ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ 1999 ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ ΑΝΤΙΓΟΝΗ Κε µενο απ το πρωτ τυπο (στ.471-490) ΧΟΡΟΣ ηλο τ γ ννηµ' µ ν ξ µο πατρ 471 τ παιδ ε κειν δ'ο κ π σταται κακο. ΚΡΕΩΝ 'Αλλ' σθι τοι τ σκλ ρ' γαν φρον µατα π πτειν µ λιστα, κα τ ν γκρατ στατον σ δηρον πτ ν κ πυρ περισκελ 475 θραυσθ ντα κα αγ ντα πλε στ' ν ε σ δοι. Σµικρ χαλιν δ' ο δα το θυµουµ νου ππου καταρτυθ ντα ο γ ρ κπ λει φρονε ν µ γ' στι δο λ στι τ ν π λα. Α τη δ' βρ ζειν µ ν τ τ' ξηπ στατο, 480 ν µου περβα νουσα το προκειµ νου βρι δ', πε δ δρακεν, δε δευτ ρα, το τοι παυχε ν κα δεδρακυ αν γελ ν. ν ν γ µ ν ο κ ν ρ, α τη δ' ν ρ, ε τα τ' νατ τ δε κε σεται κρ τη. 485 λλ' ε τ' δελφ ε θ' µαιµονεστ ρα το παντ µ ν Ζην ρκε ου κυρε, α τ τε χ ξ ναιµο ο κ λ ξετον µ ρου κακ στου κα γ ρ ο ν κε νην σον παιτι µαι το δε βουλε σαι τ φου. 490 Α. Απ το απ σπασµα που σα δ νεται να µεταφρ σετε στο τετρ δι σα του στ χου 473-481 («'Αλλ' σθι τοι......το προκειµ νου»). Μον δε 30 Β. Να γρ ψετε στο τετρ δι σα τι απαντ σει των παρακ τω ερωτ σεων: α.1. «Το θο δηλ νει τον χαρακτ ρα του τραγικο ρωα, τον ψυχικ του κ σµο, τι σκ ψει και τον τρ πο µε τον οπο ο αντιδρ σε κ θε περ πτωση». Ποιο ε ναι το θο του Κρ οντα, πω προκ πτει απ του στ χου 473-490; α.2. Να σχολι σετε µε συντοµ α το περιεχ µενο των στ χων 484-485.
β. Ποιε βασικ αρχ διακυβ ρνηση διακηρ σσει ο Κρ ων στι προγραµµατικ δηλ σει του στου παρακ τω στ χου (178-191) και σε ποια σχ ση βρ σκονται αυτ µε τη στ ση του απ ναντι στην Αντιγ νη, πω η στ ση αυτ φα νεται στου στ χου 486-489. Στ χοι 178-191: Για µ να, ποιο καθοδηγε µια π λη και δε φτ νει στι καλ τερε δυνατ αποφ σει αλλ φοβ ται καταπ νοντα τη γλ σσα του, ε ναι φα λο ηγ τη και τ ρα και παντο. Κι ποιο απ' την πατρ δα του το φ λο προτιµ, τον χω για µηδενικ. Εγ -µ ρτυρα ο θε ο παντεπ πτη ο τε θα σιωπο σα βλ ποντα τη συµφορ την π λη να σιµ νει αντ τη σωτηρ α ο τε φ λο µου θα 'κανα τη χ ρα τον εχθρ, γιατ το ξ ρω πω ε ναι µοναδικ σωσ βιο και µ νο π νω στη π λη το σκαρ, ορθ σαν πλ ει, δηµιουργο µε τι φιλ ε µα. Εγ µε τ τοιου ν µου του κρ του την ισχ θ'αυξ σω. γ. Ποιε καινοτοµ ε προ θησε ο Σοφοκλ στην τραγωδ α; δ.1. Να γρ ψετε δ ο οµ ρριζα (είτε τη αρχαία είτε τη νέα ελληνική γλώσσα. είτε απλ είτε σ νθετα) για καθεµ α απ τι παρακ τω λ ξει : (1)βουλε σαι (4)ν µου (2)παιδ (5)π πτειν (3) ν ρ Μον δε 5 δ.2. Να βρε τε τι λ ξει του πρωτοτ που κειµ νου (στ. 471-490) που χουν ετυµολογικ συγγ νεια µε τι παρακ τω λ ξει : (1)επιστ µη (3)δρ ση (5) δι βαση (2)δ λωση (4)αιτ α Μον δε 5 Σηµε ωση: Στι ερωτ σει δ.1. και δ.2. να γρ ψετε στο τετρ δι σα του αριθµο των λ ξεων που σα δ νονται και δ πλα τη λ ξη τι λ ξει που ζητο νται. ε.1. Να γρ ψετε στο τετρ δι σα τη δοτικ ενικο των λ ξεων: ν ρ, πατρ, βρι, παντ, ππου. Μον δε 5 ε.2. φρονε ν, π πτειν, ε σ δοι, στ, βουλε σαι: Να γρ ψετε στο τετρ δι σα το δε τερο ενικ πρ σωπο οριστικ στο χρ νο και τη φων που βρ σκονται οι ανωτ ρω τ ποι. Μον δε 5
στ. Να χαρακτηρ σετε συντακτικ τι λ ξει : π πτειν (στ. 474), µ λιστα (στ. 474), γκρατ στατον (στ. 474), καταρτυθ ντα (στ. 478), στι (στ. 479).
ΘΕΜΑΤΑ ΑΡΧΑΙΩΝ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ - 2000 ΑΙ.'Εµο δ σο πρ σσοντο ε τυχ, π τερ, 701 ο κ στιν ο δ ν κτ µα τιµι τερον. τ γ ρ πατρ θ λλοντο ε κλε α τ κνοι γαλµα µε ζον, τ πρ πα δων πατρ ; Μ νυν ν θο µο νον ν σαυτ φ ρει, 705 φ σ, κο δ ν λλο, το τ' ρθ χειν στι γ ρ α τ φρονε ν µ νο δοκε, γλ σσαν, ν ο κ λλο, ψυχ ν χειν, ο τοι διαπτυχθ ντε φθησαν κενο. 'Αλλ' νδρα, κε τι σοφ, τ µανθ νειν 710 π λλ' α σχρ ν ο δ ν κα τ µ τε νειν γαν. ρ παρ ε θροισι χειµ ρροι σα δ νδρων πε κει, κλ να κσ ζεται, τ δ' ντιτε νοντ' α τ πρεµν' π λλυται. Α τω δ να στι γκρατ π δα 715 τε να πε κει µηδ ν, πτ οι κ τω στρ ψα τ λοιπ ν σ λµασιν ναυτ λλεται. λλ' ε κε θυµ κα µετ στασιν δ δου. Α. Απ το απ σπασµα που σα δ νεται να µεταφρ σετε στο τετρ δι σα του στ χου 701- -709. ( µο δ σο πρ σσοντο... φθησαν κενο ). Μον δε 30 Β. Να γρ ψετε στο τετρ δι σα τι απαντ σει των παρακ τω ερωτ σεων: 1. Τ µ τε νειν γαν (στ χ. 711): Απ πο ε ναι παρµ νη η µεταφορικ αυτ φρ ση και ποια ε ναι για του αρχα ου λληνε η σηµασ α τη αντ ληψη που εκφρ ζει; 2. Να αποδ σετε µε δικ σα λ για τι δ ο εικ νε, µε τι οπο ε ο Α µων καταλ γει στην προτροπ προ τον πατ ρα του " λλ' ε κε θυµ κα µετ στασιν δ δου" (στιχ. 718). 3. Στου στ χου 705-706 του κειµ νου απ το πρωτ τυπο, ο Α µων χρε νει στον Κρ οντα µια µοιρα α µονοµ ρεια σκ ψη. Με β ση τα στοιχε α απ το µεταφρασµ νο κε µενο που ακολουθε (στ χ. 194-210), να εξηγ σετε σε τι συν σταται αυτ η µονοµ ρεια του Κρ οντα ω προ του δ ο αδελφο.
Κε µενο απ µετ φραση (στ χ. 194-210) ΚΡ. Τον Ετεοκλ, που χ θηκε σαν ρωα στη µ χη 194 υπερασπ ζοντα την π λη του, τ φο να τον δεχτε 195-6 µε προσφορ τιµ, καθ αρµ ζει στου ρωε νεκρο. 197 Τον αδερφ του π λι, τον Πολυνε κη εννο, που χ ρα πατρικ και ντ πιου θεο εξ ριστο γυρν ντα θ λησε π ρα για π ρα 200 να πυρπολ σει, δικ του α µα θ λησε να πιει, δικο του στη σκλαβι να σ ρει, αυτ ν, λ ω, στην π λη το τη βγ κε προσταγ κανε να µη νεκροστολ σει, να µη θρην σει κανε, να τον αφ σουν θαφτο, κορµ ρηµ δι, 205 τα σκυλι να τον ξεσκ σουν και τα ρνια. Αυτ 'ναι η θ λησ µου ποτ δε θα τιµ σω εγ περσ τερο του δικου απ του δ καιου. Νεκρ και ζωνταν το διο θα τιµ σω αυτ ν που µε τη π λη τα νερ πηγα νει. 210 4. Να αποδ σετε µε συντοµ α το περιεχ µενο των παρακ τω ρων που αναφ ρονται στο δρ µα: µ θο, πρ λογο, λογε ο, κ θορνοι, χορηγ α. 5. Να γρ ψετε δ ο οµ ρριζα (απλ σ νθετα, τη αρχα α τη ν α ελληνικ γλ σσα ) για καθεµι απ τι παρακ τω λ ξει : πρ σσοντο, φρονε ν, γλ σσαν, µανθ νειν, κσ ζεται. 6α. Να µεταφ ρετε στο τετρ δι σα τον παρακ τω π νακα σωστ συµπληρωµ νο: Γενικ Ενικο γαλµα µε ζον Αιτιατικ Πληθυντικο Μον δε 5 6β. Να γρ ψετε το τρ το ενικ πρ σωπο τη οριστικ µ λλοντα των παρακ τω τ πων στη φων που βρ σκονται:
φρονε ν, πρ σσοντο, χειν, ρ, στιν. Σηµε ωση: Για το χειν αρκε ο να απ του δ ο µ λλοντε. Μον δε 5 7. Να µεταφέρετε στο τετράδιό σα τι προτ σει που ακολουθο ν συµπληρ νοντα τον συντακτικ ρο που λε πει : τιµι τερον (στ. 702) ε ναι στο κτ µα. στι (στ. 707) ε ναι στο δοκε. γλ σσαν (στ. 708) ε ναι στο χειν. δ νδρων (στ. 713) ε ναι στο σα. γκρατ (στ. 715) ε ναι στο π δα.
ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Β ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 5 ΙΟΥΝΙΟΥ 2001 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ : ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΤΕΣΣΕΡΙΣ (4) ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ ΑΝΤΙΓΟΝΗ Κείµενο από το πρωτότυπο (στίχοι 58-77) ΙΣ. Νῦν δ'αὖ µόνα δὴ νὼ λελειµµένα σκόπει 58 ὅσῳ κάκιστ' ὀλούµεθ', εἰ νόµου βίᾳ ψῆφον τυράννων ἢ κράτη παρέξιµεν. 60 Ἀλλ' ἐννοεῖν χρὴ τοῦτο µὲν γυναῖχ' ὅτι ἔφυµεν, ὡς πρὸς ἄνδρας οὐ µαχουµένα ἔπειτα δ' οὕνεκ' ἀρχόµεσθ' ἐκ κρεισσόνων καὶ ταῦτ' ἀκούειν κἄτι τῶνδ' ἀλγίονα. Ἐγὼ µὲν οὖν αἰτοῦσα τοὺς ὑπὸ χθονὸς 65 ξύγγνοιαν ἴσχειν, ὡς βιάζοµαι τάδε, τοῖς ἐν τέλει βεβῶσι πείσοµαι τὸ γὰρ περισσὰ πράσσειν οὐκ ἔχει νοῦν οὐδένα. ΑΝ. Οὔτ' ἂν κελεύσαιµ' οὔτ' ἄν, εἰ θέλοις ἔτι πράσσειν, ἐµοῦ γ' ἂν ἡδέως δρῴης µέτα. 70 Ἀλλ' ἴσθ' ὁποῖά σοι δοκεῖ, κεῖνον δ' ἐγὼ θάψω καλόν µοι τοῦτο ποιούσῃ θανεῖν. Φίλη µετ' αὐτοῦ κείσοµαι, φίλου µέτα, ὅσια πανουργήσασ' ἐπεὶ πλείων χρόνος ὃν δεῖ µ' ἀρέσκειν τοῖς κάτω τῶν ἐνθάδε. 75 'Εκεῖ γὰρ αἰεὶ κείσοµαι σοὶ δ' εἰ δοκεῖ, τὰ τῶν θεῶν ἔντιµ' ἀτιµάσασ' ἔχε. 77
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Α. Από το κείµενο που σας δίνεται, να µεταφράσετε στο τετράδιό σας τους στίχους 61-70 (Ἀλλ' ἐννοεῖν χρὴ τοῦτο... δρῴης µέτα). Μονάδες 30 Β. Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων: 1. Με βάση τα στοιχεία των στίχων 58-64 να παρουσιάσετε την επιχειρηµατολογία µε την οποία η Ισµήνη καταλήγει στην απόφασή της να µη συµπράξει µε την Αντιγόνη στην ταφή του Πολυνείκη. 2. Έχει λεχθεί ότι "το µεγαλείο των ηρώων του Σοφοκλή (µεταξύ άλλων) βρίσκεται και στη συναίσθηση ότι αυτοί εκτελούν το καθήκον τους, ακόµη κι αν τους απαρνούνται όλοι". Επικαλούµενοι συγκεκριµένα στοιχεία των στίχων 69-77, να τεκµηριώσετε τη συµφωνία ή τη διαφωνία σας µε την άποψη αυτή. 3. ὅσῳ κάκιστ' ὀλούµεθ(α)... ἢ κράτη παρέξιµεν: Στους στίχους αυτούς (59-60) η Ισµήνη πιστεύει ότι αυτή και η αδελφή της απειλούνται µε ατιµωτικό θάνατο, αν παραβιάσουν την απόφαση του Κρέοντα. Με βάση το µεταφρασµένο κείµενο που ακολουθεί (στίχοι 594-603), να εντοπίσετε και να σχολιάσετε αντίστοιχα την αιτία στην οποία ο χορός αποδίδει: α) τις συµφορές του οίκου των Λαβδακιδών και β) την επαπειλούµενη εξόντωση της Αντιγόνης και της Ισµήνης.
Κείµενο από µετάφραση (στίχοι 594-603) Αντιστροφή α Αιώνες θωρώ στο σπίτι των Λαβδακιδών πάθη νεκρών πάνω σε πάθη να πέφτουν η µια την άλλη γενιά δεν µπορεί ν' αλαφρώσει κάποιος θεός τη ρηµάζει κι αλύτρωτη µένει. Τώρα στο σπίτι του Οιδίποδα φάνηκε φως απάνω στη στερνή του ρίζα όµως των θεών του κάτω κόσµου το φονικό τη θερίζει δρεπάνι, η τύφλα του νου κι ο αστόχαστος λόγος. 4. Σε ποιες εορτές του ιονύσου στην αρχαία Αττική γίνονταν δραµατικές παραστάσεις; Να δώσετε πληροφορίες γι'αυτές τις εορτές. 5. Να γράψετε δύο οµόρριζα (απλά ή σύνθετα, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας) για καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις του κειµένου: ἀρχόµεσθ(α), ἀκούειν, αἰτοῦσα, πείσοµαι, πράσσειν. 6α. Να µεταφέρετε στο τετράδιό σας τον παρακάτω πίνακα, στα κενά του οποίου θα συµπληρώσετε τον ίδιο τύπο των λέξεων που σας δίνονται στους βαθµούς που ζητούνται. Θετικός βαθµός Συγκριτικός βαθµός Υπερθετικός βαθµός κάκιστ(α) κρεισσόνων ἡδέως
Μονάδες 6 6β. Να µεταφέρετε στο τετράδιό σας τον πίνακα που ακολουθεί συµπληρώνοντας στα κενά του σε χρόνο Ενεστώτα τους ακριβώς αντίστοιχους ρηµατικούς τύπους αυτών που σας δίνονται. Ενεστώτας ὀλούµεθ(α) κελεύσαιµ(ι) θανεῖν πανουργήσασα Μονάδες 4 7. ὅσῳ κάκιστ' ὀλούµεθ(α) (στίχος 59) ὡς βιάζοµαι τάδε (στίχος 66). Να χαρακτηρίσετε συντακτικώς τις προτάσεις αυτές (είδος) και να δηλώσετε τον συντακτικό τους ρόλο (πώς λειτουργούν συντακτικά στο κείµενο που σας δόθηκε).
ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Β ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ 30 ΜΑΪΟΥ 2002 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ : ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΤΕΣΣΕΡΙΣ (4) ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ ΑΝΤΙΓΟΝΗ Κείµενο από το πρωτότυπο (στίχοι 766-780) XΟ. Ἁνήρ, ἄναξ, βέβηκεν ἐξ ὀργῆς ταχύς 766 νοῦς δ' ἐστὶ τηλικοῦτος ἀλγήσας βαρύς. ΚΡ. ράτω, φρονείτω µεῖζον ἢ κατ' ἄνδρ' ἰών τὼ δ'οὖν κόρα τώδ' οὐκ ἀπαλλάξει µόρου. ΧΟ. Ἄµφω γὰρ αὐτὼ καὶ κατακτεῖναι νοεῖς; 770 ΚΡ. Οὐ τήν γε µὴ θιγοῦσαν εὖ γὰρ οὖν λέγεις. ΧΟ. Μόρῳ δὲ ποίῳ καί σφε βουλεύῃ κτανεῖν; ΚΡ. Ἄγων ἔρηµος ἔνθ' ἂν ᾖ βροτῶν στίβος κρύψω πετρώδει ζῶσαν ἐν κατώρυχι, φορβῆς τοσοῦτον ὡς ἄγος µόνον προθείς, 775 ὅπως µίασµα πᾶσ' ὑπεκφύγῃ πόλις κἀκεῖ τὸν Ἅιδην, ὃν µόνον σέβει θεῶν, αἰτουµένη που τεύξεται τὸ µὴ θανεῖν, ἢ γνώσεται γοῦν ἀλλὰ τηνικαῦθ' ὅτι πόνος περισσός ἐστι τἀν Ἅιδου σέβειν. 780 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Α. Από το κείµενο που σας δίνεται να µεταφράσετε στο τετράδιό σας τους στίχους 773-780 (Ἄγων ἔρηµος... τἀν Ἅιδου σέβειν). Μονάδες 30 Β. Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων: 1. Κατά τον Κάρολο Κουν, ο χορός ως πρωταρχικός παράγοντας του αρχαίου θεάτρου διαµορφώνει το
κλίµα του έργου. Επικαλούµενοι συγκεκριµένα στοιχεία των στίχων 766-780 να επιβεβαιώσετε την παραπάνω άποψη. 2. Να σκιαγραφήσετε την προσωπικότητα του Κρέοντα, όπως αυτή προβάλλεται µέσα από τους στίχους 777-780 (κἀκεῖ τὸν Ἅιδην... τἀν Ἅιδου σέβειν). 3. Στο κείµενο από το πρωτότυπο (στίχοι 766-780) ο Κρέων επιµένει πεισµατικά στη θανατική καταδίκη της Αντιγόνης. Να σχολιάσετε την άποψη που διατυπώνει ο Κρέων για το ίδιο ζήτηµα, όπως αυτή περιέχεται στο µεταφρασµένο κείµενο που ακολουθεί (στίχοι 883-890). Κείµενο από µετάφραση (στίχοι 883-890) ΚΡ. Τα µοιρολόγια και τους θρήνους, το ξέρεις, ποτέ δε θα 'παυε κανείς προτού πεθάνει, αν φτούραγαν. (Απευθύνεται στους φρουρούς.) Πάρτε τη γρήγορα και, καθώς πρόσταξα, να πάτε να τη χτίσετε στο λάκκο το βαθύ. Άστε τη µόνη κι έρηµη, θέλει πεθάνει, θέλει ζήσει, θαµµένη σ' ένα τέτοιο σπιτικό. Η κόρη αυτή δε µόλυνε τα χέρια µας, µα τον απάνω κόσµο θα τον χάσει. 4. Για ποιους λόγους η διεξαγωγή των δραµατικών αγώνων στην αρχαία Αθήνα συνδεόταν µε την άνοιξη; 5. Να γράψετε δύο λέξεις ετυµολογικά συγγενείς (απλές ή σύνθετες, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας)
για καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις του κειµένου: νοῦς, φρονείτω, βουλεύῃ, ἄγων, σέβειν. 6α. Να µεταφέρετε στο τετράδιό σας τον πίνακα που ακολουθεί, συµπληρώνοντας στα κενά του τη δοτική του πληθυντικού αριθµού για τις αντίστοιχες λέξεις που σας δίνονται. ὀργῆς ἄνδρ(α) βροτῶν µίασµα πόλις οτική πληθυντικού Μονάδες 5 6β. Να µεταφέρετε στο τετράδιό σας τον πίνακα που ακολουθεί, συµπληρώνοντας στα κενά του σε χρόνο Παρατατικό τους ακριβώς αντίστοιχους ρηµατικούς τύπους αυτών που σας δίνονται. ἐστὶ νοεῖς λέγεις βουλεύῃ κρύψω Παρατατικός Μονάδες 5 7. ταχύς, νοῦς, κατακτεῖναι, θεῶν, αἰτουµένη: Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παραπάνω λέξεων του κειµένου.
(ΚΡ.) ΧΟ. ΑΙ. ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Β ΤΑΞΗΣ ΠΕΜΠΤΗ 29 ΜΑΪΟΥ 2003 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ ΑΝΤΙΓΟΝΗ Κείµενο από το πρωτότυπο (στίχοι 672-691) Ἀναρχίας δὲ µεῖζον οὐκ ἔστιν κακόν αὕτη πόλεις ὄλλυσιν, ἥδ' ἀναστάτους οἴκους τίθησιν, ἥδε συµµάχου δορὸς τροπὰς καταρρήγνυσι τῶν δ' ὀρθουµένων 675 σῴζει τὰ πολλὰ σώµαθ' ἡ πειθαρχία. Οὕτως ἀµυντέ' ἐστὶ τοῖς κοσµουµένοις, κοὔτοι γυναικὸς οὐδαµῶς ἡσσητέα κρεῖσσον γάρ, εἴπερ δεῖ, πρὸς ἀνδρὸς ἐκπεσεῖν, κοὐκ ἂν γυναικῶν ἥσσονες καλοίµεθ' ἄν. 680 Ἡµῖν µέν, εἰ µὴ τῷ χρόνῳ κεκλέµµεθα, λέγειν φρονούντως ὧν λέγεις δοκεῖς πέρι. Πάτερ, θεοὶ φύουσιν ἀνθρώποις φρένας, πάντων ὅσ' ἐστὶ χρηµάτων ὑπέρτατον Ἐγὼ δ' ὅπως σὺ µὴ λέγεις ὀρθῶς τάδε, 685 οὔτ' ἂν δυναίµην µήτ' ἐπισταίµην λέγειν γένοιτο µεντἂν χἀτέρῳ καλῶς ἔχον. Σοῦ δ' οὖν πέφυκα πάντα προσκοπεῖν ὅσα λέγει τις ἢ πράσσει τις ἢ ψέγειν ἔχει τὸ γὰρ σὸν ὄµµα δεινὸν ἀνδρὶ δηµότῃ 690 λόγοις τοιούτοις, οἷς σὺ µὴ τέρψῃ κλύων. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Α. Από το κείµενο που σας δίνεται να µεταφράσετε στο τετράδιό σας τους στίχους 672-680 (Ἀναρχίας δὲ µεῖζον... καλοίµεθ' ἄν). Μονάδες 30
Β. Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων: 1. Με βάση τα δεδοµένα του πρωτότυπου κειµένου, πώς τοποθετούνται ο Χορός, ο Αίµονας και ο "δηµότης" απέναντι στο υπέρτατο για τον Κρέοντα αίτηµα της πειθαρχίας; 2. Με αφορµή τους στίχους 678-680 να εξηγήσετε γιατί ο Κρέων θεωρεί τόσο βαρύ γι'αυτόν να ηττηθεί από µια γυναίκα; 3. Να συγκρίνετε τη στάση που παίρνει ο Χορός απέναντι στον Κρέοντα: α. στους στίχους 681-682 από το πρωτότυπο και β. στους στίχους 207-216 από το µεταφρασµένο που ακολουθεί. Κείµενο από µετάφραση (στίχοι 207-216) (ΚΡ.) Αυτή 'ναι η θέλησή µου ποτέ δε θα τιµήσω 207 εγώ περσότερο τους άδικους από τους δίκαιους. Νεκρό και ζωντανό το ίδιο θα τιµήσω αυτόν που µε της πόλης τα νερά πηγαίνει. ΧΟ. Ό,τι σ' αρέσει, Κρέοντα, να κάνεις, γι' αυτόν που δυστροπεί, γι' αυτόν που πειθαρχεί στην πόλη. Είναι δικαίωµά σου να κάνεις χρήση νόµου, όπου θες, για πεθαµένους ακόµη και για µας τους ζωντανούς. ΚΡ. Εγγυητές τώρα να γίνετε των λόγων µου. ΧΟ. Βάλε να φορτωθεί το βάρος νεότερος κανείς. 216
4. Ποιο το περιεχόµενο των παρακάτω όρων που αναφέρονται στο αρχαίο ελληνικό δράµα: επεισόδια, στάσιµο, µύθος, ήθος, διάνοια. 5. Να γράψετε δύο οµόρριζα (απλά ή σύνθετα, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας) για καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις του κειµένου: ἀναρχίας, ἀναστάτους, τροπάς, κεκλέµµεθα, φύουσιν. 6. Να γράψετε τον τύπο που σας ζητείται για καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις: ἀνδρός: γενική πληθυντικού πάντων: δοτική ενικού ἐκπεσεῖν: απαρέµφατο ενεστώτα στην ίδια φωνή καλοίµεθα: γ ενικό πρόσωπο οριστικής παρατατικού στην ίδια φωνή λέγεις: β ενικό πρόσωπο προστακτικής αορίστου β στην ίδια φωνή. 7. Να αναγνωρίσετε συντακτικώς τις παρακάτω λέξεις: ἀναστάτους, χρόνῳ, λέγειν (στ. 682), ἀνθρώποις, ὀρθῶς.
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Β ΤΑΞΗΣ 2004 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ ΑΝΤΙΓΟΝΗ Κείµενο από το πρωτότυπο (στίχοι 280-296) ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Α. Από το κείµενο που σας δίνεται να µεταφράσετε στο τετράδιό σας τους στίχους 284-292 Μονάδες 30 Β. Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων: 1. Πώς χαρακτηρίζετε τον Κρέοντα ως άνθρωπο και ως ηγέτη σύµφωνα µε τα δεδοµένα των στίχων 280-283 και 289-296; Μονάδες 10 2. Να παρουσιάσετε τα συγκεκριµένα στοιχεία των παραπάνω στίχων που δείχνουν ότι ο Κρέων καταλήγει σε εσφαλµένο συµπέρασµα. Μονάδες 10 3. Ποιους λόγους επικαλείται ο Κρέων στο παρακάτω µεταφρασµένο κείµενο, για να δικαιολογήσει την απόφασή του να αφήσει άταφο τον Πολυνείκη;
Αφού τους εντοπίσετε, να τους συγκρίνετε µε εκείνους που ο Κρέων προβάλλει στους στίχους 282-288 του πρωτότυπου κειµένου. Κείµενο από µετάφραση (στίχοι 198-208) Τον αδελφό του πάλι, τον Πολυνείκη εννοώ, που χώρα πατρική και ντόπιους θεούς εξόριστος γυρνώντας θέλησε πέρα για πέρα να πυρπολήσει, δικό του αίµα θέλησε να πιει, δικούς του στη σκλαβιά να σύρει, αυτόν, λέω, στην πόλη τούτη βγήκε προσταγή κανείς να µη νεκροστολίσει, να µη θρηνήσει κανείς, να τον αφήσουν άθαφτο, κορµί ρηµάδι, τα σκυλιά να τον ξεσκίσουν και τα όρνια. Αυτή 'ναι η θέλησή µου. ποτέ δε θα τιµήσω εγώ περσότερο τους άδικους από τους δίκαιους. Μονάδες 10 4. Να µεταφέρετε στο τετρέδιό σας τα γράµµατα των παρακάτω προτάσεων. Να γράψετε τη λέξη Σωστό ή Λάθος δίπλα στο κάθε γράµµα. α. Στις στιχοµυθίες οι υποκριτές διαλέγονται στίχο µε στίχο. β. Ο Θέσπης θεωρείται ευρετής του τραγικού τρόπου. γ. Το σατυρικό δράµα είχε σκοπό µόνο να προκαλέσει το γέλιο και όχι να διδάξει. δ. Η λαµπρότερη εορτή του ιονύσου ήταν τα κατ' αγρούς ιονύσια. ε. Η έξοδος και τα επεισόδια συγκαταλέγονται στα κατά ποιόν µέρη της τραγωδίας. στ. Κερκίδες ονοµάζονταν τα τµήµατα των εδωλίων ανάµεσα στις κλίµακες. ζ. Το κυρίως θέατρο ή κοίλον ήταν το µέρος που προοριζόταν για το χορό. η. Ο Σοφοκλής παριστάνει τους ήρωές του όπως πρέπει να είναι. θ. Πάροδος είναι το άσµα που τραγουδούσε ο χορός, καθώς αποχωρούσε από την ορχήστρα. ι. Ο Σοφοκλής εισήγαγε τον τρίτο υποκριτή. Μονάδες 10 5. Για το καθένα από τα παρακάτω ουσιαστικά να βρείτε από το πρωτότυπο κείµενο µία λέξη ετυµολογικά συγγενή και να τη γράψετε στο τετράδιό σας: Μονάδες 10 6. Για καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται: οτική ενικού Αιτιατική πληθυντικού θηλυκού γένους οτική πληθυντικού οτική πληθυντικού Ο υπερθετικός βαθµός του επιρρήµατος Απαρέµφατο Αορίστου β ενεργητικής φωνής Πρώτο πληθυντικό πρόσωπο υποτακτικής Ενεστώτα Τρίτο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής Παρατατικού ενεργητικής φωνής
εύτερο ενικό πρόσωπο προστακτικής Ενεστώτα µέσης φωνής Τρίτο ενικό πρόσωπο οριστικής Αορίστου β ενεργητικής φωνής Μονάδες 10 7. Να γράψετε στο τετράδιό σας τις λέξεις της Στήλης Α και δίπλα σε καθεµιά το σωστό συντακτικό χαρακτηρισµό από τη Στήλη Β ( ύο χαρακτηρισµοί της Στήλης Β περισσεύουν). Μονάδες 10