ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ 3: Απλοποιημένος Οδηγός Ενεργειών

ΕΡΓΟ: «Στρατηγικά σχέδια αποκατάστασης, προστασίας και ανάδειξης του οικοτουρισμού σε περιοχές NATURA που έχουν πληγεί από φυσικές καταστροφές», NAT PRO «Strategic plans for restoration, protection & eco tourism promotion in Natura 2000 sites which devastated by natural disasters» MIS: 902052 ΔΡΑΣΗ 4.2.: Ολοκληρωμένο Σύστημα Πρόληψης & Παρακολούθησης Πυρκαϊών στη Ζάκυνθο ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ 3: Απλοποιημένος Οδηγός Ενεργειών ΑΝΑΔΟΧΟΣ: ΘΩΜΑ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ 8, 13673 ΑΧΑΡΝΕΣ - ΤΗΛ./FAX: 2102447366 info@m-athanasiou.gr www.m-athanasiou.gr ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2013

ΦΟΡΕΑΣ ΑΝΑΘΕΣΗΣ Τ.Ε.Ι. Ιονίων Νήσων Επιτροπή Εκπαίδευσης και Ερευνών ΕΡΓΟ NAT-PRO. MIS: 902052 Επιστημονικός Υπεύθυνος του Έργου NAT-PRO με κωδικό MIS: 902052 ΦΟΡΕΑΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ Το Έργο συγχρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΤΠΑ) και από Εθνικούς Πόρους. Η πλήρης βιβλιογραφική αναφορά στο κείμενο αυτό είναι: Αθανασίου Μ., 2013. Απλοποιημένος Οδηγός Ενεργειών, Έργο Interreg IV NAT-PRO, Τ.Ε.Ι. Ιονίων Νήσων, Σελ. 13. ΜΕΛΕΤΗ: Μιλτιάδης Αθανασίου Περιβαλλοντολόγος M.Sc. Πρόληψη & Διαχείριση Φυσικών Καταστροφών Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 2 από 13

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Εισαγωγή 4 2. Πρόληψη 4 3. Καταστολή 6 4. Καταγραφή συμπεριφοράς πυρκαϊών 9 Βιβλιογραφία 10 Παράρτημα 1: Ενισχύοντας την ασφάλεια 11 Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 3 από 13

1. Εισαγωγή ΕΡΓΟ NAT-PRO. MIS: 902052 Το Παραδοτέο 3, της Δράσης 4. 2, της από 10/04/2013 Σύμβασης του Αναδόχου με την Αναθέτουσα Αρχή (βλ. Άρθρο 4, Πίνακα 1 της Σύμβασης) είναι ο Απλοποιημένος Οδηγός Ενεργειών που δημιουργήθηκε στα πλαίσια της εκπόνησης του Ολοκληρωμένου Συστήματος Πρόληψης & Παρακολούθησης Πυρκαϊών στη Ζάκυνθο (Δράση 4. 2) για το έργο ΝΑΤ-PRO. Το έργο ΝΑΤ-PRO πραγματοποιείται στο πλαίσιο του Διασυνοριακού Προγράμματος Ευρωπαϊκής Εδαφικής Συνεργασίας «Ελλάδα - Ιταλία 2007-2013», το οποίο εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 28/03/2008 με την απόφαση C(2008)1132/ 28/03/2008. Ο απλοποιημένος οδηγός ενεργειών αφορά στην περιοχή μελέτης του έργου Στρατηγικά σχέδια αποκατάστασης, προστασίας και ανάδειξης του οικοτουρισμού σε περιοχές NATURA που έχουν πληγεί από φυσικές καταστροφές (NAT PRO), και το χερσαίο τμήμα της ζώνης επιρροής της, του ενός χιλιομέτρου (1 km) προς τα ανατολικά, με συνολικό εμβαδόν 27.104 εκτάρια (ha), (σχήμα 1). Το επιχειρησιακό σχέδιο πρόληψης και προστασίας από τις δασικές πυρκαϊές, πρέπει να επικουρεί την αναγνώριση και κατανόηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της περιοχής, την ανάδειξη των προτεραιοτήτων και την αξιοποίηση της διαθέσιμης εμπειρίας κατά την προσέγγιση του φαινομένου. Η διατήρηση της αξιοπιστίας του σχεδίου, μπορεί να επιτευχθεί μέσω της διαρκούς επικαιροποίησης και βελτίωσής του. Ο παρών οδηγός δεν περιέχει τα κεφάλαια της μελέτης περιληπτικά δηλαδή δεν είναι μια τυπική απαρίθμηση των στόχων και προτεινόμενων ενεργειών της μελέτης. Το περιεχόμενο του οδηγού προσανατολίζεται στα πιθανά αξιοποιήσιμα συμπεράσματα της μελέτης καθώς και στους άξονες του επιχειρησιακού σχεδίου που κρίθηκε χρήσιμο να υπογραμμιστούν. Ο χαρακτήρας της γραφής είναι επιγραμματικός και, σε όλα τα κεφάλαιά του, χρησιμοποιείται πολύ απλή γλώσσα και σύνταξη ώστε το περιεχόμενό του να ανταποκρίνεται στον τίτλο του. 2. Πρόληψη Επισημαίνονται επιγραμματικά οι παρακάτω ενέργειες προς υλοποίηση: 1. Κατά την τήρηση στοιχείων σε ψηφιακή μορφή από κάθε συναρμόδια υπηρεσία, θα πρέπει να ακολουθούνται συγκεκριμμένα κοινόχρηστα πρότυπα που θα είναι εκ των προτέρων ορισμένα και θα πληρούν κοινά συμφωνημένες προδιαγραφές ώστε να διασφαλίζεται η διαρκής διαθεσιμότητα των στοιχείων και η δυνατότητα επεξεργασίας και αξιοποίησής τους. Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 4 από 13

Σχήμα 1: Χάρτης προσανατολισμού της περιοχής μελέτης της Δράσης 4.2 Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 5 από 13

2. Οι περιοχές παράνομης, ανεξέλεγκτης και περιστασιακής διάθεσης αποβλήτων που εντοπίστηκαν, πρέπει να καθαριστούν από τα στερεά απόβλητα, να αποκατασταθούν άμεσα και να διατηρούνται καθαρές. 3. Η διατήρηση και η περαιτέρω ενίσχυση των περιπολιών κρίνεται καθοριστική για την επόπτευση της περιοχής και τον έγκαιρο εντοπισμό πυρκαϊών. 4. Κατά τις ημέρες υψηλού κινδύνου, ειδικά τις μεσημεριανές και απογευματινές ώρες, προτείνεται η επιχειρησιακή ένταξη δύο ακόμη ελαφρών περιπολικών οχημάτων τα οποία θα κινούνται ή θα σταθμεύουν προσωρινά: το ένα στο βόρειο άκρο του νησιού και το δεύτερο στους πρόποδες του Βραχίωνα. Συγκεκριμμένα και για τα δύο: α) θα μετακινούνται προς τον βορρά (όταν ο άνεμος είναι βόρειος) ή β) θα μετακινούνται προς τον νότο (όταν ο άνεμος είναι νότιος). 3. Καταστολή Κατά την επιχείρηση κατάσβεσης, η θεωρητική γνώση μπορεί υπό προϋποθέσεις να φανεί πολύ χρήσιμη αλλά δεν μπορεί πάντοτε να δώσει άμεσες και γρήγορες λύσεις. Σχεδόν πάντοτε συναντώνται παραλλαγές, λεπτομέρειες και αντιξοότητες που μπορεί να δυσχεράνουν ή να ακυρώσουν τα αρχικά, τουλάχιστον, σχέδια. Ο εκάστοτε καθοριστικός παράγοντας ή οι εκάστοτε καθοριστικοί παράγοντες που διαμορφώνουν τα χαρακτηριστικά και τη συμπεριφορά της πυρκαϊάς ορίζουν και το ποιοι είναι οι κίνδυνοι αλλά και ποιες είναι οι ευκαιρίες ελέγχου (δηλαδή καταδεικνύουν σε μεγάλο βαθμό ποια είναι η εκάστοτε ασφαλής και αποτελεσματική τακτική δασοπυρόσβεσης). Όταν ο καθοριστικός παράγοντας είναι ισχυρός άνεμος σταθερής διεύθυνσης που καθοδηγεί την πυρκαϊά και αν δεν βρίσκονται ανθρώπινες ζωές σε κίνδυνο, η κατάσβεση της πυρκαϊάς προτείνεται: είτε να ξεκινάει από την περιοχή όπου ξεκίνησε (από την πτέρνα της) είτε να υπάρχει μέριμνα ώστε να ελέγχεται το ταχύτερο δυνατό, εκεί. Εξασφαλίζεται, έτσι, ότι δεν θα υπάρξει αναζωπύρωση εκεί, η οποία θα απειλήσει ή θα υπερφαλλαγγίσει τις νέες θέσεις των πυροσβεστών οι οποίοι θα βρίσκονται στα πλευρά της προσπαθώντας να ελέγξουν διαδοχικά τα τμήματά τους ώστε να πλησιάσουν το μέτωπό της (την κεφαλή της) και να το ελέγξουν. Αποφεύγεται έτσι η ακύρωση των προσπαθειών αλλά και η διαπλάτυνση της καμένης έκτασης οπότε η κατάβεση μπορεί να συνεχιστεί στα πλευρά της πυρκαϊάς, με κατεύθυνση προς το μέτωπο. Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 6 από 13

Όταν η μορφολογία του εδάφους (το ανάγλυφο, η τοπογραφία της περιοχής) είναι ο κύριος παράγοντας που καθορίζει τον τρόπο με τον οποίον θα εξαπλωθεί η φωτιά, πρέπει να αξιολογείται η προθέρμανση της βλάστησης που βρίσκεται ψηλότερα από την πυρκαϊά και πρόκειται να καεί σύντομα. Ο συνδυασμός έντονου αναγλύφου (απότομης πλαγιάς) με βλάστηση που έχει προθερμαθεί για ώρα και είναι έτοιμη να καεί, μπορεί να οδηγήσει σε δραματική αλλαγή του τρόπου με τον οποίον θα εξελιχθεί η πυρκαϊά ακόμα και αν οι μετεωρολογικές συνθήκες δεν είναι αντίξοες. Η απότομη εκδήλωση εκρηκτικής συμπεριφοράς της φωτιάς (σε φαινομενικά ήσυχα τμήματά της) είναι πολύ πιθανή, συγκεκριμμένα: μεγάλες ποσότητες βιομάζας των πυκνών θαμνώνων μπορεί να αναφλεγούν απότομα απελευθερώνοντας μεγάλα ποσά ενέγειας και αλλάζοντας εντυπωσιακά την ένταση και την ταχύτητα της φωτιάς προς το χειρότερο. αν η φωτιά καίει ήδη φρύγανα ή χόρτα (λεπτά καύσιμα) ή αν η πυρκαϊά εισέλθει σε λεπτά καύσιμα η πιθανή αλλαγή προς το χειρότερο θα είναι ακόμη πιο ξαφνική. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι επικίνδυνες περιοχές πρέπει έγκαιρα να γίνονται αντιληπτές, να εντοπίζονται, να προσεγγίζονται και να ελέγχονται από χαμηλότερες θέσεις (δηλαδή να δίνεται προτεραιότητα εκεί, πριν η φωτιά εκδηλώσει εκρηκτική συμπεριφορά). Στη συνέχεια παρουσιάζονται απλοποιημένα, μερικές γενικές αρχές και ερωτήματα που μπορούν να αξιοποιηθούν ως απλά, πρακτικά βοηθήματα στο επιχειρησιακό πεδίο: Η φωτιά γίνεται επικίνδυνη όταν ξαφνικά αλλάζει η ταχύτητα και η έντασή της προς το χειρότερο, γι αυτό είναι κρίσιμο να μπορεί να προβλεφθεί αυτή η αλλαγή πριν η φωτιά την εκδηλώσει. Τι, που και πως καίγεται; Η βλάστηση που ήδη καίγεται ή που πρόκειται σύντομα να κάψει η πυρκαϊά, πόσο εύφλεκτη ή πόσο λεπτή είναι; Πόσο πιθανό είναι να κατρακυλίσουν αναμμένα τεμαχίδια ή μια πυρωμένη πέτρα χαμηλά στο άκαυτο, καθώς ένα πεζοπόρο τμήμα εργάζεται ψηλότερα; Αν κατρακυλήσουν ποια είναι τα καύσιμα εκεί; Οι πυροσβέστες δεν πρέπει να εργάζονται με την φωτιά να βρίσκεται χαμηλότερα από αυτούς και αν βρεθούν σε τέτοια θέση, τότε πρέπει να μετακινηθούν πριν η χαμηλότερα ευρισκόμενη φωτιά αναπτύξει μεγάλη ταχύτητα, κινούμενη προς τα υψηλότερα σημεία. Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 7 από 13

Η ώρα είναι 15:00. Μήπως έχει αρχίσει να επιδεινώνεται η κατάσταση, μήπως το τελευταίο διάστημα η φωτιά δεν ελέγχεται τόσο εύκολα; Νωρίς το απόγευμα οι πυρκαϊές εμφανίζουν την πιο έντονη συμπεριφορά. Υπάρχουν δέντρα στην περιοχή; Ετοιμάζεται η πυρκαϊά να σκαρφαλώσει σε αυτά και να μετατραπεί σε πυρκαϊά κόμης; Αν ναι, τότε το μήκος της φλόγας θα μεγαλώσει, η ακτινοβολία της θα αυξηθεί και υπάρχει πιθανότητα να παραχθούν καύτρες. Πόσο πιθανό είναι να προσγειωθούν καύτρες γύρω μας; Υπάρχουν πολλά χόρτα ή φρύγανα σε αυτά τα σημεία; Μόλις προσγειώθηκε μια καύτρα και άναψε καινούρια εστία. Θα υπάρξει άλλη; Ποια είναι τα επίπεδα της σχετικής υγρασίας του αέρα; Είναι 25%, άρα η πιθανότητα να εμφανιστούν πολλές ακόμη καύτρες, είναι μεγάλη. Είναι 45%, άρα το πιο πιθανό είναι να μην εμφανιστεί άλλη καύτρα ή να εμφανιστούν μόνο μία ή δύο καύτρες ακόμη. Ο αριθμός των καυτρών δεν είναι πάντα ο κρίσιμος παράγοντας. Ακόμη κι αν εμφανιστεί μία μόνο καύτρα, που πρόκειται αυτή να προσγειωθεί; Μήπως σε δυτική πλαγιά; Μήπως σε χαμηλότερο από τον πυροσβέστη σημείο; Τι βλάστηση υπάρχει εκεί; Μήπως η φωτιά ανεβαίνει την πλαγιά με άνεμο που την εμποδίζει καθώς πνέει σταθερά από τον αυχένα προς τα χαμηλά και μήπως επιπλέον η βλάστηση είναι όλο και πιο αραιή προς τον αχεύνα ο οποίος είναι προσβάσιμος και καθαρισμένος; Ίσως βρίσκεται ευκαιρία ελέγχου εκεί για αυτό το τμήμα, αν ενεργήσουμε στον κατάλληλο χρόνο. Μέχρι ποιο μήκος φλόγας, μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τη φωτιά με χειρωνακτικά εργαλεία; Μέχρι λίγο περισσότερο από ένα μέτρο (1,2 μέτρα), βλ. πίνακα 1. Πρόκειται να μειώσω την απόστασή μου από την πυρκαϊά στο μισό; Αν ναι, τότε θα τετραπλασιάσω την ένταση της ακτινοβολίας που δέχομαι. Σε ποια απόσταση μπορώ να σταθώ αν το ύψος της φλόγας είναι 10 m; Η απόσταση στην οποία μπορώ να σταθώ, από την άποψη της ακτινοβολίας, είναι πρακτικά στα 50 μέτρα περίπου. (10 m* 4 = 40 m και με τον επιπλέον συντελεστή ασφαλείας, 55 m) Τα εναέρια μέσα μπορεί να προκαλέσουν τοπικά ξεσπάσματα στην συμπεριφορά της πυρκαϊάς, η οποία μπορεί να ενταθεί ξαφνικά μετά τη ρίψη νερού από αυτά. Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 8 από 13

Πίνακας 1: Όρια ασφαλούς και επιτυχούς δασοπυρόσβεσης για άμεση προσβολή της φλόγας πυρκαϊών (πηγή: Ξανθόπουλος, 2009) Μήκος φλόγας (σε μέτρα) έως 1,2 1,2 έως 2,5 2,5 έως 3,6 Δυνατότητες επιτυχούς προσβολής Ρίψη νερού με κάθε μέσο (πυροσβεστική αντλία, επινώτιο πυροσβεστήρα, γεωργικό ψεκαστήρα, δοχεία), ρίψη χώματος με φτυάρι, χτύπημα με πράσινα κλαδιά, φτερό κατάσβεσης, κλπ. Ρίψη νερού με πίεση (από πυροσβεστικό όχημα ή κρουνούς), αξιοποίηση μηχανικών μέσων [όπως προωθητές (μπουλντόζες)]. Ρίψη νερού με πίεση (από πυροσβεστικό όχημα ή κρουνούς), με την προϋπόθεση καλώς οργανωμένης δράσης και τη δυνατότητα εύκολης κίνησης για υποχώρηση σε περίπτωση προβλήματος. μεγαλύτερο από 3,6 4. Καταγραφή συμπεριφοράς πυρκαϊών Η άμεση προσβολή είναι πολύ επικίνδυνη και έχει μικρές πιθανότητες επιτυχίας ή μπορεί να είναι αδύνατη. Για να έχει σχετικά μεγαλύτερη πιθανότητα επιτυχίας απαιτούνται πολύ ισχυρές επίγειες δυνάμεις (για παράδειγμα πυροσβεστικά οχήματα με κανόνι ή βοήθεια από ρίψεις εναερίων μέσων. Συνήθως οι καύτρες αποτελούν σοβαρό πρόβλημα. Εν κατακλείδι και για την ανατροφοδότηση του επιχειρησιακού σχεδίου προτείνεται όταν υπάρχει διαθέσιμος χρόνος, ο πυροσβέστης ή ο δασικός υπάλληλος μπορεί να καταγράψει τις παρακάτω πληροφορίες. Οι πρώτες είναι απαραίτητες και οι υπόλοιπες προαιρετικές αλλά πολύ σημαντικές, επίσης. Απαραίτητες πληροφορίες Που βρίσκεται η φωτιά; (καταγραφή χαρακτηριστικού σημείου ή λήψη φωτογραφίας) και τι ώρα είναι; (η καταγραφή πρέπει να γίνει για δύο τουλάχιστον ή περισσότερες θέσεις της πυρκαϊάς με τις αντίστοιχες ώρες) Προαιρετικές πληροφορίες Η πυρκαϊά που βλέπετε, κινείται με τη βοήθεια του ανέμου ή είναι η πλευρά της πυρκαϊάς; Τι βλάστηση καίει η φωτιά; Η πυρκαϊά έχει ανέβει στην κόμη ή καίει μόνον την επιφανειακή βλάστηση; Αν η πυρκαϊά έχει ανέβει στην κόμη, έχει κάψει την κόμη σε μεμονωμένα δέντρα εδώ κι εκεί ή καίει το σύνολο των δέντρων; Μήπως είδατε νέες εστίες (καύτρες) να ανάβουν μακριά από τη φωτιά; Παρατηρείτε κάτι ξεχωριστό που νομίζετε πως πρέπει να αναφερθεί; Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 9 από 13

Βιβλιογραφία Arca, B., Duce, P., Pellizzaro, G., Bacciu, V., Salis, M., and D. Spano. 2007. Evaluation of Farsite Simulator in an Mediterranean Area, The 4th InternationalWildland Fire Conference, Seville, Spain Καϊλίδης, Δ. 1990. Δασικές πυρκαγιές. Εκδόσεις Γιαχούδη-Γιαπούλη, Θεσσαλονίκη. 510 σελ. Ξανθόπουλος, Γ., 1996. Mετάδοση των δασικών πυρκαγιών με καύτρες. Πρακτικά του 7ου Πανελλήνιου Συνεδρίου της Ελληνικής Δασολογικής Εταιρείας, με θέμα "Αξιοποίηση Δασικών Πόρων ", 11-13 Οκτωβρίου 1995, Καρδίτσα. Σελ. 568-577. Ξανθόπουλος, Γ. 2009. Δασοπροστασία και Δασοπυρόσβεση. WWF Ελλάς, Αθήνα. Viegas, D.X. 2006. Anatomy of a Blow-Up, Wildfire Magazine September/October 2006 http://wildfiremag.com/mag/anatomy_blowup/ - 39k. Viegas D.X. και Γ. Ευτυχίδης. 2007. Εκρήξεις στη συμεριφορά της πυρκαγιάς. Πυροσβεστική Επιθεώρηση 124: 26-33. Xanthopoulos, G. 2007. Forest fire related deaths in Greece: confirming what we already know. p. 339. In book of abstracts of the IV International Wildland Fire Conference, May 13-17, 2004, Seville, Spain. Full paper on the CD accompanying the book of abstracts. Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 10 από 13

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 Ενισχύοντας την ασφάλεια Για λόγους ασφάλειας των δασοπυροσβεστών και αποτελεσματικότητας του έργου τους, είναι απαραίτητος ο εντοπισμός των περιοχών όπου ενδεχόμενη δασική πυρκαϊά μπορεί να εμφανίσει έντονη συμπεριφορά η οποία είτε αντικειμενικά (π.χ. εκρηκτική συμπεριφορά ή υψηλή ένταση) είτε από την άποψη των χρονικών περιθωρίων (π.χ. πολύ γρήγορη εξάπλωση σε λεπτά δασικά καύσιμα ή/και σε μεγάλη μορφολογική κλίση) να μην επιτρέπει την γρήγορη καταστολή της. Εκτός από τις περιοχές όπου η φωτιά θα αναπτύξει μεγάλες ταχύτητες, είναι κρίσιμο και χρήσιμο να εντοπίζονται οι περιοχές όπου η τοπογραφική κλίση είναι μεγαλύτερη των τριάντα μοιρών (> 30 ο ήτοι > 58%). Σύμφωνα με τον Viegas (2006), σε αυτές τις περιοχές η έκρηξη της πυρκαϊάς μπορεί να παρατηρηθεί στα πρώτα μόλις λεπτά της εξάπλωσης ενώ όσο πιο απότομη είναι η πλαγιά ή όσο πιο στενή είναι μια χαράδρα, τόσο πιο γρήγορα θα φτάσει η πυρκαϊά στη φάση της έκρηξης. Φυσικά, εάν η πλαγιά δεν είναι αρκετά απότομη ή δεν έχει ικανό μήκος, μπορεί να καεί ολόκληρη, χωρίς η πυρκαϊά να φτάσει σε σημείο ξεσπάσματος (Viegas και Ευτυχίδης, 2007). Υπό δυσμενείς μετεωρολογικές συνθήκες, στο μεγαλύτερο τμήμα της περιοχής μελέτης οι συνθήκες της βλάστησης και της τοπογραφίας ευνοούν την μετάδοση των πυρκαϊών με μεγάλες ταχύτητες, αναδεικνύοντας την ανάγκη λήψης σωστών και ευέλικτων αποφάσεων σχετικά με την αρχική διασπορά και διάταξη των δυνάμεων κατά τον προκατασταλτικό σχεδιασμό. Ένα ακόμη σημαντικό στοιχείο είναι το γεγονός ότι μεγάλες εκτάσεις καλύπτονται επί το πλείστον από πολύ εύφλεκτα είδη φρυφάνων (π.χ. αστοιβίδα, λαδανιά, κ.α.) και επιπλέον είναι κατά τόπους νοτιοτιοδυτικής έκθεσης ή/και με έντονες μορφολογικές κλίσεις, συνδυασμοί που μπορεί να οδηγήσουν την πυρκαϊά σε ακραία συμπεριφορά (εικόνα 1). Στα λεπτά δασικά καύσιμα (χόρτα και φρύγανα) έχουν σημειωθεί αρκετοί θάνατοι δασοπυροσβεστών καθώς η συμπεριφορά της πυρκαϊάς μπορεί να αλλάξει ξαφνικά επειδή επηρεάζεται άμεσα από τις περιβαλλοντικές συνθήκες (άνεμος, τοπογραφία, σχετική υγρασία αέρα) και τις μεταβολές τους (Xanthopoulos, 2007). Για τις περισσότερες από τις περιπτώσεις όπου ο άνεμος θα είναι ισχυρός η πιθανότητα εμφάνισης καυτρών είναι μεγάλη. Επιπλέον, η ευρεία εξάπλωση του αρκουδόβατου (εικόνα 2) στο νησί της Ζακύνθου, αυξάνει σημαντικά την πιθανότητα εμφάνισης καυτρών οι οποίες συχνά μπορεί να μεταφερθούν σε αποστάσεις πολλών εκατοντάδων μετρών, ακόμα και υπό συνθήκες ανέμου χαμηλής ταχύτητας (Καϊλίδης, 1990, Ξανθόπουλος, 1996). Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 11 από 13

Εικόνα 1:, Τυπική περίπτωση στενής κοιλάδας με απότομες πλαγιές που καλύπτονται κυρίως από φρύγανα. Τα κίτρινα βέλη δείχνουν την γενική περιοχή όπου η εκδήλωση εκρηκτικής συμπεριφοράς της φωτιάς είναι πολύ πιθανή. α. β. γ. Εικόνα 2: Το αναρριχώμενο φυτό αρκουδόβατος σε θαμνώνες (μακί) (α και β) και σε χαλέπιο πεύκη (γ) από το οποίο παράγονται, συχνά, άφθονες καύτρες. Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 12 από 13

Η κατά τόπους πυκνή θαμνώδης (μακία) βλάστηση της περιοχής που βρίσκεται σε στάδιο αναγέννησης, είναι πιθανόν (υπό δυσμενείς μετεωρολογικές συνθήκες) να παράξει μεγάλο αριθμό καυτρών και ταυτόχρονα να απελευθερώσει την ενέργεια και τις δυνάμεις που θα τις μεταφέρουν σε υπολογίσιμα μεγάλες αποστάσεις από την περίμετρο της πυρκαϊάς. Υπογραμμίζεται ότι το σύνολο των προβλέψεων, των επισημάνσεων, των εκτιμήσεων και των προτάσεων έγιναν με σκοπό τη δημιουργία ενός ακόμη πιθανά χρήσιμου εργαλείου, στα χέρια του δασοπυροσβέστη και του εμπλεκόμενου με τη διαχείριση των δασικών πυρκαϊών στην περιοχή. Οι προβλέψεις και οι εκτιμήσεις αυτές δεν είναι πανάκεια καθώς υπάρχει διαρκώς η πιθανότητα να χάσουν την ισχύ τους οποτεδήποτε 1 οι συνθήκες, στο επιχειρησιακό θέατρο, οδηγούν σε καταστάσεις οι οποίες δεν μπορούν να προβλεφθούν και να προσομοιωθούν ή/και ξεπερνούν κατά πολύ τα όρια της παρούσας μελέτης. Από την άλλη πλευρά, είναι διεθνώς διαδεδομένη πρακτική, οι προβλέψεις που ορίζουν το γενικό πλαίσιο της αναμενόμενης συμπεριφοράς της φωτιάς και οι σχετικές με αυτές προτάσεις, να αξιοποιούνται αυτούσιες όταν είναι εύστοχες ή μετά από τις αναγκαίες προσαρμογές και αναθεωρήσεις. Όταν διαπιστώνονται αστοχίες και σφάλματα, οι αναθεωρήσεις αυτές εφαρμόζονται για τη βελτίωση της αξιοπιστίας των προβλέψεων. Οι αναγκαίες προσαρμογές προκύπτουν από τη σύγκριση των προβλέψεων με την πραγματική συμπεριφορά της φωτιάς που καταγράφεται στο πεδίο κατά την εξέλιξή της, επιστημονική μέθοδος η οποία επίσης χρησιμοποιείται συχνά από τους ερευνητές της συμπεριφοράς των δασικών πυρκαϊών. Σε αυτό το πλαίσιο, επισημαίνεται πως δεδομένα συμπεριφοράς πραγματικών πυρκαϊών που πιθανά καταγραφούν στην περιοχή μελέτης, θα συμβάλλουν στην βελτίωση της ακρίβειας των προβλέψεων (Arca et al, 2007) καθώς θα καταστήσουν, σ ένα βαθμό, εφικτή την αξιολόγησή των τελευταίων. 1 Για λόγους που σχετίζονται με τον δυναμικό και πολύπλοκο τρόπο αλληλεπίδρασης των παραγόντων οι οποίοι καθορίζουν τη συμπεριφορά και τον τρόπο με τον οποίον διαδίδεται η δασική πυρκαϊά. Γραφείο Περιβαλλοντικών Μελετών Μ. Αθανασίου Σελίδα 13 από 13