Επισκευή κόµβων δοκού υποστυλώµατος µε τη µέθοδο της καθαίρεσης και αποκατάστασης Αλέξανδρος Γ. Τσώνος, ρ. Πολιτικός Μηχανικός,, Αναπληρωτής Καθηγητής Α.Π.Θ, Λέξεις κλειδιά: Πλαισιακά υποσύνολα δοκού-υποστυλώµατος, οκοί, Υποστυλώµατα Κόµβοι δοκού-υποστυλώµατος, Αντισεισµικές κατασκευές, Ινοπλισµένα σκυροδέµατα, ιατµητική αντοχή, Επισκευές. ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Στην εργασία αυτή εξετάζεται η αποδοτικότητα του τρόπου επισκευής των εξωτερικών κόµβων δοκού υποστυλώµατος παλαιών οικοδοµών από Ο/Σ µε τη µέθοδο της καθαίρεσης και αποκατάστασης. Τέσσερα δοκίµια δοµικού υποσυνόλου δοκού υποστυλώµατος από Ο/Σ υπό κλίµακα 1:2 κατασκευάζονται κατά τρόπον ώστε να διαθέτουν ανεπαρκή οπλισµό στον κόµβο, αντιπροσωπεύοντας κόµβους παλαιών οικοδοµών από Ο/Σ. Τα δοκίµια αυτά υποβάλλονται σε σεισµική καταπόνηση και αστοχούν στην περιοχή του κόµβου, όπως ήταν αναµενόµενο. Ακολούθως, αποµακρύνεται το αποδιοργανωµένο σκυρόδεµα του κόµβου και των περιοχών των υποστυλωµάτων που παρουσιάζουν (µικρότερη συγκριτικά µε τον κόµβο βλάβη) και αντικαθίσταται µε µη συρρικνούµενο σκυρόδεµα υψηλής αντοχής απλό ή ινοπλισµένο (µε χαλύβδινες ίνες). Τα επισκευασµένα δοκίµια υποβάλλονται στην ίδια σεισµική καταπόνηση. Από τη σύγκριση της συµπεριφοράς των παρθενικών µε τα επισκευασµένα δοκίµια προκύπτουν σηµαντικά συµπεράσµατα για τον τρόπο αυτόν επισκευής. 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η εµπειρία από τους σεισµούς, τόσο στον Ελληνικό όσο και στο διεθνή χώρο έδειξε ότι ένα από τα πιο κρίσιµα προβλήµατα που σχετίζονται µε την ασφάλεια των κατασκευών οπλισµένου σκυροδέµατος σε σεισµικές καταπονήσεις είναι οι εµφανιζόµενες αστοχίες των κοινών περιοχών δοκών υποστυλωµάτων. Στη διεθνή βιβλιογραφία απαντώνται διάφορα παραδείγµατα επισκευασµένων ή και ενισχυµένων κατασκευών µε φέροντα οργανισµό από οπλισµένο σκυρόδεµα, που είχαν υποστεί σηµαντικές βλάβες εξαιτίας ισχυρών σεισµικών καταπονήσεων, σε σεισµογενείς περιοχές των Βαλκανίων (UNDP/UNIDO 1983), της Ιαπωνίας (Rodriguez & Park 1991), του Μεξικού (Aguilar et al. 1989) και (Jara et al. 1989), του Περού (Kuroiwa & Kogan 1980) κ.ά. Οι πληροφορίες, που αφορούν στη σεισµική συµπεριφορά των επισκευασµένων ή και ενισχυµένων στοιχείων είναι υψίστης σηµασίας, ιδιαίτερα όταν αφορά στην απόκριση σε ένα νέο ισχυρό σεισµό των επισκευασµένων και ενισχυµένων κτιρίων µεγάλων αστικών κέντρων. Εν τούτοις, είναι πολύ περιορισµένες οι συστηµατικές µελέτες που ασχολούνται µε την εξακρίβωση της σεισµικής συµπεριφοράς των επισκευασµένων ή και ενισχυµένων δοµικών στοιχείων σε νέα σεισµική επιπόνηση. Οι τεχνικές επισκευής ή ενίσχυσης κόµβων που εφαρµόζονται διεθνώς ανάλογα µε το βαθµό βλάβης είναι οι εξής: α. Επισκευή µε ρητινενέσεις: Η τεχνική αυτή εφαρµόζεται σε περιπτώσεις µικρού εύρους ρηγµάτων χωρίς αποδιοργάνωση του σκυροδέµατος και λυγισµό των διαµήκων ράβδων στύλων και δοκών (UNDP/UNIDO 1983), (Popov & Bertero 1975), (Πενέλης & Κάππος 1990), (Καραγιάννης κ.ά.1996). β. Επισκευή µε καθαίρεση και αποκατάσταση: Εφαρµόζεται σε κόµβους µε υψηλό βαθµό βλάβης, δηλαδή συντριβή του σκυροδέµατος, διάρρηξη των συνδετήρων και λυγισµού των διαµήκων
ράβδων. Στην περίπτωση αυτή καθαιρείται τοπικά το αποδιοργανωµένο σκυρόδεµα στον κόµβο και σε τµήµατα των κρίσιµων περιοχών των στύλων και δοκών, τοποθετούνται µε συγκόλληση νέοι διαµήκεις ράβδοι οπλισµού σε όποιους οπλισµούς έχει συµβεί λυγισµός, τοποθετούνται πρόσθετοι συνδετήρες και τελικώς αποκαθίσταται το καθαιρούµενο σκυρόδεµα µε νέο σκυρόδεµα (Υ..Ε. 1978), (Α.Π.Θ. 1978), (Tassios et al. 1977), (Corazao et al. 1988), (Tsonos 2001). Με αυτόν τον τρόπο επισκευής διατηρούνται και µετά την ενίσχυση οι διατοµές που είχαν αρχικά τα δοµικά στοιχεία. γ. Ενίσχυση κόµβου µε κατασκευή µανδύα οπλισµένου σκυροδέµατος. Εφαρµόζεται σε περιπτώσεις µεγάλης κλίµακας βλάβης στον κόµβο και στα συµβάλλοντα σ αυτόν δοµικά στοιχεία (δοκούς, στύλους). Τοποθετούνται νέοι διαµήκεις οπλισµοί στους στύλους ή και στις δοκούς, όπως επίσης και νέοι συνδετήρες. Ο µανδύας επεκτείνεται συνήθως σε ολόκληρο το ύψος των στύλων και σε ορισµένες περιπτώσεις και σε ολόκληρο το µήκος των δοκών (UNDP/UNIDO 1983). Από όσα εξετάσθηκαν παραπάνω, κρίνεται σκόπιµος ο έλεγχος της αποδοτικότητας των τύπων επεµβάσεως που χρησιµοποιούνται, διότι από αυτόν τον έλεγχο θα εξαρτηθούν η ζωή και η ακεραιότητας των ατόµων που ζουν στα επισκευασµένα κτίρια, σε ένα νέο ισχυρό σεισµό. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να µελετηθεί πειραµατικά για πρώτη φορά διεθνώς η αποδοτικότητα της ανωτέρω µεθόδου επισκευής όταν εφαρµόζεται σε κόµβους που έχουν καταπονηθεί σε προηγούµενο ισχυρό σεισµό και παρουσιάζουν πλήρη αποδιοργάνωση του σκυροδέµατός τους. 2 ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ M R = λόγος οριακών καµπτικών αντοχών υποστυλωµάτων δοκού, τ = διατµητικές τάσεις στον κόµβο ( τ = γ f MPa) c 3 ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΤΗΣ ΑΠΟ ΟΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΕΠΙΣΚΕΥΗΣ ΚΟΜΒΩΝ ΜΕ ΤΗ ΜΕΘΟ Ο ΤΗΣ ΚΑΘΑΙΡΕΣΗΣ ΚΑΙ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ Στην εργασία αυτή χρησιµοποιήθηκαν οι συστάσεις της Μικτής Επιτροπής ACI-ASCE 352 για το σχεδιασµό τόσο των αρχικών δοκιµίων όσο και των επισκευασµένων. Σύµφωνα µε τις συστάσεις αυτές, ικανοποιητική σεισµική συµπεριφορά σε έναν εξωτερικό κόµβο εξασφαλίζεται όταν ισχύουν τα κατωτέρω: 1. Οι διατµητικές τάσεις στον κόµβο, που λαµβάνονται σύµφωνα µε την Επιτροπή από την έκφραση τ = γ f c, θα πρέπει να έχουν χαµηλές τιµές. Η µέγιστη τιµή του γ για εξωτερικούς κόµβους της µορφής που εξετάζονται στην εργασία είναι γ = 1.0 ( f c είναι η ποιότητα του σκυροδέµατος). Έτσι, οι διατµητικές τάσεις για τη µορφή των κόµβων που µελετώνται, θα πρέπει να είναι χαµηλότερες του 1.0 f c ΜPa. 2. O οπλισµός συνδετήρων στον κόµβο θα πρέπει να ικανοποιεί τις παρακάτω συνθήκες: sh h fc Α sh = 0.3 ( Ag / Ac 1) f Α sh 0.09 yh s h h fc f yh s h = απόσταση συνδετήρων h = διάσταση της µιας πλευράς πυρήνα ορθογωνικού υποστυλώµατος Α g = επιφάνεια διατοµής υποστυλώµατος A c = επιφάνεια διατοµής πυρήνα f yh = όριο διαρροής οπλισµού συνδετήρων
Οι ανωτέρω δύο συνθήκες δίδουν µία ελάχιστη απαίτηση οπλισµού συνδετήρων κόµβου 8/5cm για τα χρησιµοποιούµενα δοκίµια στην εργασία. Σχεδιάζονται και κατασκευάζονται τέσσερα όµοια δοκίµια κόµβων παλαιών οικοδοµών F 1, L 1, L 2 και L 3 υπό κλίµακα 1:2. Στο Σχήµα 1 φαίνονται οι διαστάσεις, οι οπλισµοί και τα χαρακτηριστικά σχεδιασµού των παρθενικών δοκιµίων (F 1, L 1, L 2 και L 3 ). Όπως φαίνεται στο Σχήµα 1, οι παράµετροι σχεδιασµού των αρχικών δοκιµίων είχαν δυσµενείς τιµές συγκριτικά µε αυτές που θεσπίζουν οι συστάσεις της Επιτροπής, ώστε οι κόµβοι των δοκιµίων να αντιπροσωπεύουν κόµβους παλαιών ή κακοσχεδιασµένων κατασκευών. Έτσι, οι διατµητικές τάσεις των κόµβων των δοκιµίων είχαν ισχυρές τιµές και οι συνδετήρες τους ήταν 8/7 ή 3 8 συνδετήρες στον κόµβο στα δοκίµια F 1 και L 1. Στα δοκίµια L 2 και L 3 επιδιώχθηκε οι συνθήκες στην περιοχή του κόµβου να είναι δυσµενέστερες. Έτσι, τοποθετήθηκε µόνον 1 συνδετήρας στην περιοχή αυτή. Πάντως, οι συνδετήρες όλων των δοκιµίων ήταν σαφώς λιγότεροι αυτών που συνιστά η Επιτροπή ( 8/5). Τα δοκίµια F 1, L 1, L 2 και L 3 υποβάλλονται σε ισχυρή σεισµική καταπόνηση στο Εργαστήριο Σιδηροπαγούς Σκυροδέµατος του Α.Π.Θ. Και τα τέσσερα δοκίµια, ως αναµενόταν, αστοχούν στην περιοχή του κόµβου και παρουσιάζουν σηµαντικές βλάβες. Αξίζει να σηµειωθεί ότι το σκυρόδεµα στην περιοχή αυτή, όπως φαίνεται στο Σχήµα 2, αποδιοργανώθηκε σε πολύ µεγάλο βαθµό. Οι συνδετήρες στην περιοχή αυτή και στα τέσσερα δοκίµια άνοιξαν λόγω της ώθησης που δέχτηκαν από τους διαµήκεις οπλισµούς των δοκών (Σχ. 2). Σχήµα 1. ιαστάσεις και λεπτοµέρειες σχεδιασµού δοκιµίων F 1, L 1, L 2 και L 3
Σχήµα 2. Εικόνες αστοχίας των δοκιµίων F 1, L 1, RF 1, RL 1, RL 2 και RL 3 Ακολούθως, τα δοκίµια επισκευάζονται ως εξής: Αποµακρύνεται το αποδιοργανωµένο σκυρόδεµα από την περιοχή του κόµβου και από τµήµατα των επικαλύψεων των οπλισµών των κρίσιµων περιοχών των υποστυλωµάτων. Επανήλθαν οι διαµήκεις οπλισµοί των δοκών στις αρχικές τους θέσεις, έκλεισαν και ηλεκτροκολλήθηκαν οι συνδετήρες των κόµβων που είχαν ανοίξει στην προηγούµενη σεισµική καταπόνηση. Στο δοκίµιο F 1 τοποθετήθηκαν δύο επί πλέον συνδετήρες, ώστε το σύνολο των συνδετήρων του F 1 στην εν λόγω περιοχή να είναι σύµφωνο µε τις απαιτήσεις της Επιτροπής 8/3.5 δηλαδή µεγαλύτερο του θεσπισθέντος ορίου από την Επιτροπή, 8/5. Στα δοκίµια L 1, L 2 και L 3 δεν τοποθετήθηκαν επί πλέον συνδετήρες, ώστε να δειχθεί η αποδοτικότητα της µεθόδου επισκευής υπό δυσµενείς συνθήκες. Αφού ολοκληρώθηκαν οι ανωτέρω εργασίες τοποθετούνται και τα τέσσερα δοκίµια στην κλίνη σκυροδέτησης όπου στα δοκίµι F 1, L 1, και L 2 σκυροδετείται, στη θέση του αποδιοργανωµένου και αποµακρυνθέντος σκυροδέµατος, το EMACO S66 (µη συρρικνούµενο σκυρόδεµα υψηλής αντοχής), ενώ στο τέταρτο δοκίµιο L 3 σκυροδετείται το EMACO S66 µε προσθήκη χαµηλού ποσοστού χαλύβδινων ινών 0.5% κατ όγκο (διαστάσεις ινών: 30mm µήκος, διάµετρος 0.5mm). Οι πραγµατοποιηθείσες επεµβάσεις και στα τέσσερα δοκίµια φαίνονται στο Σχήµα 3.
Σχήµα 3. Λεπτοµέρειες επισκευής δοκιµίων RF 1, RL 1, RL 2 και RL 3 Οι θλιπτικές αντοχές του σκυροδέµατος των δοκιµίων F 1, L 1, L 2 και L 3 ήταν 34.20MPa, 34MPa, 33.9MPa και 34MPa αντιστοίχως. Οι θλιπτικές αντοχές του EMACO S66 των δοκιµίων RF 1, RL 1, RL 2 και RL 3 ήταν 70MPa, 71MPa, 58MPa και 70MPa αντιστοίχως. Τα όρια διαρροής των χρησιµοποιηθέντων χαλύβων οπλισµού ήταν: 8 = 495MPa, 14 = 485MPa. Όπως φαίνεται στο Σχήµα 3 οι παράµετροι σχεδιασµού του δοκιµίου RF 1 είναι σύµφωνοι µε τις συστάσεις της Επιτροπής, δηλαδή το δοκίµιο έχει χαµηλό συντελεστή διατµητικών τάσεων στην περιοχή του κόµβου και διαθέτει τους απαιτούµενους συνδετήρες. Τα δοκίµια RL 1, RL 2 και RL 3 δεν ικανοποιούν τις απαιτήσεις της Επιτροπής µόνον ως προς το ποσοστό του οπλισµού συνδετήρων κόµβου (το RL 1 έχει 3 συνδετήρες και τα RL 2 και RL 3 1 συνδετήρα). Τα επισκευασµένα δοκίµια RF 1, RL 1, RL 2 και RL 3 µετά την πάροδο ενός µήνα από τη σκυροδέτηση του EMACO υποβάλλονται στην ίδια σεισµικού τύπου καταπόνηση µε αυτήν που υποβλήθηκαν σε παρθενική µορφή. Στο δοκίµιο RF 1 ως αναµενόταν, σχηµατίσθηκε από τους πρώτους κύκλους φόρτισης πλαστική άρθρωση στη δοκό στη θέση ένωσης µε το στύλο και η βλάβη του δοκιµίου επικεντρώνεται στην περιοχή αυτή αφήνοντας τον κόµβο και του στύλους ανέπαφους (Σχ. 2). Όπως είναι γνωστό, η πλέον ευαίσθητη περιοχή των εξωτερικών κόµβων είναι η πίσω πλευρά,
δηλαδή η περιοχή στην οποία αγκυρώνονται οι διαµήκεις ράβδοι οπλισµού των δοκών και από την οποία διέρχονται συγχρόνως και οι διαµήκεις ράβδοι οπλισµού των στύλων. Στην περιοχή αυτή στο δοκίµιο F 1 (αλλά και στα δοκίµια L 1, L 2 και L 3 ) εµφανίστηκαν από τις πρώτες ανακυκλίσεις ρήγµατα διάσπασης και παρατηρήθηκε απώλεια επικάλυψης ενώ στο τέλος του πειράµατος σηµαντικό µέρος του πυρήνα του κόµβου του δοκιµίου αυτού είχε απολεσθεί. Βεβαίως, «αδύνατο» σηµείο και της ενίσχυσης αποτελούσε η περιοχή αυτή και για το δοκίµιο RF 1. Είναι αξιοσηµείωτο, ότι το δοκίµιο RF 1 δεν παρουσίασε καµία βλάβη στην περιοχή αυτή, ούτε καν τριχοειδείς ρωγµές, µετά το πέρας του πειράµατος (Σχ. 2). Τον ίδιο τύπο αστοχίας παρουσίασε και το δοκίµιο RL 1, στο οποίο δεν προστέθηκαν επί πλέον συνδετήρες σύµφωνα µε την Επιτροπή ACI-ASCE 352, ώστε να δειχθεί η αποτελεσµατικότητα της επέµβασης και µε ελλιπείς συνδετήρες (Σχ. 2). Toνίζεται εκ νέου ότι, για να φανούν τα όρια αποτελεσµατικότητας της επέµβασης αυτής, στα δοκίµια RL 2 και RL 3 παρέµεινε µόνον ο ένας συνδετήρας στην περιοχή του κόµβου, αυτός που είχαν τα παρθενικά δοκίµια L 2 και L 3 και η διαφορά των δύο δοκιµίων, όπως ήδη έχει αναφερθεί, ήταν ότι το EMACO S66 του δοκιµίου RL 3 ήταν ινοπλισµένο µε 0.5% κατ όγκο χαλύβδινες ίνες. Όπως φαίνεται στο Σχήµα 2, η εικόνα αστοχίας του ινοπλισµένου δοκιµίου RL 3 ήταν η ίδια µε αυτή των δοκιµίων RF 1 και RL 1, παρόλο ότι ο κόµβος του RL 3 διέθετε έναν µόνον συνδετήρα. Το δοκίµιο RL 2 παρουσιάζει κάποια διαφοροποίηση στον τύπο αστοχίας συγκριτικά µε αυτόν των τριών άλλων δοκιµίων. Η βλάβη στο δοκίµιο αυτό συγκεντρώνεται αρχικά στη δοκό όπου σχηµατίζεται πλαστική άρθρωση, αλλά µετά τον 6 ο κύκλο φόρτισης συγκεντρώνεται σηµαντικό τµήµα βλάβης και στον κόµβο (Σχ. 2). Από τη σύγκριση της σεισµικής συµπεριφοράς των επισκευασµένων δοκιµίων RF 1, RL 1, RL 2 και RL 3 µε αυτή των αρχικών δοκιµίων F 1, L 1, L 2 και L 3 αντιστοίχως, παρατηρήθηκε ότι τα επισκευασµένα δοκίµια εµφανίζουν ιδιαίτερα βελτιωµένες όλες τις µηχανικές αντισεισµικές ιδιότητές τους συγκριτικά µε αυτές που παρουσίασαν τα αρχικά δοκίµια. Εξαιρετικά µάλιστα βελτιωµένη παρατηρήθηκε ότι είναι η ικανότητα απορρόφησης ενέργειας των επισκευασµένων δοκιµίων συγκριτικά µε αυτήν των παρθενικών. Επισηµαίνεται ότι οι βρόχοι των δοκιµίων RF 1, RL 1, RL 2 και RL 3 παρουσιάζουν πολύ µικρότερη στένωση γύρω από την αρχή των αξόνων (pinching), σε αντίθεση µε τους υστερητικούς βρόχους των δοκιµίων F 1, L 1, L 2 και L 3 που έδειξαν έντονη στένωση. Επίσης, µε την παρούσα επέµβαση µειώθηκε αξιοσηµείωτα ο συντελεστής γ των κοµβικών διατµητικών τάσεων των επισκευασµένων δοκιµίων, ο οποίος εν αντιθέσει µε τις τιµές που είχε στα αρχικά δοκίµια F 1, L 1, L 2 και L 3 και οι οποίες ήταν µεγαλύτερες της µονάδας (Σχ. 1) στα επισκευασµένα δοκίµια οι τιµές του γ είναι σαφώς µικρότερες του θεσπισθέντος ορίου της Επιτροπής (Σχ. 3). Απόρροια της βελτίωσης του συντελεστή γ είναι και η βελτίωση της γενικής απόκρισης των κόµβων των δοκιµίων RF 1, RL 1, RL 2 και RL 3. Οι κόµβοι µάλιστα των δοκιµίων RF 1, RL 1 και RL 3, όπως απεδείχθη και από την εικόνα αστοχίας τους, εργάστηκαν καθ όλη τη διάρκεια του πειράµατος στην ελαστική περιοχή. Υστερητικοί βρόχοι επιβαλλόµενων τεµνουσών δοκού V b µετατοπίσεων φορτιζοµένου άκρου για αντιπροσωπευτικά δοκίµια του προγράµµατος φαίνονται στο Σχήµα 4. 4 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Από τη σύγκριση της σεισµικής συµπεριφοράς παρθενικών δοκιµίων εξωτερικών κόµβων δοκού υποστυλώµατος παλαιών οικοδοµών, µε τη συµπεριφορά των δοκιµίων αυτών µετά την επισκευή τους µε τη µέθοδο της καθαίρεσης και αποκατάστασης, παρατηρήθηκαν τα εξής: 1. Η σεισµική συµπεριφορά των επισκευασµένων δοκιµίων RF 1, RL 1, RL 2 και RL 3 εµφανίστηκε ιδιαίτερα βελτιωµένη συγκριτικά µε εκείνη των αρχικών δοκιµίων F 1, L 1, L 2 και L 3 αντιστοίχως. 2. Τα επισκευασµένα δοκίµια RF 1,RL 1 και RL 3 κατόρθωσαν να µεταθέσουν τη βλάβη από την περιοχή του κόµβου και από τις κρίσιµες περιοχές των στύλων στη δοκό. Μόνον το δοκίµιο
RL 2 που οπλίστηκε στον κόµβο µε 1 8 συνδετήρα παρουσίασε µικτό τύπο αστοχίας µε συγκέντρωση βλάβης τόσο στη δοκό όσο και στον κόµβο. 3. Οι χαλύβδινες ίνες σε ποσοστό 0.5% κατ όγκο στο σκυρόδεµα επισκευής κατόρθωσαν να αντικαταστήσουν οπλισµό συνδετήρων κόµβου 2 8. Έτσι, το δοκίµιο RL 1 µε 3 8 συνδετήρες στην περιοχή του κόµβου και το δοκίµιο RL 3 µε µόνον 1 8 συνδετήρα στην ίδια περιοχή, αλλά και µε την παρουσία χαλύβδινων ινών (µικρού ποσοστού), παρουσιάζουν την αυτή ακριβώς σεισµική καταπόνηση, η οποία µπορεί να χαρακτηριστεί εξαιρετικά ικανοποιητική. Οι κόµβοι και των δύο δοκιµίων µετά το πέρας του πειράµατος είναι εντελώς άθικτοι. Σχήµα 4(α). Υστερητικοί βρόχοι επιβαλλόµενων τεµνουσών δοκού V b µετατοπίσεων φορτιζοµένου άκρου των δοκιµίων F 1 και RF 1
Σχήµα 4(β). Υστερητικοί βρόχοι επιβαλλόµενων τεµνουσών δοκού V b µετατοπίσεων φορτιζοµένου άκρου των δοκιµίων L 1 και RL 1 ΑΝΑΦΟΡΕΣ ACI-ASCE Committee 352. 1985. Recommendations for Design of Beam-Column Joints in Monolithic Reinforced Concrete Structures (ACI 352R-85). American Concrete Institute, Detroit, 19pp. Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης-Πολυτεχνική Σχολή. 1978. Επισκευή Ζηµιών από Σεισµό σε Κτίρια Οδηγίες. Θεσσαλονίκη.
Aguilar, J.; Juarez, H.; Ortega, R. and Iglesias, J.. 1989. The Mexico Earthquake of September 19, 1985. Statistics of Damage and of Retrofitting Techniques in Reinforced Concrete Buildings affected by the 1985 Earthquake. Earthquake Spectra Journal, Vol. 5, No 1, California, U.S.A., 145-151. Chronopoulos, M., Scarpas, A. and Tassios, T.P. 1994. Response of original and repaired R.C. joints under cyclic imposed deformations. 10th European Conf. on Earthquake Engineering, Vol. III, Vienna, 2261-2267. Corazao, M.; Durrani, A.J.; and Taylor, H. 1988. Repair and Strengthening of Concrete Structures damaged by Earthquakes. Proceedings of 9th World Conference on Earthquake Engineering, Vol. VII, Tokyo-Kyoto, Japan, 389-395. Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. 1978. Συστάσεις για τις Επισκευές Κτιρίων Βλαµµένων από Σεισµό. Αθήνα. Gulkan, P. 1977. The Inelastic Response of Repaired Reinforced Concrete Beam-Column Connections. Proceedings of 6th World Conference on Earthquake Engineering, Vol. III, New Delhi, India, 2473-2479. Jara, M.; Hernandez, C.; Garcia, R.; and Robles, F. 1989. The Mexico Earthquake of September 19, 1985. Typical Cases of Repair and Strengthening of Concrete Buildings. Earthquake Spectra Journal, Vol. 5, No 1, California, U.S.A., 157-193. Καραγιάννης, Χ., Χαλιορής, Κ., Σίδερης, Κ., και Οικονόµου, Χ. 1996. Πειραµατική ιερεύνηση της Ικανότητας Ακραίων Κόµβων Ο/Σ Επισκευασµένων µε Ρητίνες. Πρακτικά 12ου Ελληνικού Συνεδρίου Σκυροδέµατος, Τόµος ΙΙΙ, Λεµεσός, Κύπρος, 363-374. Kuroiwa, J.; and Kogan, J. 1980. Repair and Strengthening of Buildings Damaged by Earthquakes. Proceedings of 7th World Conference on Earthquake Engineering, Vol. 4, Istanbul, Turkey, 569-576. Πενέλης, Γ.Γρ. 1979. Επισκευές Κτιρίων Βλαβέντων από Σεισµό. Σεµινάριο για τις Επισκευές Κτιρίων µε Ζηµιές από Σεισµό, Υ..Ε., Θεσσαλονίκη. Πενέλης, Γ.Γρ., Κάππος, Α.Ι. 1990. Αντισεισµικές Κατασκευές από Σκυρόδεµα. Θεσσαλονίκη, Εκδόσεις Ζήτη. Popov, E.; and Bertero, V.V. 1975. Repaired R/C Members under Cyclic Loading. Earthquake Engineering and Structural Dynamics, John Wiley and Sons, Vol. 4, 129-144. Rodriguez, M. and Park, R. 1991. Repair and Strengthening of Reinforced Concrete Buildings for Seismic Resistance. Earthquake Spectra, Vol. 7, No 3, 439-459. Tassios, T.; Plainis, P.; and Vassiliou, G. 1977. Column-Beam Joints Failed under Seismic Loading, Repaired and Re-tested under Seismic Loading. Proceedings of 6th World Conference on Earthquake Engineering, Vol. III, New Delhi, India, 2532-2537. Tsonos, A.G. 2001. Seismic Rehabilitation of Reinforced Concrete Joints by the Removal and Replacement Technique. International Journal of Earthquake Engineering and Engineering Seismology, No 3, 29-43. UNDP/UNIDO PROJECT RER/79/015, UNIDO. 1983. Repair and Strengthening of Reinforced Concrete, Stone and Brick Masonry Buildings. Building Construction Under Seismic Conditions in the Balkan Regions, Vol. 5, Vienna, 231pp. Υπ. Απόφαση 592/ Π 32/1986. Καθορισµός Ελαχίστων Υποχρεωτικών Απαιτήσεων για τη Σύνταξη των Μελετών Αποκατάστασης των Βλαβέντων Κτιρίων για την Έκδοση σχετικών Οικοδοµικών Αδειών. Υπουργείο ηµοσίων Έργων. 1978a. Κατευθυντήριες Προδιαγραφές και Οδηγίες για Επισκευές Κτιρίων µε Βλάβες από Σεισµό. Θεσσαλονίκη. Υπουργείο ηµοσίων Έργων. 1978b. Επισκευές Βλαβών σε Κτίρια που έχουν πληγεί από Σεισµούς. Θεσσαλονίκη.