Κύριος. Παλαιά Διαθήκη, Ψαλμός 2:12.

1 ΘΕΜΑ: Δράξατε παιδείας μήποτε ὀργισθεῖ ὁ Κύριος. Παλαιά Διαθήκη, Ψαλμός 2:12. ΠΡΟΤΑΣΗ (ἀπό διοικητικό ὑπάλληλο τοῦ ὑπουργείου παιδείας), ἐπικαλούμενος τό ὄνομα δύο ἁγίων γιά σύσταση πρότασης, ἐκ μέρους τῶν μητροπολιτῶν καί ἐκπαιδευτικῶν σωματείων τῆς χώρας. Εἰς τό ὄνομα τοῦ ἁγίου Νεκταρίου καί ἁγίου Πορφυρίου, δύο ἐξαίρετων ἅγιων παιδαγωγῶν, καλῶ κάθε ὀρθόδοξο χριστιανό νά βοηθήσει μέ ὅτι τρόπο μπορεῖ τήν παρακίνηση σωτήριων μαθημάτων ἀπό τούς καθηγητές μας πρός τά παιδιά μας. Διαβάζοντας (ἀπό τό διαδίκτυο) τόν ὡραῖο λόγο τοῦ ἀξιότιμου φιλολόγου κου Γανωτή, ἦρθε θαρρῶ ἡ ὥρα (ἀπό τήν ἐτυμολογία τῆς λέξεως : ὡραίου, πού βγαίνει ἀπό τήν ὥρα, τόν χρόνο), ἡ προχωρημένη ὅμως ὥρα (διότι ἀργήσαμε ὡς κοινωνία), καί κάνω μία προσπάθεια, προσπάθεια ἐπικαλούμενος ἔμπροσθεν τό ὄνομα τοῦ ἁγίου Νεκταρίου καί τοῦ ἁγίου Πορφυρίου (καί ὄχι ὁτιδήποτε ἄλλο, γιά νά ὑπάρξει ἐκ περισσότερης φιλοτιμίας ἡ βαρυσήμαντος προδιάθεση ἐκ μέρους τῶν ἐμπλεκομένων πού θά δραστηριοποιηθοῦν). Καλῶ λοιπόν ὅπως παρακινηθοῦν ἐκ αὐτῆς τῆς ἀπόφασης μου πολλοί, καί ἀπαιτήσουν καί φέρουν τίς παρακάτω σελίδες (5-23) σάν πρόταση γιά ἐπεῖγον ἔκτακτο πρόσθετο μάθημα μέσω : 1) τοῦ μαθήματος τῶν θρησκευτικῶν, 2) τοῦ μαθήματος τῆς ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ (μέ σύσταση νά προστεθῆ καί ἡ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ μέσα εἰς αὐτό, διότι καί οἱ γονεῖς μποροῦν νά τήν διαβάσουν καί ὠφεληθοῦν.

2 Τά παιδιά μας διέρχονται ἀπό τό δημοτικό στό γυμνάσιο τήν προεφηβεία, καί ἐρχόμενοι στό γυμνάσιο καί λύκειο τήν ἐφηβεία. Εἶναι λοιπόν ἐπιτακτική ἡ ἀνάγκη ὅπως τούς προετοιμάσουμε γιά τά προβλήματα πού θά ἀντιμετωπίσουν, καί ἀποτελεῖ φρικτή παράλειψη μέχρι σήμερα πού δέν τά εἴχαμε προετοιμάσει. Ἡ ὁλοένα αὐξανόμενη νοσηρή σημερινή κατάσταση στήν ἑλληνική κοινωνία μας ἀπαιτεῖ πλέον μία πρώτη κατεπείγουσα θεραπευτική ἀγωγή μέσω κατεπειγόντων ἐξειδικευμένων μαθημάτων στήν ἐκπαίδευση, γιά νά ἀκολουθήσουν περαιτέρω μελέτες (μαθητῶν καί ἐκπαιδευτικῶν), γιά συλλογική ὀργανωμένη προσπάθεια τῆς πολιτείας γιά τήν ἀναχαίτιση καί ὅσο τό δυνατόν ἐξάλειψη αὐτῆς τῆς νοσηρῆς κατάστασης πού ἔχει περιέλθει ἡ ἑλληνική κοινωνία μας. Καλοῦνται λοιπόν νά ἐνημερωθοῦν γιά τήν προτεινόμενη κίνηση τήν παροῦσα ὅλοι οἱ ἐκπαιδευτικοί (φιλόλογοι, κοινωνιολόγοι καί θεολόγοι) μέσω τῶν σχολείων τους καί τῶν σωματείων τους γιά τήν ἀπό κοινοῦ τους δράση, ὀργάνωση καί ἐπιμέλεια, ὅπως μεταδώσουν καί διδάξουν τά παρακάτω κείμενα στούς μαθητές στά σχολεῖα τους μέσα ἀπό τό μάθημα θρησκευτικῶν, καί πολιτικῆς παιδείας πού θά καλεστοῦν νά διδάξουν. Ἕνα ἐκπαιδευτικό δικαίωμα τους καί καθῆκον τους γιά ἐκπαιδευτική δράση πού καλοῦνται νά ἐνεργοποιήσουν μέ προτεραιότητα (ἔναντι ὅλων τῶν ἄλλων στή διδακτική ὕλη), καί ὡς κατεπείγοντα μέσα ἀπό τά ζωντανά ὑπαρκτά προβλήματα τῆς ἑλληνικῆς κοινωνίας πού πάσχει. Ἡ ἀναφορά τοῦ πρώην ὑπουργοῦ Παιδείας (κ. Φίλη) ὅτι ἡ ὥρα τῶν θρησκευτικῶν εἶναι.. ἡ ὥρα τοῦ... παιδιοῦ (ὑπονοώντας ἡ ὥρα τῆς βαρεμάρας, καί τῆς «πλάκας»), θά

3 πρέπει νά μᾶς προβληματίσει, καί νά μᾶς κάνει πολύ προσεκτικούς, νά μήν ἐπαναπαυτοῦμε ὅτι ἔφυγε ἐκεῖνος καί ἦρθε ἄλλος, ἄλλα νά βλέπουμε ἐάν καί μέ τόν ἄλλον ὑπάρχει κάποια ἀλλαγή, κάποια βελτίωση στήν παιδεία μας βεβαίως δέν ἦταν λύση σέ καμμία περίπτωση, καί οὔτε εἶναι, ἡ προτεινόμενη θρησκευτική... ποικιλομορφία διαφόρων θρησκευτικῶν πίστεων, πού εἶναι μακράν τῆς μόνης ἀλήθειας πού ἔχει ἡ ὀρθοδοξία μας. Διότι, ἡ ἀντίδραση τῶν μαθητῶν δέν ἦταν ὅτι βαριοῦνται τόν ἐκκλησιαστικό λόγο περί τῆς ὀρθοδόξου πίστεως μας, ἀλλά τόν λόγο πού δέν ἐναρμονίζεται μέ τήν ἀνθρωπινή κοινωνία τῶν νέων πού διέρχονται μέσα ἀπό συμπληγάδες βράχους, καί κατασυνθλίβονται ἀπό αὐτούς. Ἄς σταματήσουν λοιπόν νά ἀφήνουν οἱ θεολόγοι (κυρίως) τήν διδακτέα ὕλη τῶν θρησκευτικῶν γυμνή, χωρίς νά τήν ἐξοπλίζουν μέ τήν νεανική κοινωνική πορεία τῶν νέων μας, πορεία ζωῆς τῶν νέων μας πού διέρχονται συμπληγάδες βράχους, διότι κατά αὐτό τόν τρόπο θεολογοῦν ὡς παπαγάλοι, καί ὄχι ὡς ὀρθόδοξοι χριστιανοί. Ἡ στατιστική ἐπιστήμη τῶν ἀριθμῶν μέ ὅλα τά ἐκ αὐτῶν τῶν θλιβερῶν κοινωνικῶν παραμέτρων, καί οἱ ἐθνικές κοινωνιολογικές μελέτες, ἀλλά καί ἡ *δημοσιογραφική ἀνατριχίλα τῶν καθημερινῶν γεγονότων μέ θύματα τούς νέους μας μᾶς ἔχουν πιά συγκλονίσει (*καθημερινά τά περιστατικά, «μικρά», καί μεγάλα, πού φεύγει ἡ προστασία τοῦ Θεοῦ ἀπό ἐπάνω τους καί χάνουν καί αὐτή τήν ζωή καί την αἰώνια ), κρούει ἡ ἴδια ἡ ζωή πλέον πρό πολλοῦ τόν κώδωνα κινδύνου γιά ὁλόκληρη τήν ἀνθρωπότητα, καί ὀφείλουμε πλέον νά μήν ἀδρανήσουμε ἄλλο. Περαιτέρω ἀδράνεια ἐκ μέρους τῶν ἐκπαιδευτικῶν θαρρῶ θά λογισθῆ

4 ὡς ἐγκληματική ἀδιαφορία, καί ὡς ἐκ τούτου ἡ ὀργή τοῦ Θεοῦ θαρρῶ (ἐπίσης) ὅτι ἐπίκειται νά πέσει ὡς Δαμόκλειος Σπάθη στήν ἐξουσία ὅλων τῶν ἁρμοδίων πού δέν μερίμνησαν νά φέρουν τήν ὀρθή ἀγωγή στά παιδιά μας. Δράξατε παιδείας μήποτε ὀργισθεῖ ὁ Κύριος. Παλαιά Διαθήκη, Ψαλμός 2:12. --------------------- ΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΠΟΥ ΠΡΟΤΕΙΝΩ ΕΙΝΑΙ ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΓΑΝΩΤΗ. Ὁ Κωνσταντίνος Σταύρου Γανωτής γεννήθηκε στό Βόλο τό 1933, σπούδασε στή Φιλοσοφική Σχολή τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν. Διετέλεσε ἐπί διετία βοηθός στήν ἔδρα Βυζαντινῆς καί Νεοελληνικῆς Φιλολογίας τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν. Ὑπηρέτησε ὡς φιλόλογος σέ γυμνάσια τῆς Κύπρου, τῆς Εὔβοιας καί ὡς γυμνασιάρχης στά γυμνάσια Κερατσινίου καί Κολωνοῦ. Τό ἔτος 1983 μετά τήν κατάργηση τῆς διδασκαλίας τῶν ἀρχαίων ἑλληνικῶν στά γυμνάσια ἵδρυσε τά λεγόμενα "κρυφά σχολειά" σέ ἱερούς ναούς τοῦ Κολωνοῦ, ὅπου μέ τήν συνεργασία τῆς συζύγου του καί ἄλλων συναδέλφων διδάχτηκαν τά ἀρχαία ἑλληνικά μέ τρόπο καί ἐπιλογές κειμένων, πού ἀποτέλεσαν πρότυπο γιά τήν σύνταξη τῶν ἐγχειριδίων, μέ τά ὁποία ἐπανῆλθε ἡ διδασκαλία τῶν ἀρχαίων ἑλληνικῶν στά γυμνάσια.

5 Διετέλεσε συνεργάτης τῶν ραδιοφωνικῶν σταθμῶν τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος καί τῆς Πειραϊκῆς Ἐκκλησίας. Ὁμιλεῖ τακτικά σέ πνευματικές συγκεντρώσεις τῶν ἱερῶν ναῶν Ἁγίου Ἀνδρέου ὁδοῦ Λευκωσίας καί Ἁγίου Γεωργίου Κυψέλης καθώς καί σέ σχολές γονέων σέ διάφορους ἱερούς ναούς τῶν Ἀθηνῶν καί στήν ἐπαρχία. Ὡς μέλος τῆς ἐπιτροπῆς διδασκαλίας τῆς Ἐκκλησιαστικῆς γλώσσας συνέταξε ἀναλύσεις λειτουργικῶν κειμένων γιά διδασκαλία τῆς λειτουργικῆς γλώσσας. Εἶναι μέλος τῆς συνοδικῆς ἐπιτροπῆς πολιτιστικῆς ταυτότητας. Προσφάτως τιμήθηκε ἀπό τήν Ἱεράν Σύνοδον τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος μέ τό χρυσοῦν σταυρόν τοῦ Ἀποστόλου Παύλου γιά τό ἔργο του στήν ἑρμηνεία καί διδασκαλία τῆς λειτουργικῆς γλώσσας. Η ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΤΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: konstantinosganotis@gmail.com ΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΤΕΘΟΥΝ ΚΑΙ ΝΑ ΜΕΛΕΤΗΘΟΥΝ ΚΑΙ ΝΑ ΤΑ ΕΜΠΕΔΩΣΟΥΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ ΣΤΗ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑ ΠΡΩΤΟ: ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗΣ ΕΥΤΥΧΙΑΣ Στὴν Ἐκκλησιαστικὴ γλῶσσα λέμε καὶ τὰ θεωρητικὰ πρακτικά, γιατὶ δὲν ὑπάρχει σκέψη ἀκίνητη, ἀπὸ τότε ποὺ ἡ σοφία τοῦ Θεοῦ ἔγινε δημιουργική. Στὴν παράδοση τοῦ κόσμου θεωρητικὰ λέμε τὶς σκέψεις, ποὺ νιώθουν

6 αὐτάρκεια, γιατὶ ἀρκοῦνται νὰ θαυμάζουν τὸν ἑαυτό τους κι ὄχι νἀγαποῦν καὶ νὰ ὠφελοῦν τοὺς ἀνθρώπους. Τὸ πρῶτο οἰκοδομικὸ στοιχεῖο-θεμέλιο τῆς οἰκογένειας εἶναι ὁ Χριστός. Ἂν πεῖς πὼς εἶναι ἡ ἀγάπη τῶν συζύγων, ἀφίνεις ἀπ ἔξω τὸν Χριστό, χορηγὸ τῆς ἀγάπης, γιατὶ πᾶσα δόσις ἀγαθὴ καὶ πᾶν δώρημα τέλειον ἄνωθέν ἐστι καταβαῖνον... Ὅσοι ἔχουμε λίγη πεῖρα καὶ λίγη φώτιση Θεοῦ, βλέπουμε συχνὰ τὰ αἰσθήματα τῶν ἀνθρώπων καὶ τὰ πιὸ εὐγενικὰ νὰ μεταβάλλονται ὅπως ἡ πίστη τοῦ Πέτρου ποὺ ἔφτασε στὴν ἄρνηση. Ἂς σκεφτοῦμε ἀκόμα καὶ τοὺς ἀγγέλους τοῦ Θεοῦ, ποὺ ἔγιναν δαίμονες. Ἄρα ὅλα τὰ ἀγαθὰ εἶναι δῶρα θεϊκά. Συχνά, πολὺ συχνὰ οἱ νεόνυμφοι συγκλονίζονται τόσο πολὺ ἀπὸ τὰ σαρκικὰ στοιχεῖα τοῦ ἔρωτα, ὥστε νὰ τὰ θεωροῦν αὐθύπαρκτα καὶ τελείως ἄσχετα μὲ τὸ δημιουργὸ τοῦ κόσμου. Καὶ χάνουν ἢ ἀπωθοῦν τὴν εὐσέβειά τους, γιὰ νὰ τὰ χαροῦν περισσότερο. Τί ἔκπληξη ὅμως θὰ αἰσθανθοῦν, ὅταν φωτιστοῦν καὶ καταλάβουν ὅτι καὶ τὶς πιὸ ἀπίθανες σαρκικές, λειτουργικὲς λεπτομέρειες τὶς ἔχει πλάσει ὁ Θεός, ποὺ προνοεῖ νὰ εὐχαριστήσει τὸν ἄνθρωπο καὶ στὴ ψυχὴ καὶ στὶς αἰσθήσεις του. Ἔτσι μ αὐτὴ τὴν πρόνοια τοῦ Θεοῦ θὰ εὐτυχοῦν οἱ ἄνθρωποι μέσα στὴν οἰκογένεια καὶ μὲ τὴν εὐσέβειά τους καὶ μὲ τὶς εὐλογημένες ἀπολαύσεις τους, ποὺ εἶναι κι αὐτὲς εὐσέβεια, ὅταν βιώνονται μὲ εὐχαριστία. Ὁ/Ἡ σύζυγος μὲ τὴ φώτιση τοῦ Θεοῦ θὰ μαντεύσει ὅτι στὴν καρδιὰ τοῦ/τῆς συζύγου ὑπάρχει ἕνας θησαυρὸς καλοσύνης, ἁγιότητας καὶ θ ἀπευθύνεται σ αὐτὸ τὸ βάθος. Θὰ θεωρεῖ αὐτονόητη τὴν καλὴ θέληση τοῦ ἄλλου κι ἔτσι θὰ προκαλεῖ τὸ φιλότιμο. Δείχνω τὸν καλὸ ἑαυτό

7 μου, γιατὶ διαπιστώνω ὅτι ὁ ἄλλος τὸ θεωρεῖ αὐτονόητο καὶ δὲν θέλω νὰ τὸν διαψεύσω. Πρέπει νὰ πειστοῦμε ὅτι τὸ κακὸ δὲν ὑπάρχει ὡς πραγματικότητα, γιατὶ δὲν τὸ δημιούργησε ὁ Θεός εἶναι μιὰ προσποίηση τοῦ ἀνθρώπου, ἕνα θέατρο, ποὺ τὸ πιστεύει ὁ ἴδιος ὡς πραγματικὸ καὶ γι αὐτὸ τὸ παίζει λάθος. Τὰ πάθη ποὺ κυριεύουν τὸ σῶμα φαίνονται σὰν πραγματικότητα αὐθύπαρκτη ἀλλὰ ἀποτελοῦν ἀποτέλεσμα τῆς ἀπομάκρυνσης ἀπ τὸν Θεό. Καὶ στὰ πνευματικὰ πάθη συμβαίνει τὸ ἴδιο (ἐγωϊσμός, κατάκριση κλπ). Τὸ σταθερὸ καὶ αἰώνιο κι ἐδῶ εἶναι ὁ Θεός, καὶ ὁ ἑαυτός μας αὐταπατᾶται καὶ ἡ δημιουργία διαστρέφεται, ἐπειδὴ παρατείνεται ἡ ἀποστασία μας ἀπ τὸν Θεό. Λατρεύουμε ὡς Θεὸ τὸν ἑαυτό μας καὶ ἀναζητοῦμε ψυχὴ καὶ σῶμα ἕναν ἄλλο Θεό, καὶ σὰν τέτοιος ἔρχεται ὁ δαίμονας καὶ μᾶς κυριεύει. Ὁ δαίμονας κι αὐτὸς εἶναι ὑπὸ κατάργηση ἀλλὰ διεκδικεῖ νὰ θεωρεῖται πραγματικότητα, ἐνῷ δὲν εἶναι. Ἔτσι λοιπὸν ἕνα πρακτικὸ μυστικὸ τῆς συζυγικῆς εὐτυχίας βασικὸ καὶ κρίσιμο εἶναι ἡ αύτονόητη πίστη ὅτι ὁ ἄλλος εἶναι καλός ἀκόμα κι ὅταν φέρνεται ὡς κακός, ἐμεῖς βλέπουμε τὸν κρυμμένον καὶ πραγματικὸν καλὸν ἄνθρωπο μέσα στὸ σύντροφό μας. Αὐτὸ πρὶν νὰ γίνει καὶ κατόρθωμα εἶναι δωρεὰ τοῦ Θεοῦ. Δὲν μπορεῖ νὰ γίνει τίποτε καλὸ στὴν ζωή μας, ἂν δὲν δοθεῖ σὰν δῶρο ἀπ τὸν Θεό. Ἀποτέλεσμα καὶ καρπὸς αὐτῆς τῆς προκοπῆς τοῦ ζευγαριοῦ εἶναι ἡ ἀπόφαση τῆς θεληματικῆς ἀλληλοϋποδούλωσης τοῦ ἑνὸς στὸν ἄλλον. Ὁ ἕνας χαρίζει τὴν ἐλευθερία του στὸν ἄλλον. Καὶ τὸ κάνει εὐχάριστα,

8 ἐφόσον ζητάει μ αὐτὸ νὰ μιμηθεῖ τὸν τρόπο ποὺ λατρεύει τὸν Θεό. Γι αὐτὸ λέμε λατρεύω τὸν/τὴν σύζυγό μου. Βέβαια ἡ κάθε ἀρετὴ σ αὐτὸν τὸν κόσμο ἔχει καὶ τὴν κίβδηλοποίησή της. Ὑπάρχουν πολλοὶ ποὺ αἰχμαλωτίζονται ἀπὸ τὴν καλλονὴ τοῦ σώματος ἢ τὴν φυσιογνωμία τοῦ ἄλλου καὶ τότε ἡ σχέση γίνεται πάθος. Τέτοια πάθη εἶναι οἱ μεγάλοι ἔρωτες τῆς αἰσθηματικῆς λογοτεχνίας μὲ τὴν τραγικὴ συχνὰ ἀπόληξή τους. Ἔρχονται ὧρες ὅμως μέσα στὴν ῥουτίνα τῆς οἰκογενειακῆς ζωῆς, ποὺ μᾶς βρίσκει ὁ πειρασμὸς ἀπροετοίμαστους καὶ πικραίνεται ὁ ἕνας ἀπὸ τὸν ἄλλον καὶ ἡ πίκρα αὐτή, ὅταν παρατείνεται, κλονίζει τὴν σχέση τῶν συζύγων καὶ κινδυνεύει ἡ οἰκογένεια ὅπως τὸ πλοῖο στὴ φουρτούνα. Τότε ὁ καθένας ἀπὸ τοὺς δύο σχηματίζει τὴν χειρότερη εἰκόνα γιὰ τὰ βαθύτερα αἰσθήματα τοῦ ἄλλου. Καὶ ὅμως ἀρκεῖ συχνὰ μιὰ γλυκιὰ ἢ ἔστω ὄχι ψυχρὴ κουβέντα, ἀκόμη κι ὅταν λέγεται ὑποκριτικά, γιὰ ν ἀλλάξει τὸ ψυχολογικὸ κλῖμα καὶ νὰ σβήσει ὁ θυμός. Γιατὶ ὅπως εἴπαμε τὸ κακὸ εἶναι ἕνα θέατρο, ἐνῷ τὸ καλὸ εἶναι ἡ αὐτονόητη αὐθεντικὴ ζωή. Κάποτε μάλιστα ὅταν μέσα στὴν ἠλεκτρισμένη ἀτμόσφαιρα τοῦ θυμοῦ συμβεῖ κάτι πολὺ δυσάρεστο ἀπροσδόκητα ἢ πολὺ εὐχάριστο, τότε ἡ ἀτμόσφαιρα ἀλλάζει αὐτόματα καὶ οἱ σύζυγοι ξεχνοῦν γιατί ἦταν ὣς ἐκείνη τὴν ὥρα μαλωμένοι. Στὴ Νάξο διηγοῦνται ἕνα περιστατικὸ μὲ δυὸ Ναξιῶτες ποὺ ἦταν ἄσπονδοι ἐχθροὶ καὶ δὲν μιλοῦνταν. Κάποια μέρα ἔτυχε νὰ βγαίνουν ἀπ τὸ χωριὸ σύγχρονα, καὶ πήγαιναν 20-30 βήματα ὁ ἕνας πίσω ἀπ τὸν ἄλλον. Ἔπιασε ὅμως ξαφνικὰ μιὰ δυνατὴ βροχὴ κι ἀναγκάστηκαν νὰ καταφύγουν καὶ οἱ δύο μαζὶ σὲ μιὰ χωματοσπηλιά. Ὅταν τελείωσε ἡ βροχὴ βγῆκαν καὶ οἱ δύο

9 ἀμίλητοι, γιὰ νὰ συνεχίσουν τὸν δρόμο τους ὁ ἕνας μπροστὰ κι ὁ ἄλλος πίσω. Δὲν εἶχαν κάνει ὅμως πέντε-ἕξι βήματα καὶ ἡ σπηλιὰ κατέρρευσε καὶ ἂν τοὺς εἶχε προλάβει πρὶν μισὸ λεπτὸ θὰ τοὺς ἔθαβε καὶ τοὺς δυό. Ὅταν εἶδαν τὸ γεγονὸς κοιτάχτηκαν στὰ μάτια κι ἔδωσαν τὰ χέρια. Ὕστερα συνέχισαν τὸν δρόμο τους μαζὶ σὰν δύο καλοὶ φίλοι. Ἐκεῖνο ποὺ συντηρεῖ περισσότερο τὴν καλὴ ἐκτίμηση μεταξὺ τῶν συζύγων εἶναι ἡ μνήμη τῶν θυσιῶν, ποὺ κάνει ὁ ἕνας γιὰ τὸν ἄλλον ἢ γιὰ τὰ παιδιὰ καὶ τοὺς ἄλλους οἰκείους. Ὁ σύζυγος δεσμεύεται ἀπὸ τοὺς πόνους καὶ τὰ βάσανα τῆς συζύγου του γιὰ τὰ παιδιὰ ἢ γιὰ τὸν ἴδιο ἢ γιὰ τοὺς δικούς του ( παράδειγμα : Ἐγὼ σὲ γέννησα ). Ἡ θυσία, ἡ ὁποιαδήποτε θυσία, εἶναι δυνατὴ καὶ σπάνια ἀρετὴ καὶ ἔχει πάνω της ἀποτυπωμένη τὴν χάρη τοῦ Θεοῦ. Γι αὐτὸ ὅταν θέλουμε νὰ σώσουμε τὴν σχέση μας καὶ τὴν οἰκογένειά μας καὶ μᾶς φαίνεται δύσκολο, τότε μᾶς σῴζει μιὰ θυσία καὶ ἔξω ἀκόμα ἀπ τὴν οἰκογένεια μιὰ φιλανθρωπία λ.χ. ἢ καὶ μιὰ νηστεία. Ὁ Θεὸς ἐπεμβαίνει πολὺ θαυματουργικὰ σὲ τέτοιες καταστάσεις καὶ μὲ τέτοιες μεθοδεύσεις. Ἡ οἰκογένεια ὡς ὀργανωμένη ἀγαπητικὴ κοινότητα δημιουργεῖ τρόπους ζωῆς, ὅπως εἶναι τὸ κοινὸ τραπέζι, τὸ κοινὸ κρεβάτι, ἡ κοινὴ προσευχὴ καὶ ἄλλοι οἰκογενειακοὶ θεσμοὶ ( λ.χ. ἡ τακτικὴ ἑλεημοσύνη, ὁ κοινὸς ἐκκλησιασμός, τὸ ζύμωμα τοῦ προσφόρου, οἱ ἐπισκέψεις καὶ τὰ δῶρα στοὺς συγγενεῖς ). Αὐτὰ ἀναγκάζουν τὸ ζευγάρι νὰ συνεργάζεται κι ἔτσι νὰ σπάει τὶς βουβὲς καὶ μοχθηρὲς γκρίνιες, ποὺ ἔρχονται καὶ πέφτουν σὰν μολυσματικὲς ἀρρώστιες στὶς οἰκογένειες.

10 Κάτι ποὺ σὲ παλιότερες ἐποχὲς λειτουργοῦσε αὐτόματα καὶ δὲν ἔφερνε προβλήματα στὶς οἰκογένειες εἶναι ἡ φυσικὴ σχέση τῶν συζύγων. Δηλαδὴ ὁ ἄντρας εἶχε τὴν ἀδρή, ἀρρενωπὴ φυσιογνωμία του καὶ ἡ γυναῖκα ἦταν πιὸ ταπεινή, πιὸ ὑπομονετική, πιὸ γυναικεία φυσιογνωμία. Ἦταν βέβαια καὶ ἐποχές, ποὺ ἡ μυϊκὴ δύναμη τοῦ ἄνδρα ἦταν ἀπαραίτητη γιὰ τὴν ἐπιβίωση μέσα στὴν ἀγροτικὴ κοινωνία, ἀλλὰ ὁπωσδήποτε οἱ ἄντρες ἔκαναν καὶ κατάχρηση αὐτῆς τῆς ὑπεροχῆς τους. Ἡ γυναῖκα ἀπὸ τὴν ἄλλη μεριὰ συχνὰ ἔνιωθε ἀδικημένη, ταπεινωμένη, ἀλλὰ ὡς γυναῖκα μὲ τὶς ψυχολογικὲς καὶ βιολογικὲς ἀκόμα παραμέτρους ἔνιωθε πιὸ ἱκανοποιημένη ἀπ ὅσο νιώθει ἡ σύγχρονη γυναῖκα, ποὺ στερεῖται τὴν ἀρρενωπὴ καὶ δυναμικὴ φυσιογνωμία τοῦ ἄντρα, ποὺ συχνὰ εἶναι ἕνας ἀνούσιος ἀστός. Παλιότερα ὅταν ἄκουγε ἡ νύφη στὸν Ἀπόστολο τοῦ γάμου τὸ ἡ δὲ γυνὴ ἵνα φοβῆται τὸν ἄνδρα, δὲν ἔνιωθε μειωμένη καὶ καταπιεσμένη. Ἴσα ἴσα τὴν κυρίευε τὸ ῥῖγος γιὰ τὴν ἑπόμενη ὥρα, ποὺ θὰ ἔνιωθε ἀσφαλισμένη μέσα στὴν ἀγκαλιά του καὶ ἱκανοποιημένη, ποὺ θὰ συγκλόνιζε αὐτὸν τὸν γίγαντα. Ὕστερα ἦρθαν τὰ κηρύγματα τοῦ διαφωτισμοῦ καὶ ξεσήκωσαν τὰ μυαλὰ τῶν γυναικῶν καὶ εἶπαν πὼς εἶναι ἴσες μὲ τοὺς ἄνδρες καὶ τὸ ἴσες τὸ καταλάβαν ὡς ὅμοιες καὶ ἴδιες κι ἀπὸ τότε δὲν βρίσκουν ἄνδρες ἀληθινούς. Καὶ ἀναγκάζονται ἄλλες νὰ τοὺς νταντεύουν σὰν μωρὰ παιδιὰ κι ἄλλες νὰ φέρνονται ἀντρικά, γιὰ νὰ ἀποδεἰξουν ὅτι εἶναι ὅμοιες. Κι αὐτὰ ὅλα ἔγιναν ἔτσι, γιατὶ μὲ τὴν εὐθύγραμμη βαρβαρότητα τοῦ διαφωτισμοῦ ξεχάσαμε ὅτι ὁ Χριστιανισμὸς κατάργησε τὴν ἀξιοκρατία. Ἄξιος εἶναι

11 μόνο ὁ Θεὸς κι ἀκτινοβολεῖ τὴν ἀξία του στὰ παιδιά του ἐξ ἴσου δίνοντας στὸ κάθε πλάσμα τὴν φυσιογνωμία του. Κι ἐμεῖς εὐχαριστημένοι μὲ ὅποιες δωρεὲς μᾶς ἔδωσε ὁ Θεὸς κάνουμε τὸ θέλημά του μὲ τὸν τρόπο, ποὺ μᾶς ἔδωσε. Ἔτσι ὅταν βλέπει ἡ Χριστιανὴ γυναῖκα τὸν ἄντρα της ν ἀσκεῖ μιὰ ἰσχυρὴ ἐπιρροή, λέει μέσα της ὅτι αὐτὸν τὸν ῥόλο τοῦ ἔδωσε ὁ Θεὸς καὶ τὸν παίζει κατὰ χρέος, ἐνῷ στὴν οὐσία εἶναι κι αὐτὸς μιὰ εἰκόνα τοῦ Θεοῦ ὅπως εἶναι καὶ ἡ ἴδια. Ἕνα σοβαρὸ πρόβλημα, ποὺ ἀντιμετωπίζουν οἱ οἰκογένειες καὶ εἶναι τελείως πρακτικὸ πρόβλημα, εἶναι ἡ ἀδυναμία τῶν ἀνδρῶν κυρίως ν ἀποκολληθοῦν ἀπὸ τὴν πατρική τους οἰκογένεια. Αὐτὸ εἶναι ἀποτέλεσμα συνδυασμοῦ δειλίας γενικὰ μπροστὰ στὰ προβλήματα τῆς ζωῆς καὶ ἀρρωστημένης προσκόλλησης τῆς οἰκογένειας καὶ κυρίως τῆς μάννας μὲ τὸ παιδί της. Τὸ ὅτι εἶναι σοβαρὸ φαίνεται κυρίως απὸ τὶς πρῶτες κιόλας ὧρες τῆς δημιουργίας, ὅταν ἔπλασε ὁ Θεὸς τὴν γυναῖκα καὶ πρὶν νὰ ὑπάρχουν ἀκόμα γονεῖς καὶ παιδιὰ εἶπε ὁ Δημιουργὸς γιὰ τὸ γάμο : Τὸ μυστήριο τοῦτο μέγα ἐστί. Ἕνεκα τούτου καταλείψει ἄνθρωπος τὸν πατέρα αὐτοῦ καὶ τὴν μητέρα καὶ προσκολληθήσεται πρὸς τὴν γυναῖκα αὐτοῦ καὶ ἔσονται οἱ δύο εἰς σάρκα μίαν. Ἔβλεπε δηλαδὴ ὁ Θεὸς ὅτι στὸ γάμο ἐπικρέμαται ἡ ἀπειλὴ νὰ παντρεύεται κανεὶς μὲ μισὴ ψυχὴ καὶ ἡ ἄλλη μισὴ τοῦ ἄντρα νὰ εἶναι προσκολλημένη πρὸς τὴ μαμὰ του σὰν νὰ εἶναι ἀκόμα νήπιο. Αὐτὸ εἶναι ἡ ἀνωριμότητα, ποὺ βασανίζει πολλὰ ζευγάρια καὶ καταστρέφει τὴν εὐτυχία μέσα στὴν οἰκογένεια. Ὑπάρχουν ἄνθρωποι ἄντρες ἢ γυναῖκες, ποὺ δὲν μποροῦν νἀ γαπήσουν τὸν σύντροφό

12 τους γιατὶ ἡ καρδιά τους ἔμεινε μικρὴ, ὅπως ὅταν ἦταν παιδιὰ στὰ σπίτια τους, καὶ δὲν μπορεῖ νἀγαπήσει καὶ νὰ ὠφελήσει τὸ ἄλλο πρόσωπο. Τὸ τί πρέπει νὰ κάνει ὁ/ἡ σύζυγος ὅταν συνειδητοποιήσει ὅτι κατέχεται ἀπ αὐτὴ τὴν ἀνεπάρκεια, ποὺ στὴν ἔξαρσή της φτάνει στὰ ὅρια τῆς διαστροφῆς, αὐτὸ δὲν θὰ τοῦ τὸ πεῖ ἡ ψυχολογία. Ἡ ψυχολογία θα τὸν βοηθήσει ἴσως νὰ τὸ συνειδητοποιήσει. Ἀπὸ κεῖ καὶ πέρα ἡ καλὴ ἀλλοίωση τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἔργο τοῦ Θεοῦ. Γι αὐτὸ ὁ γάμος εἶναι μυστήριο, γιατὶ ἡ ἐπιτυχία του εἶναι μυστήριο κι αὐτή, δηλαδὴ ἐξαρτᾶται ἀπὸ δυνάμεις πάνω ἀπὸ τὶς φυσικές, ἀπὸ τὴν δύναμη καὶ τὴν δωρεὰ τοῦ Θεοῦ. Καὶ ὅταν ὅμως ἀκόμα ξεπεράσει τὸ ζευγάρι τὰ ἐσωτερικά του προβλήματα, ἀκόμα καὶ ὅταν πετύχει ἄριστα ὁ συνδυασμὸς τῶν δύο προσώπων εἰς σάρκα μίαν, ἡ οἰκογένεια δὲν θὰ ἔχει βρεῖ τὴν ὁλοκλήρωσή της, ἂν δὲν συνδυαστεῖ μὲ τὴ σύνολη κοινωνία. Ἂν δὲν τὸ κατορθώσει αὐτό, θὰ εἶναι μιὰ ἐνδοστρεφὴς οἰκογένεια, ποὺ δὲν θὰ ἀργήσει καὶ πολὺ νὰ αἰσθανθεῖ μιὰν ἀβάσταχτη μοναξιά. Ἡ οἰκογένεια πρέπει νὰ γίνεται ἕνας εὐεργέτης τῆς κοινωνίας μὲ τὸ νὰ χαίρει μετὰ χαιρόντων καὶ νὰ κλαίει μετὰ κλαιόντων. Ἔτσι θὰ δοθεῖ ἡ ἱκανότητα νὰ θαυμάζει ὁ ἕνας τὴν ἀρετὴ τοῦ ἄλλου καὶ αὐτὸς ὁ συναγωνισμὸς ἀρετῆς θὰ ἀποκαλύψει τὸ μυστικὸ βάθος τῆς ψυχῆς στὰ μάτια τοῦ ἄλλου. Οἱ σύζυγοι θὰ ἀναγνωρίσουν σωστὰ ὁ ἕνας τὸν ἄλλον καὶ στὶς μεταξύ τους σχέσεις καὶ στὶς σχέσεις τους μὲ τὴν κοινωνία. Πρακτικὰ αὐτὴ ἡ ἔξοδος τῆς οἰκογένειας πρὸς τὴν κοινωνία γίνεται πολὺ συχνὰ μὲ τὴν φιλανθρωπία. Εἶναι ἀλληλένδετη ἡ ἀγάπη τοῦ ζευγαριοῦ μὲ τὴν φιλανθρωπία.

13 Πάντως ὅσο κι ἂν ἀναγνωριστοῦν τὰ δύο πρόσωπα μεταξύ τους, οἱ σύζυγοι πάντοτε θὰ ἀποτελοῦν ὁ καθένας ἕνα μυστήριο γιὰ τὸν ἄλλον. Τὸ ἀνθρώπινο πρόσωπο μοιάζει μὲ τὸν Θεό, γιατὶ ἔχει τὸ βάθος τοῦ ἐγώ του ἀπρόσιτο γιὰ τὸν ἄλλον. Μπορεῖς νὰ ἀγαπᾷς τὸν ἄνθρωπό σου, νὰ κατανοεῖς τὴν συμπεριφορά του, ἀλλὰ τὸ βάθος τοῦ προσώπου του δὲν θὰ τὸ γνωρίσεις τελείως ποτέ, γιατὶ ἐκεῖ ἐδράζεται ὁ ἴδιος ὁ Θεός. Θὰ τὸν ἀγαπᾷς μόνο καὶ θὰ τὸν προσκυνᾷς τὸ Θεὸ μέσα στὸ βάθος τῆς ψυχῆς τοῦ ἄλλου. Ἀπ αὐτὸ τὸ σεβασμὸ στὸ ἀπλησίαστο βάθος τοῦ ἄλλου προσώπου πηγάζει καὶ ὁ σεβασμὸς στὴν ἐλευθερία του. Ὅσο ἀλληλένδετοι καὶ ἐξαρτημένοι κι ἂν εἶναι οἱ σύζυγοι μεταξύ τους παραμένουν ἐλεύθερα πρόσωπα κι ὁ καθένας περιμένει πάντοτε τὴν ἔκλπηξη τῆς ἀπόφασης καὶ τῆς ἐπιλογῆς τοῦ ἄλλου. Αὐτὸ βέβαια κάνει τὸν ἕνα νὰ αἰσθάνεται τὸν κίνδυνο, ποὺ μπορεῖ νὰ δημιουργήσει ὁ ἄλλος στὴ σχέση τους, ἀλλὰ γι αὐτὸ βάζουν τὴν σχέση τους κάτω ἀπὸ τὴν εὐλογία τοῦ Θεοῦ. Αὐτὴ ἡ ἐνδοστρέφεια τοῦ ἑνὸς προσώπου παρατηρεῖται καὶ ἀνάμεσα στὸ γονιὸ καὶ τὸ παιδί. Συχνὰ ὁ πατέρας ἢ ἡ μάννα ἐπικοινωνοῦν μὲ τὸ παιδὶ ἢ τὰ παιδιά, σὰν νὰ εἶναι ἄσχετος ὁ ἄλλος γονιός. Ἔτσι χτίζονται οἱ ἐξαρτήσεις, ποὺ ἀργότερα βασανίζουν τὶς οἰκογένειες τῶν παιδιῶν. Ὁ κάθε γονιὸς πρέπει νὰ βλέπει στὰ πρόσωπα τῶν παιδιῶν του τὸ πρόσωπο τοῦ/τῆς συζύγου του. Αὐτὴ εἶναι ἡ φυσιολογικὴ οἰκογενειακὴ σχέση. Ἀκόμα καὶ τὸ ψυχρὸ οἰκογενειακὸ δίκαιο δὲν χαρακτηρίζει τοὺς δύο συζύγους σὰν σχετιζόμενα πρόσωπα ἢ σὰν συγγενεῖς ἀλλὰ σὰν ἕ ν α πρόσωπο. Καὶ ἀπέναντι στὰ παιδιὰ πρέπει ὁ γονιὸς νὰ στέκεται μὲ σεβασμὸ στὴν ἐλευθερία τους, στὴν

14 ἀναγνώριση τοῦ ἀπλησίαστου βάθους τῆς προσωπικότητάς τους ὅσο κι ἂν εἶναι ἀνώριμη ἀκόμα. Αὐτὸ ἐπιβάλλεται, γιατὶ αὐτὸ εἶναι ἡ ἀλήθεια. Πρέπει ἡ οἰκογένεια ν ἀποτελεῖ ἕνα μυστήριο σεβαστὸ ἀπ ὅλα τὰ μέλη της καὶ γι αὐτὸ εἶναι ἀπαραίτητη μιὰ τελετουργικὴ ὀργάνωση τῆς οἰκογενειακῆς ζωῆς, δηλαδὴ τὸ κοινὸ τραπέζι μὲ τὴν παρουσία ὅλων, τὸ ἀναμμένο καντήλι, ὁ κοινὸς ἐκκλησιασμός, ὁ διάκοσμος τοῦ σπιτιοῦ, ποὺ δίνει ἑορταστικὸ χρῶμα στὶς γιορτὲς, κι ἄλλα τέτοια. Πολλοὶ γονεῖς στὴν ἐποχή μας ἔχουν παράπονο ἀπὸ τὰ παιδιά τους, γιατὶ δὲν τοὺς σέβονται, δὲν τοὺς ἐκτιμοῦν καὶ αὐθαδειάζουν. Καὶ ψάχνονται οἱ γονεῖς, γιὰ νὰ ἰδοῦν τί ἔκαναν λάθος γιὰ νὰ τοὺς ὑποτιμοῦν ἔτσι τὰ παιδιά τους. Τὰ παιδιὰ ὅμως μᾶς κρίνουν ὄχι τόσο σὰν ἄτομα ἀλλὰ σὰν κοινωνία. Ἡ κοινωνία πράγματι βασανίζει τὰ παιδιὰ καὶ τὰ σαρκάζει. Τὰ βασανίζει γιατὶ ἀπ τὸ ἕνα μέρος τὰ ἐρεθίζει μὲ τὰ θεάματά της καὶ τὶς θεωρίες της κι ἀπὸ τ ἄλλο τὰ κατακρίνει, ὅταν αὐτὴ ἡ ἀγωγή ποὺ τοὺς δίνει, ἐκφράζεται στὴ συμπεριφορά τους. Θὰ ἔπρεπε βέβαια νὰ ξεχωρίζει τὸ παιδὶ τοὺς γονεῖς του, ἂν δὲν ἔχει συγκεκριμένα παράπονα γιὰ τὴν συμπεριφορά τους. Παρασύρεται ὅμως ἀπὸ τὸ γενικὸ κλῖμα τῆς ἀπομυθοποίησης τῶν οἰκογενειακῶν ἀρετῶν. Ὅταν βλέπει καὶ τοὺς γονεῖς του νἀναπαύονται μέσα στὶς τέρψεις καὶ τὶς ἀνέσεις ποὺ προσφέρει ἡ ἀστικὴ ζωὴ καὶ νὰ μὴν ἀντιδροῦν σ αὐτές, τότε περιλαμβάνει καὶ τοὺς γονεῖς του μέσα στὴ σύγχρονη κοινωνία, ποὺ τὸ παιδὶ τὴν ὑποτιμᾷ. Ὥστε στὴν σύγχρονη κοινωνία μπορεῖ κανεὶς νὰ κερδίσει τὴν ἐκτίμηση καὶ τὸν σεβασμὸ τῶν παιδιῶν του, ὅταν γίνει ἐπαναστάτης κι ἐργάζεται συνειδητὰ γιὰ τὴν διόρθωση τῆς σημερινῆς κοινωνίας.

15 Μιὰ ἐπανάσταση πολὺ αἰσθητὴ στὴν ἐξαχρειωμένη καὶ παραλυμένη κοινωνία μας εἶναι ἡ πολυτεκνία. Τὰ σύγχρονα ζευγάρια χωρὶς τὴν ἐκκλησιαστικὴ ζωὴ πολὺ λογικὰ καταλήγουν στὸ συμπέρασμα ὅτι εἶναι ἀδύνατο νὰ συντηρήσουν μιὰ πολύτεκνη οἰκογένεια. Ὁ διαφωτισμὸς ὡς βιοθεωρία ἔπεισε τὸν κόσμο νὰ ἀντιμετωπίζει τὰ προβλήματα μὲ τὴ λογική. Ἡ λογικὴ ὅμως δὲν μπορεῖ νὰ ἐξηγήσει τὰ θαύματα οὔτε νὰ διακρίνει τὴν παρουσία τοῦ Θεοῦ μέσα στὴ ζωὴ τῶν ἀνθρώπων. Καὶ αὐτὴ ἡ λογικὴ θεώρηση τῶν πραγμάτων ἔχει γίνει πιὰ τὸ κατεστημένο. Γι αὐτὸ οἱ πολύτεκνοι εἶναι σύγχρονοι ἥρωες στὸν πόλεμο κατὰ τοῦ κατεστημένου. Καὶ τὰ παιδιὰ ἀναγνωρίζουν αὐτὸν τὸν ἡρωϊσμὸ τῶν πολύτεκνων γονιῶν τους. Ἡ ὁλιγότεκνη οἰκογένεια ἀναγκαστικὰ ὑπερπροστατεύει τὰ λίγα τέκνα ( ἢ τὸ τέκνο ) της καὶ ἀφανίζει τὴ φιλοτιμία του καὶ τὸ ζῆλο νὰ παλέψει γιὰ τὴ ζωή του. Ἔτσι ἀναγκάζεται νὰ τὸ συντηρεῖ μέχρι τὰ γεράματά του. Καὶ μ αὐτὸν τὸν τρόπο καὶ γι αὐτὴ τὴν αἰτία ἀποδεκατίζεται ἀπὸ μόνη της ἡ κοινωνία. Ἂς συμβουλεύουμε λοιπὸν κι ἂς ἐνθαρρύνουμε τὶς καινούργιες οἰκογένειες νὰ γίνουν πολύτεκνες, γιὰ νὰ κουραστοῦν λιγότερο καὶ νὰ τὰ χαροῦν περισσότερο τὰ παιδιά τους. Καὶ κυρίως γιὰ νὰ μὴν γίνουν πλούσιοι, γιατὶ οἱ πλούσιοι στεροῦνται τὴ γεύση τῆς ἀληθινῆς ζωῆς. Εἶναι ὁλοφάνερο ὅτι τὸ ἀγώνισμα τῆς πολυτεκνίας ἀντιμετωπίζει μιὰ οἰκογένεια μόνο μὲ τὴν πίστη και τὴν στενὴ σχέση μὲ τὴν Ἐκκλησία. Αὐτὸ εἶναι τὸ μεγάλο μυστικὸ τῆς οἰκογενειακῆς εὐτυχίας. Νὰ δοῦμε ἂν θὰ τὸ μυηθοῦν οἱ καινούργιες οἰκογένειες γιὰ νἄχομε αὔριο ἕνα καλύτερο κόσμο.

16 Βέβαια καὶ ἄλλα πολλὰ πρακτικὰ μυστικὰ ὑπάρχουν γιὰ τῆν ἐπιτυχημένη οἰκογένεια καὶ αὐτὰ ἐπιστρατεύονται ἀπὸ τοὺς γονεῖς καὶ τὰ ἄλλα μέλη τῆς οἰκογένειας, ὅποτε τὰ χρειάζονται, μὲ τὴ φώτιση τοῦ Θεοῦ, ὅταν οἱ καρδιὲς εἶναι καθαρὲς καὶ στολισμένες μὲ τὴν ταπείνωση. Ὅταν ὁ καθένας αἰσθάνεται ὅτι ὁ Θεὸς τὸν ἀγαπᾷ καὶ τὸν τιμᾷ, τότε ὑπομένει εὔκολα κάθε ὑποτίμηση, κάθε ἀδικία, κάθε ἀντιξοότητα. Κωνσταντῖνος Γανωτὴς ΔΕΥΤΕΡΟ: ΟΙ ΕΧΘΡΟΙ ΤΟΥ ΖΕΥΓΑΡΙΟΥ Ἡ πιὸ τρυφερὴ καὶ εὐαίσθητη σχέση στὴ ζωὴ εἶναι ἡ σχέση τοῦ ζευγαριοῦ. Κι αὐτὴ ἡ σχέση ἔχει ἕνα στόχο, ποὺ μπορεῖ κανεὶς νὰ τὸν πεῖ καὶ προορισμό ὁ προορισμός του εἶναι νὰ γίνουν ἕνα σῶμα μὲ δύο πρόσωπα, δηλαδὴ νὰ πραγματώσουν τὴν τέλεια ψυχικὴ καὶ σωματικὴ ὀντότητα ἀσυγχύτως καὶ ἀδιαιρέτως, ὅπως λέμε γιὰ τὰ τρία πρόσωπα-ὑποστάσεις τῆς Ἁγίας Τριάδος. Καὶ ὅσο τρυφερή, μεγαλειώδης, κεφαλαιώδους σημασίας γιὰ τὴν πραγμάτωση τοῦ προορισμοῦ καὶ γιὰ τὴν εὐτυχία τοῦ ἀνθρώπου εἶναι αὐτὴ ἡ σχέση, τόσο εὐαίσθητη εἶναι σὲ ἐξωτερικοὺς ἀλλὰ καὶ σὲ ἐσωτερικοὺς πειρασμούς. Βλέπομε ἄλλωστε πόσες ἀποτυχημένες ἀπόπειρες κάνουν οἱ νέοι, γιὰ νὰ πετύχουν μιὰ καλὴ σχέση, πόσο

17 βασανίζονται καὶ πληγώνονται συχνὰ ἀπὸ τὶς ἀποτυχίες καὶ διαψεύσεις καὶ ἡ σχέση κινδυνεύει νὰ διαφθαρεῖ καὶ διαλύεται πολὺ συχνά. Ὅλες αὐτὲς τὶς δυσκολίες, ἐμπόδια, ἀντιπάλους τοῦ ζευγαριοῦ στὴν πραγμάτωση τοῦ προορισμοῦ του ἂς τὰ ὀνομάσουμε ἐχθροὺς τοῦ ζευγαριοῦ καὶ πρῶτα ἂς τοὺς ἐπισημάνουμε αὐτοὺς τοὺς ἐχθροὺς. Ὁ πρῶτος ἐχθρὸς τοῦ ζευγαριοῦ εἶναι ἡ ἴδια ἠ σφοδρότητα τοῦ συναισθήματος, ποὺ τοὺς κυριεύει. Αὐτὴ ἡ σφοδρότητα τοὺς κάνει τολμηροὺς καὶ συχνὰ καυχῶνται γι αὐτό. Στὴν πράξη ὅμως αὐτὴ ἡ σφοδρότητα ἀποδεικνύεται συνήθως σεξουαλικὴ καὶ αὐτὸ ξεστολίζει τὸν ἔρωτα ἀπὸ τὰ ψυχολογικὰ καὶ ἠθικά του στολίδια καὶ τὸν κατεβάζει στοὺς τρόπους τῆς πορνείας. Τὸ μεγαλεῖο τοῦ ἔρωτα ἀντιμάχεται τὴν πορνεία. Ἡ προσπάθεια καὶ ἡ ἐπιτυχία τοῦ ζευγαριοῦ νὰ ἐλέγξει τὶς ἔντονες ἐπιθυμίες εἶναι ἠ δόξα καὶ ἡ ἀλληλοεκτίμησή τους. Ἡ ἀνεξέλεγκτη ἐρωτικὴ ὁρμὴ πρὶν ἀπὸ τὸ γάμο κυρίως ἀλλὰ καὶ μετὰ τὸ γάμο ἀποτελεῖ ἔνδειξη τοὐλάχιστον τῆς πορνικῆς ἐμπειρίας τῶν νέων πρὶν νὰ γνωριστοῦν. Ἔτσι ὁ ἀγῶνας νὰ συντηρήσουν οἱ δύο νέοι τὸ ὑψηλὸ ἐπίπεδο τῆς σχέσης τους τοὺς γεμίζει ἀξιοπρέπεια καὶ βαθαίνει τὸν ἔρωτά τους. Ὁ ἄλλος ἐχθρὸς τοῦ ζευγαριοῦ μπορεῖ νὰ εἶναι οἱ συγγενεῖς τους, κυρίως οἱ γονεῖς. Μπορεῖ νὰ φέρνουν ἐμπόδια στὴ σχέση τοῦ ζευγαριοῦ, ἐπειδὴ φοβοῦνται γιὰ τὴν ἀνωριμότητά τους, ποὺ δὲν βοηθάει στὴ σωστὴ ἐπιλογή. Οἱ γονεῖς συνήθως λογαριάζουν τὴ σχέση τῶν παιδιῶν τους μὲ κριτήρια οἰκονομικὰ καὶ ἐπαγγελματικά.

18 Δὲν μποροῦν ἢ καὶ δὲν θέλουν νὰ ἐκτιμήσουν τὴ δυναμικὴ τοῦ ἔρωτα, ἐπειδὴ πολὺ συχνὰ ὁ δικός τους νεανικὸς ἔρωτας ἔχει ἤδη ὑποβιβαστεῖ σὲ μιὰ πεζὴ συμβίωση. Ἄλλοτε πάλι κάποιοι ἐνήλικοι συγγενεῖς φθονοῦν τὴ νεανικότητα τοῦ ζευγαριοῦ, ἐπειδὴ οἱ ἴδιοι τὴν ἔχουν χάσει. Ὁ ἑπόμενος ἐχθρὸς τοῦ ζευγαριοῦ εἶναι ἡ ματαιοδοξία. ἡ ματαιοδοξία ποὺ χαρακτηρίζει κυρίως τὴ σχέση τοῦ ζευγαριοῦ γιὰ τὸν γύρω κόσμο του, συχνὰ ὅμως και μεταξύ τους. Προσπαθοῦν νὰ δείξουν στοὺς γύρω τὴν ἀλαζονεία τοῦ πλούτου, τὴν ἐξωτερική τους ἐμφάνιση καὶ μεταξύ τους τὰ σωματικὰ καὶ ψυχολογικά τους προτερήματα ἢ καὶ τὴν οἰκονομική τους ἐπιφάνεια. Ὅλ αὐτὰ γίνονται εἰς βάρος τοῦ ἔρωτα, ἀποτελοῦν ἕναν ἄλλον ἔρωτα, ποὺ τραβάει τὸ ζευγάρι τὸν ἕναν μακριὰ ἀπ τὸν ἄλλον. Ὁ ἄλλος ἐχθρὸς τοῦ ζευγαριοῦ, ὁ πιὸ μεγάλος ἀπ ὅλους εἶναι ἡ ἔλλειψη ἐρωτικῆς κατήχησης. Δὲν ἔχουν κατηχηθεῖ οἱ νέοι μας ὅτι τὸν ἔρωτα καὶ τὴ σχέση τους τὰ δημιούργησε ὁ Θεὸς κατὰ τὴ δημιουργία τοῦ κόσμου ἢ μᾶλλον κατὰ τὴν πλάση τοῦ ἀνθρώπου. Ἄρα μόνο μὲ τὴν εὐλογία τοῦ δημιουργοῦ τους λειτουργοῦν σωστὰ καὶ συντηροῦνται (ἐννοεῖ ὁ συγγραφέας ὅτι οἱ σαρκικές σχέσεις τοῦ ζευγαριοῦ νά ἀρχίζουν καί νά τελειώνουν μόνο στό γάμο τῆς Ἐκκλησίας μας). Τότε μόνο δίνουν τὴ μέγιστη εὐτυχία στὸ ζευγάρι (ἐκκλησιαστικὰ αὐτὸ λέγεται ἀνάπαυση ) καὶ συγχρόνως συντηρεῖ καὶ βελτιώνει τὶς σχέσεις τοῦ ζευγαριοῦ μὲ ὅλα τὰ ἄλλα κεφάλαια τῆς ζωῆς. Τέτοια κεφάλαια εἶναι ἡ στοργὴ πρὸς τοὺς γονεῖς καὶ τὰ δικά τους τέκνα, ἡ ἐκκλησιαστικὴ ζωή, ἡ φιλανθρωπία, ὁ πατριωτισμός, ἡ καλλιέργεια τοῦ πολιτισμοῦ καὶ ἄλλα τέτοια.

19 Εἶναι βαθιὰ συγκινητικὸ τὸ συχνὰ τότε ἐπαναλαμβανόμενο γεγονός, ποὺ ἀναφέρει ὁ Σολτζενίτσιν στὸ μνημειῶδες ἔργο του Ἀρχιπέλαγος Γκουλάκ μὲ τὶς γυναῖκες τῶν φυλακισμένων στὶς Σταλινικὲς φυλακὲς τῆς Σοβιετικῆς Ἕνωσης. Εἶχαν ἐπισκεπτήριο μιὰ φορὰ τὸ χρόνο γιὰ 15 λεπτὰ κι ἐμάζευαν οἱ γυναῖκες μὲ χίλια βάσανα καπίκι-καπίκι τὰ λεφτὰ γιὰ τὸ εἰσιτήριο, γιὰ νὰ πᾶνε χιλιάδες λεῦγες μακριά, γιὰ νὰ ἰδοῦν τὸν ἄνθρωπό τους μιὰ φορὰ τὸ χρόνο. Κι ἑτοίμαζαν τὰ λόγια ποὺ θὰ τοὺς ἔλεγαν καὶ τὶς πληροφορίες γιὰ τὴ ζωὴ τῆς οἰκογένειάς τους. Κι ὅταν ἔφτανε ἡ συνάντηση τῶν 15 λεπτῶν καὶ ἀντίκρυζαν τὸ πρόσωπο τοῦ ἀγαπημένου τους πίσω ἀπὸ μιὰ χοντρὴ σίτα, δὲν ἔβρισκαν τὰ λόγια ποὺ εἶχαν ἑτοιμάσει, γιὰ νὰ ποῦν, καὶ κοιτάζονταν οἱ ἀγαπημένοι σύζυγοι ἀμίλητοι γιὰ 15 λεπτά. Αὐτὴ ἦταν μιὰ πολὺ δυνατὴ ἐρωτικὴ συνάντηση. Ἡ ἱερότητα τῆς συζυγικῆς σχέσης εἶναι αὐτό, ποὺ κάνει τὴ συζυγία εἰκονισμὸ τῆς Ἁγίας Τριάδος. Στὴν ἐποχή μας μὲ τὸ σπάσιμο ὅλων τῶν τρόπων τῆς ἱερότητας, ὁ ἔρωτας καὶ ἡ συζυγία μοιάζουν πολὺ μὲ τὴν πορνεία κι ἔτσι ἀτονοῦν οἱ ἄλλες ἀνθρώπινες οἰκογενειακὲς καὶ κοινωνικὲς λειτουργίες καὶ τότε ἡ ζωὴ γίνεται μονοδιάστατη, σεξουαλικὴ καὶ ἀφόρητα πληκτική. Οἱ ἄντρες κυρίως ἀλλὰ καὶ πολλὲς γυναῖκες βρίσκουν ἀνούσιο τὸ νόημα τοῦ ἔρωτα καὶ τὴ νόμιμη ἔγγαμη σχέση καὶ ἐπιδίδονται στὶς μοιχεῖες καὶ στὶς πορνεῖες, γιὰ νὰ ἔχει ἡ ἐρωτικὴ σχέση κάτι τὸ περίεργο καὶ κάτι ποὺ νὰ χρωματίζεται ἀπὸ τὴν αἴσθηση τῆς ἁμαρτίας, γιατὶ ἔτσι λένε ὅτι πολεμεῖται ἡ πληκτικότητα τῆς νόμιμης σχέσης. Ἀπὸ μικρὰ παιδιά, βλέπετε, συνήθισαν οἱ ἄνθρωποι νὰ συνδυάζουν τὸν ἔρωτα μὲ τὴν πορνεία καὶ νὰ ἀγνοοῦν τὴν εὐλογία τοῦ

20 Θεοῦ καὶ κουβαλοῦν ὕστερα αὐτὴν τὴν προκατάληψη στὴ ζωή τους. Ἄλλο κακό, ποὺ βλάπτει τὴ σχέση τοῦ ζευγαριοῦ, εἶναι ἡ δικαιοσύνη. Ἐνῷ εἶναι τὸ κυριότερο αἴτιο, ποὺ ἐπικαλοῦνται στὰ διαζύγια οἱ ἄνθρωποι, δὲν ἀφίνει ὑποψία πὼς εἶναι κακὸ πρᾶγμα ἡ δικαιοσύνη, ὅπως τὴν κληρονομήσαμε ἀπὸ τοὺς προγόνους μας. Αὐτὴ ἡ κοσμικοῦ τύπου δικαιοσύνη, ποὺ πρυτάνευε στοὺς πρὸ Χριστοῦ προγόνους μας καὶ πρυτανεύει στοὺς χωρὶς Χριστὸ συνανθρώπους μας, δὲν διαφέρει ἀπὸ τὴν ἐκδίκηση. Καὶ τὸ πρῶτο ποὺ θυσιάζουμε μπροστὰ στὸ βωμὸ τῆς θεᾶς-δίκης εἶναι ἡ ἀγάπη. Ὁ πολιτισμὸς μὲ τὴν ἀλαζονεία του φθείρει τὶς προσωπικὲς σχέσεις μεταξὺ τῶν ἀνθρώπων ὁ καθένας στὴν προσπάθειά του νὰ ἀποσπάσει ὅσο γίνεται μεγαλύτερο κομμάτι ὠφέλειας ἀπὸ τὰ προσόντα τοῦ πολιτισμοῦ, βλέπει τοὺς ἄλλους σὰν ἄτομα καὶ μάλιστα ἄτομα ἀντίπαλα καὶ πολεμάει μὲ ὁποιονδήποτε θὰ σταθεῖ μπροστά του, γιὰ νὰ τοῦ στερήσει κάτι. Μὲ αὐτὴν τὴν ἀλαζονεία οἱ νέοι, ποὺ φτάνουν στὸ ζευγάρωμα, δὲν μποροῦν νὰ ἰδοῦν τὸ πρόσωπο τοῦ ἄλλου. Ἔτσι ἐπιδιώκουν ἁπλῶς καὶ μόνο νὰ ἀντλήσουν κάποια ἡδονὴ ἀπὸ τὴ σχέση τους καὶ ὁ ἄλλος μᾶς ἐνδιαφέρει τόσο χρόνο, ὅσο διαρκεῖ ἡ προσφερόμεη ἡδονή. Πέραν ἀπ αὐτὴν τὴν ἡδονὴ ὑπάρχουν μόνο οἱ δυναμικὲς σχέσεις, οἱ διαξιφισμοὶ τῶν συμφερόντων. Ἡ ἐκδίκηση καὶ ἡ διεκδίκηση, ὅταν μπαίνουν στὶς σχέσεις τοῦ ζευγαριοῦ, πράγματι σκοτώνουν τὸν ἔρωτα καὶ κάνουν τὴ σχέση τους ἀβίωτη. Καὶ πάλι τὸ αἴτιο εἶναι ἡ ἀπουσία κατήχησης καὶ μάλιστα Ὀρθόδοξης κατήχησης. Μόνο ἡ

21 Ὀρθόδοξη κατήχηση ὀνομάζει δικαιοσύνη τὴ συγχώρηση καὶ ἐναρμονίζει τὴ σχέση τοῦ ζευγαριοῦ μὲ τὴ συγκατάβαση τοῦ Θεοῦ στὶς ἁμαρτίες τῶν ἀνθρώπων. Γιὰ νὰ ζήσει τὸ ζευγάρι μέσα στὴν εὐτυχισμένη σχέση τοῦ γάμου, πρέπει νὰ γίνει ὁ καθένας ἀπέναντι στὸν ἄλλον ἕνα μηδέν. Τότε ὁ γάμος γίνεται ἄθλημα, μαρτυρικὸ ἄθλημα, καὶ τότε καταλαβαίνουμε γιατί στὸ χορὸ τοῦ Ἡσαΐα ἀκούγεται ἐκεῖνο τὸ ἀνεξήγητο : Ἅγιοι Μάρτυρες οἱ καλῶς ἀθλήσαντες καὶ στεφανωθέντες... Πολλὲς φορὲς μέσα στὴ ζωὴ τοῦ ζευγαριοῦ κυριαρχεῖ ἡ ἰδέα τῆς δικαιοσύνης ὅπως τὴν διατύπωσαν μὲ σαφήνεια οἱ ἀρχαῖοί μας πρόγονοι οὗ ἂν κρατῇ τις, ἄρχει, δηλαδὴ ὅπου ὑπερισχύει κανεὶς μὲ τὴ δύναμή του, ἐκεῖ ἀσκεῖ ἐξουσία. Κι ἔλεγαν οἱ ἀρχαῖοι Ἀθηναῖοι, ποὺ ἔκαναν αὐτὸ τὸ λόγο, ὅτι αὐτὸ εἶναι πανάρχαιος νόμος, ποὺ κι αὐτοὶ τὸν βρῆκαν νὰ ἰσχύει στὶς ἀνθρώπινες σχέσεις. Ἦταν δηλαδὴ τὸ φυσικὸ αὐτονόητο. Βέβαια μέσα στὸν Παράδεισο πρωτοακούστηκε ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ πρὸς τὴ γυναῖκα πρὸς τὸν ἄνδρα σου ἡ ἀποστροφή σου καὶ αὐτός σου κυριεύσει, αὐτὸ ὅμως ἦταν ἡ ποινὴ γιὰ τὴν παρακοή της δὲν ἔπλασε ὁ Θεὸς τὴ γυναῖκα ἐξαρτημένη ἀπὸ τὸν ἄντρα της, ἡ ἁμαρτία ἔφερε αὐτὴ τὴ συνέπεια καὶ ἡ Ὀρθόδοξη κατήχηση ξέρει ὅτι ὁδεύουμε μὲ τὴν τελικὴ λύτρωση στὴν κατάργηση κάθε ἀρχῆς ἐκτὸς ἀπὸ τὴν ἀρχὴ τῆς ἀγάπης. Ἄρα καὶ κάθε ζευγάρι ὀφείλει νὰ κάνει τὶς πρόβες του γιὰ τὴν τελική του κατάληξη στοὺς λειμῶνες τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Πολύ συχνὰ σὲ περιπτώσεις διαζυγίων ποὺ ἐμπλέκονται καὶ παιδιά, οἱ μητέρες μαυρίζουν τὴν εἰκόνα τοῦ πατέρα στὶς καρδιές τους καὶ ἐπικαλοῦνται γι αὐτὸ βέβαια τὴ

22 δικαιοσύνη, ποὺ ἀποδεικνύεται μάλιστα αὐταπόδεικτη εἰς βάρος τοῦ πατέρα μὲ τὴν ἀπουσία του. Ἔτσι τραυματίζεται βαριὰ ἡ εἰκόνα τοῦ πατέρα στὶς καρδιὲς τῶν παιδιῶν καὶ οἱ μητέρες δὲν ξέρουν ἢ δὲν λογαριάζουν τί κακὸ τοὺς κάνουν. Τὰ παιδιὰ ἀναζητοῦν πάντοτε τὸν πατέρα τους μέσα στὰ βάθη τῆς ψυχῆς τους, ὄποιος κι ἂν εἶναι στὴ συμπεριφορά του. Παρόμοια βέβαια ἀναζητοῦν καὶ τὴν εἰκόνα τῆς μάννας τους. Ἡ δικαιοσύνη ὅμως κάνει αὐτὸ τὸ ἔγλκημα νὰ γίνεται πραγματικότητα. Ὁ διάβολος ζηλεύει τὶς γυναῖκες, φοβᾶται τὴ χάρη, ποὺ τοὺς ἔδωσε ὁ Θεὸς νὰ γεννοῦνε καὶ μάλιστα ἀπὸ τότε ποὺ ἡ μάννα ἔγινε Θεοτόκος, καὶ γι αὐτὸ ὁ διάβολος καλλιεργεῖ τὰ ἄνθη τοῦ κακοῦ, ποὺ λέγονται ἐκτρώσεις. Στὶς περισσότερες περιπτώσεις πάνω στὴν ἀπόφαση τῆς ἔκτρωσης συμφωνεῖ τὸ ζευγάρι ἴσως γιὰ πρώτη φορὰ στὴ σχέση τους - ἀλλὰ τί συμφωνία εἶναι αὐτή! Συμφωνία μιᾶς ἰσόβιας κόλασης. Ἀπὸ τότε οἱ χαρὲς τοῦ ἔρωτα εἶναι ἄχαρες καὶ νευρωτικές. Ὅλα τὰ ἐφηβικὰ ὄνειρα γιὰ τὸν ποιητικὸ ἔρωτα τσαλακώνονται. Ἡ διάλυση τῆς σχέσης γίνεται εὔκολη καὶ ἀνακουφιστική. Φορτώνεται καὶ ὁ ἕνας καὶ ὁ ἄλλος τὶς ἐνοχές του, κρύβει τὴν πίκρα του, μεγιστοποιεῖ τὴν ἀπαξίωση τοῦ ἄλλου καὶ χωρίζουν τὰ βήματά τους. Αὐτὸ κι ἂν εἶναι ἐμπόδιο στὴ σχέση τοῦ ζευγαριοῦ! Καὶ γι αὐτὸ τὸ δυστύχημα ἐπιστρατεύει τὸ ζευγάρι τὸ ἐπιχείρημα τῆς δικαιοσύνης. Δικό μου τὸ σῶμα μαζὶ μὲ τὸ ἔμβρυο, δική μου ὑπόθεση, δικαίωμά μου. Καὶ ἡ λογικὴ εἶναι ἐχθρὸς τοῦ ζευγαριοῦ, ἡ λογικὴ ποὺ μάχεται τὴν πίστη στὴν πρόνοια τοῦ Θεοῦ. Μὲ τὸ εἰσόδημά μας περνᾶμε ἴσα-ἴσα, λένε μὲ ἕνα παιδὶ πεθαίνουμε ἀπὸ τὴν πεῖνα. Ἡ ἀπόδειξη ἔρχεται μὲ τὴν πρακτικὴ

23 ἀριθμητικὴ. Ἡ πίστη, ἂν ὑπῆρχε, θὰ ἔλεγε : ὁ Θεὸς θὰ σᾶς θρέψει ( Ἐπίρριψον ἐπὶ Κύριον τὴν μέριμνάν σου...) Ἐμένα μοῦ λές ;! ἀπαντάει ὁ λογισμὸς τῆς τετραγωνικῆς λογικῆς, ποὺ κάνει τὸν γάμο οἰκιακὴ πορνεία. Ὅταν πρωτοαντικρύζονται ἕνας νέος καὶ μία νέα κι αἰχμαλωτίζονται ὁ ἕνας ἀπὸ τὴ φυσιογνωμία τοῦ ἄλλου, ὅλο τὸ σύμπαν ἀναστατώνεται. Ὁ Θεὸς γεμίζει μπαοῦλα μὲ προικιὰ καὶ βάζει ἑκατομμύρια καταθέσεις στὶς Τράπεζες τοῦ μέλλοντος γιὰ τὴν ἐπιβίωσή τους στοὺς αἰῶνες τῶν αἰώνων. Τὴν ἴδια ὥρα ὁ διάβολος βγάζει περιπόλους στὰ μονοπάτια καὶ ναρκοθετεῖ τὰ περάσματα. Οἱ ἐρωτευμένοι τρέχουν σὰν χαζοὶ ἀνέμελοι στοὺς δρόμους. Οἱ ἐχθροὶ παραμονεύουν. Ὡς καλοὶ οἰκονόμοι ὅμως πρέπει νὰ φυλάξουν τὰ γαμήλια δῶρα τοῦ Θεοῦ καὶ νὰ ὀργανώσουν τὴν ἄμυνά τους μὲ σοφία. Γι αὐτὸ λέμε ὅτι ἡ εὐλογία τῆς Ἐκκλησίας μὲ τὸ γάμο γεννάει τὸν ἔρωτα στὸ ζευγάρι. Τὸν γεννάει καὶ τὸν ἀσφαλίζει. Κωνσταντῖνος Γανωτὴς --------------------