ΟΜΑΔΟΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΤΗΣ Β ΤΑΞΗΣ ΓΙΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ «ΝΑΝΟΥΡΙΣΜΑ ΣΤΟ ΓΙΟ ΜΟΥ» ΤΟΥ ΝΑΖΙΜ ΧΙΚΜΕΤ Τμήματα Β1 και Β3 Υπεύθυνη καθηγήτρια: Φιερούλα Παπαδάτου, Φιλόλογος Ημερομηνία: 16 και 23-2-2015 Στάδια εργασίας 1. Εισαγωγικά για τον ποιητή και την εποχή του στην ολομέλεια του τμήματος 2. Χωρισμός σε ομάδες (ανάλογα με τον κλήρο που καθένας τράβηξε) 3. Καθορισμός ρόλων στις ομάδες α. Συντονιστής β. Γραμματέας 1 / 22
γ. Υπεύθυνος πληροφοριών δ. Υπεύθυνος ανακοινώσεων ε. Κατάσκοπος 4. Ανάγνωση του ποιήματος 5. Παρακολούθηση βίντεο με οπτικοποιημένη παρουσίαση του ποιήματος 6. Μελοποιημένη εκδοχή του ποιήματος 7. Νοηματική εξομάλυνση του περιεχομένου, αν χρειάζεται 8. Διανομή εργασιών Οι εργασίες περιλαμβάνουν α. Αυτόματη ερμηνεία κάθε μέλους χωριστά τμήματος του κειμένου β. Συγκριτική μελέτη του συγκεκριμένου κειμένου με παρόμοιου περιεχομένου κείμενα από διαφορετικό τόπο, χρόνο και συγγραφέα γ. Καλλιτεχνική αποτύπωση εικόνας σχετικής με το περιεχόμενο του κειμένου 2 / 22
9. Με την ολοκλήρωση των εργασιών θα πραγματοποιηθούν ανακοινώσεις στην ολομέλεια 10. Τέλος η καθηγήτρια θα ταξινομήσει όλες τις εργασίες και θα τις μοιράσει στους μαθητές, για να το χρησιμοποιήσουν ως υλικό για το μάθημα 11. ΣΤΟΧΟΣ Όλοι οι μαθητές να συμμετέχουν στη διαδικασία, καθένας από τη θέση του, ώστε να αναπτυχθεί ανάμεσά τους κλίμα εμπιστοσύνης και διάθεσης για συνεργασία. ΟΜΑΔΑ 1 Ονόματα: Τμήμα: Ημερομηνία: ΕΡΓΑΣΙΕΣ 3 / 22
1. Να δώσει καθένας τη δική του ερμηνεία στους συμβολισμούς των στίχων του ποιήματος: «Στον ύπνο σου? λυσσομανάνε» 2. Ποιες είναι οι εικόνες από τη φύση που προβάλλονται στο ποίημα; 3. Να συγκρίνεις το ποίημα με το παρακάτω νανούρισμα και να βρεις ομοιότητες αλλά και διαφορές με το νανούρισμα του βιβλίου σου. Φρεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, «Νανούρισμα» Νάνι το παιδί μου νάνι που δεν ήθελε νερό, τ' άλογό μας το μεγάλο. Αχ καρδούλα μου ποιος ξέρει τι να λέει το ποταμάκι στο λιβάδι το χλωρό. Νάνι, το νερό το μαύρο μες στα πράσινα χορτάρια που ψιλό τραγούδι πιάνει. Νάνι την τριανταφυλλιά μου που τη γης δάκρυο ποτίζει, τ' άλογό μας το καλό. Έχει πόδια λαβωμένα, τραχηλιά κρουσταλλιασμένη, έχει ένα ασημένιο λάζο καρφωμένο μες στα μάτια. Μόνο μια φορά σαν είδε τ' αντρειωμένα τα βουνά εχλιμίντρισε κι εχάθη στα νερά τα σκοτεινά. Αχ πού πήγες άλογό μου που δεν ήθελες να πιεις, αχ μαράζι μες στο χιόνι. Νάνι το γαρούφαλό μου που τη γης δάκρυο ποτίζει, τ' άλογό μας το καλό. Μην έρχεσαι μη μπαίνεις, το παραθύρι κλείστο με φυλλωσιές ονείρου, μ' όνειρα φυλλωσιάς. Κοιμάται το παιδάκι μου, σωπαίνει το μωρό μου. Αχ, πού πήγες άλογό μου που δεν ήθελες να πιεις, άλογο της χαραυγής. [πηγή: Φρεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, «Νανούρισμα», Ματωμένος Γάμος, μτφ. Νίκος Γκάτσος, μουσική Μάνος Χατζιδάκης, (Columbia, 1965)] 4 / 22
4. Να επιλέξεις μία εικόνα που σε εντυπωσίασε και να την αποδώσεις με ένα σχέδιο ή σκίτσο. ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ! ΟΜΑΔΑ 2 Ονόματα: Τμήμα: Ημερομηνία: ΕΡΓΑΣΙΕΣ 5 / 22
1. Να δώσει καθένας τη δική του ερμηνεία στους συμβολισμούς των στίχων του ποιήματος: «Στον ύπνο σου? του καπετάνιου» 2. Ποια είναι τα συναισθήματα του πατέρα που κυριαρχούν στο ποίημα; 3. Να συγκρίνεις το νανούρισμα του βιβλίου με την εικόνα του άλλου παιδιού στο παρακάτω ποίημα. Ποια είναι η διαφορά αντιμετώπισης των δύο παιδιών; Πού νομίζεις ότι οφείλεται; ΔΗΜΗΤΡΑ Χ. ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ «Για ένα παιδί που κοιμάται» Νύχτα. Η κίνηση αραιή στη λεωφόρο. Μες στο κλειστό, το φωτισμένο εργοστάσιο, Οι μηχανές, αποσταμένες μα άγρυπνες, Επιβλέπουν σαν άκακοι γίγαντες Τον ύπνο του μικρού. Στριμωγμένος Κοντά στη σκάρα του ατμού, Με του αδερφού του το παλτό σκεπασμένος Ξεκουράζεται. Όλη τη μέρα δουλεύει στα φανάρια Σκουπίζει τζάμια βιαστικά με το κόκκινο. Εισπράττει κέρματα ή την εύλογη αγανάκτηση. Περιμένει το επόμενο φανάρι. Τίμια κερδίζει έτσι το ψωμί Και το μερίδιο του νυχτοφύλακα, Που τον αφήνει να κοιμάται εκεί μέσα. Τα χιονισμένα βουνά της πατρίδας του, Τα χέρια της μάνας του που τύλιγαν γύρω του Γυναίκειο μαντίλι για το κρύο, Το δάσκαλο που πληρωνότανε με γάλα 6 / 22
Μόλις θυμάται. Θυμάται κάτι ελληνικά από το στόμα του, Που τώρα εδώ ακούγονται αλλιώτικα. Όχι σαν βότσαλα γυαλιστερά μεγάλης θάλασσας, Όχι σαν ποδοβολητό του αλόγου Ενός ανίκητου στρατηλάτη, Αλλά να, σαν τα κέρματα στην τσέπη, Σαν το φτύσιμο στο βλέμμα του πελάτη. Καμιά φορά πιο εγκάρδια Σαν τούτο δω το βουητό της σκάρας, Που όλο ανεβάζει το θερμό ατμό. Καστανιώτης Δ. Χ. Χριστοδούλου, Το κυπαρίσσι των εργατικών, 4. Να επιλέξεις μία εικόνα που σε εντυπωσίασε και να την αποδώσεις με ένα σχέδιο ή σκίτσο. ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ! ΟΜΑΔΑ 3 Ονόματα: 7 / 22
Τμήμα: Ημερομηνία: ΕΡΓΑΣΙΕΣ 1. Να δώσει καθένας τη δική του ερμηνεία στους συμβολισμούς των στίχων του ποιήματος: «Για δες το που πολεμάει? στα χέρια σου» 2. Ποιες είναι οι επιθυμίες του πατέρα, όπως φαίνεται στο ποίημα; 3. Να συγκρίνεις το νανούρισμα του βιβλίου με το δημοτικό νανούρισμα. Ποια είναι η συμμετοχή της φύσης και στα δύο κείμενα; Να μου το πάρεις (νανουρίσματα) Να μου το πάρεις, ύπνε μου, τρεις βίγλες θα σου βάλω, τρεις βίγλες, τρεις βιγλάτορες κι οι τρεις αντρειωμένοι. Βάζω τον ήλιο στα βουνά και τον αϊτό στους κάμπους, τον κυρ Βοριά το δροσερόν ανάμεσα πελάγου. Ο ήλιος εβασίλεψε κι ο αϊτός αποκοιμήθη κι ο κυρ Βοριάς ο δροσερός στη μάνα του πηγαίνει: «Γιε μου, και πού 'σουν χτες προχτές, πού 'σουν την άλλη νύχτα; Μήνα με τ' άστρα μάλωνες, μήνα με το φεγγάρι; Μήνα με τον αυγερινό, που 'μαστε αγαπημένοι;» «Μήτε με τ' άστρα μάλωνα μήτε με το φεγγάρι μήτε με τον αυγερινό, οπού 'στε αγαπημένοι. Χρυσόν υγιόν εβίγλιζα στην αργυρή του κούνια». 4. Να επιλέξεις μία εικόνα που σε εντυπωσίασε και να την αποδώσεις με ένα σχέδιο ή 8 / 22
σκίτσο. ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ! ΟΜΑΔΑ 4 Ονόματα: Τμήμα: Ημερομηνία: ΕΡΓΑΣΙΕΣ 1. Να δώσει καθένας τη δική του ερμηνεία στους συμβολισμούς των στίχων του ποιήματος: «Τι πολλά βιβλία είναι αυτά;? τα μαλλιά σου κατάλευκα» 9 / 22
2. Ποιο είναι το όραμα του πατέρα για το μέλλον του παιδιού του; 3. Να συγκρίνεις το νανούρισμα του βιβλίου με το παρακάτω ποίημα. Ποια είναι η συμμετοχή της φύσης και στα δύο κείμενα; Πρωινό άστρο Σ? ένα μαξιλάρι? φεγγαράκι το παιδί μου αποκοιμήθηκε. Όλη η πλάση στις μύτες των ποδιών κοιτάζει απ? το παράθυρό μας κοιτάζει το παιδί μου που κοιμήθηκε. Όλα τ? αστέρια μια μυγδαλιά ανθισμένη αστέρια μπρος στο παράθυρό μας κοιτάζει το παιδί μου που κοιμήθηκε. Ο θεός των σπουργιτιών και των παιδιών πίσω από μια κουρτίνα λουλουδένια κοιτάζει το παιδί μου που κοιμήθηκε. Σιγά, μανούλα, σιγά. Θα το ξυπνήσεις. Τι θόρυβο που κάνει η πορτούλα της καρδιάς σου καθώς ανοιγοκλείνει στον κήπο της χαράς. 10 / 22
4. Να επιλέξεις μία εικόνα που σε εντυπωσίασε και να την αποδώσεις με ένα σχέδιο ή σκίτσο. Το σχέδιό σου μπορεί να απεικονίζει και εικόνα από το παράλληλο κείμενο. ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ! ΟΜΑΔΑ 5 Ονόματα: Τμήμα: Ημερομηνία: ΕΡΓΑΣΙΕΣ 1. Να δώσει καθένας τη δική του ερμηνεία στους συμβολισμούς των στίχων του ποιήματος: 11 / 22
«Άφοβος σαν θαλασσινός? έτσι να γίνεις» 2. Ποιες είναι οι δυσκολίες που ο πατέρας βλέπει να ορθώνονται μπροστά από τη ζωή του παιδιού του; 3. Να συγκρίνεις το νανούρισμα του βιβλίου με το παρακάτω ποίημα. Μπορείτε να βρείτε διαφορές στο ύφος μέσα στα δύο κείμενα; Πρωϊν??στρο του Γιάννη Ρίτσου Τ? παιδί μου κοιμήθηκε κι?γ? τραγουδάω... Κοιμήσου κοριτσάκι. Ε?ναι μακρ?ς? δρόμος. Πρέπει ν? μεγαλώσεις. Κοριτσάκι μου, θέλω ν? σο? φέρω τ? φαναράκια τ?ν κρίνων ν? σο? φέγγουν τ?ν?πνο σου. Θέλω ν? σο? φέρω?να περιβολάκι ζωγραφισμένο μ? λουλουδόσκονη πάνω στ? φτερ? μι?ς πεταλούδας ν? σεργιανάει τ? γαλαν??νειρό σου. 12 / 22
Θέλω ν? σο? φέρω?να σταυρουλάκι α?γιν? φ?ς δυ??χτίνες σταυρωτ?ς?π? το?ς στίχους μου ν? σο? ξορκίζουν τ? κακ? ν? σο? φωτ?νε μ? σκοντάψεις. Δύσκολα ε?ναι, κοριτσάκι, στ?ν?ρχή. Τί ν? πε?ς, δ?ν ξέρεις. Δύσκολα ε?ναι στ?ν?ρχή. Γιατ? δ?ν ε?ναι, κοριτσάκι, ν? μάθεις μόνο?κε?νο πο? ε?σαι,?κε?νο πο??χεις γίνει. Ε?ναι ν? γίνεις?,τι ζητάει? ε?τυχία το? κόσμου, ε?ναι ν? φτιάχνεις, κοριτσάκι, τ?ν ε?τυχία το? κόσμου.?λλη χαρ? δ?ν ε?ναι πι? μεγάλη?π? τ? χαρ? πο? δίνεις. Ν? τ? θυμ?σαι, κοριτσάκι. 4. Παίρνοντας αφόρμηση από τα κείμενα εμπνευσθείτε και αποδώστε με ένα σκίτσο ή σχέδιο μία εικόνα που σας εντυπωσίασε. 13 / 22
ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ! Ναζίμ Χικμέτ «Νανούρισμα στο γιο μου» Τα σχόλια που ακολουθούν βασίζονται στις ομαδικές εργασίες των μαθητών των τμημάτων Β1 και Β3, χωρίς την προσθήκη κάποιου επιπλέον σχολίου Ερωτήσεις 1. Να δώσεις τη δική σου ερμηνεία στους στίχους του ποιήματος «Στον ύπνο σου? λυσσομανάνε» Απάντηση Η θάλασσα συμβολίζει τη ζωή του ανθρώπου και τα κύματα είναι τα προβλήματα και οι δυσκολίες της ζωής. Ίσως να τον ακολουθούν στον ύπνο του σαν εφιάλτες, ίσως να οραματίζεται ο πατέρας όσα θα συμβούν στο γιο του. 2. Να δώσεις τη δική σου ερμηνεία στους συμβολισμούς των στίχων του ποιήματος «Στον ύπνο σου? του καπετάνιου» Απάντηση Όπως ο καπετάνιος στέκεται στη γέφυρα του πλοίου και αγναντεύει την απέραντη θάλασσα, έτσι και το παιδί-καπετάνιος θα στέκεται μπροστά στις δυσκολίες της ζωής, απέναντι στα προβλήματα και με αισιοδοξία και τόλμη θα καθοδηγεί τη ζωή του μπροστά, 14 / 22
θα ρυθμίζει τα θέματα που τον απασχολούν. Ο πατέρας του θα τον καμαρώνει, έτσι σπουδαίος που θα έχει γίνει. 3. Να δώσεις τη δική σου ερμηνεία στους συμβολισμούς των στίχων του ποιήματος «Για δες το που πολεμάει? στα χέρια σου» Απάντηση Ο πατέρας συμπαραστέκεται στην αρρώστια του γιου του και τον καθησυχάζει λέγοντάς του πως θα είναι πάντα δίπλα του και θα τον βοηθάει σε ό, τι και αν συμβεί. Οι μηχανές είναι οι ιδέες και τα όνειρα που πάντα θα στηρίζουν τον άνθρωπο. Η καρδιά του θα είναι εκείνη που θα τον καθοδηγεί. Το τιμόνι είναι η ζωή του, ο τρόπος ζωής που έχει επιλέξει και τα σχέδιά του, για να την προχωρήσει. 4. Να δώσεις τη δική σου ερμηνεία στους συμβολισμούς των στίχων του ποιήματος «Τι πολλά βιβλία είναι αυτά;? τα μαλλιά σου κατάλευκα». Απάντηση Είναι οι σκέψεις του πατέρα για το παιδί του και γι? αυτά που πιστεύει ότι θα κάνει στη μελλοντική του ζωή. Ο πατέρας ελπίζει το παιδί του να γίνει μελετηρό, μορφωμένο και σοφό. Θέλει το παιδί του να αποκτήσει τις απαραίτητες γνώσεις, έτσι ώστε να μπορεί να ξεπερνά τα εμπόδια και τις δυσκολίες της ζωής. 5. Να δώσεις τη δική σου ερμηνεία στους συμβολισμούς των στίχων του ποιήματος «Άφοβος σαν θαλασσινός? έτσι να γίνεις» 15 / 22
Απάντηση Ο πατέρας επιθυμεί το καλύτερο για το παιδί του, επιθυμεί να συγκεντρώνει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που διακρίνουν τους καλούς και πετυχημένους ανθρώπους, την τόλμη, τη δημιουργικότητα, τη σοφία, την υπομονή? 6. Ποιες είναι οι εικόνες από τη φύση που προβάλλονται στο ποίημα; Απάντηση Η θάλασσα με τα κύματά της, οι φουρτούνες, τα περιγιάλια, ο ουρανός, τα βουνά, η γη ολόκληρη, το μάρμαρο (σαν φυσικό στοιχείο). Αυτά τα στοιχεία προβάλλονται μεταφορικά και συμβολικά. 7. Ποια είναι τα συναισθήματα του πατέρα που κυριαρχούν στο ποίημα; Απάντηση Τρυφερότητα και αγάπη προς το παιδί, στοργή, φροντίδα αλλά και ανησυχία και αγωνία για το πώς θα δημιουργήσει το καλύτερο μέλλον. 8. Ποιες είναι οι επιθυμίες του πατέρα, όπως φαίνεται στο ποίημα; Απάντηση Εκτός από την υγεία που επιθυμεί για το γιο του άμεσα, ο πατέρας σκέφτεται και το 16 / 22
μέλλον του παιδιού του. Επιθυμία του είναι να μάθει το παιδί να αντιμετωπίζει τη ζωή με τις δυσκολίες της με σοβαρότητα, με σοφία, με θάρρος, με επιμονή και υπομονή. Να μην αμφιβάλλει για τις πράξεις του, να είναι σίγουρο για τον εαυτό του, να υποστηρίζει τις απόψεις του και να στηρίζεται γερά στις ικανότητές του. 9. Ποιο είναι το όραμα του πατέρα για το μέλλον του παιδιού του; Απάντηση Αρχικά θέλει να είναι πάντα γερό και υγιές, ώστε να πετύχει όλα όσα επιθυμεί. Φαίνεται ότι έχει τη φιλοδοξία το παιδί του μεγαλώνοντας να αποκτήσει χαρακτηριστικά καλλιτέχνη, δημιουργικότητα, επιμονή, υπομονή και ευαισθησία. Να αποκτήσει χαρακτηριστικά καπετάνιου, τόλμη και αποφασιστικότητα. Να γίνει σοφό, για να μπορεί να αποφεύγει τις δυσκολίες, αφού η γνώση είναι το κλειδί για την αντιμετώπιση των δυσκολιών. 10. Ποιες είναι οι δυσκολίες που ο πατέρας βλέπει να ορθώνονται μπροστά από τη ζωή του παιδιού του; Απάντηση Εκτός από τα προβλήματα υγείας, υπάρχουν και άλλα κοινωνικά ή πολιτικά ή οικονομικά ή οικογενειακά ή περιβαλλοντικά προβλήματα που απασχολούν σήμερα τους ανθρώπους. Υπάρχουν προβλήματα συνεργασίας και αλληλεγγύης, ρατσισμού και διακρίσεων κ.λ.π. Όλα αυτά απαιτούν αντιμετώπιση, για να μην καταλήξουμε πολύ χαμηλά. Και θα μπορέσει κανείς να τα αντιμετωπίσει, αν διαθέτει γνώση και επιμονή. ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΥΠΕΥΘΥΝΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑΣ Για την περαίωση αυτής της εργασίας διατέθηκαν 3 διδακτικές ώρες και μία ώρα επιπλέον για τις ανακοινώσεις των μαθητών στην ολομέλεια του τμήματος. Μετά το τέλος και της 17 / 22
παρουσίασης έγινε αξιολόγηση αυτού του τρόπου διδασκαλίας. Οι μαθητές, λοιπόν, υποστήριξαν ότι σε σύγκριση με τον παραδοσιακό τρόπο προτιμούν αυτή τη μέθοδο γνώσης, γιατί συμμετέχουν ενεργά οι ίδιοι, γιατί συνεργάζονται, γιατί ανταλλάσσουν απόψεις και γιατί είναι κάτι διαφορετικό. Διατύπωσαν, όμως, και την αντίθεσή τους για το γεγονός ότι μέσα στην ομάδα δε λειτουργούν όλοι ισότιμα όχι λόγω αδυναμίας, αλλά γιατί μερικοί θεωρούν ότι είναι ένας καλός τρόπος να «κρυφτούν» πίσω από την εργασία των άλλων. Οι μαθητές εμπνεύστηκαν από το ποίημα και έδωσαν τη δική τους καλλιτεχνική άποψη 18 / 22
19 / 22
20 / 22
21 / 22
22 / 22