ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΙΘ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΗ ΕΙΡΑ

Δ ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΙΘ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΗ ΕΙΡΑ ΤΜΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Θέμα: Ο λειηοσργικός κίνδσνος ζηο ελληνικό τρημαηοπιζηωηικό ζύζηημα και η περίπηωζη ηοσ Ταμείοσ Παρακαηαθηκών & Δανείων Επιβλέπων: Απ. Χριζηόποσλος Σποσδαζηής: Αν. Χονδρογιάννης ΑΘΗΝΑ - 2008

Πηε κεηέξα κνπ 2

ΔΣΑΟΗΠΡΗΔΠ Ζ εξγαζία, επίζεο, απηή δελ ζα είρε νινθιεξσζεί αλ δελ είρε ζπκβάιιεη κε άκεζν θαη έκκεζν ηξφπν έλα πιήζνο αλζξψπσλ. Αξρηθά, ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηνλ επηβιέπνληα ηεο παξνχζαο ηειηθήο εξγαζίαο, Ιέθηνξα (ΞΓ.407/1980) θν Απφζηνιν Σξηζηφπνπιν, ηνπ νπνίνπ ε επηζηεκνληθή αξηηφηεηα θαη θαηάξηηζε, ζπλέβαιε ηα κέγηζηα ζηελ νινθιήξσζε ηεο παξνχζαο. Ρέινο, ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ φινπο φζνπο ζπλέβαιαλ, θαηά ηε δηάξθεηα ηεο θνίηεζήο κνπ ζηελ Δζληθή Πρνιή Γεκφζηαο Γηνίθεζεο, ζηε δηακφξθσζε ή θαη αλαζεψξεζε ηεο ζθέςεο κνπ. Νπνηεζδήπνηε ειιείςεηο, παξαιείςεηο, παξαλνήζεηο θαη ζθάικαηα αλήθνπλ απνθιεηζηηθά ζηνλ γξάθνληα. Αζήλα, Λνέκβξηνο 2008 Αλαζηάζηνο Σνλδξνγηάλλεο Msc ζε Δθαξκνζκέλα Νηθνλνκηθά θαη Σξεκαηννηθνλνκηθά (Ν.Ξ.Α. πξψελ Α.Π.Ν.Δ.Δ.) Msc ζε Νηθνλνκηθή θαη Ξεξηθεξεηαθή Αλάπηπμε (Ξάληεην Ξαλ/κην) 3

Ξεξίιεςε Ν παξνχζα εξγαζία έρεη σο ζηφρν ηελ εμέηαζε ηεο δηαρξνληθήο εμέιημεο ηνπ ξπζκηζηηθνχ πιαηζίνπ ησλ ηξαπεδψλ, επηθεληξψλνληαο ην ελδηαθέξνλ καο θπξίσο ζηηο πξφζθαηεο εμειίμεηο, ζρεηηθά κε ηηο αιιαγέο πνπ επηθέξεη ην λέν επνπηηθφ πιαίζην ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο. Πηα πξψηα ρξφληα, ε ηξαπεδηθή επνπηεία έξημε ην βάξνο ζηελ θεθαιαηαθή επάξθεηα ησλ πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ γηα ηελ θάιπςε ηνπο έλαληη ηνπ πηζησηηθνχ θηλδχλνπ θαη ηνπ θηλδχλνπ αγνξάο. Νη εμειίμεηο φκσο θαηέζηεζαλ ζαθέο ζηηο επνπηηθέο αξρέο ηελ χπαξμε κηαο κνξθήο θηλδχλνπ πνπ κέρξη ηφηε δελ κπνξνχζαλ λα νξίζνπλ κε ζαθήλεηα, ην ιεηηνπξγηθφ θίλδπλν. Πην πξψην θεθάιαην, παξνπζηάδνληαη νη παξάγνληεο πνπ απνηέιεζαλ ηε λνκηκνπνηεηηθή βάζε ζέζπηζεο ηεο επνπηείαο ζην ρξεκαηνπηζησηηθφ ζχζηεκα. Γίλεηαη αλαθνξά ζην Πχκθσλν ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο γηα ηελ θεθαιαηαθή επάξθεηα ηνπ 1988, ζηελ θξηηηθή πνπ ηνπ αζθήζεθε θαη απνηέιεζε ην εθαιηήξην γηα ηελ κεξηθή αλαζεψξεζή ηνπ. Ξαξνπζηάδεηαη ην λέν επνπηηθφ πιαίζην ηνπ 2004 γηα ηελ θεθαιαηαθή επάξθεηα θαη νη επηπηψζεηο ηνπ. Ρέινο, παξνπζηάδεηαη ε ελζσκάησζε ηνπ λένπ πιαηζίνπ ζην θνηλνηηθφ θαη ειιεληθφ ηξαπεδηθφ δίθαην. Πην δεχηεξν θεθάιαην γίλεηαη αλαθνξά ζηνπο ρξεκαηννηθνλνκηθνχο θαη κε ρξεκαηννηθνλνκηθνχο θηλδχλνπο πνπ θαιείηαη λα δηαρεηξηζηεί έλαο ζχγρξνλνο ρξεκαηνπηζησηηθφο νξγαληζκφο. Νη δπζθνιίεο κέηξεζεο θαη νη ελαιιαθηηθνί νξηζκνί ηνπ ιεηηνπξγηθνχ θηλδχλνπ κέρξη ην λέν Πχκθσλν ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο θαη νη κέζνδνη κέηξεζεο ηνπ κε ην λέν πιαίζην παξνπζηάδνληαη εθηελψο ζηε ζπλέρεηα. Ρέινο ζην ηξίην θεθάιαην, παξνπζηάδεηαη ε πεξίπησζε ηνπ Ρακείνπ Ξαξαθαηαζεθψλ θαη Γαλείσλ, ην νπνίν ιφγσ ηνπ δηθπνχο ηνπ ραξαθηήξα εμαηξείηαη ησλ δηαηάμεσλ ηνπ λφκνπ κε ηνλ νπνίν ελζσκαηψζεθε ην Πχκθσλν ηεο Βαζηιείαο ηνπ 2004 ζηελ ειιεληθή ηξαπεδηθή λνκνζεζία. Υζηφζν, επεηδή 4

απνηειεί ρξεκαηνπηζησηηθφ νξγαληζκφ πξνηείλεηαη ε εθαξκνγή ζπζηεκάησλ εζσηεξηθνχ ειέγρνπ, έηζη ψζηε λα θαηαζηεί πην απνηειεζκαηηθή θαη εχξπζκή ε ιεηηνπξγία ηνπ. Ιέμεηο Θιεηδηά: Θίλδπλνη ηξαπεδηθήο δηακεζνιάβεζεο, Ιεηηνπξγηθφο θίλδπλνο, Ρξαπεδηθή επνπηεία, Δπηηξνπή ηεο Βαζηιείαο, Πχκθσλν ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο, Θεθαιαηαθή επάξθεηα, Κέζνδνο ηνπ Βαζηθνχ Γείθηε, Ρππνπνηεκέλε κέζνδνο, Δλαιιαθηηθή Ρππνπνηεκέλε κέζνδνο, Ξξνεγκέλεο κέζνδνη κέηξεζεο, Ρακείν Ξαξαθαηαζεθψλ & Γαλείσλ, Ππζηήκαηα Δζσηεξηθνχ Διέγρνπ. 5

Abstract The present dissertation examines the historical development of the bank regulatory framework focusing on the recent developments that new supervisory scheme of the Committee of Basil brought forward. Initially, the supervisory committee placed the burden on the capital adequacy of credit institutions, in order to protect the latter from the credit and market risk. Nevertheless, consecutive developments established a new form of risk which could not previously be determined, namely operational risk. In the first chapter the factors that formed the basis for the legal establishment of supervision of credit and financial institutions are presented. The 1988 Agreement of the Committee of Basil on capital adequacy, the criticism that followed and lead to its revision are discussed. Consecutively, the new 2004 supervisory scheme on capital adequacy and its consequences are presented. Finally, its integration into the European Union and Greek banking law are overviewed. In the second chapter the financial and non-financial risks that modern financial institutions should handle are overviewed. The obstacles in measuring operational risk and its alternative definitions until the new Basil Agreement, as well as the new ways of its evaluation according to the new framework are thoroughly discussed. Finally, in the third chapter, the case of the Collaterals and Loans Fund is presented, which due to its dual character is exempted from the regulations. Nevertheless, since the Collaterals and Loans Fund constitutes a credit and financial institution, the establishment of systems of internal investigation is proposed, leading thus to its more efficient function. 6

ΞΗΛΑΘΑΠ ΞΔΟΗΔΣΝΚΔΛΩΛ ΔΗΠΑΓΩΓΖ... 8 ΘΔΦΑΙΑΗΝ I... 13 I.1 ΡΟΑΞΔΕΗΘΖ ΔΞΝΞΡΔΗΑ... 13 I.1.1 ΘΔΥΟΖΡΗΘΝ ΞΝΒΑΘΟΝ... 13 I.1.2 Ζ ΑΟΣΗΘΖ ΠΚΦΥΛΗΑ... 16 I.1.3 ΡΝ ΛΔΝ ΠΚΦΥΛΝ ΡΖΠ ΔΞΗΡΟΝΞΖΠ ΡΖΠ ΒΑΠΗΙΔΗΑΠ... 19 I.1.3.1 Ξπιψλαο I: Διάρηζηεο Θεθαιαηαθέο Απαηηήζεηο... 21 I.1.3.2 Ξπιψλαο II: Γηαδηθαζία Δπνπηηθήο Δμέηαζεο... 23 I.1.3.3 Ξπιψλαο III: Ξεηζαξρία ηεο αγνξάο... 24 I.1.4 ΡΝ ΔΙΙΖΛΗΘΝ ΘΔΠΚΗΘΝ ΞΙΑΗΠΗΝ ΓΗΑ ΡΖΛ ΡΟΑΞΔΕΗΘΖ ΔΞΝΞΡΔΗΑ... 25 I.1.5 ΔΞΗΞΡΥΠΔΗΠ ΡΝ ΛΔΝ ΞΙΑΗΠΗΝ... 27 ΘΔΦΑΙΑΗΝ II... 33 II.2 ΙΔΗΡΝΟΓΗΘΝΠ ΘΗΛΓΛΝΠ... 33 II.2.1 ΘΑΡΖΓΝΟΗΔΠ ΘΗΛΓΛΥΛ ΡΟΑΞΔΕΗΘΖΠ ΓΗΑΚΔΠΝΙΑΒΖΠΖΠ... 33 II.2.2 ΙΔΗΡΝΟΓΗΘΝΠ ΘΗΛΓΛΝΠ... 36 II.2.3 ΚΔΡΟΖΠΖ ΡΝ ΙΔΗΡΝΟΓΗΘΝ ΘΗΛΓΛΝ ΚΔ ΡΝ ΛΔΝ ΞΙΑΗΠΗΝ... 40 II.2.3.1 Κέζνδνο ηνπ Βαζηθνχ Γείθηε (Basic Indicator Approach)... 44 II.2.3.2 Ρππνπνηεκέλε Κέζνδνο (Standardized Approach)... 47 II.2.3.3 Δλαιιαθηηθή Ρππνπνηεκέλε Κέζνδνο (Alternative Standardized Approach)... 55 II.2.2.4 Ξξνεγκέλεο Κέζνδνη Κέηξεζεο (Advanced Measurement Approach)... 57 ΘΔΦΑΙΑΗΝ III... 62 III.3 Ζ ΞΔΟΗΞΡΩΠΖ ΡΝ ΡΑΚΔΗΝ ΞΑΟΑΘΑΡΑΘΖΘΩΛ ΘΑΗ ΓΑΛΔΗΩΛ... 62 III.3.1 ΚΝΟΦΖ, ΠΘΝΞΝΗ ΘΑΗ ΓΗΝΗΘΖΠΖ... 62 III.3.2 ΡΝ Ρ. Ξ. & Γ. ΘΑΗ ΡΝ ΛΔΝ ΔΞΝΞΡΗΘΝ ΞΙΑΗΠΗΝ... 64 ΠΚΞΔΟΑΠΚΑΡΑ... 66 ΒΗΒΙΗΝΓΟΑΦΗΑ - ΑΟΘΟΝΓΟΑΦΗΑ... 69 ΞΑΟΑΟΡΖΚΑ... 74 7

Δηζαγσγή Ρν ηέινο ηνπ Γεπηέξνπ Ξαγθνζκίνπ Ξνιέκνπ έβξηζθε ηνλ πιαλήηε ηξαπκαηηζκέλν ζε πνιηηηθφ θαη νηθνλνκηθφ επίπεδν. Ζ επελδπηηθή δήηεζε, κέζα ζε έλα ηέηνην θιίκα αβεβαηφηεηαο θαη αλαζθάιεηαο, ήηαλ ζρεδφλ αλχπαξθηε. Ρν γεγνλφο απηφ δεκηνχξγεζε κηα αληζνξξνπία ζηελ αγνξά θεθαιαίνπ, θαζψο ε πξνζθνξά απνηακηεπηηθψλ θεθαιαίσλ ήηαλ ζαθψο κεγαιχηεξε απφ ηε δήηεζε θεθαιαίσλ γηα επέλδπζε. Απηφ είρε σο απνηέιεζκα ηα πηζησηηθά ηδξχκαηα λα ζηξέςνπλ ην ελδηαθέξνλ ηνπο ζηελ δηαρείξηζε ησλ ζηνηρείσλ ηνπ ελεξγεηηθνχ ηνπο, κηαο θαη ην παζεηηθφ ηνπο θαζνξίδνληαλ εμσγελψο. Ν εμσγελήο πξνζδηνξηζκφο ησλ ζηνηρείσλ ηνπ παζεηηθνχ νθείινληαλ ζε δχν ιφγνπο. Ρα επηηφθηα θαζνξίδνληαλ θεληξηθά ιφγσ ηνπ πξνζηαηεπηηζκνχ θαη ηεο απζηεξήο ξχζκηζεο αθελφο, θαη αθεηέξνπ ν αληαγσληζκφο ήηαλ ζρεδφλ αλχπαξθηνο, ιφγσ αθξηβψο ηνπ απζηεξνχ πιαηζίνπ. Ζ ηάζε απηή άξρηζε ζηαδηαθά λα αληηζηξέθεηαη κε ην θξάηνο λα πξσηνζηαηεί κέζσ ησλ δεκνζίσλ επελδχζεσλ. Ζ αζθάιεηα θαη ε αηζηνδνμία άξρηζαλ λα απνθαζίζηαληαη θαη ηελ πεξίνδν ησλ «ηζρλψλ αγειάδσλ» ησλ δεθαεηηψλ ηνπ 1940 θαη 1950, δηαδέρηεθε ε δεθαεηία ηνπ 1960 πνπ ραξαθηεξίζηεθε απφ πςεινχο ξπζκνχο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο παγθνζκίσο, νη νπνίνη είραλ σο απνηέιεζκα λα δεκηνπξγήζνπλ θαη πάιη αληζνξξνπία ζηελ αγνξά θεθαιαίσλ. Απηή ηε θνξά, φκσο, ιφγσ ππεξβάιινπζαο δήηεζεο επελδπηηθψλ θεθαιαίσλ. Ρν πξφβιεκα ηεο δηαρείξηζεο ινηπφλ, γηα ηηο ηξάπεδεο κεηαηνπίζηεθε ζηελ πιεπξά ησλ ζηνηρείσλ ηνπ παζεηηθνχ. Ρα πηζησηηθά ηδξχκαηα, πνπ παξαδνζηαθά παίδνπλ ην ξφιν ηνπ δηακεζνιαβεηή αλάκεζα ζηηο πιενλαζκαηηθέο θαη ειιεηκκαηηθέο νηθνλνκηθέο κνλάδεο, αλαδήηεζαλ ηα επηπιένλ θεθάιαηα δαλείδνληαο ην έλα ην άιιν θαη κε ηνλ ηξφπν απηφ άξρηζε λα αλαπηχζζεηαη ε δηαηξαπεδηθή αγνξά. 8

Ζ δεθαεηία ηνπ 1970 ζπλδέεηαη κε ηελ θαηάξγεζε ηνπ δηεζλνχο ζπζηήκαηνο ζηαζεξψλ ζπλαιιαγκαηηθψλ ηζνηηκηψλ ηνπ Bretton Woods 1, γεγνλφο πνπ ζεκαηνδφηεζε κηα πεξίνδν έθζεζεο ησλ ηξαπεδψλ ζηνλ ζπλαιιαγκαηηθφ θίλδπλν θαη ζηνλ θίλδπλν απφ ηε κεηαβνιή ησλ νλνκαζηηθψλ επηηνθίσλ ιφγσ ηεο επηζηξνθήο ζε θπκαηλφκελα επηηφθηα. Θαηαιπηηθφ ξφιν επίζεο, δηαδξακάηηζαλ νη δχν πεηξειατθέο θξίζεηο ηεο πεξηφδνπ, νη νπνίεο θαηέζηεζαλ αλαγθαία ηελ ηξαπεδηθή δηακεζνιάβεζε θπξίσο ιφγσ ηεο κεηαθνξάο θεθαιαίσλ ζηηο πεηξειαηνπαξαγσγνχο ρψξεο. Ρελ ίδηα πεξίνδν, θαη πην ζπγθεθξηκέλα ην 1974, ε γεξκαληθή ηξάπεδα Bankhaus I.D. Herstatt πξνθάιεζε κηα άλεπ πξνεγνπκέλνπ αλαζηάησζε ζηε δηεζλή δηαηξαπεδηθή αγνξά. Ζ ηξάπεδα ρξενθφπεζε εμαηηίαο άζηνρσλ ζέζεσλ ζε πξνζεζκηαθέο πξάμεηο ζπλαιιάγκαηνο θαη πξνθάιεζε αιπζηδσηέο αληηδξάζεηο ζην ζχζηεκα. Ρν πεξηζηαηηθφ απηφ, καδί θαη κε άιια κηθξφηεξεο εκβέιεηαο, θαηέδεημαλ ηελ αλάγθε δηεζλνχο ζπλεξγαζίαο ζηνλ ηνκέα ηεο ηξαπεδηθήο επνπηείαο. Ξξνηεξαηφηεηα δφζεθε ζηε ζεζκνζέηεζε ηεο ζπλεξγαζίαο αλάκεζα ζηηο λνκηζκαηηθέο θαη ηξαπεδηθέο επνπηείεο κε ζηφρν ηελ πξφιεςε ζπζηεκηθψλ θξίζεσλ θαη ηε δηαζθάιηζε ηεο ζηαζεξφηεηαο ηνπ δηεζλνχο ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο θαη νδήγεζαλ ζηε ζχζηαζε ηεο πεξίθεκεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο 2. Απφ ηφηε νη «ζνθνί» ηεο Δπηηξνπήο εμεηάδνπλ θαη αλαιχνπλ ηηο εμειίμεηο ζηηο νηθνλνκίεο θαη ην ηξαπεδηθφ ζχζηεκα γηα ηε δεκηνπξγία φζν ην δπλαηφλ απνηειεζκαηηθφηεξνπ πιαηζίνπ. Ρηο πξψηεο δξαζηηθέο αιιαγέο ζηνλ ηξαπεδηθφ ρψξν έθεξε ε δεθαεηία ηνπ '80 θαη απηέο ζρεηίδνληαλ κε ηελ επίδξαζε ηνπ πιεζσξηζκνχ ζηηο ρξεκαηηζηεξηαθέο αγνξέο, ηελ απειεπζέξσζε ησλ ηξαπεδηθψλ ζπζηεκάησλ θαη ηνλ ζπλαγσληζκφ 1 Με ην Bretton Woods νη 44 θπβεξλήζεηο ησλ ρσξώλ πνπ ζπκκεηείραλ ζηε δηάζθεςε απνθάζηζαλ αθελόο κε ηε δηαζύλδεζε ησλ λνκηζκάησλ ηνπο κε ην ρξπζό ή ην δνιάξην εγθαηληάδνληαο κε απηόλ ηνλ ηξόπν κηα λέα επνρή ζηαζεξώλ ζπλαιιαγκαηηθώλ ηζνηηκηώλ αλάκεζα ζηα λνκίζκαηα αθνύ ε δηαθύκαλζε δε κπνξεί λα μεπεξλά ην + 2% θαη αθεηέξνπ ηε δεκηνπξγία δύν νξγαληζκώλ ηνπ Γηεζλνύο Ννκηζκαηηθνύ Σακείνπ θαη ηεο Γηεζλνύο Σξάπεδαο Αλνηθνδόκεζεο ή πην γλσζηή σο Παγθόζκηα Σξάπεδα, νη νπνίνη πθίζηαληαη έσο ζήκεξα. 2 Η Δπηηξνπή ηεο Βαζηιείαο εδξεύεη ζηελ νκώλπκε πόιε ηεο Διβεηίαο θαη ζπζηάζεθε ην 1974 από ηνπο δηνηθεηέο ησλ θεληξηθώλ ηξαπεδώλ ησλ θξαηώλ-κειώλ ηεο «Οκάδαο ησλ 10» (G10) (Βέιγην, Καλαδάο, Γαιιία, Γεξκαλία, Ιηαιία, Ιαπσλία, Οιιαλδία, Ιζπαλία, νπεδία, Ηλσκέλν Βαζίιεην θαη Ηλσκέλεο Πνιηηείεο Ακεξηθήο), ηελ Διβεηία θαη ην Λνπμεκβνύξγν. Απνηειεί κηα de facto ρσξίο λνκηθή πξνζσπηθόηεηα, άηππε νξγάλσζε θεληξηθώλ ηξαπεδώλ θαη επνπηηθώλ αξρώλ ησλ ρσξώλ ηνπ G 10. Γξαζηεξηνπνηείηαη ζηνπο θόιπνπο θαη κε ηελ γξακκαηεηαθή ππνζηήξημε ηεο Σξάπεδαο Γηεζλώλ Γηαθαλνληζκώλ (Banks for International Settlements). 9

κεηαμχ ηξαπεδψλ θαη εηαηξεηψλ πνπ πξνζέθεξαλ ρξεκαηννηθνλνκηθέο ππεξεζίεο. Ζ παξνρή απηψλ ησλ ππεξεζηψλ ζε ζπλδπαζκφ κε ηα θπκαηλφκελα επηηφθηα δεκηνχξγεζε «αλαζηάησζε» ζηνλ ρψξν, ελψ ε πξνζθνξά θαηλνηφκσλ πξντφλησλ, φπσο ηα παξάγσγα θαη ηα futures, απφ λένπο ρξεκαηννηθνλνκηθνχο νξγαληζκνχο επέηεηλαλ ηνλ αληαγσληζκφ ζηελ αγνξά. Νη αιιαγέο απηέο γέλλεζαλ θηλδχλνπο, κεγαιχηεξν αληαγσληζκφ, αχμεζε ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο ησλ ηξαπεδηηψλ, εμάιεηςε ησλ παιαηψλ θξαγκψλ θαη κεγαιχηεξε επειημία γηα ην ζχλνιν ηνπ ρξεκαηννηθνλνκηθνχ ζπζηήκαηνο. Ξάλσ απ' φια, νη αιιαγέο απηέο επέθεξαλ ηελ αλάγθε ηεο δηαρείξηζεο ηνπ θηλδχλνπ απφ ηηο ηξάπεδεο θαη έθαλαλ ηελ Δπηηξνπή λα ζηξέςεη ην ελδηαθέξνλ ηεο ζηελ θαηάξηηζε ελφο πιαηζίνπ κέζσ ηεο επηβνιήο θάπνησλ ειάρηζησλ θξηηεξίσλ επνπηείαο θαη ειέγρνπ γηα ηηο ρψξεο, θαηαιήγνληαο ζηελ επνλνκαδφκελε Αξρηθή Ππκθσλία (1988), ε νπνία επεξέαζε ηελ θνηλνηηθή λνκνζεζία θαη θαη επέθηαζε ηελ λνκνζεζία ησλ θξαηψλ-κειψλ ηεο Έλσζεο ζε ζέκαηα θεθαιαηαθήο επάξθεηαο ησλ ηξαπεδψλ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζε δηεζλέο επίπεδν. Πηε δεθαεηία ηνπ 1990 πξνβιήκαηα πνπ είραλ λα θάλνπλ κε αηέιεηεο ζην πιαίζην ιεηηνπξγίαο ησλ Ξηζησηηθψλ Ηδξπκάησλ νδήγεζαλ ζε θαηαζηξνθηθέο δεκηέο. Σαξαθηεξηζηηθά παξαδείγκαηα απνηεινχλ ε πηψρεπζε ηεο βξεηαληθήο ηξάπεδαο Barings 3 θαη ην ζθάλδαιν ηεο BCCI 4. Κε αθνξκή ηηο παξαπάλσ απνηπρίεο, κηα λέα κνξθή θηλδχλνπ γελλήζεθε θαη έρξεδε αλάγθεο άκεζεο δηαρείξηζεο: ν ιεηηνπξγηθφο θίλδπλνο (operational risk), ν νπνίνο απνηειεί ηελ πιένλ αλεξρφκελε κνξθή θηλδχλνπ γηα ηνπο ηξαπεδηθνχο νξγαληζκνχο. Ν ιεηηνπξγηθφο θίλδπλνο εηζήρζε σο ζηνηρείν γηα ηνλ ππνινγηζκφ ησλ θεθαιαηαθψλ απαηηήζεσλ κε ην λέν Πχκθσλν ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο. 5 3 Η Barings Bank ηδξύζεθε ζην 1762 θαη ήηαλ ε αξραηόηεξε βξεηαληθή εκπνξηθή ηξάπεδα θαζώο θαη ε πξνζσπηθή ηξάπεδα ηεο Βαζίιηζζαο Διηζάβεη. Καηέξξεπζε από έλαλ ρξεκαηηζηή, ηνλ Nick Leeson, ησλ γξαθείσλ ηεο ηγθαπνύξεο, όπνπ ζηάιζεθε γηα λα θεξδίζεη από ζηξαηεγηθέο αξκπηηξάδ ρακεινύ ξίζθνπ κεηαμύ ζπκβνιαίσλ παξαγώγσλ ησλ ρξεκαηηζηεξίσλ ηεο ηγθαπνύξεο θαη ηεο Οζάθα (Ιαπσλία). Σν ζθάλδαιν άθεζε $1,4 δηο ηξύπα ζηνπο ηζνινγηζκνύο ηεο ηξάπεδαο εμαηηίαο ησλ αλεμέιεγθησλ θεξδνζθνπηθώλ παηρληδηώλ ηνπ trader. Μεηά ηελ θαηάξξεπζή ηεο πσιήζεθε ζηνλ νιιαλδηθό ρξεκαηνπηζησηηθό νξγαληζκό ING έλαληη ηνπ ζπκβνιηθνύ πνζνύ ηεο κίαο ζηεξιίλαο. 4 H BCCI, πνπ ηδξύζεθε ην 1972 από ηνλ Παθηζηαλό ηξαπεδίηε Aγά Xαζάλ Aκπεληί, έθιεηζε ην 1991 θαηόπηλ έξεπλαο ζηελ νπνία ζπκκεηείρε θαη ε Bank νf England, όπνπ αλαθαιύθζεθε όηη ε ηξάπεδα είρε απνθξύςεη δεκίεο θαη ήηαλ αθεξέγγπα. 5 Οξάηεο Μ., 2001. Κεθαιαηαθέο Απαηηήζεηο θαη Γηαρείξηζε Κηλδύλσλ, Δζληθή Σξάπεδα ηεο Διιάδνο, Γειηίν ΔΔΣ, Β - Γ Σξίκελν, 33. 10

Ζ αξρή ηεο λέαο ρηιηεηίαο έθεξε ηελ αλζξσπφηεηα αληηκέησπε κε ηε κεγαιχηεξε ρξεκαηνπηζησηηθή θξίζε κεηά ην «θξαρ» ηνπ 1929. Ζ θξίζε μεθίλεζε απφ ηελ ακεξηθάληθε θηεκαηαγνξά ζε ζπλδπαζκφ κε ηα ρακειά επηηφθηα ησλ ζηεγαζηηθψλ δαλείσλ ζηηο Ζ.Ξ.Α. πνπ νδήγεζε ζηελ αιφγηζηε ρνξήγεζε δαλείσλ απφ ηηο ακεξηθαληθέο ηνπηθέο ηξάπεδεο θαη ζε ππεξβνιηθή αχμεζε ησλ ηηκψλ ζηελ θηεκαηαγνξά. Κέζσ ησλ ηηηινπνηήζεσλ εμήρζε ζε νιφθιεξν ηνλ πιαλήηε θαη νδήγεζε ζηελ θαηάξξεπζε πνιιψλ ρξεκαηνπηζησηηθψλ θνινζζψλ. Ξξφθεηηαη γηα κηα ρξεκαηνπηζησηηθή θξίζε, ε νπνία φκσο ιφγσ ηνπ δπλακηθνχ ζηνηρείνπ ηνπ ρξήκαηνο δχλαηαη λα εμειηρζεί ζε νηθνλνκηθή θξίζε επεξεάδνληαο ηα πξαγκαηηθά κεγέζε κηαο νηθνλνκίαο φπσο ε αλάπηπμε, ε απαζρφιεζε, ε αλεξγία θηι. Ππλεπψο, ζε κηα ζπλερψο κεηαβαιιφκελε παγθφζκηα νηθνλνκία, έλα εχξσζην ηξαπεδηθφ ζχζηεκα απνηειεί πξνυπφζεζε γηα ηελ αλάπηπμε ηεο νηθνλνκίαο θαη ηελ απνηειεζκαηηθή θαηαλνκή ησλ νηθνλνκηθψλ πφξσλ. Κε ηνπο ηξαπεδηθνχο νξγαληζκνχο λα έρνπλ κεηακνξθσζεί ζε νξγαληζκνχο παξνρήο νινθιεξσκέλσλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ ππεξεζηψλ απφ απινχο δηακεζνιαβεηέο κεηαμχ ησλ ειιεηκκαηηθψλ θαη πιενλαζκαηηθψλ νηθνλνκηθψλ κνλάδσλ ηνπ πιεζπζκνχ επηηειψληαο κηα ζεηξά απφ δηαθξηηέο ιεηηνπξγίεο, φπσο ε ιεηηνπξγία ηνπ ζπζηήκαηνο πιεξσκψλ, ε δηαρείξηζε θηλδχλσλ, ε παξαθνινχζεζε νθεηιεηψλ θαη ε επεμεξγαζία πιεξνθνξηψλ, ε παξνπζία ηζρπξψλ ξπζκηζηηθψλ θαη επνπηηθψλ αξρψλ θξίλεηαη παξαπάλσ απφ αλαγθαία. Ζ αζχκκεηξε πιεξνθφξεζε θαη ε δπλεηηθή εθκεηάιιεπζε ησλ θαηαλαισηψλ, ε αλάιεςε ππέξκεηξσλ θηλδχλσλ απφ ηηο ηξάπεδεο, ε πνιππινθφηεηα ησλ ζπλαιιαγψλ, ε αδηαθάλεηα θαη ν ηδησηηθφο ραξαθηήξαο ησλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ ηδξπκάησλ είλαη κεξηθέο απφ ηηο αζπκκεηξίεο πνπ θαινχληαη λα δηνξζψζνπλ νη επνπηηθέο αξρέο.. Ζ δεκηνπξγία ελφο θαηάιιεινπ ξπζκηζηηθνχ πιαηζίνπ γηα ηελ ιεηηνπξγία ησλ πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ απνηειεί ηε κεγάιε πξφθιεζε θαη ζπλάκα επηηαγή. Νη ηξάπεδεο νθείινπλ λα ελαξκνλίδνληαη κε ηηο δηαηάμεηο ηνπ πιαηζίνπ απηνχ έηζη ψζηε λα εμαζθαιίδεηαη ε αλαγθαία ζηαζεξφηεηα, 11

απνηειεζκαηηθφηεηα θαη δηαθάλεηα ηνπ ζπζηήκαηνο. Πηελ παξνχζα ηειηθή εξγαζία, ην αληηθείκελν ελαζρφιεζεο θαη δηεξεχλεζεο ζα επηθεληξσζεί ζηνλ ιεηηνπξγηθφ θίλδπλν ζην πιαίζην ηνπ λένπ Ππκθψλνπ ηεο Βαζηιείαο II φπσο απηφ ελζσκαηψζεθε ζηελ θνηλνηηθή θαη ειιεληθή ηξαπεδηθή λνκνζεζία. 12

ΘΔΦΑΙΑΗΝ I I.1 Ρξαπεδηθή Δπνπηεία I.1.1 Θεσξεηηθό ππόβαζξν Έλα ξπζκηζηηθφ πιαίζην ζηνρεχεη αθελφο κελ λα πξνιάβεη αλνξζφδνμεο πξαθηηθέο, θαθέο απνθάζεηο θαη απάηεο εθ κέξνπο ησλ δηνηθήζεσλ ησλ ρξεκαηνπηζησηηθψλ ηδξπκάησλ θαη αθεηέξνπ, λα ειαρηζηνπνηήζεη ηηο αξλεηηθέο επηδξάζεηο πνπ κπνξεί λα πξνθαιέζεη ε πηψρεπζε 6 ελφο ρξεκαηνπηζησηηθνχ ηδξχκαηνο ζηα ππφινηπα ηδξχκαηα κε απψηεξν ζηφρν ηνλ πεξηνξηζκφ εκθάληζεο θαηλνκέλσλ θξίζεσλ κεηαδνηηθνχ ραξαθηήξα (domino effect) ή αηθληδηαζηηθψλ θαη αλεμέιεγθησλ θξίζεσλ (knock on effects). 7 Κε άιια ιφγηα, ζηνρεχεη ζηελ πξνζηαζία ηνπ θαηαλαισηηθνχ θνηλνχ, ζηε δηαζθάιηζε ηνπ ειεχζεξνπ αληαγσληζκνχ ζε δηεζλέο επίπεδν θαη ζηε δηαζθάιηζε ηεο ζηαζεξφηεηαο θαη ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηνπ δηεζλνχο ρξεκαηνπηζησηηθνχ ζπζηήκαηνο. Νη ξπζκηζηηθέο παξεκβάζεηο ησλ επνπηηθψλ αξρψλ θηλνχληαη ηφζν ζε καθξννηθνλνκηθφ (macro-prudential supervision) φζν θαη ζε κηθξννηθνλνκηθφ επίπεδν (micro-prudential supervision). Πε καθξννηθνλνκηθφ επίπεδν έρνπλ σο θεληξηθφ άμνλα ηελ ελίζρπζε ηεο εκπηζηνζχλεο ηνπ θνηλνχ θπξίσο κέζα απφ ηελ εμαζθάιηζε ηεο ζηαζεξφηεηαο ηνπ ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο, ζε ηνπηθφ θαη δηεζλέο επίπεδν, ελψ ζε κηθξννηθνλνκηθφ επίπεδν, ην λνκνζεηηθφ πιαίζην γηα ηελ ηξαπεδηθή επνπηεία αθνξά θπξίσο ηελ εχξπζκε ιεηηνπξγία κεκνλσκέλσλ ρξεκαηνπηζησηηθψλ ηδξπκάησλ θαη ηελ πξνζηαζία ησλ επελδπηψλ θαη ησλ θαηαζεηψλ ηνπο. 6 Η αζύκκεηξε πιεξνθόξεζε κεηαμύ αγνξαζηώλ θαη πσιεηώλ, ε έληαζε ηνπ αληαγσληζκνύ θαη ε ύπαξμε εμσηεξηθώλ παξαγόλησλ πνπ αζθνύλ έληνλεο επηδξάζεηο νθείινληαη, ζύκθσλα κε ηνλ Karaken (1986), γηα ηελ απνηπρία ησλ ρξεκαηνπηζησηηθώλ νξγαληζκώλ. 7 Καπόπνπινο Π., Λαδαξέηνπ., Ννκηζκαηηθέο ρέζεηο Γηεζλήο-Σξαπεδηθή θαη Χξεκαηνδόηεζε, ζ.140-160, εθδ. Παπαδήζεο, Αζήλα, 1997 13

Ζ ζέζπηζε ελφο επνπηηθνχ πιαηζίνπ έρεη σο πξνηεξαηφηεηα ηε δεκηνπξγία ελφο «δηρηχνπ αζθαιείαο» (safety net) πνπ ζα εκπνδίδεη ηηο φπνηεο παξελέξγεηεο πξνθιεζνχλ απφ ηελ απνηπρία ρξεκαηνπηζησηηθψλ ηδξπκάησλ λα ιάβνπλ κεγάιεο δηαζηάζεηο. Ππζηαηηθά ζηνηρεία ηνπ δηρηχνπ αζθαιείαο είλαη: Νη πξνυπνζέζεηο ρνξήγεζεο άδεηαο ιεηηνπξγίαο Ζ πξνιεπηηθή επνπηεία Ζ παξεκβαηηθή πνιηηηθή Ζ εγγχεζε θαηαζέζεσλ θαη Ν ηειηθφο αλαρξεκαηνδνηηθφο δαλεηζκφο. 8 Νξηζκέλα απφ ηα ζηνηρεία ηνπ «δηρηχνπ αζθαιείαο» ζα κπνξνχζαλ ππφ πξνυπνζέζεηο λα ιεηηνπξγήζνπλ ζηξεβισηηθά γηα ηελ αγνξά, κε ηελ έλλνηα φηη ηα ρξεκαηνπηζησηηθά ηδξχκαηα γλσξίδνληαο ηελ χπαξμε απηνχ ηνπ «δηρηχνπ αζθαιείαο» θαη φηη ζε πεξίπησζε θαηάξξεπζήο ηνπο δελ ζα κείλνπλ αβνήζεηα, ζα ήηαλ δηαηεζεηκέλα λα αλαιάβνπλ ππεξβνιηθνχο θηλδχλνπο. Σαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα είλαη ν δαλεηζηήο ηεο ηειεπηαίαο πξνζθπγήο ή έζραηεο αλάγθεο ή ηνπ ηειεπηαίνπ θαηαθπγίνπ (lender of last resort) πνπ ιεηηνπξγεί εμηζνξξνπεηηθά ζε πεξηφδνπο θξίζεσλ θεξεγγπφηεηαο. Ζ πνιηηηθή απηή δελ απνηειεί ξεηφ θαη ζαθψο δηαηππσκέλν θαλφλα παξέκβαζεο, δηφηη ζε απηήλ ηελ πεξίπησζε ζα εγθπκνλνχζε ε πεξίπησζε ηνπ εζηθνχ θηλδχλνπ (moral hazard). Νπζηαζηηθά, αλ νη ηξάπεδεο γλψξηδαλ εθ ησλ πξνηέξσλ φηη ζε πεξίπησζε απνηπρία ηνπο ην θξάηνο δε ζα ηηο άθελε λα θαηαξξεχζνπλ θαη ζα παξελέβαηλε εμαζθαιίδνληαο ηε βησζηκφηεηα ηνπο ζα ήηαλ πξφζπκεο λα αλαιάβνπλ επελδπηηθά έξγα εμεηάδνληαο κφλν ηελ απφδνζε, θαη φρη ηνλ θίλδπλν πνπ ζπλδέεηαη κε απηά. Όπσο αθξηβψο ν θάηνρνο ελφο απηνθηλήηνπ, ν νπνίνο αζθαιίδνληαο ην απηνθίλεην ηνπ ζε κηα αζθαιηζηηθή εηαηξία γλσξίδεη φηη ζε πεξίπησζε αηπρήκαηνο ζα έρεη ηελ αζθαιηζηηθή θάιπςε ηεο εηαηξίαο, απηφκαηα θαζίζηαηαη πεξηζζφηεξν επηξξεπήο λα εκπιαθεί ζε θάπνην αηχρεκα. 8 Γθόξηζνο Χ., Σν λέν Πιαίζην γηα ηελ Κεθαιαηαθή Δπάξθεηα (Basel II), Διιεληθό Σξαπεδηθό Ιλζηηηνύην, 14

Πε εζληθφ επίπεδν ην ξφιν ηνπ δαλεηζηή ηεο ηειεπηαίαο πξνζθπγήο/έζραηεο αλάγθεο δηαδξακαηίδεη ε Θεληξηθή Ρξάπεδα ηεο ρψξαο, ε νπνία παξέρεη ηηο αλάινγεο πηζηψζεηο ζε ρξεκαηνπηζησηηθά ηδξχκαηα πνπ θηλδπλεχνπλ κε θαηάξξεπζε έηζη ψζηε λα απνθεπρζνχλ θαηλφκελα θξίζεσλ κεηαδνηηθνχ ραξαθηήξα (domino effect). Πην παξειζφλ, ε πνιηηηθή απηή απνηέιεζε ζεκείν ηξηβήο αλάκεζα ζηελ Θεληξηθή Ρξάπεδα θαη ηα ππνθαηαζηήκαηα μέλσλ ηξαπεδψλ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαλ ζε απηή, θαζψο ηα ηειεπηαία δελ δέρνληαλ λα ιεηηνπξγνχλ ππφ ηελ επνπηεία ηεο ζε πεξίπησζε φκσο θαηάξξεπζή ηνπο ηελ ζεσξνχζαλ σο αξκφδηα γηα ηελ παξνρή πηζηψζεσλ. Ρα πξνβιήκαηα απηά ήξζε λα ιχζεη ε Δπηηξνπή ηεο Βαζηιείαο. Πε δηεζλέο επίπεδν, ην ξφιν ηνπ δαλεηζηή ηεο ηειεπηαίαο πξνζθπγήο θαιείηαη λα παίμεη είηε θάπνην ζεζκνζεηεκέλν φξγαλν είηε ζηελ πεξίπησζε απνπζίαο ελφο ηέηνηνπ νξγάλνπ νη Θεληξηθέο Ρξάπεδεο ησλ ρσξψλ απφ θνηλνχ. Σαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απνηειεί ε ζπληνληζκέλε παξέκβαζε ησλ Θεληξηθψλ Ρξαπεδψλ θαη ησλ θπβεξλήζεσλ γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο πξφζθαηεο ρξεκαηνπηζησηηθήο θξίζεο. Ζ επνπηεία ησλ ρξεκαηνπηζησηηθψλ ηδξπκάησλ αληιεί ηελ ζεσξεηηθή ηεο λνκηκνπνίεζε θπξίσο απφ δχν πξνζεγγίζεηο: ηελ πξνζέγγηζε ηνπ θαλνληζηηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη ηελ πξνζέγγηζε ηεο αλάιπζεο ησλ θαλνληζκψλ επνπηείαο. Ζ πξψηε βαζίδεηαη ζηε δεκηνπξγία βέιηηζησλ θαλνληζκψλ επφπηεπζεο θαη γη απηφ ζεσξνχληαη «δενληνινγηθνί». 9 Ζ δεχηεξε, πνπ έρεη θαη ηελ κεγαιχηεξε απνδνρή, αλαιχεη ηηο ζπλέπεηεο απφ ηελ εθαξκνγή ελφο θαλνληζηηθνχ πιαηζίνπ, φπσο γηα παξάδεηγκα πνηα αλακέλεηαη λα είλαη ε κεηαβνιή ζηα ζηνηρεία ηνπ ελεξγεηηθνχ απφ ηελ εθαξκνγή ηνπ ελφο λένπ ζπκθψλνπ. 9 Boot A., Thakor A., Self-interested bank regulation, American Economic Review, 83 (2), pg 206-212, 1993. 15

I.1.2 Ζ Αξρηθή Ππκθσλία Ρα πξνβιήκαηα πνπ εθδειψζεθαλ ηε δεθαεηία ηνπ 1980, κε θπξηφηεξν απφ απηά ηε κεγάιε κεηαβιεηφηεηα ζηηο παξακέηξνπο ηεο αγνξάο ρξήκαηνο θαη ζπλαιιάγκαηνο θαη ηδηαίηεξα ζηα επηηφθηα, είραλ αξλεηηθέο ζπλέπεηεο ζηελ θεξδνθνξία ησλ Ξηζησηηθψλ Ηδξπκάησλ. Απνηέιεζαλ ηελ αηηία γηα ηελ ρξενθνπία ελφο αξηζκνχ ζηεγαζηηθψλ ηξαπεδψλ ζηηο ΖΞΑ θαη έθαλαλ ηελ Δπηηξνπή λα ζηξέςεη ην ελδηαθέξνλ ηεο ζηελ θαηάξηηζε ελφο πιαηζίνπ πνπ είρε σο ζηφρν ηελ επηβνιή θάπνησλ ειάρηζησλ θξηηεξίσλ επνπηείαο θαη ειέγρνπ γηα ηηο ρψξεο, θαηαιήγνληαο ζηελ επνλνκαδφκελε Αξρηθή Ππκθσλία. Ζ Αξρηθή Ππκθσλία πεξηειάκβαλε θαλφλεο ζρεηηθά κε ηνλ ηξφπν ππνινγηζκνχ ησλ θεθαιαηαθψλ απαηηήζεσλ ησλ ηξαπεδψλ έλαληη ηεο έθζεζεο ζηνλ πηζησηηθφ θίλδπλν, ηνλ θίλδπλν αγνξάο, θαζψο θαη ηνλ θαζνξηζκφ ησλ ζηνηρείσλ ησλ ηδίσλ θεθαιαίσλ, κε ηα νπνία νη ηξάπεδεο κπνξνχζαλ λα θαιχςνπλ ηηο θεθαιαηαθέο ηνπο απαηηήζεηο έλαληη ησλ πξναλαθεξζέλησλ θηλδχλσλ. Κε ην Πχκθσλν γηα ηελ Θεθαιαηαθή Δπάξθεηα πνπ δεκνζίεπζε ε Δπηηξνπή ηεο Βαζηιείαο ηνλ Ηνχιην ηνπ 1988 θαζηεξψζεθε ν ζπληειεζηήο ηνπ Cooke (Cooke Ratio) σο δείθηεο κέηξεζεο ηνπ Ξηζησηηθνχ Θηλδχλνπ. 10 Κε ηνλ ηξφπν απηφλ, θαζνξίδνληαλ ηα ζηνηρεία ησλ Ηδίσλ Θεθαιαίσλ πνπ απαηηνχληαη απφ θάζε Ξηζησηηθφ Ίδξπκα γηα ηελ εθπιήξσζε ησλ θεθαιαηαθψλ ηνπ απαηηήζεσλ έλαληη ηνπ αλαιακβαλφκελνπ Ξηζησηηθνχ Θηλδχλνπ. Πηελ ειιεληθή λνκνζεζία ελζσκαηψζεθε κε ηελ ΞΓΡΔ 2054/18.31992, νλνκάζηεθε Ππληειεζηήο Φεξεγγπφηεηαο θαη νξίζηεθε σο ν ιφγνο ησλ Ηδίσλ Θεθαιαίσλ ηνπ Ξηζησηηθνχ Ηδξχκαηνο πξνο ηα ζηνηρεία ηνπ ελεξγεηηθνχ θαη ηα εθηφο ηζνινγηζκνχ ζηνηρεία «ζηαζκηζκέλα θαηά ηνλ θίλδπλφ ηνπο». Ζ ειάρηζηε ηηκή ηνπ θαζνξίζηεθε ζην 8% θαη ζρεδηάζηεθε λα θαιχπηεη ηνλ θίλδπλν απφ κε εθπιήξσζε ηεο ππνρξέσζεο ηνπ αληηζπκβαιιφκελνπ ζε φιεο ηηο κνξθέο. 11 10 Οξάηεο Μ., 2001. Κεθαιαηαθέο Απαηηήζεηο θαη Γηαρείξηζε Κηλδύλσλ, Δζληθή Σξάπεδα ηεο Διιάδνο, Γειηίν ΔΔΣ, Β - Γ Σξίκελν. 11 Οξάηεο Μ., 2001. Κεθαιαηαθέο Απαηηήζεηο θαη Γηαρείξηζε Κηλδύλσλ, Δζληθή Σξάπεδα ηεο Διιάδνο, Γειηίν ΔΔΣ, Β - Γ Σξίκελν. 16

Ν Θίλδπλνο Αγνξάο ελφο ραξηνθπιαθίνπ σο ζπζηαηηθφ ζηνηρείν ησλ θεθαιαηαθψλ απαηηήζεσλ ησλ πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ απνηέιεζε αληηθείκελν κειέηεο θαη επαλεμέηαζεο γηα ηελ Δπηηξνπή ηε δεθαεηία ηνπ 1990. Κε ηε Λέα Ππλζήθε ην 1996, απαίηεζε απφ ηα πηζησηηθά ηδξχκαηα λα ρξεζηκνπνηήζνπλ εζσηεξηθά κνληέια βαζηζκέλα ζηελ κεζνδνινγία ηεο Κέγηζηεο Γπλεηηθήο Εεκηάο (Value at Risk) γηα ηνλ ππνινγηζκφ ηνπ θηλδχλνπ αγνξάο ηνπ εκπνξηθνχ ηνπο ραξηνθπιαθίνπ θαη ησλ ζπλεπαγφκελσλ Θεθαιαηαθψλ Απαηηήζεσλ 12 ή αλ δε δηαζέηνπλ ηέηνηα λα αθνινπζήζνπλ ηα ηππνπνηεκέλα ππνδείγκαηα. Απηφ είρε σο απνηέιεζκα ηελ επέθηαζε ηεο εθαξκνγήο ησλ Θεθαιαηαθψλ Απαηηήζεσλ θαη ζηνλ Θίλδπλν Αγνξάο (Market Risk) κε ηελ επηβνιή ηνπ Γείθηε Θεθαιαηαθήο Δπάξθεηαο (Capital Adequacy Directive Ratio, CAD). Ν ππνινγηζκφο ηνπ βαζίδεηαη ζε απηφλ ηνπ Ππληειεζηή Φεξεγγπφηεηαο κφλν πνπ ζηνλ παξαλνκαζηή έρνπλ πξνζηεζεί θαη ζηνηρεία απφ ην ραξηνθπιάθην ζπλαιιαγψλ (trading book), ψζηε λα ζπκπεξηιακβάλεηαη θαη έλα πνζφ πνπ ζα αληηπξνζσπεχεη ηνλ Θίλδπλν Αγνξάο. Πηελ ειιεληθή λνκνζεζία ελζσκαηψζεθε κε ηελ ΞΓΡΔ 2397/7.11.1996 ε νπνία θαζνξίδεη ηνπο ζπληειεζηέο ζηάζκηζεο θαη ηηο κεζφδνπο πνπ ηα Ξηζησηηθά Ηδξχκαηα επηβάιιεηαη λα ρξεζηκνπνηνχλ. Γεληθφηεξα, ην Πχκθσλν ηνπ 1988 ηξνπνπνηήζεθε θαη ζπκπιεξψζεθε ηέζζεξηο θνξέο κέρξη ηνλ Αχγνπζην ηνπ 2001. Νη ηξεηο πξψηεο αθνξνχζαλ ηερληθά δεηήκαηα, ελψ ε ηέηαξηε αθνξνχζε ηε ζπκπιήξσζε ησλ δηαηάμεσλ γηα ηελ θεθαιαηαθή επάξθεηα ηφζν έλαληη ηνπ πηζησηηθνχ θηλδχλνπ φζν θαη ηνπ θηλδχλνπ αγνξάο. Ξην ζπγθεθξηκέλα, νη ηξνπνπνηήζεηο αθνξνχζαλ ηφζν ηηο πξνυπνζέζεηο θάησ απφ ηηο νπνίεο νη πξνβιέςεηο ησλ ηξαπεδψλ γηα γεληθνχο θηλδχλνπο επηηξέπεηαη λα πεξηιακβάλνληαη ζηα επνπηηθά ίδηα θεθάιαηα φζν θαη γηα ηνλ ππνινγηζκφ ησλ θεθαιαηαθψλ απαηηήζεσλ ησλ ηξαπεδψλ γηα ηελ θάιπςε απφ ζπλαιιαγέο ζε εμσ-ρξεκαηηζηεξηαθά παξάγσγα κέζα, θαζψο θαη ηελ κείσζε ησλ ζπληειεζηψλ ζηάζκηζεο πηζησηηθνχ θηλδχλνπ γηα απαηηήζεηο 12 Οξάηεο Μ., 2001. Κεθαιαηαθέο Απαηηήζεηο θαη Γηαρείξηζε Κηλδύλσλ, Δζληθή Σξάπεδα ηεο Διιάδνο, Γειηίν ΔΔΣ, Β - Γ Σξίκελν, 33. 17

έλαληη επηρεηξήζεσλ παξνρήο επελδπηηθψλ ππεξεζηψλ νη νπνίεο ππφθεηληαη ζε θξαηηθή επνπηεία, εθφζνλ πιεξνχληαη θαη νξηζκέλεο επηπιένλ πξνυπνζέζεηο. 13 Ξαξά ηηο ηξνπνπνηήζεηο, ην Πχκθσλν γηα ηελ Θεθαιαηαθή Δπάξθεηα ηνπ 1988 απνηέιεζε αληηθείκελν έληνλεο θξηηηθήο ηφζν απφ ηηο επνπηηθέο αξρέο φζν θαη απφ ηηο επνπηεπφκελεο ηξάπεδεο. Ζ θξηηηθή πνπ αζθνχληαλ απφ ηηο Δπνπηηθέο Αξρέο αθνξνχζε θπξίσο ηελ απνπζία θεθαιαηαθψλ απαηηήζεσλ γηα άιινπο θηλδχλνπο πέξαλ ηνπ πηζησηηθνχ θαη ηνλ θηλδχλνπ αγνξάο. Δπίζεο, επηθξίζεθε απφ ηηο επνπηηθέο αξρέο φηη παξείρε επί ηεο νπζίαο ζηηο επνπηεπφκελεο ηξάπεδεο ηελ δπλαηφηεηα απνθπγήο θεθαιαηαθψλ απαηηήζεσλ (regulatory capital arbitrage) 14. Απφ ηελ πιεπξά ηνπο νη επνπηεπφκελεο ηξάπεδεο ζεσξνχζαλ πεξηνξηζκέλε ηελ επαηζζεζία ησλ ζπληειεζηψλ ζηάζκηζεο πηζησηηθνχ θηλδχλνπ ζε ζρέζε κε ηνλ πξαγκαηηθά αλαιακβαλφκελν θίλδπλν πνπ είρε σο απφξξνηα ηε κε ζχγθιηζε ηνπ χςνπο ησλ επνπηηθψλ θεθαιαίσλ (regulatory capital) κε ηα θεθάιαηα πνπ ζα παξαθξαηνχζαλ νη ηξάπεδεο γηα πξνιεπηηθνχο ιφγνπο ζηελ πεξίπησζε πνπ εμέιηπε ε ζρεηηθή λνκηθή ππνρξέσζε δειαδή ην νηθνλνκηθφ θεθάιαην (economic capital) 15. Δπηπξνζζέησο, ηα απνηειέζκαηα πνπ ζα πξνέθππηαλ απφ ηηο ηερληθέο κείσζεο ηνπ πηζησηηθνχ θηλδχλνπ δελ ήηαλ επξέσο απνδεθηά, κε απνηέιεζκα θαη απηέο λα εθαξκφδνληαη ειιηπψο ή αθφκε θαη κε ιαλζαζκέλν ηξφπν. 16 Πε θάζε πεξίπησζε φκσο, δελ κπνξνχζε λα παξαγλσξηζηεί ην γεγνλφο φηη νη επνπηηθέο παξεκβάζεηο ήηαλ αλαγθαίεο, έζησ θαη ειιηπείο, θαη ηα απνηειέζκαηα ηνπο αθφκε πην ζεκαληηθά. 13 Γθνξηζνο Βι. Χξ., 2001. πλνιηθή ζεώξεζε ηνπ ηζρύνληνο πιαηζίνπ επνπηείαο ηεο θεθαιαηαθήο επάξθεηαο θαη ε επεξρόκελε αλαζεώξεζή ηνπ, Γειηίν ΔΔΣ, Β -Γ Σξίκελν. 14 ε απηή ηελ πεξίπησζε επηηπγράλεηαη ε αύμεζε ησλ πεξηζσξίσλ θέξδνπο ησλ επηρεηξεκαηηθώλ δαλείσλ ρακειήο δηαβάζκηζεο, ρσξίο ηελ ηαπηόρξνλε αύμεζε ησλ απαηηνύκελσλ θεθαιαίσλ. Έηζη, ε πνηόηεηα ηνπ ραξηνθπιαθίνπ δαλείσλ κηαο ηξάπεδαο ππνβαζκίδεηαη, ρσξίο ηελ παξάιιειε αύμεζε ησλ θεθαιαηαθώλ απαηηήζεσλ θαη ησλ πξνβιέςεσλ. 15 Δίλαη ην θεθάιαην πνπ ζεσξείηαη επαξθέο ώζηε λα δηαηεξήζνπλ ηελ αμηνινγηθή ηνπο δηαβάζκηζε ζε πεξίπησζε αλαπάληερσλ κεηαβνιώλ ηνπ γεληθόηεξνπ πεξηβάιινληνο θαη θαη επέθηαζε γηα ην ζηξαηεγηθό ζρεδηαζκό ησλ επηρεηξεκαηηθώλ ηνπο επηδηώμεσλ κε βάζε έλα βαζκό ζεκαληηθόηεηαο. 16 Γθόξηζνο Βι.Χξ., Σαζάθνο Γ.Κ., 2005. Σν λέν ύκθσλν ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο γηα ηελ θεθαιαηαθή επάξθεηα ησλ ηξαπεδώλ, Αζήλα. 18

Κε ηνλ ηξφπν απηφ, ε Θεθαιαηαθή Δπάξθεηα ηίζεηαη ζην επίθεληξν ηνπ ελδηαθέξνληνο θαη απνηειεί ηνλ ζεκέιην ιίζν ηεο ηξαπεδηθήο επνπηείαο. Νη θαλφλεο γηα ηελ επηβνιή θεθαιαηαθψλ ππνρξεψζεσλ ζηηο ηξάπεδεο ζηνρεχνπλ ζηελ ελίζρπζε ηεο ηθαλφηεηαο «απνξξφθεζεο» δεκηψλ, απφ ηε ζηηγκή εθδήισζεο ησλ θηλδχλσλ θαη απνηεινχλ κέξνο ηνπ επξχηεξνπ δηρηχνπ αζθάιεηαο πνπ απνβιέπεη ζηε δηαζθάιηζε ηεο ζηαζεξφηεηαο θαη απνηειεζκαηηθφηεηαο ηνπ ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο. I.1.3 Ρν λέν Πύκθσλν ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο Έλα απνδνηηθφ ηξαπεδηθφ ζχζηεκα κε ηζρπξή θεθαιαηαθή βάζε απνηειεί θαζνξηζηηθφ παξάγνληα γηα ηε δηαηήξεζε ηεο ζηαζεξφηεηαο ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνχ ρψξνπ θαη ηελ ειαρηζηνπνίεζε ησλ επηπηψζεσλ απφ δπζκελείο εμειίμεηο ηνπ νηθνλνκηθνχ πεξηβάιινληνο. Νη επνπηηθέο αξρέο, θαη ηδηαίηεξα ε Δπηηξνπή ηεο Βαζηιείαο αληηιακβαλφκελε ηηο εμειίμεηο ζηελ ηξαπεδηθή αγνξά αλαγλψξηζε ηελ αλάγθε ηξνπνπνίεζεο ησλ δηαηάμεσλ ηεο Αξρηθήο Ππκθσλίαο πξνθεηκέλνπ λα ελαξκνληζζεί κε απηέο. Νη ηξνπνπνηήζεηο απηέο είραλ σο ζηφρν ηε δηαζθάιηζε ηεο ζηαζεξφηεηαο ηνπ δηεζλνχο ρξεκαηνπηζησηηθνχ ζπζηήκαηνο θαη ηε δηακφξθσζε ηζνδχλακσλ φξσλ αληαγσληζκνχ θπξίσο ζε δηεζλέο επίπεδν ηφζν κεηαμχ ησλ ηξαπεδψλ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαλ ζε δηεζλέο επίπεδν φζν θαη κεηαμχ ηξαπεδψλ θαη επελδπηηθψλ εηαηξηψλ. Έηζη, πξνρψξεζε απφ ηνλ Ηνχλην 1999 κε ην 1 ν Θείκελν Γηαβνχιεπζεο ζε εθηεηακέλεο δηαβνπιεχζεηο κε ηνπο θνξείο ηεο αγνξάο γηα ηελ πεξαηηέξσ ηξνπνπνίεζε ηνπ αξρηθνχ Ππκθψλνπ. Αθνινχζεζε έλα κήλα κεηά ε έξεπλα επηπηψζεσλ, ελψ αθνινχζεζαλ δχν ρξφληα κέρξη ηε δεκνζίεπζε ηνλ Ηαλνπάξην ηνπ 2001 ηνπ 2 νπ Θεηκέλνπ Γηαβνχιεπζεο θαη κηα ζεηξά απφ έξεπλεο επηπηψζεσλ. Ρνλ Κάξηην ηνπ 2003 δεκνζηεχεηαη ην 3 ν Θείκελν Γηαβνχιεπζεο θαη αξρίδεη κεξηθνχο κήλεο κεηά ηνλ Νθηψβξην ηνπ ίδηνπ έηνπο λένο γχξνο 19

δηαπξαγκαηεχζεσλ γηα ηελ ηειηθή κνξθή ησλ πξνηάζεσλ. Κε ηελ νινθιήξσζε ηνπ Ππκθψλνπ ηνλ Ηνχλην ηνπ 2004, ε Δπηηξνπή δεκνζηεχεη ηηο πξνηάζεηο ηεο γηα ηελ αλαζεψξεζε ηνπ Θαλνληζηηθνχ Ξιαηζίνπ γηα ηελ Δπνπηεία ησλ Ξηζησηηθψλ Ηδξπκάησλ, γλσζηέο θαη σο Ξξνηάζεηο ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο. 17 Κε ην λέν Πχκθσλν, ε Δπηηξνπή ζηνρεχεη ζην λα εληζρχζεη ηε δηαδηθαζία ηεο επνπηείαο ησλ Ξηζησηηθψλ Ηδξπκάησλ θαη λα πξνάγεη ηε δηαθάλεηα ζηελ αγνξά. Νη πξνηάζεηο απηέο πεξηειάκβαλαλ γηα πξψηε θνξά θαη ηελ απφθαζε γηα ηελ επηβνιή επηπιένλ Θεθαιαηαθψλ Απαηηήζεσλ γηα ηελ θάιπςε δεκηψλ πνπ ελδέρεηαη λα πξνέιζνπλ απφ ηνλ Ιεηηνπξγηθφ Θίλδπλν. Ζ Δπηηξνπή επηθαιείηαη σο πξφζζεηνπο ιφγνπο ηδηαίηεξεο αλαθνξάο ζηνλ ιεηηνπξγηθφ θίλδπλν, ηελ αχμεζε ηεο πνιππινθφηεηαο θαη ηνπ εχξνπο ησλ ηξαπεδηθψλ εξγαζηψλ, θαζψο θαη ηελ νινέλα θαη κεγαιχηεξε ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο πιεξνθνξηθήο θαη επηθνηλσληψλ. Ρν βαζηθφ φκσο ζηνηρείν πνπ ραξαθηεξίδεη ηηο λέεο πξνηάζεηο ζε ζρέζε κε ηελ Αξρηθή Ππκθσλία ηνπ 1988, είλαη φηη γίλεηαη πιένλ απνδεθηφ ην γεγνλφο πσο ζην ζεκεξηλφ ζχλζεην θαη έληνλα κεηαβαιιφκελν ρξεκαηνπηζησηηθφ πεξηβάιινλ δελ ππάξρεη έλα κνλαδηθφ θαη «ηδαληθφ» ζχζηεκα κέηξεζεο, δηαρείξηζεο θαη άκβιπλζεο ησλ θηλδχλσλ πνπ λα ηθαλνπνηεί φιεο ηηο ηξάπεδεο. 18 Νη λέεο πξνηάζεηο βαζίδνληαη ζε ηξεηο αιιειεμαξηνχκελνπο ππιψλεο (pillars) θαζέλαο απφ ηνπο νπνίνπο επηθέξεη κηα ζεηξά απφ αιιαγέο ζην ηζρχνλ πιαίζην. Πχκθσλα κε ηηο δηαηάμεηο πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηνλ πξψην θαη δεχηεξν ππιψλα, επηδηψθεηαη ε φζν ην δπλαηφ κεγαιχηεξε θάιπςε ηνπ ζπλφινπ ησλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ θαη κε ρξεκαηννηθνλνκηθψλ θηλδχλσλ. Ζ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ πξψηνπ ππιψλα εμαξηάηαη ζε κεγάιν βαζκφ απφ ηελ ηθαλφηεηα ησλ επνπηηθψλ αξρψλ λα ειέγρνπλ ηελ νξζή εθαξκνγή ηνπ κέζσ 17 Γθόξηζνο Χξ., Σαζάθνο Γ. Κ., 2005. Σν λέν ύκθσλν ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο γηα ηελ θεθαιαηαθή επάξθεηα ησλ Σξαπεδώλ, Αζήλα. 18 Πάζραο Ι., Ο ξόινο ησλ επνπηηθώλ αξρώλ θαη ε αλαγθαηόηεηα ιεηηνπξγίαο επαξθώλ ζπζηεκάησλ εζσηεξηθνύ ειέγρνπ, Δζληθή Σξάπεδα ηεο Διιάδνο, Γειηίν ΔΔΣ 20

ησλ εμνπζηψλ ηνπ δεπηέξνπ ππιψλα. Ζ απνηειεζκαηηθή δηαρείξηζε ησλ θηλδχλσλ απνηειεί βαζηθή πξνζδηνξηζηηθή παξάκεηξν ηεο ζηαζεξφηεηαο ηνπ ρξεκαηννηθνλνκηθνχ ζπζηήκαηνο θαη ε κε ζπλεηή δηαρείξηζε ζπλεπάγεηαη κε ζηαζεξφηεηα. Κε ηνλ ηξίην ππιψλα, επηρεηξείηαη ε δηαζθάιηζε ηεο απαξαίηεηεο δηαθάλεηαο σο πξνο ηνπο αλαιακβαλφκελνπο θηλδχλνπο θαη ηνπο ηξφπνπο δηαρείξηζεο ηνπο εθ κέξνπο ησλ ηξαπεδψλ. Αηηηνινγηθή βάζε ηνπ ηξίηνπ ππιψλα είλαη ε επξεία δηαθξηηηθή επρέξεηα πνπ παξέρεη ην λέν Πχκθσλν ζηηο ηξάπεδεο σο πξνο ηε ρξήζε ζπζηεκάησλ εζσηεξηθήο δηαβάζκηζεο ησλ θηλδχλσλ. 19 Θαη νη ηξεηο ππιψλεο παξνπζηάδνληαη εθηελψο παξαθάησ. I.1.3.1 Ξπιώλαο I: Διάρηζηεο Θεθαιαηαθέο Απαηηήζεηο Κε ηνλ πξψην Ξπιψλα θαζνξίδνληαη νη ειάρηζηεο θεθαιαηαθέο απαηηήζεηο γηα ηελ θάιπςε έλαληη ησλ αλαιακβαλφκελσλ θηλδχλσλ (πηζησηηθφο, θίλδπλνο αγνξάο θαη ιεηηνπξγηθφο θίλδπλνο), κε ηελ πξνζζήθε απαηηήζεσλ γηα ηελ θάιπςε έλαληη ηνπ ιεηηνπξγηθνχ θηλδχλνπ, νη θαλφλεο πνπ πξέπεη λα αθνινπζνχληαη θαη νη κεζνδνινγίεο πνπ κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο θεθαιαηαθήο επάξθεηαο ησλ πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ. Γελ επηρεηξείηαη ηξνπνπνίεζε ηνπ πθηζηάκελνπ πιαηζίνπ φζνλ αθνξά ηα ζηνηρεία ησλ ηδίσλ θεθαιαίσλ ησλ ηξαπεδψλ θαη ηνλ ππνινγηζκφ ησλ θεθαιαηαθψλ απαηηήζεσλ γηα ηελ θάιπςε ηνπ θηλδχλνπ ηεο αγνξάο. Νη ειάρηζηεο απαηηήζεηο ησλ ηδίσλ θεθαιαίσλ σο πξνο ηα ζηαζκηζκέλα πξνο ηνπο θηλδχλνπο ζηνηρεία ηνπ ελεξγεηηθνχ παξακέλνπλ ζην 8% ηνπ ζπλφινπ ψζηε λα δηαζθαιίδεηαη ε θεξεγγπφηεηα ηεο ηξάπεδαο. Ρξνπνπνηείηαη φκσο ξηδηθά ε επνπηηθή αληηκεηψπηζε ηνπ πηζησηηθνχ θηλδχλνπ. Ξην ζπγθεθξηκέλα, κε ην λέν Πχκθσλν: 19 Γθόξηζνο Χξ., Σαζάθνο Γ. Κ., 2005. Σν λέν ύκθσλν ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο γηα ηελ θεθαιαηαθή επάξθεηα ησλ Σξαπεδώλ, Αζήλα. 21

1. Νη ζπληειεζηέο ζηάζκηζεο ηνπ πηζησηηθνχ θηλδχλνπ πξνζδηνξίδνληαη απφ ηελ πηζηνιεπηηθή ηθαλφηεηα ηνπ πηζηνχρνπ ζε κηα πξνζπάζεηα λα απμεζεί ν βαζκφο επαηζζεζίαο. Ζ Αξρηθή Ππκθσλία ηνπ 1988 είρε έληνλα επηθξηζεί γηα έιιεηςε επαξθνχο επαηζζεζίαο ησλ ζπληειεζηψλ ζηάζκηζεο απφ ηηο επνπηεπφκελεο ηξάπεδεο. Κε ην λέν Πχκθσλν, εηζάγεηαη σο θξηηήξην δηαθνξνπνίεζεο ζηνλ ππνινγηζκφ ηνπ πηζησηηθνχ θηλδχλνπ, ε πηζηνιεπηηθή ηθαλφηεηα ησλ πηζηνχρσλ. Γηα παξάδεηγκα αλ κηα επηρείξεζε έρεη αμηνινγεζεί απφ ηνπο δηεζλείο νίθνπο φπσο ε Moody s ή ε S&P κε ΑΑΑ, ε ρξεκαηνδφηεζή ηεο ζπλεπάγεηαη κηθξφηεξεο θεθαιαηαθέο απαηηήζεηο γηα ην πηζησηηθφ ίδξπκα ζε ζρέζε κε ηε ρξεκαηνδφηεζε κηαο επηρείξεζεο κε αμηνιφγεζε ΒΒΒ. Υζηφζν, ηα πξφζθαηα παξαδείγκαηα θαηάξξεπζεο επελδπηηθψλ ηξαπεδψλ φπσο ε Lehman Brothers, θαηαδεηθλχνπλ φηη απηέο νη αμηνινγήζεηο δελ κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ παλάθεηα, θαζψο ζηελ πιεηνλφηεηα ησλ πεξηπηψζεσλ επελδπηηθέο ηξάπεδεο θαη επηρεηξήζεηο απνηεινχλ ηνπο θαιχηεξνπο πειάηεο απηψλ ησλ νίθσλ. 2. Ν πηζησηηθφο θίλδπλνο κπνξεί λα κεηξεζεί κε ηε ρξήζε ηεο κεζφδνπ εζσηεξηθψλ ζπζηεκάησλ δηαβάζκηζεο (internal ratings based approach) πνπ βαζίδεηαη ζην βαζκφ αλάπηπμεο ησλ ζπζηεκάησλ δηαβάζκηζεο θηλδχλνπ πνπ δηαζέηνπλ νη ηξάπεδεο. Κε ηε κέζνδν απηή, νη ηξάπεδεο κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ δχν ελαιιαθηηθνχο ηξφπνπο ππνινγηζκνχ: ηε ζεκειηψδε κέζνδν θαη ηελ πξνεγκέλε κέζνδν. 3. Δηζάγεηαη λέν πιαίζην πνπ αθνξά ηελ αληηκεηψπηζε απφ επνπηηθή ζθνπηά ησλ ηηηινπνηεκέλσλ απαηηήζεσλ. 4. Ξαξέρεηαη ε δπλαηφηεηα ζηηο ηξάπεδεο κείσζεο ησλ θεθαιαηαθψλ ηνπο απαηηήζεσλ κέζσ ηεο ρξήζεο κεζφδσλ άκβιπλζεο ησλ θηλδχλσλ φπσο νη εμαζθαιίζεηο, νη εγγπήζεηο, ηα πηζησηηθά παξάγσγα θαη ν ζπκςεθηζκφο ζηνηρείσλ εληφο ηζνινγηζκνχ. 5. Ξξνβιέπεηαη ε αλάγθε δηαθξάηεζεο θεθαιαίσλ γηα ηελ θάιπςε έλαληη ηνπ ιεηηνπξγηθνχ θηλδχλνπ. Γειαδή, νξίδεηαη θαη εηζάγεηαη γηα πξψηε θνξά ν ιεηηνπξγηθφο θίλδπλνο σο παξάκεηξνο πξνζδηνξηζκνχ ηεο θεθαιαηαθήο επάξθεηαο ησλ πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ. Γηα ηνλ ππνινγηζκφ 22

ηνπ παξέρεηαη ε δπλαηφηεηα ρξήζεο ηξηψλ ελαιιαθηηθψλ κεζφδσλ: ε κέζνδνο ηνπ Βαζηθνχ Γείθηε, ε κέζνδνο ηεο Ρππνπνηεκέλεο Ξξνζέγγηζεο θαη ε Ξξνεγκέλε Κέζνδνο κέηξεζεο. I.1.3.2 Ξπιώλαο II: Γηαδηθαζία Δπνπηηθήο Δμέηαζεο Κε ηνλ δεχηεξν Ξπιψλα θαζηεξψλνληαη νη δηαδηθαζίεο πνπ πξέπεη λα εθαξκφζνπλ νη Δπνπηηθέο Αξρέο γηα λα εμεηάδνπλ ζε κφληκε βάζε ηα πνηνηηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ κεζφδσλ πνπ αθνινπζνχλ νη ηξάπεδεο γηα ηελ αμηνιφγεζε ηεο θεθαιαηαθήο ηνπο επάξθεηαο θαη θαηά πφζν απηέο ζπλάδνπλ κε ηε θηινζνθία ηνπ 1 νπ ππιψλα. Κε ην λέν πιαίζην εηζάγνληαη ηέζζεξηο βαζηθέο αξρέο πνπ απνηεινχλ ηνλ ππξήλα ηεο απνηειεζκαηηθήο ηξαπεδηθήο επνπηείαο: I. Ρα πηζησηηθά ηδξχκαηα ζα πξέπεη λα δηαζέηνπλ αθελφο κελ δηαδηθαζία αμηνιφγεζεο ηεο ζπλνιηθήο θεθαιαηαθήο ηνπο επάξθεηαο ζε ζρέζε κε ηνπο αλαιακβαλφκελνπο θηλδχλνπο θαη αθεηέξνπ ζηξαηεγηθή γηα ηε δηαηήξεζε ησλ θεθαιαηαθψλ ηνπο επηπέδσλ. II. Νη επνπηηθέο αξρέο ζα πξέπεη λα εθηηκνχλ θαη λα αμηνινγνχλ ηηο εζσηεξηθέο αμηνινγήζεηο θαη εθηηκήζεηο θεθαιαηαθήο επάξθεηαο ησλ πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ, θαζψο επίζεο θαη ηελ ηθαλφηεηα ησλ πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ λα παξαθνινπζνχλ θαη λα εμαζθαιίδνπλ ηε ζπκκφξθσζή ηνπο κε ηνπο δείθηεο επνπηηθνχ θεθαιαίνπ. Νη επνπηηθέο αξρέο ζα πξέπεη λα αλαιακβάλνπλ θαηάιιειε επνπηηθή δξάζε ζε πεξίπησζε πνπ δελ είλαη ηθαλνπνηεκέλεο κε ηα απνηειέζκαηα ηεο δηαδηθαζίαο. Όηαλ ηα ίδηα θεθάιαηα πνπ ηθαλνπνηνχλ ηηο ειάρηζηεο θεθαιαηαθέο απαηηήζεηο ηνπ πξψηνπ ππιψλα, δελ πξνζθέξνπλ επαξθέο πεξηζψξην αζθάιεηαο, νη επνπηηθέο αξρέο έρνπλ ηελ δπλαηφηεηα λα θαζνξίδνπλ ζπληειεζηή θεθαιαηαθήο επάξθεηαο πςειφηεξν ηνπ ειάρηζηνπ. III. Νη επνπηηθέο αξρέο ζα πξέπεη λα πξνζδνθνχλ φηη ε ιεηηνπξγία ησλ πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ λα θπκαίλεηαη πάλσ απφ ηνπο δείθηεο ειάρηζηεο θεθαιαηαθήο επάξθεηαο θαη λα έρνπλ ηελ ηθαλφηεηα λα απαηηνχλ απφ ηα 23

πηζησηηθά ηδξχκαηα λα ηεξνχλ πιενλάδσλ θεθάιαην απφ ην ειάρηζηα απαηηνχκελν. IV. Νη επνπηηθέο αξρέο ζα πξέπεη λα παξεκβαίλνπλ έγθαηξα γηα λα απνηξέπνπλ κείσζε ησλ ηδίσλ θεθαιαίσλ θάησ απφ ηα ειάρηζηα φξηα πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ θάιπςε ησλ αλαιακβαλφκελσλ θηλδχλσλ θαη λα απαηηνχλ ηε ιήςε άκεζσλ κέηξσλ ζηελ πεξίπησζε πνπ ην θεθάιαην δελ δηαηεξείηαη ή απνθαζίζηαηαη. Ππλνπηηθά, ηα βαζηθά ζέκαηα πνπ θαιείηαη λα αληηκεησπίζεη ν δεχηεξνο ππιψλαο είλαη: ε δηαρείξηζε θηλδχλσλ γηα ηνπο νπνίνπο δελ έρεη γίλεη ζρεηηθή πξφβιεςε ζηνλ πξψην ππιψλα, φπσο ν ζηξαηεγηθφο θίλδπλνο, ν θίλδπλνο ξεπζηφηεηαο, ηα κεγάια ρξεκαηνδνηηθά αλνίγκαηα, θηι. Ζ αληηκεηψπηζε παξαγφλησλ έμσ απφ ην πεδίν επηξξνήο θαη ειέγρνπ ηνπ πηζησηηθνχ ηδξχκαηνο φπσο νη δηαθπκάλζεηο ηνπ νηθνλνκηθνχ θχθινπ θαη ηέινο Ν έιεγρνο ηεο ηθαλνπνίεζεο ησλ θξηηεξίσλ γηα ηελ πηνζέηεζε ησλ εμειηγκέλσλ κεζφδσλ. 20 I.1.3.3 Ξπιώλαο III: Ξεηζαξρία ηεο αγνξάο Κε ηνλ ηξίην Ξπιψλα επηδηψθεηαη ε ελδπλάκσζε ηεο πεηζαξρίαο ηεο αγνξάο κέζσ ηνπ πξνζδηνξηζκνχ ησλ πνηνηηθψλ θαη πνζνηηθψλ ζηνηρείσλ πνπ πξέπεη λα δεκνζηεχνπλ ηα πηζησηηθά ηδξχκαηα. Νη ππνρξεψζεηο δεκνζηνπνίεζεο εζηηάδνπλ ζηηο εμήο ζεκαηηθέο ελφηεηεο: Ρνπο θηλδχλνπο ζηνπο νπνίνπο εθηίζεληαη ηα πηζησηηθά ηδξχκαηα, Ρηο δηαδηθαζίεο δηαρείξηζεο ηνπο, θαη Ρελ πνηφηεηα ησλ ζηνηρείσλ ησλ ηδίσλ θεθαιαίσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ θάιπςε ησλ θηλδχλσλ 21. 20 Γθόξηζνο Χξ., Σαζάθνο Κ., 2005. Σν λέν ύκθσλν ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο γηα ηελ θεθαιαηαθή επάξθεηα ησλ Σξαπεδώλ, Αζήλα. 24

Δπνκέλσο, ν ηξίηνο ππιψλαο είλαη ζπκπιεξσκαηηθφο πξνο ηνπο άιινπο δχν θαη παξέρεη ζηνπο ζπκκεηέρνληεο ζηελ αγνξά ηηο αλαγθαίεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ην είδνο θαη ην χςνο ησλ αλαιακβαλφκελσλ θηλδχλσλ θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ ζπζηεκάησλ δηαρείξηζήο ηνπο. Νη ελ ιφγσ πιεξνθνξίεο ζα επηηξέπνπλ ζηνπο επελδπηέο λα αμηνινγνχλ ην βαζκφ έθζεζεο ησλ πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ ζε ρξεκαηννηθνλνκηθνχο θαη κε ρξεκαηννηθνλνκηθνχο θηλδχλνπο θαη θαηά ζπλέπεηα λα «ηηκσξνχλ» ή λα «επηβξαβεχνπλ» θαηά πεξίπησζε ηα πηζησηηθά ηδξχκαηα. Κέζα απφ ηελ παξαπάλσ δηαδηθαζία πξνζδηνξίδεηαη ην θφζηνο δαλεηζκνχ ησλ ηξαπεδψλ θαη θαηά ζπλέπεηα ε επηηνθηαθή πνιηηηθή έλαληη ησλ πειαηψλ. 22 I.1.4 επνπηεία Ρν ειιεληθό ζεζκηθό πιαίζην γηα ηελ ηξαπεδηθή Ρν λέν πιαίζην θεθαιαηαθήο επάξθεηαο ησλ ηξαπεδψλ ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο ελζσκαηψζεθε ζην θνηλνηηθφ ηξαπεδηθφ δίθαην κε ηελ νδεγία 2006/48/ΔΘ ζρεηηθά κε ηελ αλάιεςε θαη ηελ άζθεζε δξαζηεξηφηεηαο ησλ πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ θαη ηελ νδεγία 2006/49/ΔΘ γηα ηελ επάξθεηα ησλ ηδίσλ θεθαιαίσλ ησλ επηρεηξήζεσλ επελδχζεσλ θαη ησλ πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ. Νη νδεγίεο απηέο ελαξκνλίδνληαη πιήξσο κε ηηο δηαηάμεηο ηνπ λένπ Ππκθψλνπ ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο ιακβάλνληαο σζηφζν ππφςε ηνπο ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ησλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ αγνξψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Νη παξαπάλσ αλαθεξφκελεο νδεγίεο ελζσκαηψζεθαλ κε ηε ζεηξά ηνπο ζηελ ειιεληθή ηξαπεδηθή λνκνζεζία κε ηνλ Λ.3601/2007 (ΦΔΘ Α /178/1-8-2007) κε ηίηιν «Αλάιεςε θαη άζθεζε δξαζηεξηνηήησλ απφ ηα πηζησηηθά ηδξχκαηα, 21 Γθόξηζνο Χξ., Σαζάθνο Γ.Κ.,, 2005. Σν λέν ύκθσλν ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο γηα ηελ θεθαιαηαθή επάξθεηα ησλ Σξαπεδώλ, Αζήλα. 22 Ρνύζζνπ Φι., 2005. Μεζνδνινγία RAROC ζηα ρξεκαηνπηζησηηθά ηδξύκαηα: Σν επόκελν βήκα κεηά ην Νέν ύκθσλν ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο, Γειηίν ΔΔΣ, Γ Σξίκελν. 25

επάξθεηα ηδίσλ θεθαιαίσλ ησλ πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ θαη ησλ επηρεηξήζεσλ παξνρήο επελδπηηθψλ ππεξεζηψλ». Δπίζεο, ζηνλ λφκν απηφλ ζπγθεληξψλνληαη θαη κηα ζεηξά νδεγηψλ ηνπ παξειζφληνο (2000/12/ΔΘ φπσο ηξνπνπνηήζεθε κε ηελ 2000/28/ΔΘ, 2000/46/ΔΘ) κε ζθνπφ ηελ αληηθαηάζηαζε, ζπκπιήξσζε θαη θσδηθνπνίεζε πθηζηάκελσλ δηαηάμεσλ ηνπ ηξαπεδηθνχ δηθαίνπ. Νη ηερληθνχ ραξαθηήξα δηαηάμεηο εμεηδηθεχηεθαλ κε ζεηξά ξπζκίζεσλ απφ ηηο επνπηηθέο αξρέο. Ξην ζπγθεθξηκέλα, νη Ξξάμεηο ηνπ Γηνηθεηή ηεο Ρξάπεδαο ηεο Διιάδνο πνπ εμεηδηθεχνπλ ηνλ παξαπάλσ λφκν είλαη: 1) Ζ ΞΓΡΔ 2587/20.8.2007 γηα ηνλ νξηζκφ ησλ ηδίσλ θεθαιαίσλ ησλ πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ πνπ έρνπλ έδξα ηνπο ηελ Διιάδα. 2) Ζ ΞΓΡΔ 2588/20.8.2007 γηα ηνλ ππνινγηζκφ ησλ θεθαιαηαθψλ απαηηήζεσλ έλαληη ηνπ πηζησηηθνχ θηλδχλνπ ζχκθσλα κε ηελ Ρππνπνηεκέλε πξνζέγγηζε. 3) Ζ ΞΓΡΔ 2589/20.8.2007 γηα ηνλ ππνινγηζκφ ησλ θεθαιαηαθψλ απαηηήζεσλ έλαληη ηνπ πηζησηηθνχ θηλδχλνπ ζχκθσλα κε ηελ Ξξνζέγγηζε Δζσηεξηθψλ Γηαβαζκίζεσλ. 4) Ζ ΞΓΡΔ 2590/20.8.2007 γηα ηηο ειάρηζηεο θεθαιαηαθέο απαηηήζεηο ησλ πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ γηα ην ιεηηνπξγηθφ θίλδπλν. 5) Ζ ΞΓΡΔ 2591/20.8.2007 γηα ηνλ ππνινγηζκφ θεθαιαηαθψλ απαηηήζεσλ ησλ πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ γηα ηνλ θίλδπλν αγνξάο. 6) Ζ ΞΓΡΔ 2592/20.8.2007 γηα Γεκνζηνπνίεζε απφ ηα πηζησηηθά ηδξχκαηα επνπηηθήο θχζεσο πιεξνθνξηψλ ζρεηηθά κε ηελ θεθαιαηαθή επάξθεηα, ηνπο θηλδχλνπο πνπ αλαιακβάλνπλ θαζψο θαη ηε δηαρείξηζή ηνπο. 7) Ζ ΞΓΡΔ 2593/20.8.2007 γηα ηνλ ππνινγηζκφ ζηαζκηζκέλσλ αλνηγκάησλ γηα ζέζεηο ζε ηηηινπνίεζε 8) Ζ ΞΓΡΔ 2594/20.8.2007 γηα ηνλ θίλδπλν αληηζπκβαιινκέλνπ. 9) Ζ ΞΓΡΔ 2595/20.8.2007 γηα ηνλ θαζνξηζκφ ησλ θξηηεξίσλ πνπ πξέπεη λα δηέπνπλ ηε Γηαδηθαζία Αμηνιφγεζεο Δπάξθεηαο Δζσηεξηθνχ Θεθαιαίνπ (ΓΑΔΔΘ) ησλ πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ θαη ηεο Γηαδηθαζίαο Δπνπηηθήο Αμηνιφγεζεο (ΓΔΑ) απφ ηελ Ρξάπεδα ηεο Διιάδνο. 10) Ζ ΞΓΡΔ 2596/20.8.2007 γηα ηελ επνπηεία θαη ηνλ έιεγρν ησλ κεγάισλ ρξεκαηνδνηηθψλ αλνηγκάησλ ησλ πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ. 26

11) Ζ ΞΓΡΔ 2597/31.10.2007, ε νπνία ηξνπνπνηεί θαη ζπκπιεξψλεη ηελ ΞΓΡΔ 2577/9.3.2006 Αθελφο κελ ε ζπγθέληξσζε ησλ νδεγηψλ ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο ζε έλαλ εληαίν λφκν δηεπθνιχλεη ηηο επνπηηθέο αξρέο θαη ηηο επνπηεπφκελεο επηρεηξήζεηο ζηελ άζθεζε ηνπ έξγνπ ηνπο, αθεηέξνπ ε εμνπζηνδφηεζε πνπ παξείρε ζηηο επνπηηθέο αξρέο γηα ηελ έθδνζε ησλ ηερληθνχ ραξαθηήξα δηαηάμεσλ εμαζθαιίδεη ηελ απαξαίηεηε επειημία. Δπηπιένλ, κε ηε ζρεδφλ απηνχζηα κεηαθνξά ησλ θνηλνηηθψλ νδεγηψλ ζηελ ειιεληθή ηξαπεδηθή λνκνζεζία, δηαζθαιίδεηαη ν αληαγσληζκφο γηα ηα ειιεληθά πηζησηηθά ηδξχκαηα θαη ηηο Δηαηξείεο Ξαξνρήο Δπελδπηηθψλ πεξεζηψλ κε ίζνπο φξνπο. 23 I.1.5 Δπηπηώζεηο ηνπ λένπ πιαηζίνπ Ζ εθαξκνγή ηνπ λένπ Ππκθψλνπ ηεο Βαζηιείαο γηα ηελ θεθαιαηαθή επάξθεηα αλακέλεηαη λα πξνθαιέζεη δξαζηηθέο κεηαβνιέο ζην αληαγσληζηηθφ ηνπίν ηνπ ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο. Νη αιιαγέο απηέο αλακέλεηαη λα επεξεάζνπλ ηφζν ε ιεηηνπξγία ησλ ρξεκαηνπηζησηηθψλ ηδξπκάησλ φζν θαη απηή ησλ επνπηηθψλ αξρψλ. Όπσο αλαθέξζεθε θαη παξαπάλσ, έξγν ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο είλαη αθελφο κελ ε δηαζθάιηζε ηεο ζηαζεξφηεηαο ηνπ δηεζλνχο ρξεκαηνπηζησηηθνχ ζπζηήκαηνο 24 έηζη ψζηε ηα πηζησηηθά ηδξχκαηα λα έρνπλ ηελ ηθαλφηεηα λα απνξξνθήζνπλ ηηο κε αλακελφκελεο δεκηέο ζε πεξηφδνπο θξίζεσλ, θαη αθεηέξνπ ε δηακφξθσζε ηζνδχλακσλ φξσλ αληαγσληζκνχ θπξίσο ζε δηεζλέο επίπεδν 23 Γλώκε ηεο Ο.Κ.Δ., 2007. Αλάιεςε θαη άζθεζε δξαζηεξηνηήησλ από ηα Πηζησηηθά ηδξύκαηα, επάξθεηα ηδίσλ θεθαιαίσλ ησλ πηζησηηθώλ ηδξπκάησλ θαη ησλ επηρεηξήζεσλ παξνρήο επελδπηηθώλ ππεξεζηώλ θαη ινηπέο δηαηάμεηο (ρέδην Νόκνπ). Αζήλα, 10 Ινπιίνπ. 24 Ωο ρξεκαηννηθνλνκηθή ζηαζεξόηεηαο νξίδεηαη ε ηθαλόηεηα ηνπ ρξεκαηννηθνλνκηθνύ ζπζηήκαηνο λα αληηζηέθεηαη ζηηο εζσηεξηθέο ή εμσηεξηθέο δηαηαξαρέο θαη λα αληηκεησπίδεη νηθνλνκηθέο αληζνξξνπίεο ηόζν ζην παξόλ όζν θαη ζην κέιινλ. 27

ηφζν κεηαμχ ησλ δηεζλψο δξαζηεξηνπνηνχκελσλ ηξαπεδψλ, φζν θαη κεηαμχ ησλ ηξαπεδψλ θαη ησλ επελδπηηθψλ εηαηξηψλ. 25 Υζηφζν, ν βαζηθφο ζηφρνο ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο πνπ αθνξά ηε δηαζθάιηζε ηεο ζηαζεξφηεηαο ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνχ ζπζηήκαηνο ηίζεηαη ππφ ακθηζβήηεζε. Θαη απηφ δηφηη ηα λέα εξγαιεία δηαρείξηζεο ηνπ πηζησηηθνχ θηλδχλνπ έρνπλ σο απνηέιεζκα ηε κεηαθνξά ηνπ ζε επελδπηηθά ζρήκαηα (hedge funds), κε ηε ρξήζε ρξεκαηννηθνλνκηθψλ εξγαιείσλ φπσο ε ηηηινπνίεζε ή ηα πηζησηηθά παξάγσγα, ηα νπνία δελ ππφθεηληαη ζε ξπζκηζηηθνχο θαλφλεο κε δπζάξεζηεο ζπλέπεηεο γηα ηε ζηαζεξφηεηα ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνχ ζπζηήκαηνο. Κε ην λέν Πχκθσλν νη ηξάπεδεο ζα κπνξνχλ λα ηηκνινγνχλ ηα πξντφληα ηνπο, θπξίσο ηηο ρνξεγήζεηο, κε νξζνινγηθφηεξν ηξφπν γεγνλφο πνπ κεηαθξάδεηαη ζε δηαθνξνπνίεζε ηνπ θφζηνπο ηξαπεδηθνχ δαλεηζκνχ αλάινγα κε ηελ θεξεγγπφηεηα ηνπ αληηζπκβαιιφκελνπ, ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο ζπλαιιαγήο θαη γεληθφηεξα ηηο ηάζεηο ηεο αγνξάο. Ππλεπψο, ζα ππάξμεη ηζρπξή θηλεηνπνίεζε ζε κηα θαηεχζπλζε κεγαιχηεξεο αληαγσληζηηθφηεηαο ζηελ ηηκνιφγεζε ησλ ηξαπεδηθψλ πξντφλησλ, ψζηε λα εμαζθαιίδεηαη φρη κφλν ε θεξδνθνξία αιιά θαη ε αληηζηάζκηζε ηνπ θηλδχλνπ. Υζηφζν, ν αληίινγνο ζηελ παξαπάλσ ηνπνζέηεζε είλαη φηη νη επηρεηξήζεηο πνπ αλαδεηνχλ ρξεκαηνδφηεζε θαη δελ έρνπλ αμηνινγεζεί απφ θάπνηνλ δηεζλή νίθν, αληηκεησπίδνπλ ην εμήο δίιεκκα: είηε λα ιάβνπλ δηαβάζκηζε απφ θάπνηα αλαγλσξηζκέλε εηαηξία πηζηνιεπηηθήο αμηνιφγεζεο, είηε λα πξνζθχγνπλ γηα δαλεηζκφ ζε πηζησηηθά ηδξχκαηα πνπ έρνπλ πηνζεηήζεη ηηο ιηγφηεξν εμειηγκέλεο κεζφδνπο εζσηεξηθψλ δηαβαζκίζεσλ. Νη πηζηνχρνη κε ρακειή πηζηνιεπηηθή δηαβάζκηζε ζα ζηξαθνχλ γηα ρξεκαηνδφηεζε ζε πηζησηηθά ηδξχκαηα κε ιηγφηεξν αλεπηπγκέλα ζπζηήκαηα δηαρείξηζεο θηλδχλσλ θαη απηφ ζα έρεη σο απνηέιεζκα ηα πηζησηηθά ηδξχκαηα κε ηηο ιηγφηεξν αλεπηπγκέλεο δηαδηθαζίεο 25 Γθόξηζνο Χξ., Σαζάθνο Γ. Κ., 2005. Σν λέν ύκθσλν ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο γηα ηελ θεθαιαηαθή επάξθεηα ησλ Σξαπεδώλ, Αζήλα, ζει. 2. 28

δηαρείξηζεο θηλδχλσλ λα ζπγθεληξψλνπλ ηηο πιένλ επηθίλδπλεο ρνξεγήζεηο, ζέηνληαο ελ ακθηβφισ ηε δηαζθάιηζε ηεο ζηαζεξφηεηαο ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνχ ζπζηήκαηνο. Άξα, κε ην λέν πιαίζην θαίλεηαη θαηαξρήλ λα επλννχληαη νη ρξεκαηνπηζησηηθνί νξγαληζκνί πνπ ρξεζηκνπνηνχλ θαιχηεξα ζπζηήκαηα δηαρείξηζεο θαη αμηνιφγεζεο θηλδχλσλ, ζε ζρέζε κε εθείλνπο ηνπο νξγαληζκνχο πνπ εκθαλίδνπλ βξαδχηεξν ξπζκφ αθνκνίσζεο ησλ αιιαγψλ. Κε άιια ιφγηα, νη ηξάπεδεο πνπ ζα πηνζεηήζνπλ πην εμειηγκέλεο κεζφδνπο κέηξεζεο, ηφζν γηα ηνλ πηζησηηθφ φζν θαη γηα ηνλ ιεηηνπξγηθφ θίλδπλν, ζα απνθηήζνπλ ζπγθξηηηθφ πιενλέθηεκα έλαληη ησλ ινηπψλ ηξαπεδψλ ιφγσ κεησκέλσλ θεθαιαηαθψλ απαηηήζεσλ. Νη ηξάπεδεο ζα κπνξνχζαλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ηα θεθάιαηα απηά είηε γηα εμαγνξέο είηε γηα κείσζε ηνπ θφζηνπο δαλεηζκνχ ζηνπο δαλεηνιήπηεο, πξνζπαζψληαο κε ηνλ ηξφπν απηφ λα απμήζνπλ ην κεξίδην αγνξάο ηνπο. Αληίζεηα νη ηξάπεδεο, νη νπνίεο ζα πηνζεηήζνπλ ηηο ηππνπνηεκέλεο κεζφδνπο γηα ηνλ ππνινγηζκφ ησλ θεθαιαηαθψλ απαηηήζεσλ, ζα ππνρξεσζνχλ ζε αχμεζε ησλ επνπηηθψλ ηδίσλ θεθαιαίσλ ηνπο, αλάινγα κε ηελ πνηφηεηα ηνπ ραξηνθπιαθίνπ ηνπο. 26 Κε άιια ιφγηα, νη κεγάιεο ηξάπεδεο έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα κεηψζνπλ ηηο θεθαιαηαθέο ηνπο απαηηήζεηο κέζσ ηεο εθαξκνγήο πξνεγκέλσλ κεζφδσλ κέηξεζεο ησλ θηλδχλσλ. Έηζη, νη κεγάιεο ηξάπεδεο έρνπλ ηελ δπλαηφηεηα λα απνδεζκεχζνπλ θεθάιαηα ρσξίο σζηφζν λα κεησζεί ν δείθηεο αζθαιείαο. Απφ ηελ άιιε κεξηά φκσο, ζηνπο σθειεκέλνπο κπνξνχλ λα ζπκπεξηιεθζνχλ θαη νη ιηγφηεξν εμειηγκέλεο θαη κεζαίνπ κεγέζνπο ηξάπεδεο, αθνχ ηνπο δίλεηαη έηνηκν έλα εξγαιείν κέηξεζεο ησλ θηλδχλσλ πνπ ζε άιιε πεξίπησζε ζα ρξεηάδνληαλ κεγάιεο επελδχζεηο ζε ηερλνινγηθνχο θαη αλζξψπηλνπο πφξνπο. Δπηρεηξείηαη, ινηπφλ, ζηαδηαθή ζχγθιηζε ηνπ χςνπο ησλ επνπηηθψλ ηδίσλ θεθαιαίσλ κε ην νηθνλνκηθφ θεθάιαην, κέζσ ηεο αλαγλψξηζεο απφ ηηο επνπηηθέο 26 Γθόξηζνο Χ., 2005. Σν λέν ύκθσλν ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο γηα ηελ θεθαιαηαθή επάξθεηα ησλ ηξαπεδώλ. Οη ζηόρνη, νη ηξεηο ππιώλεο, νη ζπλέπεηεο θαη ε πξνεηνηκαζία γηα ηελ εθαξκνγή ηνπο ζηελ ειιεληθή αγνξά, Οηθνλνκηθή Δπηζεώξεζε, Μάηνο. 29

αξρέο ησλ απνηειεζκάησλ ησλ ηερληθψλ κείσζεο ηνπ θηλδχλνπ πνπ ρξεζηκνπνηνχλ νη ηξάπεδεο. Πε θάζε πεξίπησζε, ε ζχγθιηζε ηνπ χςνπο ησλ επνπηηθψλ ηδίσλ θεθαιαίσλ 27 κε ην νηθνλνκηθφ θεθάιαην, δειαδή ε παξνρή θηλήηξσλ ζηα πηζησηηθά ηδξχκαηα γηα λα βειηηψζνπλ ηα ζπζηήκαηα πνπ ρξεζηκνπνηνχλ θαη λα επαηζζεηνπνηεζνχλ πεξηζζφηεξν γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ θηλδχλσλ πνπ αλαιακβάλνπλ, δελ ζα πξέπεη λα έρεη σο απνηέιεζκα ηε κείσζε ησλ ζπλνιηθψλ θεθαιαηαθψλ απαηηήζεσλ, αιιά ηελ πην νξζνινγηθή θαηαλνκή ηνπο. Αθελφο κελ ε φπνηα κείσζε θεθαιαηαθψλ απαηηήζεσλ έλαληη ηνπ πηζησηηθνχ θηλδχλνπ αληηζηαζκίδεηαη απφ ηηο απαηηήζεηο έλαληη ηνπ ιεηηνπξγηθνχ θηλδχλνπ θαη αθεηέξνπ ηίζεληαη ηα πξψηα έηε εθαξκνγήο ειάρηζηα φξηα θεθαιαηαθψλ απαηηήζεσλ. 28 Ζ ζχλζεζε ηνπ ραξηνθπιαθίνπ ησλ πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ είλαη εθείλε πνπ πξφθεηηαη λα θαζνξίζεη ηηο θεθαιαηαθέο απαηηήζεηο ηνπο έλαληη ηνπ ιεηηνπξγηθνχ θηλδχλνπ γηα φζα θάλνπλ ρξήζε ηεο ηππνπνηεκέλεο κεζφδνπ 29. Ξηζησηηθά ηδξχκαηα κε κεγάιν πνζνζηφ ζπκκεηνρήο ηεο επελδπηηθήο ηξαπεδηθήο γηα παξάδεηγκα, ζην ζπλνιηθφ ηνπο ραξηνθπιάθην αλακέλεηαη λα δηαθξαηνχλ κεγαιχηεξα θεθάιαηα ζε ζρέζε κε ηηο ηξάπεδεο εθείλεο πνπ ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ αθαζάξηζηνπ εηζνδήκαηνο ηνπο πξνέξρεηαη απφ δξαζηεξηφηεηεο ηεο ιηαληθήο θαη εκπνξηθήο ηξαπεδηθήο. Ηδηαίηεξα, ηξάπεδεο κε κεγάιν πνζνζηφ ζπκκεηνρήο ηεο ιηαληθήο ηξαπεδηθήο ζην ραξηνθπιάθην ηνπο αλακέλεηαη λα είλαη νη πεξηζζφηεξν σθειεκέλεο. 27 Σν επνπηηθό θεθάιαην έρεη σο ζθνπό ηε δηαηήξεζε ελόο ζηαζεξνύ θαη αζθαινύο ρξεκαηνπηζησηηθνύ ζπζηήκαηνο θαη πξνζδηνξίδεηαη σο ην 8% ησλ θεθαιαηαθώλ απνζεκάησλ γηα ηηο εκπνξηθέο ηξάπεδεο κε βάζε ην ύκθσλν γηα ηελ Κεθαιαηαθή Δπάξθεηα ηνπ 1988. Με ην λέν ύκθσλν νη ηξάπεδεο πνπ ζα πηνζεηήζνπλ ηελ κέζνδν ησλ εζσηεξηθώλ ππνδεηγκάησλ (IRB) δελ ζα ρξεηάδεηαη λα δηαθξαηνύλ ην 8% ησλ θεθαιαίσλ ηνπο. Σν επνπηηθό θεθάιαην πνπ ζα πξνθύπηεη βάζεη απηώλ ησλ ππνδεηγκάησλ ζα κπνξεί λα ππεξβαίλεη ή λα ππνιείπεηαη ηνπ 8%. Με άιια ιόγηα, είλαη ην ειάρηζηα πνζό πνπ ζα πξέπεη λα δηαθξαηά έλα πηζησηηθό ίδξπκα γηα λα κπνξεί λα ζπλερίδεη ηε ιεηηνπξγία ηνπ (βιέπε Chorafas N. D., 2004. Operational risk control with Basel II: Basic principles and capital requirements, Elsevier Butterworth-Heinemann, Amsterdam) 28 Γθόξηζνο Χξ., Σαζάθνο Γ.Κ.,, 2005 Σν λέν ύκθσλν ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο γηα ηελ θεθαιαηαθή επάξθεηα ησλ Σξαπεδώλ, Αζήλα. 29 Δθηελέζηεξε αλαθνξά ζηνλ ιεηηνπξγηθό θίλδπλν θαη ζηηο κεζόδνπο ππνινγηζκνύ ηνπ γίλεηαη ζην επόκελν θεθάιαην. 30