέτρων καμινάδα, το αναπηνιστήριο μεταξουργείο, το μεγαλύτερο στα Βαλκάνια, στο οποίο σώζονται στη θέση τους ακόμη και τα καρεκλάκια και τα ξύλινα τσόκαρα των εργατριών όπως και η στιβαρή αποθήκη κουκουλιών με τα τεράστια «κρεβάτια» για τους μεταξοσκώληκες να αναπτύσσονται συνεχόμενα σε τρεις ορόφους. Εργαζόταν σε αυτό 450 άτομα, κυρίως γυναίκες μικρής ηλικίας. Project: Η Σουφλιώτικη αρχιτεκτονική & εκπαιδευτική κληρονομιά Φύλλο εργασίας από το Τ.Ε για το μετάξι του Κ.Π.Ε. Σουφλίου
Τοπική ιστορία στα πλαίσια της Ευέλικτης Ζώνης Εργασία πεδίου 1. Περιγραφή: - Ιδιοκτήτες (διαχρονικά): Από έως στοιχεία Από έως στοιχεία Από έως στοιχεία - Από πόσα κτίσματα αποτελείται το βιομηχανικό συγκρότημα; - Ποιο το εμβαδόν του οικοπέδου - Τι υλικά χρησιμοποιήθηκαν για τις στέγες... τους τοίχους τα παράθυρα τις πόρτες... τα δάπεδα... τις σκάλες.. 2. Ποια η χρήση του συγκροτήματος αρχικά Κουκουλόσπιτο Κατοικία βιομηχανία Άλλο 3. Έχουν γίνει παρεμβάσεις στο κτιριακό συγκρότημα; Ναι Όχι 4. Ποια είναι η γενική κατάσταση του συγκροτήματος; Απογοητευτική Μέτρια Καλή Πολύ καλή 5. Προτείνετε τρόπους αξιοποίησης του κτιρίου Project: Η Σουφλιώτικη αρχιτεκτονική & εκπαιδευτική κληρονομιά Φύλλο εργασίας από το Τ.Ε. για το μετάξι του Κ.Π.Ε. Σουφλίου
Τοπική ιστορία στα πλαίσια της Ευέλικτης Ζώνης Βρίσκω στοιχεία για τη ζωή και το έργο του Μόσχου Βασιλείου και γράφω τη βιογραφία 1 του. 1 Για να γράψουμε το βιογραφικό σημείωμα ενός προσώπου, θα πρέπει να αναφερθούμε στα εξής στοιχεία: - Όνομα, επώνυμο και ημερομηνία γέννησης. - Ποια στοιχεία γνωρίζουμε για την οικογενειακή του κατάσταση και τον τόπο κατοικίας. - Σημαντικά γεγονότα της ζωής του; Ποιες σημαντικές δραστηριότητες και ενδιαφέροντα του γνωρίζουμε; - Ποιες σπουδές και ποιες δουλειές έκανε; - Ποια έργα έχει γράψει (αν έχει ασχοληθεί με τη συγγραφή) Project: Η Σουφλιώτικη αρχιτεκτονική & εκπαιδευτική κληρονομιά
Τοπική ιστορία στα πλαίσια της Ευέλικτης Ζώνης Βρίσκω στοιχεία για τη ζωή και το έργο του Δ. Σεϊτανίδη και γράφω τη βιογραφία 1 του. 1 Για να γράψουμε το βιογραφικό σημείωμα ενός προσώπου, θα πρέπει να αναφερθούμε στα εξής στοιχεία: - Όνομα, επώνυμο και ημερομηνία γέννησης. - Ποια στοιχεία γνωρίζουμε για την οικογενειακή του κατάσταση και τον τόπο κατοικίας. - Σημαντικά γεγονότα της ζωής του; Ποιες σημαντικές δραστηριότητες και ενδιαφέροντα του γνωρίζουμε; - Ποιες σπουδές και ποιες δουλειές έκανε; - Ποια έργα έχει γράψει (αν έχει ασχοληθεί με τη συγγραφή) Project: Η Σουφλιώτικη αρχιτεκτονική & εκπαιδευτική κληρονομιά
Τοπική ιστορία στα πλαίσια της Ευέλικτης Ζώνης Βρίσκω στοιχεία για τη ζωή και το έργο του Κων/νου Κουρτίδη και γράφω τη βιογραφία 1 του. 1 Για να γράψουμε το βιογραφικό σημείωμα ενός προσώπου, θα πρέπει να αναφερθούμε στα εξής στοιχεία: - Όνομα, επώνυμο και ημερομηνία γέννησης. - Ποια στοιχεία γνωρίζουμε για την οικογενειακή του κατάσταση και τον τόπο κατοικίας. - Σημαντικά γεγονότα της ζωής του; Ποιες σημαντικές δραστηριότητες και ενδιαφέροντα του γνωρίζουμε; - Ποιες σπουδές και ποιες δουλειές έκανε; - Ποια έργα έχει γράψει (αν έχει ασχοληθεί με τη συγγραφή) Project: Η Σουφλιώτικη αρχιτεκτονική & εκπαιδευτική κληρονομιά
Project Τοπικής Ιστορίας: «Η Σουφλιώτικη αρχιτεκτονική και εκπαιδευτική κληρονομιά» στα πλαίσια του μαθήματος της Ευέλικτης Ζώνης 1 ο 12/θ Δημοτικό Σχολείο Σουφλίου Κικόνων 15 68400 Σουφλί e-mail:mail@1dim-soufl.evr.sch.gr Σουφλί: Μάιος 2014