Θερμορρύθμιση Κοσμάς Χριστούλας Αναπλ. Καθηγητής Τ.Ε.Φ.Α.Α.-Α.Π.Θ. Α.Π.Θ.

Θερμορρύθμιση Ο άνθρωπος και τα ζώα που έχουν την ικανότητα να διατηρούν τη θερμοκρασία του σώματός τους σταθερή, και σε πολύ στενά όρια, ονομάζονται ομοιόθερμα.

Θερμορρύθμιση Η σχετικά σταθερή θερμοκρασία του σώματος (~ ~ 37 C ) εξασφαλίζει την ιδανική και απαραίτητη θερμοκρασία για τη διεξαγωγή των φυσιολογικών λειτουργιών και βιοχημικών αντιδράσεων.

Θερμορρύθμιση Η διατήρηση αυτής της απαραίτητης θερμοκρασίας για το ανθρώπινο σώμα απαιτεί τη λειτουργία, με θαυμαστή ακρίβεια, ενός ρυθμιστικού μηχανισμού, της θερμορρύθμισης.

Θερμορρύθμιση Με τη λειτουργία της θερμορρύθμισης το ανθρώπινο σώμα προσπαθεί να διατηρήσει τη φυσιολογική του θερμοκρασία, αντιδρώντας σε περιβαλλοντικούς και ενδογενείς παράγοντες που μπορούν να την μεταβάλλουν.

Η θερμοκρασία του σώματος Στο ανθρώπινο σώμα διακρίνουμε τη θερμοκρασία του πυρήνα και τη θερμοκρασία του δέρματος.

Η θερμοκρασία του σώματος Η θερμοκρασία του δέρματος είναι χαμηλότερη από τη θερμοκρασία του πυρήνα του σώματος.

Η θερμοκρασία του σώματος Όταν η θερμοκρασία του σώματος μετριέται στο στόμα, ως φυσιολογική θεωρείται η θερμοκρασία των 36,6-36,8 C. Οι τιμές αυτές είναι 0,3 έως 0,5 C μικρότερες από τη θερμοκρασία του ορθού, με την οποία μετράμε τη θερμοκρασία του πυρήνα.

Η θερμοκρασία του σώματος Συνήθως η μέτρηση της θερμοκρασίας γίνεται στη μασχάλη, αν και αυτή δεν αποδίδει αποτελεσματικά τη θερμοκρασία του πυρήνα. πυρήνα.

Πολλές αθλητικές δραστηριότητες διεξάγονται σε ανοικτά γήπεδα ή υπαίθριους χώρους κάτω από συνθήκες υψηλής θερμοκρασίας περιβάλλοντος.

Αυτό αποτελεί ένα επιπλέον στρες στην προσπάθεια του ανθρώπου, με μεγάλη αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος και έντονη εφίδρωση. Η αυξημένη θερμοκρασία του σώματος μπορεί να αποτελέσει περιοριστικό παράγοντα στην απόδοση.

Κατά τη μυϊκή εργασία παράγεται χημική ενέργεια, από την οποία μόνο ένα μέρος, το μικρότερο, μετατρέπεται σε μηχανική ενέργεια για παραγωγή έργου.

Από τη χημική ενέργεια που παράγεται στα κύτταρα το μεγαλύτερο μέρος (~75 %) απελευθερώνεται με μορφή θερμότητας.

Ένα μέρος αυτής της θερμότητας είναι χρήσιμο και αναγκαίο για τη διατήρηση σε σταθερό επίπεδο της θερμοκρασίας του σώματος μας ( ~37 C ). Η υπόλοιπη θερμότητα αποβάλλεται από το σώμα μας και θεωρείται «χαμένη ενέργεια».

Παράγοντες που συνεισφέρουν στην αύξηση και την απώλεια θερμότητας, καθώς το σώμα προσπαθεί να ρυθμίσει τη θερμοκρασία του πυρήνα, περίπου στους 37 C. ( McArdle et al., 2001 )

Θερμορύθμιση Οι θερμοϋποδοχείς που είναι τα θερμόμετρα του οργανισμού, μετρούν συνεχώς τη θερμοκρασία του σώματος και τη συγκρίνουν με το σημείο αναφοράς των 37 C.

Όταν η θερμοκρασία αποκλίνει από το σημείο αυτό, το μήνυμα φθάνει στο θερμορυθμιστικό κέντρο του υποθαλάμου, που αποτελεί το θερμοστάτη του οργανισμού.

Ο υποθάλαμος τότε μεταβιβάζει ανάλογα ερεθίσματα στους ιδρωτοποιούς αδένες και στο αγγειοκινητικό κέντρο.

Με τον τρόπο αυτό, ο ρυθμός αποβολής της θερμότητας αυξάνεται ή ελαττώνεται ώστε η θερμοκρασία του σώματος να διατηρείται σε κανονικά επίπεδα.

Μηχανισμοί μεταφοράς θερμότητας

Ο οργανισμός αποβάλλει την περίσσια θερμότητα από το σώμα με τους παρακάτω τρόπους: Την εξάτμιση του ιδρώτα Την ακτινοβολία Την αγωγιμότητα Τη μεταφορά με ρεύματα (αέρα ή νερού)

Η σημαντικότερη αποβολή της θερμότητας κατά την άσκηση γίνεται μέσω της εξάτμισης του ιδρώτα.

Ιδιαίτερα σε συνθήκες όπου η θερμοκρασία του περιβάλλοντος είναι υψηλότερη από τη θερμοκρασία του σώματος,, η εξάτμιση του ιδρώτα αποτελεί το μοναδικό τρόπο αποβολής της θερμότητας.

Οι συνθήκες όμως μπορεί να δυσκολέψουν ακόμη περισσότερο όταν ο αέρας είναι πολύ υγρός, δυσχεραίνοντας την αποβολή θερμότητας ακόμη και μέσω της εξάτμισης του ιδρώτα.

Έτσι σε μια ζεστή καλοκαιρινή ημέρα με υψηλή υγρασία, οι αθλητές δυσκολεύονται να αποβάλλουν επαρκή θερμότητα με αποτέλεσμα να έχουν αυξημένη θερμοκρασία σώματος και αρνητική απόδοση.

Εγκλιματισμός σε θερμό περιβάλλον Η ανοχή του σώματος στη ζέστη μπορεί να αυξηθεί σε μεγάλο βαθμό, μετά από άσκηση - προπόνηση σε θερμό περιβάλλον

Φυσιολογικές Προσαρμογές Αύξηση της παραγωγής ιδρώτα. Αύξηση του όγκου του πλάσματος. Αύξηση της ροής του αίματος στο δέρμα, από αγγειοδιαστολή των τριχοειδών του δέρματος και αντισταθμιστική αγγειοσυστολή στο πεπτικό σύστημα.

Φυσιολογικές Προσαρμογές Μείωση της καρδιακής συχνότητας σε υπομέγιστες προσπάθειες. Μείωση της θερμοκρασίας σώματος.

Φυσιολογικές Προσαρμογές Μείωση της περιεκτικότητας του ιδρώτα σε αλάτι. Η προσαρμογή αυτή μειώνει τις εφιδρωτικές απώλειες νατρίου από τον οργανισμό. Αυτό επιτυγχάνεται με την αύξηση της έκκρισης μιας επινεφριδιακής ορμόνης, της αλδοστερόνης.

Φυσιολογικές Προσαρμογές Συγκεκριμένα, από τα εκκριτικά κύτταρα των ιδρωτοποιών αδένων παράγεται ένα διάλυμα με συγκέντρωση νατρίου παρόμοια με εκείνη του πλάσματος. Ένα μέρος από το νάτριο αυτό επαναπορροφάται από το αίμα, καθώς το διάλυμα προωθείται κατά μήκος των εκκριτικών πόρων προς την επιφάνεια του δέρματος.

Φυσιολογικές Προσαρμογές Ο μηχανισμός της επαναπορρόφησης του νατρίου οφείλεται στη δράση Έτσι, η αύξηση της έκκρισης της αλδοστερόνης. της αλδοστερόνης αυξάνει και την επαναπορρόφηση του νατρίου από το αίμα.

Πρακτικές Συμβουλές για εγκλιματισμό σε θερμό περιβάλλον Η σκληρή προπόνηση τις πρώτες ημέρες πρέπει να αποφεύγεται. Η άσκηση να πραγματοποιείται με συνοδεία (συναθλητή, συνασκούμενου ή φίλου), ειδικά τις πρώτες ή πολύ ζεστές ημέρες.

Πρακτικές Συμβουλές για εγκλιματισμό σε θερμό περιβάλλον Ο εγκλιματισμός με άσκηση σε θερμό περιβάλλον επιταχύνεται με εντάσεις μεγαλύτερες από το 50% της VO 2max.

Πρακτικές Συμβουλές για εγκλιματισμό σε θερμό περιβάλλον Ο χρόνος έκθεσης πρέπει να είναι 90-100 min, αλλά αυτός ο χρόνος πρέπει να επιτευχθεί σταδιακά, κατά τις 10-1414 πρώτες ημέρες.

Αναπλήρωση υγρών

Τα δυσάρεστα αποτελέσματα της μεγάλης εφίδρωσης, και της αφυδάτωσης μπορούν να αποφευχθούν με την αναπλήρωση των υγρών.

Η αναπλήρωση των υγρών πρέπει να γίνεται συχνά κατά τη διάρκεια του αγώνα και της προπόνησης με υγρά διαλύματα γλυκόζης.

Το ερώτημα όμως που προκύπτει είναι ποια συγκέντρωση γλυκόζης θα ήταν η ιδανικότερη, έτσι ώστε να έχουμε και τη γρηγορότερη εκκένωση του στομαχιού.

Ένα καλό διάλυμα για την αναπλήρωση των υγρών, μπορεί να παρασκευαστεί εύκολα και φτηνά. Η συνταγή που ακολουθείται είναι με συγκέντρωση ζάχαρης του 2,5%. 25 γρ. ζάχαρης σε 1 λίτρο νερού με γευστικές ουσίες όπως χυμός λεμονιού.

Το ανώτατο ποσό γλυκόζης που μπορεί να απορροφηθεί από το έντερο είναι ~ 50 50 gr h - 1. Ακόμα, υπολογίζεται πως χρειάζεται ένα χρονικό διάστημα 20 με 30 λεπτά για να χρησιμοποιηθεί η γλυκόζη ως ενεργειακή πηγή, από τη στιγμή που θα χορηγηθεί με τη μορφή ζάχαρης από το στόμα. (Β. Κλεισούρας, 2004)

Εκτός από την πυκνότητα και το θερμιδικό περιεχόμενο του διαλύματος, ο ρυθμός της γαστρικής κένωσης επηρεάζεται και από: Τη θερμοκρασία του υγρού διαλύματος & Την ένταση της άσκησης

Φαίνεται πως όταν το υγρό διάλυμα είναι κρύο, σε θερμοκρασία που κυμαίνεται από 8 έως 12 C, η κένωση του στομάχου επιταχύνεται, πιθανώς λόγω της αύξησης της γαστρικής κινητικότητας. (Β. Κλεισούρας, 2004)

Παρατηρήσεις από παλαιότερες έρευνες είχαν οδηγήσει στο συμπέρασμα πως, κατά την έντονη άσκηση, η κένωση του στομάχου μπορεί να μειωθεί ή και να ανασταλεί. (Costill & Saltin, 1974 )

Πιο πρόσφατες όμως έρευνες έδειξαν ότι τρέξιμο 15 λεπτών με μέτρια ένταση (50 % έως 70% VO VO 2max ) βελτιώνει την κένωση κατά 38% περίπου. Το φαινόμενο αυτό αποδίδεται στη μηχανική κίνηση του υγρού μέσα στο στομάχι, γιατί παρόμοια επίδραση δεν παρατηρείται όταν η άσκηση δεν προκαλεί μηχανικό κραδασμό, όπως συμβαίνει κατά την ποδηλάτηση. (Mitchell et al, 1989, 1991)