Προδιαγεγραμμένη καύση και αντίπυρ: Επιστημονική τεκμηρίωση

Transcript

1 Προδιαγεγραμμένη καύση και αντίπυρ: Επιστημονική τεκμηρίωση Δρ. Γαβριήλ Ξανθόπουλος ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε. Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων και Τεχνολογίας Δασικών Προϊόντων

2 Το πρόβλημα των δασικών πυρκαγιών χειροτερεύει Οι δασικές πυρκαγιές προκαλούν όλο και μεγαλύτερες καταστροφές ανά την υφήλιο κατά την τελευταία εικοσαετία. Αυτό φαίνεται σε πολλούς παράδοξο αφού: Τα δασοπυροσβεστικά μέσα έχουν αυξηθεί Οι τεχνολογίες αντιμετώπισης έχουν βελτιωθεί Οι προϋπολογισμοί για την καταστολή των πυρκαγιών έχουν διογκωθεί σημαντικά. Η χώρα μας δεν αποτελεί εξαίρεση.

3 Η καταστροφική χρονιά του 2007 Το 2007 οι καταστροφές στη χώρα μας ξεπέρασαν κάθε προηγούμενο. Χάθηκαν 78 ανθρώπινες ζωές Καταστράφηκαν ή έπαθαν σημαντικές ζημιές περισσότερες από 3000 κατοικίες Καταστράφηκαν πολλές υποδομές (δίκτυα ΔΕΗ, κλπ.) Κάηκαν περισσότερα από ha δασικής και αγροτικής βλάστησης Οι συνθήκες ήταν ομολογουμένως πολύ δύσκολες αλλά αυτό δεν εξηγεί από μόνο του την έκταση και ένταση του προβλήματος.

4 Οι λόγοι που οδήγησαν στην καταστροφή του 2007 Οι άνθρωποι 1. Σημαντικές αδυναμίες και λάθη στον τομέα της καταστολής των πυρκαγιών 2. Προφανές έλλειμμα στην αντίδραση των πολιτών (απάθεια, έλλειψη γνώσεων) 3. Αδυναμίες στην πρόληψη 4. Αρνητικός ρόλος των ΜΜΕ Οι συνθήκες 1. Συσσώρευση καύσιμης ύλης 2. Μίξη οικισμών με δασική βλάστηση ή καλλιέργειες 3. Ακραίες καιρικές συνθήκες (αλλαγή κλίματος)

5 Δύο «εργαλεία» που μπορούν να κάνουν σημαντική διαφορά Οι καταστροφές του 2007 δεν πρέπει να επαναληφθούν. Απαιτείται αξιοποίηση της γνώσης και γενναίες διορθωτικές κινήσεις για λύση των προβλημάτων Δύο σημαντικά «νέα» εργαλεία μπορούν να προσφέρουν λύσεις: Χρήση της φωτιάς για την αντιμετώπιση της φωτιάς Προδιαγεγραμμένο πυρ

6 Χρήση της φωτιάς για την αντιμετώπιση της φωτιάς Αντίπυρ (backfire, suppression fire): Φωτιά που ανάβουμε στο δρόμο επερχόμενης πυρκαγιάς για να αφαιρέσουμε την καύσιμη ύλη ώστε να την ελέγξουμε. Απόκαυση (burn out): Φωτιά που ανάβεται για να κάψει άκαυτη καύσιμη ύλη ανάμεσα στην άκρη μιας πυρκαγιάς και στη γραμμή ελέγχου.

7 Αντίπυρ Χρησιμοποιείται για να σταματήσουμε το μέτωπο μιας πυρκαγιάς που αλλιώς θα ξεπεράσει κάθε εμπόδιο. Ανάβουμε φωτιά από αντιπυρική ζώνη, δρόμο, κλπ. σε απόσταση εμπρός από το επερχόμενο μέτωπο με στόχο να καεί η βλάστηση ανάμεσά τους καθώς η κυρίως πυρκαγιά την τραβάει προς αυτήν. Η απόφαση λαμβάνεται από τον συντονιστή της πυρκαγιάς. Απαιτείται σχεδιασμός, προετοιμασία, αρκετές δυνάμεις και ενημέρωση όλων.

8 Αντίπυρ (2) Η επιτυχία δεν είναι εξασφαλισμένη Οι πιθανότητες επιτυχίας είναι πολύ καλύτερες όταν γίνεται νωρίς το πρωί, πολύ αργά το απόγευμα ή τη νύχτα. Οι εμπλεκόμενοι πρέπει να είναι έμπειροι Έχει μεγάλη σημασία η επιλογή της θέσης (π.χ. η πυρκαγιά κατέρχεται από πλαγιά, ηκαύσιμη ύληπουθακαείαπότοαντίπυρδενείναι πολλή (π.χ. ελαιώνας, στεγασμένη ζώνη - fuelbreak)).

9 Gestosa, Portugal Πειραματική καύση με συνάντηση δύο γραμμών φωτιάς (2002)

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22 Gestosa 2008

23 Απόκαυση Η φωτιά ανάβεται από τη γραμμή ελέγχου (π.χ. αντιπυρική λωρίδα, δρόμο, ποτάμι, καλλιέργειες, βρεγμένη ζώνη λεπτής βλάστησης..) για να κάψει μέχρι την άκρη της πυρκαγιάς. Πιθανοί στόχοι: Άμεση προσβολή (κοντά στην άκρη της φωτιάς) Διαπλάτυνση - εξασφάλιση γραμμών ελέγχου Μείωση απαιτούμενου προσωπικού φύλαξης Μείωση έργου τελικής κατάσβεσης Ενσωμάτωση δακτύλων και εστιών από καύτρες Αξιοποίηση φυσικών γραμμών ελέγχου Μετακίνηση γραμμής ελέγχου σε λεπτά καύσιμα

24 Απόκαυση (2) Είναι πάγια διαδικασία όταν χρησιμοποιείται έμμεση προσβολή με διάνοιξη λωρίδων με χειρωνακτικά μέσα ή μπουλντόζες. Κατά κανόνα γίνεται στα πλάγια και στο πίσω τμήμα της περιμέτρου της πυρκαγιάς. Δεν απαιτείται απόφαση του συντονιστή, αλλά πρέπει να είναι ενήμερος καθώς και τα εναέρια μέσα. Δεν πρέπει να δημιουργούνται προβλήματα ή κίνδυνος για τους άλλους τομείς της φωτιάς.

25 Κατασκευή αντιπυρικής λωρίδας σε κορυφογραμμή

26 Απόκαυση από κατασκευαζόμενη αντιπυρική λωρίδα σε δάσος κωνοφόρων

27 Απόκαυση από κατασκευαζόμενη αντιπυρική λωρίδα σε δάσος πλατυφύλλων

28 Εξοπλισμός για αποτελεσματικό άναμμα της φωτιάς Δαυλός (Drip torch) Πιστόλι φωτοβολίδων (Flare gun)

29 Εξοπλισμός για αποτελεσματικό άναμμα της φωτιάς Φωτοβολίδα (flare)

30 Προδιαγεγραμμένο πυρ (prescribed burning) Ορισμός: Ως προδιαγεγραμμένο πυρ ορίζεται φωτιά που εφαρμόζεται με επιστημονική γνώση και τρόπο σε δασική καύσιμη ύλη σε συγκεκριμένη περιοχή, κάτω από επιλεγμένες καιρικές συνθήκες, για την επίτευξη προκαθορισμένων διαχειριστικών στόχων

31 Πιθανοί στόχοι του προδιαγεγραμμένου πυρός Μείωση δασικής καύσιμης ύλης Αύξηση παραγωγής βοσκήσιμης ύλης Βελτίωση οικοτόπου για την άγρια πανίδα Προετοιμασία τόπου για σπορά και φύτευση Έλεγχος ανεπιθύμητης ή ανταγωνιστικής βλάστησης Έλεγχος ορισμένων εντόμων και ασθενειών Βελτίωση πρόσβασης Βελτίωση αισθητικής Βιοποικιλότητα

32 Προδιαγεγραμμένο πυρ για συντήρηση αντιπυρικής ζώνης στην Κορσική

33 Προδιαγεγραμμένο πυρ στον υπόροφο στη Γαλλία

34 Βασικά χαρακτηριστικά Εξέταση της χρησιμότητας ή και ανάγκης για εφαρμογή προδιαγεγραμμένου πυρός με προσοχή και ανάλογα με τις συνθήκες Οι ανάγκες και τα αναμενόμενα αποτελέσματα διαφέρουν για κάθε οικοσύστημα αλλά και μεταξύ συστάδων του ίδιου είδους Επιλέγεται με προσοχή ο χρόνος και οι συνθήκες Φωτιά χαμηλής έως μέτριας έντασης Έμφαση στην ασφάλεια

35 Σχεδιασμός Απαιτείται η δημιουργία σχεδίου εκ των προτέρων Το σχέδιο είναι γραπτό Εκπονείται συνήθως από εκείνον που θα το εφαρμόσει (Burn Boss) ή απόάλλο ειδικευμένο σχεδιαστή Υπογράφεται και από τους δύο Εγκρίνεται από τον υπεύθυνο διαχειριστή της περιοχής Υπό προϋποθέσεις επιτρέπονται μόνο μικρές παρεκλίσεις

36 Περιεχόμενα σχεδίου Περιγράφεται η περιοχή (και χάρτες) Προδιαγράφονται οι στόχοι Περιγράφονται τα επιθυμητά χαρακτηριστικά της φωτιάς για να επιτευχθούν οι στόχοι Προδιαγράφονται οι μετεωρολογικές συνθήκες (θερμοκρασία, σχετική υγρασία, άνεμος), η περιεχόμενη υγρασία στην ξυλώδη καύσιμη ύλη και τον χούμο, αλλά και η φυσιολογική κατάσταση της βλάστησης. Προδιαγράφονται οι αποδεκτές ατμοσφαιρικές συνθήκες για τη διασπορά του καπνού. Ορίζεται η μέθοδος καύσης

37 Περιεχόμενα σχεδίου (2) Προβλέπονται τα απαιτούμενα έργα προετοιμασίας (π.χ. ζώνες) Προβλέπεται το προσωπικό και τα μέσα Αναγνωρίζονται τα σημεία υδροληψίας Περιγράφονται μέτρα ασφάλειας και σχέδιο έκτακτης ανάγκης σε περίπτωση διαφυγής της φωτιάς (δυνάμεις βοήθειας) Πρόβλεψη για ενημέρωση κοινού και αρχών Κατάσταση ΝΑΙ/ΌΧΙ για τελική απόφαση Πρόβλεψη για μεταπυρική τεκμηρίωση και αξιολόγηση και τυχόν άλλες ενέργειες

38 Έναυση προδιαγεγραμμένου πυρός με δαυλό

39 Έλεγχος της έντασης της φωτιάς μέσω του τρόπου έναυσης (λωρίδες)

40 Έκταση (ha) όπου η Δασική Υπηρεσία των ΗΠΑ εφάρμοσε προδιαγεγραμμένο πυρ το 1998

41 Συμπεράσματα Η ανάγκη για υιοθέτηση των «εργαλείων» αυτών είναι προφανής. Και τα δύο χρησιμοποιήθηκαν κατά κόρο από τον πληθυσμό της υπαίθρου πριν την εμφάνιση των μηχανικών μέσων αλλά ξεχάστηκαν σταδιακά κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Χωρίςτηχρήσητηςφωτιάςωςμέσοελέγχουείναι δεδομένο ότι σε ορισμένες περιπτώσεις (πυρκαγιές μεγάλης έντασης, πυρκαγιές σε ορεινά δάση) θα «σηκώσουμε και πάλι τα χέρια».

42 Συμπεράσματα (2) Απαιτούνται: Άμεση νομοθετική κατοχύρωση Ειδική εκπαίδευση του προσωπικού Εξοικείωση με τη χρήση λογισμικού πρόβλεψης συμπεριφοράς της φωτιάς Ειδικότερα για το προδιαγεγραμμένο πυρ απαιτείται σοβαρή προσπάθεια συγκέντρωσης και κωδικοποίησης των γνώσεων μεταπυρικής οικολογίας της Ελληνικής χλωρίδας