ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Ο.Π. ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ / Β Λ Γ Λ 03/02/2019 ΓΚΥΡΤΗ ΜΑΡΙΑ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Λυσίου Ὑπὲρ Μαντιθέου ( 18-21) ΚΕΙΜΕΝΟ [18] Τῶν τοίνυν ἄλλων στρατειῶν καὶ φρουρῶν οὐδεμιᾶς ἀπελείφθην πώποτε, ἀλλὰ πάντα τὸν χρόνον διατετέλεκα μετὰ τῶν πρώτων μὲν τὰς ἐξόδους ποιούμενος, μετὰ τῶν τελευταίων δὲ ἀναχωρῶν. καίτοι χρὴ τοὺς φιλοτίμως καὶ κοσμίως πολιτευομένους ἐκ τῶν τοιούτων σκοπεῖν, ἀλλ οὐκ εἴ τις κομᾷ, διὰ τοῦτο μισεῖν τὰ μὲν γὰρ τοιαῦτα ἐπιτηδεύματα οὔτε τοὺς ἰδιώτας οὔτε τὸ κοινὸν τῆς πόλεως βλάπτει, ἐκ δὲ τῶν κινδυνεύειν ἐθελόντων πρὸς τοὺς πολεμίους ἅπαντες ὑμεῖς ὠφελεῖσθε. [19] ὥστε οὐκ ἄξιον ἀπ ὄψεως, ὦ βουλή, οὔτε φιλεῖν οὔτε μισεῖν οὐδένα, ἀλλ ἐκ τῶν ἔργων σκοπεῖν πολλοὶ μὲν γὰρ μικρὸν διαλεγόμενοι καὶ κοσμίως ἀμπεχόμενοι μεγάλων κακῶν αἴτιοι γεγόνασιν, ἕτεροι δὲ τῶν τοιούτων ἀμελοῦντες πολλὰ κἀγαθὰ ὑμᾶς εἰσιν εἰργασμένοι. [20] Ἤδη δέ τινων ᾐσθόμην, ὦ βουλή, καὶ διὰ ταῦτα ἀχθομένων μοι, ὅτι νεώτερος ὢν ἐπεχείρησα λέγειν ἐν τῷ δήμῳ. ἐγὼ δὲ τὸ μὲν πρῶτον ἠναγκάσθην ὑπὲρ τῶν ἐμαυτοῦ πραγμάτων δημηγορῆσαι, ἔπειτα μέντοι καὶ ἐμαυτῷ δοκῶ φιλοτιμότερον διατεθῆναι τοῦ δέοντος, ἅμα μὲν τῶν προγόνων ἐνθυμούμενος, ὅτι οὐδὲν πέπαυνται τὰ τῆς πόλεως πράττοντες, [21] ἅμα δὲ ὑμᾶς ὁρῶν (τὰ γὰρ ἀληθῆ χρὴ λέγειν) τοὺς τοιούτους μόνους <τινὸς> ἀξίους νομίζοντας εἶναι, ὥστε ὁρῶν ὑμᾶς ταύτην τὴν γνώμην ἔχοντας τίς οὐκ ἂν ἐπαρθείη πράττειν καὶ λέγειν ὑπὲρ τῆς πόλεως; ἔτι δὲ τί ἂν τοῖς τοιούτοις ἄχθοισθε; οὐ γὰρ ἕτεροι περὶ αὐτῶν κριταί εἰσιν, ἀλλ ὑμεῖς. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α1. Να εντοπίσετε στο παραπάνω κείμενο το χωρίο στο οποίο ο Μαντίθεος παραθέτει στοιχεία για να αποδείξει την υποδειγματική στρατιωτική συμπεριφορά του και να το αποδώσετε νοηματικά. Α2. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές (Σ) ή λανθασμένες (Λ): 1 (Μονάδες: 3) α. Ο Μαντίθεος υποστηρίζει ότι για την αξιολόγηση του πολίτη πρέπει να λαμβάνονται υπόψη η εξωτερική του εμφάνιση και η προσφορά του στην πόλη.
β. Σύμφωνα με τον Μαντίθεο η ευπρεπής ενδυμασία ενός ανθρώπου δείχνει και την εσωτερική ευκοσμία του. γ. Στην Αθήνα είχαν κοντά μαλλιά κάποιοι νέοι αριστοκρατικής καταγωγής που μιμούνταν τους Λακεδαιμόνιους. δ. Τα απαρέμφατα «φιλεῖν» και «μισεῖν» δηλώνουν συναίσθημα, ενώ το «σκοπεῖν» δηλώνει λογική επεξεργασία. ε. Οι πρόγονοι αποτελούν πρότυπο μίμησης για τον Μαντίθεο. στ. Οι Αθηναίοι, παρόλο που επρόκειτο για νόμιμη διαδικασία, δυσανασχετούσαν με εκείνους που μιλούσαν στην Εκκλησία του Δήμου, ενώ ήταν πολύ νέοι. ζ. Ο Μαντίθεος στον επίλογο επαινεί τους βουλευτές, αφού συνέβαλλαν στη διάπλαση ενεργών πολιτών. (Μονάδες: 7) Β1. «καίτοι χρὴ τοὺς φιλοτίμως ἅπαντες ὑμεῖς ὠφελεῖσθε»: Να προσδιορίσετε το επιχείρημα που χρησιμοποιεί ο Μαντίθεος για το κριτήριο αξιολόγησης των πολιτευομένων και να το κρίνετε ως προς την πειστικότητά του. Β2. Ο Μαντίθεος στο τέλος του λόγου του ( 21) απευθύνεται στους βουλευτές με δύο ρητορικά ερωτήματα. Να τα προσδιορίσετε και να αναλύσετε τι θέλει να πετύχει ο Μαντίθεος με τη χρήση τους. Β3. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές (Σ) ή λανθασμένες (Λ): α. Η χρήση των «εικότων» αποτελεί καινοτομία του Κόρακα και του Τ(ε)ισία. β. Ο γνωστότερος επικριτής της συστηματικής ρητορείας είναι ο Ισοκράτης. γ. Η Εκκλησία του Δήμου συνεδρίαζε κυρίως στην Αγορά. δ. Στον επίλογο ενός ρητορικού λόγου επιδιώκονται η ανάμνηση και η παθοποιία. ε. Κορυφαίο χαρακτηριστικό της ρητορικής τέχνης του Λυσία είναι η ηθοποιία. Β4.α. Να γράψετε μία ομόρριζη λέξη της νέας ελληνικής (απλή ή σύνθετη), για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου (από τις σύνθετες λέξεις του κειμένου να χρησιμοποιήσετε το δεύτερο συνθετικό): ἀπελείφθην, διατετέλεκα, ᾐσθόμην, πέπαυνται, ἐπαρθείη. (Μονάδες: 5) Β4.β. Να σχηματίσετε για καθεμία από τις λέξεις της Α στήλης ένα παράγωγο επίθετο της νέας ελληνικής γλώσσας με την κατάληξη που δίνεται στην Β στήλη: 2
Α ΣΤΗΛΗ ὠφελεῖσθε ὄψεως αἴτιοι ἀμελοῦντες δήμῳ Β ΣΤΗΛΗ Κατάληξη -ιμος -ος -ώδης -ής -ιος Γ ΣΤΗΛΗ Επίθετο (Μονάδες: 5) Β5. Να συγκρίνετε την άποψη που εκφράζει ο Μαντίθεος στον επίλογο για το πρότυπο του Αθηναίου πολίτη με την άποψη του Περικλή, όπως διατυπώνεται στο παρακάτω παράλληλο κείμενο: Θουκυδίου Ἱστορίαι, 2, 40: «ἔνι τε τοῖς αὐτοῖς οἰκείων ἅμα καὶ πολιτικῶν ἐπιμέλεια, καὶ ἑτέροις πρὸς ἔργα τετραμμένοις τὰ πολιτικὰ μὴ ἐνδεῶς γνῶναι μόνοι γὰρ τόν τε μηδὲν τῶνδε μετέχοντα οὐκ ἀπράγμονα, ἀλλ' ἀχρεῖον νομίζομεν» (μετάφραση: και συμβαίνει οι ίδιοι να φροντίζουμε για τις οικογενειακές μας υποθέσεις και παράλληλα για τα πολιτικά πράγματα, και ενώ ο καθένας μας καταγίνεται με διαφορετική απασχόληση, δεν κατέχουμε γι αυτό λιγότερο τα πολιτικά γιατί μόνοι εμείς θεωρούμε όχι φιλήσυχο αλλά άχρηστο αυτόν που δεν παίρνει καθόλου μέρος σ αυτά). ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Ο Ξενοφώντας στο έργο του «Κύρου Παιδεία» περιγράφει τη ζωή και τα κατορθώματα του Πέρση βασιλιά Κύρου Β. Αποτελεί μία πραγματεία για τον ιδανικό κυβερνήτη και την άριστη διακυβέρνηση. Στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο Κύρος περιγράφεται ως στοργικός βασιλιάς που εξασφάλισε την ευδαιμονία των υπηκόων του. Κῦρος μὲν οὖν οὕτως εἶπεν ἀνέστη δ ἐπ αὐτῷ Χρυσάντας καὶ εἶπεν ὧδε. Ἀλλὰ πολλάκις μὲν δή, ὦ ἄνδρες, καὶ ἄλλοτε κατενόησα ὅτι ἄρχων ἀγαθὸς οὐδὲν διαφέρει πατρὸς ἀγαθοῦ οἵ τε γὰρ πατέρες προνοοῦσι τῶν παίδων ὅπως μήποτε αὐτοὺς τἀγαθὰ ἐπιλείψει, Κῦρός τέ μοι δοκεῖ νῦν συμβουλεύειν ἡμῖν ἀφ ὧν μάλιστ ἂν εὐδαιμονοῦντες διατελοῖμεν ὃ δέ μοι δοκεῖ ἐνδεέστερον ἢ ὡς ἐχρῆν δηλῶσαι, τοῦτο ἐγὼ πειράσομαι τοὺς μὴ εἰδότας διδάξαι. Ἐννοήσατε γὰρ δὴ τίς ἂν πόλις πολεμία ὑπὸ μὴ πειθομένων ἁλοίη τίς δ ἂν φιλία ὑπὸ μὴ πειθομένων διαφυλαχθείη ποῖον δ ἂν ἀπειθούντων στράτευμα νίκης τύχοι πῶς δ ἂν μᾶλλον ἐν μάχαις ἡττῷντο ἄνθρωποι ἢ ἐπειδὰν ἄρξωνται ἰδίᾳ ἕκαστος περὶ τῆς αὑτοῦ σωτηρίας βουλεύεσθαι τί δ ἂν ἄλλο ἀγαθὸν τελεσθείη ὑπὸ μὴ πειθομένων τοῖς κρείττοσι ποῖαι δὲ πόλεις νομίμως ἂν οἰκήσειαν ἢ ποῖοι οἶκοι σωθείησαν πῶς δ ἂν νῆες ὅποι δεῖ ἀφίκοιντο ἡμεῖς δὲ ἃ νῦν ἀγαθὰ ἔχομεν διὰ τί ἄλλο μᾶλλον κατεπράξαμεν ἢ διὰ τὸ πείθεσθαι τῷ ἄρχοντι; Διὰ τοῦτο γὰρ καὶ νυκτὸς καὶ ἡμέρας ταχὺ μὲν ὅποι ἔδει παρεγιγνόμεθα, ἁθρόοι δὲ τῷ ἄρχοντι ἑπόμενοι ἀνυπόστατοι ἦμεν, τῶν δ ἐπιταχθέντων οὐδὲν ἡμιτελὲς 3
κατελείπομεν. Εἰ τοίνυν μέγιστον ἀγαθὸν τὸ πειθαρχεῖν φαίνεται εἰς τὸ καταπράττειν τἀγαθά, οὕτως εὖ ἴστε ὅτι τὸ αὐτὸ τοῦτο καὶ εἰς τὸ διασῴζειν ἃ δεῖ μέγιστον ἀγαθόν ἐστι. Ξενοφώντα Κύρου Παιδεία, 8, 1, 1 4 ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ἐνδεέστερον = ελλιπέστερα οἱ μὴ εἰδότες = αυτοί που δεν γνωρίζουν πείθομαι = υπακούω ὁ, ἡ ἀνυπόστατος, τὸ ἀνυπόστατον = ανίκητος καταπράττ(σσ)ω = αποκτώ ἴστε: β πληθ. προστ. του ρ. οἶδα = γνωρίζω ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Γ1. Να μεταφράσετε το παρακάτω απόσπασμα από το κείμενο που σας δίνεται: «Κῦρος μὲν οὖν οὕτως εἶπεν τοῦτο ἐγὼ πειράσομαι τοὺς μὴ εἰδότας διδάξαι.». (Mονάδες: 10) Γ2. Σύμφωνα με τον Χρυσάντα ποια είναι τα θετικά αποτελέσματα της πειθαρχίας των ανδρών στους ανωτέρους τους; (Mονάδες: 10) Γ3α. «οἵ τε γὰρ πατέρες προνοοῦσι τῶν παίδων ὅπως μήποτε αὐτοὺς τἀγαθὰ ἐπιλείψει»: Στο παραπάνω απόσπασμα να βρείτε τα τριτόκλιτα ουσιαστικά και να τα μεταφέρετε στον άλλο αριθμό (στην ίδια πτώση). (Mονάδες: 2) Γ3β. Για καθεμιά από τις παρακάτω αντωνυμίες του κειμένου να γράψετε τον τύπο που σας ζητείται: ἡμῖν: την αιτιατική πληθυντικού αριθμού στο ίδιο πρόσωπο τοῦτο (το 1 ο του κειμένου): τον ίδιο τύπο στον άλλο αριθμό (Mονάδες: 2) Γ3γ. «ποῖαι δὲ πόλεις νομίμως ἂν οἰκήσειαν ἢ ποῖοι οἶκοι σωθείησαν πῶς δ ἂν νῆες ὅποι δεῖ ἀφίκοιντο»: Στο παραπάνω απόσπασμα να βρείτε το ανώμαλο ουσιαστικό και να γράψετε τη γενική του ενικού αριθμού. (Mονάδα 1) 4
Γ3δ. Για καθένα από τους παρακάτω ρηματικούς τύπους του κειμένου να γράψετε τον τύπο που σας ζητείται: εἶπεν (το 1 ο του κειμένου): το β ενικό πρόσωπο προστακτικής στον ίδιο χρόνο ἡττῷντο: το β ενικό πρόσωπο προστακτικής στον ίδιο χρόνο ἄρξωνται: το γ ενικό πρόσωπο ευκτικής παθητικού αορίστου α πείθεσθαι: το γ πληθυντικό πρόσωπο οριστικής παρακειμένου στην ίδια φωνή (για τον σχηματισμό να ληφθεί υπόψη το υποκείμενο) κατελείπομεν: τον ίδιο τύπο στον αόριστο β (Mονάδες: 5) Γ4.α. Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τους παρακάτω όρους και να αναφέρετε τον όρο που προσδιορίζουν: συμβουλεύειν, εὐδαιμονοῦντες, τοὺς μὴ εἰδότας, διὰ τοῦτο, νυκτός, ἁθρόοι. (Μονάδες: 6) Γ4.β. «ὅτι τὸ αὐτὸ τοῦτο καὶ εἰς τὸ διασῴζειν μέγιστον ἀγαθόν ἐστι»: Να αναγνωρίσετε πλήρως συντακτικά την παραπάνω πρόταση (είδος, εισαγωγή, εκφορά, συντακτική θέση). ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΕΠΙΤΥΧΙΑ (Μονάδες: 4) 5