Κατανάλωση ενέργειας στις κυπριακές επιχειρήσεις Α ν θ ή Χ α ρ α λ ά μ π ο υ ς

Κατανάλωση ενέργειας στις κυπριακές επιχειρήσεις Α ν θ ή Χ α ρ α λ ά μ π ο υ ς Π ρ ο ϊ σ τ ά μ ε ν η Υ π η ρ ε σ ί α ς Ε ν έ ρ γ ε ι α ς & Π ε ρ ι β ά λ λ ο ν τ ο ς Ο μ ο σ π ο ν δ ί α Ε ρ γ ο δ ο τ ώ ν & Β ι ο μ η χ ά ν ω ν ( Ο Ε Β )

Your Infographic Title Here: Δευτερογενής και Τριτογενής τομέας (2017) Με μία ματιά 331.200 Αριθμός απασχολούμενου προσωπικού στον τριτογενή τομέα 86,5% Συνεισφορά στο ΑΕΠ του τριτογενή τομέα 86.500 Αριθμός υποστατικών δευτερογενή τομέα 1.540 GWh Κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας στον τριτογενή τομέα Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία Κύπρου 80.000 Αριθμός υποστατικών τριτογενή τομέα 33.400 Αριθμός απασχολούμενου προσωπικού στον δευτερογενή τομέα. 11,2% Συνεισφορά στο ΑΕΠ του δευτερογενή τομέα 677 GWh Κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας στον δευτερογενή τομέα

Κατανάλωση (GWh) Τελική κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας ανά τομέα 2015-2016-2017 2.000 1.800 1.600 1.400 1.687 1.550 1.479 1.715 1.649 1.546 1.200 1.000 800 600 805 675 677 2015 2016 2017 400 200 146 178 166 85 88 87 0 Οικιακός Τομέας Πρωτογενής Τομέας Δευτερογενής Τομέας Τριτογενής Τομέας Οδικός Φωτισμός Πηγή: Αρχή Ηλεκτρισμού Κύπρου

Συνολική εγκατεστημένη ισχύς ΦΒ συστημάτων net-metering (2017) Μέχρι τον Δεκέμβριο 2017 η συνολική εγκατεστημένη ισχύς (kwp) των ΦΒ Συστήματα Net Metering ήταν 33,2 MW. Η συνολική εκτιμώμενη παραγωγή ενέργειας ήταν 53.473 MWh Η συνολική εκτιμώμενη ιδιοκαταναλισκόμενη ενέργεια ήταν 42.778 MWh Αρ. Συστημάτων Ποσοστιαία κατανομή συστημάτων ανά τομέα Συνολική εκτιμώμενη Παραγόμενη Ενέργεια για το 2017 (MWh) % Ιδιοκατανάλωσης Συνολική εκτιμώμενη ιδιοκαταναλισκόμενη Ενέργεια για το 2017 (MWh) Οικιακός τομέας 10.022 98.0% 52.416 80% 41.933 Πρωτογενής τομέας 8 0.1% 42 80% 33 Δευτερογενής τομέας 12 0.1% 63 80% 50 Τριτογενής τομέας 182 1.8% 952 80% 762 Πηγή: Υπηρεσία Ενέργειας ΣΥΝΟΛΟ 10.224 100% 53.473 80% 42.778

Συνολική εγκατεστημένη ισχύς ΦΒ συστημάτων αυτοπαραγωγής (2017) Μέχρι τον Δεκέμβριο 2017 η συνολική εγκατεστημένη ισχύς (kwp) των ΦΒ Συστήματα αυτοπαραγωγής ήταν 4.276 KW. Η συνολική εκτιμώμενη παραγωγή ενέργειας για το 2017 ήταν 5.679 MWh Η συνολική ιδιοκαταναλισκόμενη ενέργεια ήταν 5.038 MWh Αρ. Συστημάτων Ποσοστιαία κατανομή συστημάτων ανά τομέα Συνολική ιδιοκαταναλισκόμενη Ενέργεια για το 2017 (MWh) Πηγή: Υπηρεσία Ενέργειας Οικιακός τομέας 0 0.0% 0 Πρωτογενής τομέας 5 5.4% 271 Δευτερογενής τομέας 27 29.0% 1.463 Τριτογενής τομέας 61 65.6% 3.304 TOTAL 93 100% 5.038

Κατανάλωση (GWh) Αριθμός Υποστατικών Κατανάλωση (GWh) Αριθμός Υποστατικών Αριθμός υποστατικών και κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας στον Τριτογενή Τομέα (υπηρεσίες) ανά επαρχία για το 2017 600 500 400 300 200 100 0 539 400 Κατανάλωση 213 208 186 Αριθμός Υποστατικών 35.000 30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 Αριθμός υποστατικών και κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας στο Δευτερογενή Τομέα (βιομηχανικό) ανά επαρχία για το 2017 400 350 300 250 200 150 100 50 0 131 147 353 24 22 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 0 Κατανάλωση Αριθμός Υποστατικών

Αριθμός υποστατικών (τριτογενή & δευτερογενή τομέα) ανά κλιματική ζώνη για το 2017 Ορεινές Ημιορεινές Πεδινές Παραθαλάσσιες

Τελική κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας (MWh) ανά οικονομική δραστηριότητα στον τριτογενή τομέα για το 2017 Ξενοδοχεία και Εστιατόρια [I] Χονδρικό και Λιανικό Εμπόριο [G] Επαγγελματικές, Επιστημονικές και Τεχνικές δραστηριότητες [M] Δημόσια Διοίκηση και Άμυνα [O] Μεταφορά και Αποθήκευση [H] Άλλες Δραστηριότητες Παροχής [S] Ενημέρωση και Επικοινωνία [J] Ανθρώπινη Υγεία και Κοινωνική Μέριμνα [Q] Τέχνες, Διασκέδαση και Ψυχαγωγία [R] Χρηματοπιστωτικές και Ασφαλιστικές δραστηριότητες [K] Εκπαίδευση [P] Δραστηριότητες Ετεροδικών Οργανισμών και Φορέων [U] Διοικητικές και Υποστηρικτικές δραστηριότητες [N] Διαχείριση Ακίνητης Περιουσίας [L] Δραστηριότητες Νοικοκυριών ως Εργοδοτών [T] 129.366 106.154 98.260 90.748 80.716 75.485 48.629 49.054 40.663 36.103 7.004 4.295 15 413.756 366.049 0 60000 120000 180000 240000 300000 360000 420000 Κατανάλωση (MWh)

Οι πιο ενεργοβόροι κλάδοι του τριτογενή τομέα (υπηρεσίες) Αριθμός επιχειρήσεων kwh Ηλεκτρική κατανάλωση kwh/επιχείρηση Δημόσια Διοίκηση και Άμυνα [O] 296 106,153,641 358,627 Δραστηριότητες Ετεροδικών Οργανισμών και Φορέων [U] 106* 36,102,547 340,590 Ξενοδοχεία και Εστιατόρια [I] 5,770 413,756,337 71,708 Ενημέρωση και Επικοινωνία [J] 1,644 80,715,503 49,097 Μεταφορά και Αποθήκευση [H] 3,113 98,260,080 31,564 Τέχνες. Διασκέδαση και Ψυχαγωγία [R] 2,073 48,628,550 23,458 Χονδρικό και Λιανικό Εμπόριο [G] 16,704 366,048,833 21,914 Ανθρώπινη Υγεία και Κοινωνική Μέριμνα [Q] 3,940 75,484,522 19,159 Άλλες Δραστηριότητες Παροχής Υπηρεσιών [S] 5,234 90,748,396 17,338 Χρηματοπιστωτικές και Ασφαλιστικές δραστηριότητες [K] 2,956 49,053,893 16,595 Επαγγελματικές. Επιστημονικές και Τεχνικές δραστηριότητες [M] 7,988 129,365,554 16,195 Εκπαίδευση [P] 2,667 40,662,970 15,247 Διαχείριση Ακίνητης Περιουσίας [L] 1,000 4,294,939 4,295 Διοικητικές και Υποστηρικτικές δραστηριότητες [N] 3,082 7,003,739 2,272 Δραστηριότητες Νοικοκυριών ως Εργοδοτών [T] 23,653 14,530 1 * Αριθμός μετρητών ΑΗΚ

kwh Κατανομή Κατανάλωσης Ενέργειας στην δημόσια διοίκηση /Distribution of energy consumption in Public administration 1,3% 22,4% 0,7% 12,0% Lighting Cooling/Ventilation 1,1% 0,0% 27,4% Heating/Ventilation IT Equipment Cafeteria/Kitchen Equipment Process equipment Other Equipment 21,5% Transport 13,5% DHW Τυπικό παράδειγμα ενεργειακής κατανάλωσης στον κλάδο της δημόσιας διοίκησης 400.000 350.000 300.000 250.000 200.000 150.000 100.000 50.000 - Κατανάλωση Ενέργειας ανά τύπο καυσίμου/energy consumption by fuel (kwh) 361.912 Electricity LPG Heating Diesel 0 0 0 0 0 104.507 Pellet Firewood Petrol Diesel Καύσιμο/Fuel 10

kwh Κατανομή Κατανάλωσης Ενέργειας σε ξενοδοχειακή μονάδα/distribution of energy consumption in Hotels 1,9% 2,6% 0,1% 19,2% 37,4% 26,0% 12,2% 0,7% Lighting Cooling/Ventilation Heating/Ventilation IT Equipment Cafeteria/Kitchen Equipment Process equipment Other equipment Transport DHW Τυπικό παράδειγμα ενεργειακής κατανάλωσης σε ξενοδοχεία 2.500.000 2.000.000 1.500.000 1.000.000 500.000 - Κατανάλωση Ενέργειας ανά τύπο καυσίμου/energy consumption by fuel (kwh) 2.339.721 195.503 1.388.800 Electricity LPG Heating Diesel 0 0 0 2.646 Pellet Firewood Petrol Diesel Καύσιμο/Fuel 11

kwh Κατανομή Κατανάλωσης Ενέργειας σε αθλητική εγκατάσταση/distribution of energy consumption in sports facilities 71,9% 0,0% 2,5% 2,9% 0,8% 13,4% 4,6% 1,7% 2,1% Lighting Cooling/Ventilation Heating/Ventilation IT Equipment Cafeteria/Kitchen Equipment Process equipment Other equipment Transport DHW Τυπικό παράδειγμα ενεργειακής κατανάλωσης σε γυμναστήριο με πισίνα 400.000 350.000 300.000 250.000 200.000 150.000 100.000 50.000 - Κατανάλωση Ενέργειας ανά τύπο καυσίμου/energy consumption by fuel (kwh) 356.066-295.100 Electricity LPG Heating Diesel - - Pellet - Firewood - Petrol Diesel Καύσιμο/Fuel 12

kwh Κατανομή Κατανάλωσης Ενέργειας σε κλινική/distribution of energy consumption in clinic 5% 1% 2% 4% 8% 6% Lighting Cooling/Ventilation 15% 42% Heating/Ventilation IT Equipment 17% Cafeteria/Kitchen Equipment Process equipment Other equipment Transport Τυπικό παράδειγμα ενεργειακής κατανάλωσης σε νοσηλευτήριο/κλινική 3.000.000 2.500.000 2.000.000 1.500.000 1.000.000 500.000 - Κατανάλωση Ενέργειας ανά τύπο καυσίμου/energy consumption by fuel (kwh) 2.660.598 0 773.978 Electricity LPG Heating Diesel 0 0 0 29.890 Pellet Firewood Petrol Diesel Καύσιμο/Fuel 13

kwh 63,8% Κατανομή Κατανάλωσης Ενέργειας σε υπεραγορά/distribution of energy consumption in supermarket 10% 7,9% 15,7% 1,6% 0,6% Lighting Cooling/Ventilation Heating/Ventilation IT Equipment Cafeteria/Kitchen Equipment Process equipment Transport Τυπικό παράδειγμα ενεργειακής κατανάλωσης σε υπεραγορά 350.000 300.000 250.000 200.000 150.000 100.000 50.000 - Κατανάλωση Ενέργειας ανά τύπο καυσίμου/energy consumption by fuel (kwh) 308.220 35672 0 0 0 0 0 Electricity LPG Heating Diesel Pellet Firewood Petrol Diesel Καύσιμο/Fuel 14

kwh Κατανομή Κατανάλωσης Ενέργειας σε σχολική μονάδα/distribution of energy consumption in schools 4,5% 0,4% Lighting 16,9% 9,4% 6,6% 9,9% 24,6% Cooling/Ventilation Heating/Ventilation IT Equipment Cafeteria/Kitchen Equipment 12,0% 15,7% Process equipment Other equipment Transport DHW Τυπικό παράδειγμα ενεργειακής κατανάλωσης σε σχολικό ίδρυμα 500.000 400.000 300.000 200.000 100.000 - Κατανάλωση Ενέργειας ανά τύπο καυσίμου/energy consumption by fuel (kwh) 388.921 Electricity LPG Heating Diesel 0 0 0 0 0 13.720 Pellet Firewood Petrol Diesel Καύσιμο/Fuel 15

Κατανομή της συνολικής τελικής κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας MWh στον βιομηχανικό τομέα της κυπριακής οικονομίας για το 2017 35,3% 0,7% Μεταποίηση [C] 0,3% 63,7% Παροχή Ηλεκτρικού Ρεύματος, Φυσικού Αερίου, Ατμού και Κλιματισμό [D] Παροχή Νερού, Επεξεργασία Λυμάτων, Διαχείριση Αποβλήτων και Δραστηριότητες Εξύγιανσης [E] Κατασκευέ [F]

Οι πιο ενεργοβόροι κλάδοι του δευτερογενή τομέα (βιομηχανία), 2017 Αριθμός Ηλεκτρική κατανάλωση kwh επιχειρήσεων kwh/επιχείρηση Βασικά φαρμακευτικά προϊόντα και παρασκευάσματα 7 22,052,438 3,150,348 Κοκ και προϊόντα διύλισης πετρελαίου 2 2,189,376 1,094,688 Άλλα μη μεταλλικά ορυκτά προϊόντα (π.χ. Τσιμεντοποιία, κεραμοποιεία, τουβλοποιεία, Παραγωγή ασβέστη, κατασκευή γυαλιού) 299 166,653,961 557,371 Προϊόντα από καουτσούκ και πλαστικά 77 23,598,222 306,470 Ποτά 91 22,722,312 249,696 Βασικά μέταλλα 10 1,983,832 198,383 Χημικά και χημικά προϊόντα 59 10,037,668 170,130 Υπολογιστές. Ηλεκτρονικά και οπτικά προϊόντα 3 492,869 164,290 Τρόφιμα 837 129,520,474 154,744 Προϊόντα καπνού 1 124,896 124,896 Χαρτί και προϊόντα από χαρτί 36 3,815,076 105,974 Οποιοσδήποτε εξοπλισμός μεταφοράς 9 732,865 81,429 Μηχανήματα και εξοπλισμός 55 4,398,962 79,981 Εκτυπώσεις και αναπαραγωγή εγγεγραμμένων μέσων 261 9,906,083 37,954 Δέρματα και συναφή προϊόντα 25 853,460 34,138 Μηχανοκίνητα οχήματα και εξαρτήματα 66 1,243,920 18,847 Έπιπλα 306 5,507,027 17,997 Υφάσματα 95 1,530,729 16,113 Ένδυση 170 2,535,832 14,917 Κατασκευασμένα μεταλλικά προϊόντα. εκτός από τα μηχανήματα 1114 12,396,000 11,127 Άλλες μεταποιητικές βιομηχανίες (Κοσμήματα, Μουσικά όργανα, αθλητικά είδη, παιχνίδια κ.λπ.) 293 2,480,131 8,465 Ξύλο και προϊόντα ξύλου 847 5,483,599 6,474 Ηλεκτρικός εξοπλισμός 82 523,328 6,382 Επισκευή και εγκατάσταση μηχανημάτων και εξοπλισμού 279 380,640 1,364

Αριθμός Υποστατικών ανά οικονομική δραστηριότητα στον δευτερογενή τομέα (βιομηχανικό) για το 2017 9000 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 8.083 5.438 280 89 Κατασκευές [F] Μεταποίηση [C] Παροχή Νερού, Επεξεργασία Λυμάτων, Διαχείριση Αποβλήτων και Δραστηριότητες Εξύγιανσης [E] Παροχή Ηλεκτρικού Ρεύματος, Φυσικού Αερίου, Ατμού και Κλιματισμό [D]

kwh 25.000.000 20.000.000 15.000.000 10.000.000 5.000.000 0 Κατανομή Κατανάλωσης Ενέργειας σε βιομηχανία τροφίμων/distribution of energy consumption in food industry 151.394 32.790 16.441 45.028 54.923 24.510.240 3.465 5.351.500 9.492 Lighting Cooling/Ventilation Heating/Ventilation IT Equipment Cafeteria/Kitchen Equipment Process equipment Other equipment Transport DHW Κατανάλωση Ενέργειας ανά τύπο καυσίμου/energy consumption by fuel (kwh) Τυπικό παράδειγμα ενεργειακής κατανάλωσης σε βιομηχανία τροφίμων 16.000.000 14.000.000 12.000.000 10.000.000 8.000.000 6.000.000 4.000.000 9.836.950 14.974.557 4.900.000 2.000.000-12.267 Electricity LPG Heating Diesel/LFO 0 0 451.500 Pellet Firewood Petrol Diesel Καύσιμο/Fuel 19

kwh Κατανομή Κατανάλωσης Ενέργειας σε βιομηχανία φαρμακευτικών προϊόντων/distribution of energy consumption in pharmaceutical industry 0,2% 0,2% 1,0% Lighting 5,8% 33,1% Cooling/Ventilation Heating/Ventilation IT Equipment Cafeteria/Kitchen Equipment 58,2% 1,0% 0,6% 0,0% Process equipment Other equipment Transport DHW Τυπικό παράδειγμα ενεργειακής κατανάλωσης σε βιομηχανία φαρμακευτικών προϊόντων 5.000.000 4.000.000 3.000.000 2.000.000 1.000.000 - Κατανάλωση Ενέργειας ανά τύπο καυσίμου/energy consumption by fuel (kwh) 4.285.980 0 3.459.898 0 0 111.069 361.581 Electricity LPG Heating Diesel Pellet Firewood Petrol Diesel Καύσιμο/Fuel 20

kwh 80.000 Τυπικό παράδειγμα 70.000 60.000 ενεργειακής 50.000 κατανάλωσης σε 40.000 30.000 βιομηχανία επίπλου 18.152 20.000 10.000 - Κατανάλωση Ενέργειας ανά τύπο καυσίμου/energy consumption by fuel (kwh) 0 0 0 0 0 68.600 Electricity LPG LFO Pellet Firewood Petrol Diesel Καύσιμο/Fuel 21

Συγκριτικό κόστος ηλεκτρικής ενέργειας σε κράτη μέλη και γειτονικές χώρες για μεγάλους καταναλωτές 22

Η Ομάδα της Υπηρεσίας Ενέργειας & Περιβάλλοντος της ΟΕΒ Προϊστάμενη Υπηρεσίας Λειτουργός Λειτουργός Λειτουργός Η Ανθή Χαραλάμπους είναι Χημικός Μηχανικός, πτυχιούχος του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ), με ειδίκευση στην Περιβαλλοντική Μηχανική (MSc), κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου Master of Business Administration (MBA) και του P.Dip. στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και στη Διαχείριση Ενέργειας. Κατέχει περισσότερα από 22 χρόνια εμπειρίας σε θέματα ενέργειας και περιβάλλοντος, ευρωπαϊκά έργα, ανάπτυξη νέων ιδεών, προσκεκλημένη ομιλήτρια σε πάνω από 60 συνέδρια. Ο Παναγιώτης Καστανιάς είναι Μηχανολόγος Μηχανικός, απόφοιτος του Πανεπιστημίου Κύπρου και κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου στην Περιβαλλοντική και Ενεργειακή Μηχανική από το Πανεπιστήμιο του Σέφιλντ. Περισσότερα από 5 χρόνια εμπειρίας σε θέματα ενέργειας και περιβάλλοντος. Είναι ειδικευμένος ενεργειακός ελεγκτής, διαχειριστής ενέργειας και ενεργειακός εμπειρογνώμονας. Η Χρίστια Αλεξάνδρου είναι αριστούχα πτυχιούχος Κλασικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κύπρου και κατέχει μεταπτυχιακό δίπλωμα στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση / Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη από το Πανεπιστήμιο Frederick. Περισσότερα από 5 χρόνια εμπειρίας στην εκπαίδευση και κατάρτιση σε περιβαλλοντικά θέματα. Είναι υπεύθυνη για την εφαρμογή του συστήματος EMAS στην ΟΕΒ acharalambous[at]oeb.org.cy pkastanias[at]oeb.org.cy calexandrou[at]oeb.org.cy Η Έλενα Γρηγορίου είναι απόφοιτη του τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του Πανεπιστημίου Κύπρου και κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος στις Ενεργειακές Τεχνολογίες και Αειφόρο Σχεδιασμό. Ασχολήθηκε στην αρχή της καριέρα της με θέματα αυτοματισμών. Εντάχθηκε στο ανθρώπινο δυναμικό της ΟΕΒ από τον Μάιο του 2018 egregoriou[at]oeb.org.cy

Energy moves the world

Πηγές πληροφοριών Στατιστική Υπηρεσία Κύπρου Αρχή Ηλεκτρισμού Κύπρου Υπηρεσία Ενέργειας, Υπουργείο Ενέργειας, Εμπορίου, Βιομηχανίας & Τουρισμού. Τεχνική Υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη βελτίωση της Διείσδυσης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) και της Ενεργειακής Απόδοσης στην Κύπρο 25

Thank You. Anthi Charalambous 22665102 acharalambous@oeb.org.cy www.oeb.com.cy