ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ «ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ» Εκπαιδευτικός: ΔΟΥΡΑΝΟΥ ΑΙΑΚΑΤΕΡΙΝΗ Επιβλέπουσα Επιμορφώτρια: ΣΑΒΒΑΚΗ ΧΡΥΣΑ 12/ΘΕΣΙΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΑΣΚΛΗΠΙΕΙΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΕΙΟ ΜΑΙΟΣ 2014

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Δεν είμαστε σκουπίδια, έχουμε ζωή-διαχείριση των απορριμμάτων στις χώρες της Ευρώπης», πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής εκπαιδευτικής δράσης «Teachers for Europe» που υλοποιεί η αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα. Το πρόγραμμα έγινε σε συνεργασία με τις μαθήτριες και τους μαθητές της Ε Δημοτικού του 12/θέσιου Δημοτικού Σχολείου Ασκληπιείου, με αφορμή συναφείς διδακτικές ενότητες από το διδακτικό αντικείμενο της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής. Μέσω της διαφοροποιημένης διδασκαλίας, της προσέγγισης της τυπικής και άτυπης γνώσης με εναλλακτικές μεθόδους ανακαλυπτικής μάθησης και της υιοθέτησης δεξιοτήτων συνεργασίας, εξεύρεσης, ταξινόμησης, οργάνωσης, αξιολόγησης και παρουσίασης δεδομένων, οι μαθήτριες και οι μαθητές «γνώρισαν» με ένα διαφορετικό τρόπο την Ευρώπη, ευαισθητοποιήθηκαν για κοινά ευρωπαϊκά προβλήματα περιβάλλοντος, έγιναν ενεργοί πολίτες διαχέοντας τα ευρήματα και τους συλλογισμούς τους στην τοπική κοινωνία και σε σχολεία διαφορετικών βαθμίδων εκπαίδευσης, με έναν παιγνιώδη, ενδιαφέροντα, καινοτόμο, διαφορετικό τρόπο πρόσβασης της νέας γνώσης. 2

Πίνακας περιεχομένων ΠΡΟΦΙΛ ΕΡΓΑΣΙΑΣ...4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ...6 ΣΚΟΠΟΣ-ΣΤΟΧΟΙ...6 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ...7 Βήμα 1 ο :Συνειδητοποίηση και καθορισμός του προβλήματος...7 Βήμα 2 ο :Σχεδιασμός Διδακτικών Δραστηριοτήτων...7 Βήμα 3 ο :Πραγμάτωση Διδακτικών Δραστηριοτήτων...8 Βήμα 4 ο :Αποτελέσματα-Συμπεράσματα...9 ΕΠΙΛΟΓΟΣ... 10 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 10 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ... 12 3

1. ΠΡΟΦΙΛ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σχολείο υλοποίησης Προγράμματος 12/θέσιο Δημοτικό Σχολείο Ασκληπιείου Διεύθυνση Συγγρού 2 Τηλέφωνο 2753022254 Φαξ 2753099868 Mail Τάξη υλοποίησης Προγράμματος 1dimask@sch,gr Ε Αριθμός μαθητών 25 1. ΑΓΟΡΙ 2. ΓΑΛΑΝΗΣ Κ. 3. ΓΑΛΗΝΟΣ Δ. 4. ΚΟΡΙΤΣΙ 5. ΓΕΩΡΓΑΣ Α. 6. ΓΕΩΡΓΑΣ Γ. 7. ΚΟΡΙΤΣΙ 8. ΚΟΡΙΤΣΙ 9. ΚΟΝΤΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ Μ. 10. ΚΟΡΔΑΛΗ Μ. 11. ΚΩΣΤΑΚΗΣ Α. 12. ΛΙΑΤΑΣ Κ. 13. ΑΓΟΡΙ 14. ΜΑΝΩΛΗ Π. 4

15. ΜΕΛΑ Α. 16. ΜΕΛΑΣ Β. 17. ΑΓΟΡΙ 18. ΑΓΟΡΙ 19. ΝΤΑΒΙΝΤΚΟΒ Σ. 20. ΟΨΙΜΟΥΛΗ Κ. 21. ΠΕΤΡΗ Δ. 22. ΠΡΟΥΝΤΖΟΣ Κ. 23. ΚΟΡΙΤΣΙ 24. ΤΣΙΑΛΑΦΟΥ Π. 25. ΑΓΟΡΙ 5

2. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η διδασκαλία του μαθήματος της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής στην Ε Τάξη του Δημοτικού Σχολείου Ασκληπιείου υπήρξε η αφορμή για την επιλογή του συγκεκριμένου τμήματος σε συνδυασμό με μια σειρά παραγόντων όπως η συμμετοχή του τμήματος στο περιβαλλοντικό πρόγραμμα «Φύση χωρίς σκουπίδια» και στην εθελοντική δράση «Let s do it Greece». Ταυτόχρονα η προϋπάρχουσα γνώση της μεθόδου project και η μέχρι σήμερα επιλογή θεμάτων σχετικών με τα πραγματικά προβλήματα της τοπικής κοινωνίας, η συνεργασία με τοπικούς φορείς για θέματα περιβάλλοντος και πολιτιστικής κληρονομιάς, η ύπαρξη εργαστηρίου Τ.Π.Ε. στο σχολείο όπως και μόνιμου βιντεοπροβολέα συνδεδεμένου με Η/Υ με συνεχή πρόσβαση στο διαδίκτυο, διευκόλυνε την επιλογή του συγκεκριμένου θέματος με τοπικές πανελλήνιες, ευρωπαϊκές, παγκόσμιες αναφορές. Το εφαλτήριο του Teachers For Europe έδωσε την Ευρωπαϊκή προοπτική και διάσταση στο project, εξοικείωσε τους μαθητές με την έννοια «Ευρώπη», βελτίωσε τις δεξιότητες λήψης, επεξεργασίας πληροφοριών, χρήσης Η/Υ, πέρασε περιβαλλοντικά μηνύματα στις οικογένειες των παιδιών, στην τοπική κοινότητα και στους φορείς διοίκησης. 3.ΣΚΟΠΟΣ-ΣΤΟΧΟΙ Κυρίαρχος σκοπός του Προγράμματος ήταν η υιοθέτηση οικολογικών στάσεων και συμπεριφορών και η κριτική προσέγγιση των Ευρωπαϊκών λύσεων στο θέμα της διαχείρισης των απορριμμάτων. Επιμέρους στόχοι ήταν: Η γνωριμία με το τοπικό οικοσύστημα. Η διερεύνηση τρόπων διαχείρισης των απορριμμάτων. Η διαμόρφωση στάσεων ευθύνης για την προστασία του περιβάλλοντος. Η προστασία-αναβάθμιση-ανάπτυξη του περιβάλλοντος ( σχολικός χώροςαρχαιολογικός χώρος Επιδαύρου). Η προσέγγιση της Ευρώπης μέσα από το κοινό πρόβλημα των σκουπιδιών. Η κοινοποίηση στις σχολικές μονάδες και στην τοπική κοινωνία προτάσεων και δραστηριοτήτων που συμβάλλουν στη διατήρηση και προστασία του περιβάλλοντος. 6

4. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Το πρόγραμμα υλοποιήθηκε σε 4 βήματα σύμφωνα με τη μέθοδο project (Ταρατόρη &Τσαλκατίδου, 2002). Βήμα 1 ο : Συνειδητοποίηση και καθορισμός του προβλήματος Στη διάρκεια του αρχικού αυτού σταδίου, έγινε μια πρώτη ενημέρωση των μαθητών για το πρόγραμμα Teachers4europe, μετά και την επιμόρφωση των υποψήφιων Teachers4europe στο Ναύπλιο. Στη συνέχεια και προκειμένου να δοθεί το σχετικό έναυσμα και να διαπιστωθούν οι προϋπάρχουσες γνώσεις των μαθητών για θέματα ανακύκλωσης απορριμμάτων αλλά και για την Ευρώπη, τα παιδιά «έπαιξαν» παιχνίδια με χρήση ανακυκλώσιμων υλικών, έλυσαν περιβαλλοντικό σταυρόλεξο (ΥΠΕΧΩΔΕ), απάντησαν σε ερωτηματολόγιο σχετικό με την ανακύκλωση (ΥΠΕΧΩΔΕ), συμπλήρωσαν χάρτη με τις χώρες της Ευρώπης και τις Πρωτεύουσές τους, διέκριναν τις σημαίες των χωρών της Ε.Ε. Κατόπιν με τη διαδικασία του brainstorming κατασκευάστηκε εννοιολογικός χάρτης με κεντρική έννοια «ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΑ» και υποέννοιες όπως: ανακύκλωση, εργοστάσια απορριμμάτων, διαχείριση σκουπιδιών, υγειονομική ταφή, ευρωπαϊκές λύσεις. Προβλήθηκε σχετικό υλικό από την ελληνική εταιρεία ανακύκλωσης και επίσκεψη στην ιστοσελίδα της Ε.Ε. http://europa.eu. Οι μαθητές διέκριναν τη συνάφεια με το περιβαλλοντικό πρόγραμμα στο οποίο ήδη συμμετείχαν, από το οποίο όμως απουσίαζε η ευρωπαϊκή διάσταση η οποία ήταν απαραίτητη μιας και η διαχείριση απορριμμάτων αποτελεί κοινό ευρωπαϊκό πρόβλημα με κοινές λύσεις. Σύμφωνα με τη συζήτηση που ακολούθησε μετά την επίσκεψη στην επίσημη ιστοσελίδα της Ε.Ε, οι μαθητές εκδήλωσαν ενδιαφέρον για μια διαφορετική προσέγγιση της έννοιας της Ευρώπης, των Ευρωπαϊκών χωρών καθώς και συναφών εννοιών σχετικών με τη λειτουργία της Ε.Ε. για την οποία διέθεταν ήδη γνωστικό υπόβαθρο από το μάθημα της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής, μέσα από την υλοποίηση ενός project με κεντρικό άξονα την ανακύκλωση και περιφερειακούς την Ελλάδα και τις λοιπές Ευρωπαϊκές χώρες. Βήμα 2 ο :Σχεδιασμός Διδακτικών Δραστηριοτήτων Οι μαθητές χωρίστηκαν σε 4 ομάδες, σύμφωνα με τις δικές τους επιθυμίες και με διακριτικό συντονισμό από τη διδάσκουσα, προκειμένου να μην αποκλειστεί κανένας μαθητής από τη διαδικασία. Μετά από διαλογική συζήτηση αποφασίστηκε, η αναζήτηση και επεξεργασία σχετικού υλικού από τις διδακτικές επισκέψεις, στο σχολείο με τη χρήση του βιντεοπροβολέα και του Η/Υ με σύνδεση στο διαδίκτυο, στο εργαστήριο των Η/Υ, στα σπίτια των μαθητών. 7

Οι ομάδες των μαθητών ανέλαβαν τη συγκέντρωση και ταξινόμηση πληροφοριών σχετικών με τις Ευρωπαϊκές χώρες, στοιχεία της ταυτότητάς τους αρχικά και στοιχεία για τη διαχείριση των απορριμμάτων τους στη συνέχεια. Οι πληροφορίες αυτές θα παρουσιάζονταν αρχικά από κάθε ομάδα ξεχωριστά με κολλάζ, ζωγραφική και πληροφορίες σε χαρτί κανσόν, εργασία που θα τοποθετούνταν σε σχετικό χώρο του σχολείου προκειμένου να λάβουν γνώση και οι λοιποί μαθητές. Στη συνέχεια και σε συνεργασία με τη διδάσκουσα το επιλεγμένο υλικό θα χρησιμοποιούνταν για τη δημιουργία power point, προκειμένου η εργασία να παρουσιαστεί σε όλο το σχολείο αλλά και στη γιορτή λήξης σε γονείς και τοπικούς φορείς, πλαισιωμένη με αφηγήσεις των μαθητών σχετικά με το πρόγραμμα Teachers4europe, την εργασία και τα περιβαλλοντικά μηνύματα που προκύπτουν από αυτή. Βήμα 3 ο : Πραγμάτωση των Διδακτικών Δραστηριοτήτων Οι ομάδες των μαθητών, έχοντας ως σημείο αναφοράς το εκπαιδευτικό υλικό που είχε προβληθεί αλλά και σχετικά περιβαλλοντικά βίντεο από το ψηφιακό σχολείο που προτείνονται για το διδακτικό αντικείμενο της Μελέτης Περ/ντος της Δ Τάξης, ζωγράφισαν σχετικές αφισούλες τις οποίες πλαστικοποίησαν και ανάρτησαν στο σχολείο. Στη συνέχεια μετέφεραν το μήνυμα της ανακύκλωσης στις οικογένειές τους και συμφώνησαν να συλλέξουν επί μία εβδομάδα ανακυκλώσιμο οικιακό υλικό προκειμένου να παίξουν με αυτό βιωματικά και ψυχαγωγικά παιχνίδια, κατά αντιστοιχία με αυτά που διδάσκονται στο μάθημα της Φυσικής Αγωγής. Ακολούθως μοιράστηκαν τα φυλλάδια: 1)Η ψηφοφορία για την Ευρώπη σου και 2) Μικρά νέα της Ευρώπης 2 ο νούμερο, έγινε συζήτηση με αφορμή τις φετινές εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και αναζητήθηκαν πληροφορίες στην αίθουσα των Η/Υ για την λειτουργία των θεσμικών οργάνων της Ε.Ε στην ιστοσελίδα(http://europa.eu), αλλά και στα έντυπα που αναφέρονται στη βιβλιογραφία. Σημαντικό μέρος των πληροφοριών αυτών ήταν ήδη γνωστό στους μαθητές από το μάθημα της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής, δόθηκε όμως η ευκαιρία για εμβάθυνση των γνώσεων μέσα από τις νέες απορίες των μαθητών που προέκυψαν καθώς το διδακτικό αντικείμενο «Ευρώπη» προβαλλόταν σε ένα νέο πιο ενδιαφέρον και ελκυστικό πλαίσιο, αυτό του project. Παράλληλα αναζητήθηκαν πληροφορίες για την περιβαλλοντική πολιτική της Ε.Ε. στις αντίστοιχες ιστοσελίδες: http://europa.eu/teachers-corner/pdf/info_el.pdf http://bookshop.europa.eu/el/pbkh7306736/?catalogcategoryid=h2ykabst rxcaaaejxjey4e5l Η επόμενη δραστηριότητα συναφής με την προηγούμενη αφορούσε τη μάθηση μέσω παιχνιδιού καθώς οι μαθητές «έπαιξαν» ανά ομάδες με τον Δία και την Ευρώπη στην ιστοσελίδα του Πανεπιστημίου Πειραιά και το πρόγραμμα: Bringing Europe to Teachers (http://bestunipi.eu/sites/all/egame/).ταυτόχρονα επέλεξαν κι άλλα 8

διαδικτυακά παιχνίδια από την ιστοσελίδα της Ε.Ε. για τα παιδιά (http://europa.eu/kids-corner/countries/flash/index_el.htm). Ακολούθησε προβολή του υλικού από τις διδακτικές επισκέψεις σε ελαιοτριβείο και σε εργοστάσιο ανακύκλωσης αμαξιών και μεταλλικών αντικειμένων και καλωδίων προκειμένου να επικαιροποιηθούν οι γνώσεις για τη διαχείριση αυτού του είδους των απορριμμάτων και να αποτελέσουν τη βάση για την πρόσληψη νέων πληροφοριών που θα αφορούσαν αυτή τη φορά την Ευρώπη. Κατόπιν οι ομάδες επέλεξαν τις χώρες της Ευρώπης με τις οποίες ήθελαν να ασχοληθούν και αναζητώντας πληροφορίες κυρίως στη ιστοσελίδα της «Βικιπαίδεια» (http://el.wikipedia.org), δημιούργησαν κολλάζ με εικόνες και πληροφορίες για τη σημαία, τη γλώσσα, την πρωτεύουσα, τον πληθυσμό, το χαρακτηριστικό μνημείο κάθε χώρας. Οι πληροφορίες αυτές παρουσιάστηκαν στην ολομέλεια της τάξης και στη συνέχεια αναζητήθηκαν εξειδικευμένες πληροφορίες για τη διαχείριση των απορριμμάτων στις ιστοσελίδες που παρατίθενται στη βιβλιογραφία. Στα πλαίσια του προγράμματος αλλά και της εθελοντικής δράσης Let s do it Greece, οι μικροί μαθητές την Τετάρτη 2 Απριλίου, μετέφεραν το μήνυμα της ανακύκλωσης για την προστασία του περ/ντος σε μαθητές της Α Τάξης του Ενιαίου Λυκείου Ασκληπιείου, πρόβαλαν σχετικό υλικό και μοίρασαν αφίσες που είχαν φτιάξει οι ίδιοι. Ακολούθως η κάθε ομάδα δημιούργησε ένα μικρό power point για τη διαχείριση απορριμμάτων στις χώρες που είχαν αναλάβει, το οποίο προβλήθηκε στον κεντρικό υπολογιστή με τη βοήθεια του βιντεοπροβολέα, προκειμένου να δημιουργηθεί από κοινού μία παρουσίαση power point, η οποία θα προβαλλόταν στο σχολείο, αλλά και στην γιορτή Λήξης παρουσία γονέων και τοπικών φορέων. Βήμα 4 ο : Αποτελέσματα-Συμπεράσματα Στον αρχικό προγραμματισμό η δράση ολοκληρωνόταν σε συνεργασία με τους τοπικούς φορείς και τον Σύλλογο Γονέων με οικολογική δραστηριότητα των μαθητών στο χώρο του Αρχαίου Θεάτρου Επιδαύρου. Η τελική όμως ημερομηνία παράδοσης της εργασίας (5 Μαΐου) σε συνδυασμό με τις διακοπές του Πάσχα και την Πρωτομαγιά είχε ως αποτέλεσμα να μην συμπεριληφθεί σχετικό υλικό στην παρούσα εργασία, καθώς η επίσκεψη θα υλοποιηθεί στις 13 Μαΐου σε συμφωνία με την Αρχαιολογική Υπηρεσία και την Επιτροπή Συντήρησης Μνημείων Επιδαύρου, η οποία είναι υπεύθυνη για τις δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα στον αρχαιολογικό χώρο του Αρχαίου Θεάτρου Επιδαύρου. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης που πραγματοποιείται σε συνεργασία με τον Δήμο Επιδαύρου και το 9

Σύλλογο Γονέων και Κηδεμόνων, θα πραγματοποιηθεί ξενάγηση στο χώρο των ανασκαφών, ενώ στη συνέχεια οι μαθητές θα ενημερώσουν τους γονείς, τις δημοτικές αρχές και τους υπευθύνους του χώρου για τις δράσεις τους στα πλαίσια των Προγραμμάτων: Teachers4Europe και «Φύση χωρίς σκουπίδια». Θα ακολουθήσει καθαρισμός περιοχής του αρχαιολογικού χώρου. Συνολικά και καθόλη τη διάρκεια του project οι μαθητές δε έχασαν το ενδιαφέρον τους, ενώ πρότερες γνώσεις σχολικών βιβλίων που πριν θεωρούσαν ανούσιες απέκτησαν ενδιαφέρον καθώς ο παράγοντας «μαθαίνω παίζοντας», άλλαξε το πλαίσιο μάθησης. Η θετική ανατροφοδότηση από την αλληλεπίδραση των παιδιών με τους συμμαθητές τους, με μαθητές διαφορετικής σχολικής ηλικίας αλλά και με ενήλικες, αποτέλεσε κυρίαρχο στοιχείο στη συζήτηση που ακολούθησε στην ολομέλεια της τάξης για την αξιολόγηση του προγράμματος και κίνητρο για μελλοντική δράση. 5. ΕΠΙΛΟΓΟΣ Οι μαθητές και οι μαθήτριες ενίσχυσαν τις δεξιότητες χρήσης του Η/Υ, πρόσληψης και επεξεργασίας της πληροφορίας, βελτίωσαν την επικοινωνία τους και τη συνεργασία τους, έγιναν ενεργοί πολίτες μεταφέροντας μηνύματα στη οικογένεια στους συμμαθητές, σε παιδιά διαφορετικής σχολικής ηλικίας, στην τοπική κοινωνία. Ανέδειξαν τοπικά και την ίδια στιγμή ευρωπαϊκά κοινά προβλήματα, έδωσαν πρώτοι το παράδειγμα, έδειξαν την κατεύθυνση που πρέπει όλοι να ακολουθήσουμε εάν πράγματι αγαπάμε τον τόπο μας, την Ευρώπη μας, τη γη που μας φιλοξενεί. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Αντωνιάδη, Κ. (2011). Πώς καθάρισαν με τα σκουπίδια. Ελευθεροτυπία. Ανακτήθηκε στις 26/03/14 από: http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=238354 Βένιου, Ε. (2013). Πράσινη ζωή στη Σουηδία. Το Βήμα. Ανακτήθηκε στις 25/03/14 από: http://www.tovima.gr/science/article/?aid=496280 Ε.Ε. (2013). Ευρώπη. Το περιοδικό Γνώσεων για νέους. Βρυξέλλες: Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ε.Ε. (2006). Πώς λειτουργεί η Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο οδηγός σας στα θεσμικά όργανα της Ε.Ε. Βρυξέλλες: Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ελαφρός Γ.(2010). Διαχείριση απορριμμάτων. Η Καθημερινή. Ανακτήθηκε στις 26/03/14 από: 10

http://www.kathimerini.gr/413884/article/epikairothta/ellada/diaxeirishaporrimmatwn Κεραμιτζόγλου, Γ.(2013). Διαχείριση απορριμμάτων σε πόλεις της Ευρώπης. ΣΚΑΙ.gr. Ανακτήθηκε στις 26/03/14 από: http://www.skai.gr/news/environment/article/223552/diaheirisi-aporrimmaton-sepoleis-tis-europis/#ixzz305xlcruh Κουλουμπαρίτση, Α., Μουρατιάν, Ζ.(2003). Σχέδια Εργασίας στην τάξη και στην πράξη. Αθήνα: Πατάκης Fontaine, P. (2010). Η Ευρώπη σε 12 μαθήματα. Βρυξέλλες: Ευρωπαϊκή Επιτροπή ΥΠΕΠΘ (2001). Οδηγός για την εφαρμογή της ευέλικτης ζώνης. Βιβλίο για τον Δάσκαλο. Αθήνα: ΥΠΕΠΘ ΥΠΕΠΘ (2002). Οδηγός Σχεδίων Εργασίας (Πολυθεματικό βιβλίο, ευέλικτη ζώνη, διαθεματικότητα). Αθήνα: Παιδαγωγικό Ινστιτούτο ΥΠΕΧΩΔΕ (2009). Παιδιά, ας μιλήσουμε για το περιβάλλον. Αθήνα: ΥΠΕΧΩΔΕ Ταρατόρη, Τσαλκατίδου Ε. (2002). Η Μέθοδος project στη θεωρία και στην πράξη. Θεσσαλονίκη:Κυριακίδη Α.Ε. Ιστοσελίδες http://bestunipi.eu/sites/all/egame/ http://europa.eu http://europa.eu/kids-corner/countries/flash/index_el.htm http://europa.eu/teachers-corner/pdf/info_el.pdf http://bookshop.europa.eu/el/-- pbkh7306736/?catalogcategoryid=h2ykabstrxcaaaejxjey4e5l http://dschool.edu.gr/ http://el.wikipedia.org 11

1.Ερωτηματολόγιο (ΥΠΕΧΩΔΕ) Πετάς το χρησιμοποιημένο χαρτί : Στα σκουπίδια. Στον ειδικό κάδο ανακύκλωσης. Για να πλυθείς: Κάνεις ντουζ. Γεμίζεις την μπανιέρα. Πας στο σχολείο με: Το αυτοκίνητο των γονιών σου. Το σχολικό λεωφορείο. Το ποδήλατο ή με τα πόδια. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Παίρνεις το κολατσιό σου στο σχολείο: Σε ειδικό δοχείο με καπάκι που ξαναχρησιμοποιείται Σε πλαστικό σακουλάκι. Στην παραλία δεν βλέπεις πουθενά κάδο για τα σκουπίδια. Έτσι το περιτύλιγμα του χυμού: Τα βάζεις στην τσάντα σου για να το ρίξεις σε κάδο ανακύκλωσης. Το αφήνεις πάνω στην άμμο και φεύγεις. Μια πλαστική σακούλα: Διαλύεται αμέσως στο έδαφος. Χρειάζεται 100-400 χρόνια για να διαλυθεί. Στο δωμάτιό σου χρησιμοποιείται: Συμβατική λάμπα αλογόνου. Λάμπα χαμηλής κατανάλωσης. Στο σπίτι όταν βγαίνεις από το δωμάτιό σου: Σβήνεις το φως. Αφήνεις το φώς αναμμένο. Η βρύση στο μπάνιο στάζει: Το λες αμέσως στους γονείς σου. Δεν κάνεις τίποτα. Για το φαινόμενο του θερμοκηπίου: Δεν μπορώ να κάνω τίποτα. Μπορώ με την καθημερινή συμπεριφορά μου να βοηθήσω κι εγώ να μειωθούν οι αρνητικές συνέπειές του στο περιβάλλον. 12

2. Χάρτης Ευρώπης-Πρωτεύουσες( Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή: Ας οικοδομήσουμε μαζί την Ευρώπη) 13

3.Λαοί-Χώρες-Σημαίες 14

4. Διδακτικές επισκέψεις για άντληση υλικού Α) Ελαιοτριβείο Μελά Β. (Ασκληπιείο Αργολίδας). Διαχείριση απορριμμάτων ελιάς. Πυρηνόξυλο από το κουκούτσι ελιάς. Χρησιμοποιείται ως καύσιμη ύλη σε καυστήρες αντί του πετρελαίου. Κομπόστ από απόβλητα επεξεργασίας ελιάς. Λίπασμα από φύλλα ελιάς. 15

Φτιάχνοντας σπιτικό σαπούνι στο σχολείο από χρησιμοποιημένο λάδι τηγανιού. Επίσκεψη στην ΟΙΚΟΣΥΛΛΑΝ. Διαχείριση μεταλλικών αποβλήτων. Διαχωρισμός χαλκού-πλαστικού 16

5. Προβολή εκπ/κού υλικού-ενημέρωση από φυλλάδια Ευρωπαϊκής Επιτροπής. 6. Εργασίες ομαδικές σε κανσόν 7. Αφισούλες 17