2ο ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

2ο ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: Ν. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ, Πρόεδρος ΤΕΕ Θράκης Θεωρούµε ότι µε τον όρο Χωροταξία, περιλαµβάνονται οι δύο άλλες ενότητες Περιφερειακή Ανάπτυξη και Περιβάλλον µε το νόµο που οριοθετεί τη χωροτακτική δράση στη χώρα µας. Η στήριξη των κοινωνικών ανισοτήτων, η ανάδειξη του περιβάλλοντος και η χώρα ανάπτυξης είναι τα τρία περιεχόµενα της χωροταξίας. Στη περιοχή µας στο νοµό Ροδόπης, έχουµε ένα µεγάλο πρόβληµα όσον αφορά την αποµύηση του πληθυσµού και τη δηµιουργία αδυνάµων οµάδων ανεξαρτήτως προέλευσης στην αγροτική περιφέρεια, εκεί έχουµε χάσει ένα µεγάλο στοίχηµα όσον αφορά την ύπαρξη ισχυρών οικισµών προκειµένου να συγκρατηθεί ο πληθυσµός µε υπηρεσίες από το κεντρικό κράτος ποιοτικά ισάξιες µε αυτές που παρέχονται στο αστικό µητροπολιτικό κέντρο, την Κοµοτηνή, και βεβαίως, ένα πολύ σηµαντικό θέµα είναι οι όποιες επιπτώσεις αναµένονται και οι οποίες δεν έχουν αναδειχτεί µε την πρέπουσα σοβαρότητα και σηµασία, από την κατασκευή του µεγάλου έργου του πετρελαιαγωγού Μπουργκάς Αλεξανδρούπολη, οι οποίες σε επάλληλους κύκλους θα επηρεάσουν βαθειά µε φοβερές αλλαγές και το περιβάλλον αλλά και τα κοινωνικά και οικονοµικά δεδοµένα της περιοχής. Εγώ το µόνο που έχω να πω είναι ότι αυτή τη στιγµή, το Υπουργείο ΥΠΕΧΩ Ε, εκπονεί το γενικό χωροταξικό της χώρας, παράλληλα µε ειδικά χωροταξικά για τα οποία όλοι θα έχετε ακούσει τελευταία, που ήδη προβάλλονται στην επικαιρότητα ως σχέδιο νόµου, έχουνε ήδη βγει το ειδικό χωροτακτικό για τον τουρισµό και για την ανανεώσιµες πηγές ενέργειας. Μελετάται και το ειδικό χωροτακτικό για την εξορυκτική δραστηριότητα κάτι που αφορά άµεσα την περιοχή µας µε τα προβλήµατα που έχουµε µε το χρυσό κι αυτά δυστυχώς η τοπική κοινωνία δεν τα παρακολουθεί, τα παρακολουθεί όµως από κοντά το Τεχνικό Επιµελητήριο της Θράκης. Ήδη στην Ηµερίδα τον Σεπτέµβριο για την εξορυκτική δραστηριότητα συµµετείχαµε µέσα σε ένα κλίµα άσχηµο από ανθρώπους και συναδέλφους που βλέπουν τα πράγµατα µέσα από διαφορετική 168

προσέγγιση και βεβαίως για τις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας και για τον Τουρισµό που είναι πρόσφατα το ΤΕΕ θα συγκροτήσει οµάδες επεξεργασίας για να δούµε τα θετικά και τα αρνητικά που προτείνονται µέσα από το συγκεκριµένο σχέδιο νόµου. Αναλαµβάνω για την υπόλοιπη κοινωνία, αυτά τα πράγµατα δεν ακούγονται τελικά, βρισκόµαστε προ τετελεσµένων καταστάσεων και τρέχουµε στη συνέχεια όπως είχε συµβεί µε την περίφηµη συνθήκη RAMSAR και δεν προλαβαίνουµε. Σήµερα λοιπόν, ένα µεγάλο βάρος έχει το ΤΕΕ µε τέσσερις εισηγήσεις. Το λέω αυτό για να διευκρινίσω ότι ο κ. Κουτσοβίνος, δε θα έρθει προσωπικά ο ίδιος για να αναπτύξει το θέµα του που είναι «Αναµενόµενες Επιπτώσεις Μπουργκάς Αλεξανδρούπολη» αλλά θα το αναπτύξει συνεργάτης του. Επίσης δύο εισηγήσεις της κας Αθηνάς Γιαννακού και της κας Αναστασίας Τασοπούλου θα ενσωµατωθούν σε µία και θα αναπτυχθεί από την κα Τασοπούλου που είναι παρούσα. Ξεκινάµε λοιπόν από την κα Αναστασία Τασοπούλου µε θέµα εισήγησης «Στρατηγικό σχέδιο ανάπτυξης στο Ν. Ροδόπης». Α. ΤΑΣΟΠΟΥΛΟΥ, Χωροτάκτης Μηχανικός Πολεοδόµος «Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης Ν. Ροδόπης» Καλησπέρα και από εµένα. Μαζί µε την κυρία Γιαννακού, είµασταν µέλη της ερευνητικής οµάδας που συµµετείχε στην εκπόνηση του στρατηγικού σχεδίου ανάπτυξης του Νοµού Ροδόπης και ασχοληθήκαµε µε τα ζητήµατα του χωροταξικού και πολεοδοµικού σχεδιασµού για το Νοµό αλλά και για την πόλη της Κοµοτηνής. Η σηµερινή εισήγηση, διαρθρώνεται γύρω από τον τίτλο χωρικές διαστάσεις ανάπτυξης του Ν. Ροδόπης και ο ρόλος της πόλης της Κοµοτηνής. Πρώτα γύρω από τις χωροταξικές διαστάσεις, βεβαίως στα πλαίσια εκπόνησης της µελέτης δοθήκαν κάποια ποσοτικά στοιχεία, δείκτες, δηµογραφικοί, οικονοµικοί ανάπτυξης µορφωτικού επιπέδου κλπ. Αλλά η έµφασή µας δόθηκε ακριβώς στις χωρικές διαστάσεις δηλαδή στο πόσο αυτά τα µεγέθη αποτυπώνονται στο χώρο. Και πως το είδαµε µε την έννοια του χώρου. Καταρχήν ενδεικτικά να πω, για παράδειγµα µία αύξηση του πληθυσµού, δε συνιστά κατ ουσία θετική εικόνα. Πρέπει να εξετάσουµε τι συµβαίνει στα ευρύτερα χωρικά σύνολα και πως αυτή η ανάπτυξη επιµερίζεται στους επιµέρους δήµους και περιοχές του νοµού. Έτσι η γεωγραφική οργάνωση αποτελεί από µόνη της αναπόσπαστο και αναπόφευκτο µέρος της αναπτυξιακής 169

διαδικασίας, γι αυτό το λόγο και η χωρική διάσταση, εξετάζεται εξίσου µε τις άλλες διαστάσεις της ανάπτυξης. Εποµένως το αντικείµενο καταρχήν της δικής µας οµάδας ήταν η χωροταξική προσέγγιση των βασικών, δηµογραφικών, οικονοµικών και κοινωνικών δεδοµένων, όπου αναλύθηκαν η γεωγραφική κατανοµή του δηµογραφικού δυναµισµού, η γεωγραφία της δυναµικής ανάπτυξης, η γεωγραφία της κοινωνικοοικονοµικής και µορφωτικής σύνθεσης, η γεωγραφία των τουριστικών πόρων, τα δίκτυα των οικισµών, η γενική διάθεση των χρήσεων γης, η διάρθρωση του µεταφορικού δικτύου και τα βασικά στοιχεία του περιβάλλοντος. Στα πλαίσια µιας εισήγησης σαν τη σηµερινή µε περιορισµένο χρόνο, δε µπορούν να αναπτυχθούν όλα αυτά τα µεγέθη, θα µιλήσουµε για κάποιες χωρικές διαστάσεις ανάπτυξης όσον αφορά ορισµένα δηµογραφικά στοιχεία για το νοµό και θα κάνουµε παραλληλισµό µε την αντίστοιχη κατάσταση στο ήµο και στην πόλη της Κοµοτηνής. Γιατί βεβαίως υπάρχει µία σηµαντική διαφοροποίηση όσον αφορά τις δύο αυτές χωρικές ενότητες. Καταρχήν σύµφωνα µε την απογραφή του 2001 ο πληθυσµός του νοµού ανέρχεται σε 110.828 κατοίκους, ποσοστό που αντιπροσωπεύει το 15% του πληθυσµού της περιφέρειας και µόλις το 1% της χώρας. Ο Νοµός Ροδόπης, κατατάσσεται στην τρίτη θέση µεταξύ των πέντε νοµών της Περιφέρειας ΑΜΘ. Όπως παρατηρούµε από τον πίνακα που παρουσιάζεται στο σύνολο της εικοσαετίας ο πληθυσµός του Νοµού Ροδόπης, ουσιαστικά, παρουσιάζει µία στασιµότητα. Βέβαια αν εξετάσουµε τη µεταβολή ανά δεκαετία, θα δούµε ότι ενώ τη δεκαετία του 81 91 είχαµε µία µείωση της τάξης του 4,5%, φαίνεται ότι υπάρχει µία αναστροφή αυτών των αρνητικών τάσεων µε ποσοστό αύξησης πληθυσµού πλέον 7,5% περίπου που είναι υψηλότερο τόσο της Περιφέρειας, όσο και του συνόλου της χώρας. Αυτό είναι ένα στοιχείο που πρέπει να αξιολογηθεί ως ιδιαίτερα θετικό για την εξέλιξη του Νοµού. Ένα βασικό χαρακτηριστικό είναι η πόλωση που παρατηρείται και η συγκέντρωση πληθυσµού όπου περίπου ο µισός πληθυσµός του Νοµού συγκεντρώνεται στο ήµο της Κοµοτηνής και ακολουθούν οι ήµοι Σαπών, Φιλλύρας και Μαρώνειας. Ο χάρτης αυτός ακριβώς αποτυπώνει την κατανοµή του πληθυσµού, µε το µεγάλο ποσοστό συγκέντρωσης στην πόλη της Κοµοτηνής, και ακολουθούν οι ήµοι Σαπών και Ιάσµου που είναι τα δύο ηµιαστικά κέντρα του Νοµού, ο ήµος Σώστου, Μαρώνειας κλπ. Αν δούµε την εξέλιξη του πληθυσµού ανά επιµέρους δήµο του νοµού, θα παρατηρήσουµε και πάλι ουσιαστικά, αυτή η βελτίωση της εικόνας της πληθυσµιακής του Νοµού, οφείλεται σχεδόν εξ ολοκλήρου στο ήµο και την πόλη της Κοµοτηνής. Που εκτός από µεγάλη πληθυσµιακή βαρύτητα, καταγράφει και πολύ 170

υψηλές τάσεις πληθυσµιακής εξέλιξης και λόγο αυτής της βαρύτητας, επηρεάζει και την εικόνα του Νοµού Ροδόπης. Στο σύνολο της εικοσαετίας, θα παρατηρήσουµε ότι µε εξαίρεση το δήµο Κοµοτηνής, µόλις δύο ακόµα δήµοι του Νοµού, ο ήµος Αρριανών και η κοινότητα Αµαξάδων, παρουσιάζουν θετικές πληθυσµιακές τάσεις. Στο χάρτη αυτό παρουσιάζεται η εξέλιξη του πληθυσµού ουσιαστικά στη δεκαετία 81 91, µόνο η Κοµοτηνή και η Κοινότητα Αµαξάδων παρουσιάζουν αύξηση του πληθυσµού, όλοι οι υπόλοιποι δήµοι παρουσιάζουν µείωση του πληθυσµού τους. Η εικόνα είναι βελτιωµένη στην επόµενη δεκαετία µε αρκετούς οικισµούς να παρουσιάζουν αύξηση και αρκετοί από αυτούς παρουσιάζουν αύξηση µεγαλύτερη της περιφέρειας. Όσον αφορά την πληθυσµό κατά φύλο, ο Νοµός Ροδόπης παρουσιάζει και στις δύο απόγραφες, ένα ποσοστό των γυναικών µεγαλύτερο των ανδρών και µάλιστα υπάρχει µία τάση αύξησης αυτής της διαφοράς. Και αυτό είναι ένα σηµαντικό στοιχείο που θα πρέπει να αξιολογηθεί και να αξιοποιηθεί στις όποιες πολιτικές προταθούν, για παράδειγµα κάποιες πολιτικές ενίσχυσης της απασχόλησης των γυναικών. Η εικόνα είναι αυτή στους περισσότερους από τους ΟΤΑ του Νοµού, ίδια η εικόνα και στο ήµο Κοµοτηνής, αλλά µία εικόνα αντίστοιχη µε αυτή του συνόλου χώρας αλλά αντίστροφη µε αυτή της περιφέρειας. ηλαδή η περιφέρεια παρουσιάζει υψηλότερο ποσοστό ανδρών αλλά που οφείλετε κυρίως στην πληθυσµιακή βαρύτητα της Καβάλας και του Έβρου. Όσον αφορά την ηλικιακή διάρθρωση, εδώ έχουµε να παρατηρήσουµε αρκετά στοιχεία, που µπορούν να αξιολογηθούν ως ιδιαίτερα θετικά για την εξέλιξη του Νοµού. Καταρχήν οι παραγωγικές ηλικίες, δηλαδή οι ηλικίες µεταξύ 15 αι 64 χρονών, ανέρχονται στο 69% του πληθυσµού και αυτό διατηρείται σταθερό και µάλιστα παρουσιάζει πληθυσµιακή αύξηση και στις δύο απόγραφες και αυτό µπορεί να αξιολογηθεί ως ιδιαίτερα θετικό στοιχείο αν λάβουµε µάλιστα υπόψη ότι αυτό το ποσοστό σε επίπεδο Νοµού µειώνεται. ηλαδή το ποσοστό των παραγωγικών ηλικιών σε επίπεδο περιφέρειας, µειώνεται. Βεβαίως βλέπουµε µία τάση µείωσης των παιδικών ηλικιών και µια αύξηση του ηλικιωµένου πληθυσµού που ωστόσο είναι µία τάση που αποτυπώνεται σε επίπεδο πληθυσµού και στο σύνολο της χώρας. Αυτό που έχει ιδιαίτερη σηµασία είναι να βελτιώσουµε το δείκτη γήρανσης του πληθυσµού, που είναι ουσιαστικά ο λόγος του ηλικιωµένου πληθυσµού προς τις παιδικές ηλικίες. ιαπιστώνουµε ότι ειδικά για το ήµο Κοµοτηνής, ο δείκτης αυτός είναι µικρότερος της µονάδας κι αυτό δηλώνει τον αστικό χαρακτήρα του ήµου και µια τάση προσέλκυσης νεότερου πληθυσµού. Αντίθετα για τον αγροτικό πληθυσµό του νοµού ο δείκτης αυτός είναι 171

µεγαλύτερος από όλα τα χωρικά σύνολα. Και από το Νοµό και από την περιφέρεια και από τη χώρα. Όσον αφορά τη γεωγραφική κατανοµή της απασχόλησης, είναι εµφανές ότι η οικονοµία του Νοµού, στηρίζεται αποκλειστικά, µε εξαίρεση το ήµο Κοµοτηνής, στον πρωτογενή τοµέα. Ο δήµος Κοµοτηνής, παρουσιάζει βεβαίως πολύ µεγάλο ποσοστό στον τριτογενή τοµέα, µε τάσεις µάλιστα αύξησης, ενώ όλοι οι υπόλοιποι δήµοι έχουν ως κυρίαρχο τοµέα τον πρωτογενή και µάλιστα σε ορισµένους ΟΤΑ όπως είναι η Κοινότητα Οργάνης και Κέχρου, έχουν ποσοστό απασχόλησης στον πρωτογενή τοµέα, µεγαλύτερο από το 90%, δηλαδή είναι αµελητέα έως ανύπαρκτη η συµµετοχή των υπόλοιπων τοµέων της οικονοµίας. Βεβαίως το ποσοστό του πρωτογενούς τοµέα µειώνεται σε σχέση µε τις προηγούµενες απογραφές, ωστόσο αυτή η µείωση είναι πολύ µικρή σε σχέση µε τα ευρύτερα χωρικά σύνολα που εξετάζονται. Εποµένως από άποψη των παραγωγικών δραστηριοτήτων, ο Νοµός χαρακτηρίζεται ότι έχει καθαρά αγροτική οικονοµία, µε εξαίρεση πάντα το ήµο Κοµοτηνής και εδώ µπορούµε να µιλήσουµε ότι υπάρχουν κάποιες σαφείς τάσεις τριτογενοποίησης. Όσον αφορά τους κυρίαρχους κλάδους της οικονοµίας, όπως αυτοί αποτυπώνονται στο χάρτη, η γεωργία δασοκοµία και αλιεία, είναι οι κυρίαρχοι σε όλους σχεδόν τους δήµους και σηµαντικό είναι το ποσοστό πρωτογενούς τοµέα ακόµα και στο δήµο Κοµοτηνής, εξαιτίας των αγροτικών οικισµών που περιβάλουν την πόλη, ωστόσο το εµπόριο, οι υπηρεσίες, η εκπαίδευση κατέχουν πολύ σηµαντικό ποσοστό. Όσο για τους υπόλοιπους κλάδους, κάποια δυναµική παρουσιάζουν κατά περίπτωση ο κλάδος των κατασκευών και της µεταποίησης όσον αφορά τους υπόλοιπους ΟΤΑ. Για το επίπεδο εκπαίδευσης, η κατάσταση είναι µάλλον γνωστή και ιδιαίτερα δυσµενής, µε πολύ υψηλό το ποσοστό των αποφοίτων δηµοτικού, των µη γνωρισάντων γραφή και ανάγνωση. Υπάρχει µία τάση αναστροφής αυτής της εικόνας, όχι όµως αλµατώδης ακόµα, τα ποσοστά αυτά είναι µειωµένα µεταξύ των δύο απογραφών, ενώ σταδιακά αυξάνονται και οι κάτοχοι διδακτορικών και µεταπτυχιακών διπλωµάτων, δηλαδή απόφοιτοι ανώτερης και ανώτατης εκπαίδευσης. Όσον αφορά τη διάρθρωση του οικιστικού δικτύου, 90 δηµοτικά και κοινοτικά διαµερίσµατα σε σύνολο 12 ΟΤΑ, 181 οικισµοί, είναι εµφανής αυτή η πόλωση που συζητάµε, υπάρχει ένα αστικό κέντρο εκείνο της Κοµοτηνής και απουσία δεύτερου αστικού κέντρου στο Νοµό, δύο µόλις ηµιαστικά κέντρα κι αυτά θα τα λέγαµε µικρά αστικά κέντρα, µε πληθυσµό 2000 µε 5000 κατοίκων, ο Ίασµος και οι Σάπες, ενώ υπάρχει ένα µεγάλο πλήθος αγροτικών οικισµών. Το 77% µάλιστα από αυτούς, έχει 172

πληθυσµό µικρότερο των 500 κατοίκων και συνολικά το 55% του πληθυσµού του Νοµού κατοικεί σε αγροτικούς οικισµούς. Έχουµε ένα πολύ µικρό µέγεθος, 612 κάτοικοι ανά οικισµό, και µάλιστα αν εξαιρέσουµε το οικιστικό συγκρότηµα της Κοµοτηνής το µέγεθος αυτό είναι ακόµη µικρότερο και ανέρχεται σε 373 κατοίκους. Ένα πολύ ασθενές εποµένως οικιστικό δίκτυο. Ο χωροταξικός σχεδιασµός για την περιφέρεια ΑΜΘ και κατ επέκταση ως ένα βαθµό για το Νοµό Ροδόπης, αποτυπώνεται στο εγκεκριµένο πλαίσιο χωροταξικού σχεδιασµού και αειφόρου ανάπτυξης περιφέρειας. Το εγκεκριµένο χωροταξικό ουσιαστικά. Το χωροταξικό προβαίνει σε µία κατηγοριοποίηση των αστικών κέντρων σε τέσσερις κατηγορίες. Ένας οικισµός πρώτου επιπέδου είναι η Κοµοτηνή, στη δεύτερη κατηγορία είναι τα κέντρα περιφερειακής ανάπτυξης όπου εντάσσονται τα Νοµαρχιακά κέντρα, οι οικισµοί δευτέρου επιπέδου και η πόλη της Ορεστιάδας. Στην τρίτη κατηγορία είναι κωµοπόλεις, οικισµοί τρίτου επιπέδου που αποτελούν οικισµούς ενίσχυσης αξόνων, οι Σάπες από πλευράς Νοµού Ροδόπης κατατάσσονται σε αυτή την κατηγορία, και η τέταρτη κατηγορία είναι τα τοπικά αναπτυξιακά κέντρα και λοιποί οικισµοί στους οποίους προσδίδεται κάποιος ιδιαίτερος ρόλος. Είτε επειδή πρόκειται για παραδοσιακούς οικισµούς, για κέντρα θαλάσσιου τουρισµού, ο χερσαίος µεθοριακός σταθµός της Νυµφαίας και οι υπόλοιπες έδρες των ΟΤΑ, που δεν περιλαµβάνονται σε κάποια από τις παραπάνω κατηγορίες. Όσον αφορά τη διάρθρωση και ιεραρχία των µεταφορικών αξόνων, βεβαίως, κυρίαρχο µεγάλο έργο που διέρχεται και από το Νοµό Ροδόπης, είναι η Εγνατία Οδός και ένας από τους κάθετους άξονες που ανοίγουνε στην περιφέρεια, αξίζει εδώ να σηµειωθεί ότι αναγνωρίζεται, και ανάλογες είναι και οι διαπιστώσεις που έχει κάνει το παρατηρητήριο χωρικών επιδόσεων της Εγνατίας Οδού, ότι τέτοιου είδους µεγάλα έργα, είναι στοιχεία που µπορούν να οδηγήσουν σε µία συνοχή του οικιστικού δικτύου, δηµιουργώντας µεταβολές στις χρονοαποστάσεις, στις µετακινήσεις στην αλλαγή σχέσεων εργασίας και κατοικίας, κι αυτά είναι κάποια στοιχεία που απασχόλησαν και τη δική µας έρευνα και στα οποία θα αναφερθούµε και στη συνέχεια. Στο πλαίσιο της έρευνας, έγινε µία προσπάθεια να καταγραφούν συστηµατικά όλες οι υπάρχουσες χωροταξικές και πολεοδοµικές µελέτες, που έχουν εκπονηθεί για την περιοχή και συνθέτουν ένα καταρχήν πλαίσιο κατευθύνσεων και δράσεων. Ένα από αυτά, στο οποίο αξίζει να αναφερθούµε γιατί θέτει κάποιες βάσεις για την πόλη της 173

Κοµοτηνής και του ρόλου που µπορεί να διαδραµατίσει, είναι το ΣΠΑ, το σχέδιο περιφερειακής ανάπτυξης, που ειδικά για τα αστικά κέντρα, θεωρούνται κάποια πράγµατα ως αναγκαία. Κι αυτά είναι η εξειδίκευση του αναπτυξιακού τους ρόλου, η αξιοποίηση των αναπτυξιακών υποδοµών τους, η βελτίωση των αστικών υπερδοµών και υποδοµών και η στήριξη και ανάπτυξη των απορροφητικών τους δραστηριοτήτων. Το ΣΠΑ ειδικά για την Κοµοτηνή, θεωρούσε ότι ο αναπτυξιακός ρόλος που θα πρέπει να αναλάβει, είναι το περιφερειακό διοικητικό κέντρο ως έδρα βεβαίως της περιφέρειας, αποτελεί νοµαρχιακό πόλο ανάπτυξης και κέντρο διασυνοριακής συνεργασίας. Και προηγουµένως ακούσαµε και κάποιες εισηγήσεις που ακριβώς εντείνανε σε µία τέτοια προσέγγιση, διασυνοριακής συνεργασίας για την επίτευξη συγκεκριµένων στόχων υλοποίησης συγκεκριµένων δράσεων. Στις περιφερειακές και αναπτυξιακές υποδοµές περιλαµβάνεται η ΒΙΠΕ, η Εγνατία Οδός, οι κάθετες συνδέσεις και το σιδηροδροµικό δίκτυο, ενώ στις προωθητικές δραστηριότητες, είναι η περιφερειακή διοίκηση, η βιοµηχανία βιοτεχνία, η τριτοβάθµια εκπαίδευση και οι υπηρεσίες προς τις αγροτικές δραστηριότητες. Το περιφερειακό πλαίσιο, εντοπίζει κάποιες δικτυώσεις µεταξύ των αστικών κέντρων της περιφέρειας. Και επισηµαίνει µάλιστα ότι οι δικτυώσεις, αλληλεξαρτήσεις και διασυνδέσεις µεταξύ των αστικών κέντρων που καταγράφονται µεταξύ ράµας, Καβάλας και Ξάνθης, και επισηµαίνει ότι ενδυναµώνονται και τα στοιχεία δικτυώσεων µεταξύ Ξάνθης Κοµοτηνής, και Κοµοτηνής Αλεξανδρούπολης και έχουνε ως βάση µετακινήσεις που σχετίζονται µε τη διοίκηση, την εκπαίδευση, την αναψυχή, το εµπόριο και τις µεταφορές. Ο χάρτης αυτός είναι ένα απόσπασµα από το παρατηρητήριο χωρικών επιπτώσεων της Εγνατίας Οδού, όπου είναι βέβαια παλαιότερα τα στοιχεία και έχουν αποτυπωθεί αυτές οι δικτυώσεις. Υπάρχει βεβαίως η κυριαρχία ως πόλος συγκέντρωσης, µετακινήσεων και δικτυώσεων της Θεσσαλονίκης, αλλά διαφαίνονται ακριβώς και αυτές οι τάσεις που εντοπίζει το περιφερειακό πλαίσιο δικτυώσεων µεταξύ των αστικών κέντρων της περιφέρειας ΑΜΘ. Ενηµερωµένος τέτοιος χάρτης δεν υπάρχει, αλλά γνωρίζουµε ότι πρόσφατα η Εγνατία Οδός, το παρατηρητήριο έχει επεξεργαστεί πιο πρόσφατα στοιχεία κι αυτά αποτυπώνουν ότι πράγµατι, αυτές οι δικτυώσεις, συνεχώς εντείνονται. Η Κοµοτηνή, στο πλαίσιο αυτό καλείται να διαδραµατίσει ένα ρόλο διαπεριφερειακής εµβέλειας. Ένα ρόλο που σύµφωνα µε το περιφερειακό πλαίσιο, δεν έχει ακόµα καταφέρει ουσιαστικά να αναλάβει. Πολύ µεγάλο βάρος δίνεται στην Κοµοτηνή, ως έδρα της Περιφέρειας και του ηµοκρίτειου Πανεπιστηµίου Θράκης, όπως εκφράζονται 174

απόψεις ότι και ο ρόλος του Πανεπιστηµίου, δεν είναι αυτός που θα µπορούσε να είναι. Σίγουρα θα πρέπει να εξελιχθεί σε έναν δυναµικό περιφερειακό πόλο εθνικής σηµασίας, µε υπηρεσίες υψηλού επιπέδου, να αποτελέσει οικονοµικό διοικητικό κέντρο της περιφέρειας και αναδυόµενο ενεργειακό κέντρο. Το προτεινόµενο µέγεθος πληθυσµού για την Κοµοτηνή, ορίσθηκε σε 70 µε 85 χιλιάδες κατοίκους. Με τις σηµερινές τάσεις και κάποια µοντέλα που ακολούθησε και εφάρµοσε η οµάδα έρευνας, διαπιστώθηκε ότι για το έτος 2016, οι τάσεις µας δείχνουν ότι η Κοµοτηνή θα προσεγγίσει ένα µέγεθος πληθυσµιακό 65 χιλιάδων κατοίκων. Άρα για να πιάσει το πληθυσµιακό µέγεθος τον προγραµµατισµό αυτό του περιφερειακού πλαισίου, είναι εµφανές ότι πρέπει να γίνουν κάποιες περαιτέρω δράσεις, να αναπτυχθεί ο ρόλος του και να µπορέσει να προσελκύσει επιπλέον πληθυσµό. Μάλιστα η προσέλκυση των εσωτερικών µεταναστών, είναι µία διάσταση, σηµαντική για την πόλη, που την αναγνωρίζει και το εγκεκριµένο χωροταξικό και το σχέδιο περιφερειακής ανάπτυξης. Ο ρόλος λοιπόν της Κοµοτηνής, ορίζεται ως οικονοµικό διοικητικό κέντρο αυτοδύναµης περιφέρειας, και µε υπηρεσίες περιφερειακής σηµασίας και διασυνοριακής συνεργασίας, όπως την ανάπτυξη του Πανεπιστηµίου, να αποτελέσει κέντρο έρευνας και τεχνολογίας, ενεργειακό και τηλεπικοινωνιακό κέντρο εθνικής σηµασίας, ανεπτυγµένη βιοµηχανική περιοχή, έδρα νοµού µε σηµαντικούς ιστορικούς και πολιτιστικούς πόρους. Αυτά βεβαίως έχουν αναλυθεί εκτενώς στο πρόγραµµα. Έδρα δήµου µε πλεονέκτηµα χώρου σε διαθέσιµη αστική ανάπτυξη, κέντρο συνάντησης και ανάδειξης πολιτισµών, ο πολυπολιτισµικός χαρακτήρας της πόλης είναι βεβαίως ένα στοιχείο αδιαµφισβήτητο και κέντρο λαϊκών δρώµενων. Προϋπόθεση για την ανάθεση υπηρεσιών και ανάπτυξη υπηρεσιών υψηλού επιπέδου, αποτελεί βασική προϋπόθεση για τη δηµιουργία ενός επιχειρηµατικού κλίµατος, σε ένα περιβάλλον ανταγωνιστικότητας, αλλά και για να ενδυναµώσει το ρόλο της πόλης της Κοµοτηνής στο ευρύτερο εθνικό και διεθνές σύστηµα. Στο πλαίσιο της έρευνας, πέρα από τις χωρικές διαστάσεις της ανάπτυξης σε επίπεδο νοµού, προβήκαµε και στην επεξεργασία και διερεύνηση στοιχείων, προβληµάτων, δυναµικών προοπτικών και για το δήµο Κοµοτηνής, µε το πώς επιµερίζεται αυτή η ανάπτυξη στα επιµέρους δηµοτικά διαµερίσµατα που το συνιστούν. Βεβαίως, όπως προανέφερα, είναι λίγο δύσκολο όλα αυτά τα στοιχεία να συµπεριληφθούν στην παρούσα εισήγηση. 175

Επίσης προβήκαµε σε µία αρκετά σηµαντική καταγραφή της υπάρχουσας κατάστασης εντός της πόλης της Κοµοτηνής, από την άποψη της οργάνωσης των διαφόρων λειτουργιών, των δικτύων κυκλοφορίας. Τα βασικά πορίσµατα που προέκυψαν στα οποία θα ήθελα να αναφερθώ, είναι ότι πραγµατικά η Κοµοτηνή, διαθέτει µία σηµαντική δυναµική. Μια δυναµική που εκφράζεται και από το υψηλό ποσοστό συµµετοχής στον τριτογενή τοµέα, αλλά όπως φαίνεται στο χάρτη, µια σηµαντική συγκέντρωση λειτουργιών και µία επίσης τάση διασποράς τους. Βεβαίως σε αυτά όλα συνηγορούν το ότι η Κοµοτηνή είναι έδρα της περιφέρειας, και διαθέτει και πολλές κρατικές υπηρεσίες, εκτός από το Πανεπιστήµιο, τα στρατόπεδα, τη σχολή Αστυνοµίας, διάφορα επιµελητήρια και επιπλέον η δυναµική της αυτή σχετίζεται και µε την ενδοχώρα που αυτή η πόλη εξυπηρετεί. Αν σκεφτούµε ότι ο Νοµός Ροδόπης δε διαθέτει δεύτερο αστικό κέντρο, ουσιαστικά καταλαβαίνουµε ότι οι υπηρεσίες που παρέχει η Κοµοτηνή, τις παρέχει σε µια ενδοχώρα πληθυσµού διπλάσιου από αυτό που η ίδια κατέχει. Έτσι µιλάµε για µια πόλη 45,000 κατοίκων βάση της απογραφής, µε µία συνολική ενδοχώρα 110,000 κατοίκων. Στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράµµατος, προβήκαµε σε κάποιες κατευθύνσεις, προτάσεις χωροταξικής ανάπτυξης και αναδιοργάνωσης, τόσο για τον Νοµό Ροδόπης όσο και για την πόλη της Κοµοτηνής. Όπως κατά την άποψή µας, πάρα πολύ σωστά επισήµανε και ο κύριος Χατζηκωνσταντίνου στην κεντρική του οµιλία, εµείς εδώ επιχειρήσαµε να διαµορφώσουµε µία πολιτική. Και από κει και πέρα είναι στη θέση των αρµοδίων αρχών ή των πολιτικών οργάνων, πως θα υλοποιήσουν αυτήν την πολιτική µέσω ποιών επιχειρησιακών διαχειριστικών πεδίων και µε την υλοποίηση ποιων δράσεων θα επιλέξουν. Σίγουρα αυτό που εµείς επιχειρήσαµε να ενσωµατώσουµε στην προσέγγιση της πολιτικής µας, είναι τα νέα δεδοµένα και οι επιταγές, που προκύπτουν από τα παγκόσµια δεδοµένα. Η προστασία του περιβάλλοντος, ειδικότερα η βιώσιµη ανάπτυξη, στοιχεία που αναδείχθηκαν σε όλες τις εισηγήσεις που µέχρι τώρα παρακολουθήσαµε. Βιώσιµη ανάπτυξη µε τις τρεις πτυχές της, περιβάλλον, οικονοµική και κοινωνική συνοχή. Εποµένως εµείς µιλάµε για µία νέα χωροταξική πολιτική που συνδυάζει την πολιτική των χρήσεων γης, την προστασία του περιβάλλοντος και την ανάδειξη των συγκριτικών πλεονεκτηµάτων της περιοχής, και τη δηµιουργία των υποθέσεων υποδοχής νέων οικονοµικών δραστηριοτήτων. Σαφέστατα όλοι γνωρίζουµε ότι πρόκειται για µία περιφέρεια η οποία διαθέτει πλούσιο φυσικό περιβάλλον, παραγωγικούς πόρους, ορυκτό πλούτο κλπ. και δεδοµένης αυτής της κατάστασης και της δυναµικής, η στρατηγική στο 176

επίπεδο της χωροταξικής πολιτικής, θα πρέπει να κινείται στην κατεύθυνση προστασίας και ανάδειξης αυτού του φυσικού αλλά και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, στην αξιοποίηση της στρατηγικής σχέσης της Κοµοτηνής και γεωγραφικής αλλά και ως προς το ότι αποτελεί σταυροδρόµι πολιτισµών, στη διαµόρφωση αυτοδύναµης οικονοµίας, πάντα σύµφωνα µε το τρίπτυχο της βιώσιµης ανάπτυξης. Όσον αφορά το οικιστικό δίκτυο στο οποίο δόθηκε αρκετά µεγάλη σηµασία, σήµερα η κατάσταση έχει ως εξής: υπάρχει ένα ασθενές οικιστικό πλέγµα µε πολύ µικρούς οικισµούς και µε έντονες εξαρτήσεις από την πρωτεύουσα. Ποια είναι η προοπτική στον τοµέα αυτό; Είναι ακριβώς η έννοια των δικτυώσεων που µιλήσαµε, η ανάπτυξη δηλαδή συµπληρωµατικών δραστηριοτήτων και η λειτουργική διασύνδεση των µικρών αστικών κέντρων του Νοµού, του Ίασµου και των Σαπών µε αγροτικούς οικισµούς και η βελτίωση του ρόλου και της ανταγωνιστικότητας αυτών των κέντρων. Ουσιαστικά µιλάµε για την εφαρµογή της ιδέας νέων σχέσεων πόλεων και υπαίθρου, όπως επιτάσσει η ευρωπαϊκή ένωση. Αυτό είναι µία αρχή που µάλιστα και το ευρωπαϊκό σχέδιο ανάπτυξης του κοινοτικού χώρου υιοθετεί, σύµφωνα µε το οποίο για την ενδυνάµωση ενός ισορροπηµένου οικιστικού συστήµατος, είναι αναγκαίο να βρεθούν τρόπου που θα δώσουν στις πόλεις και στις περιφέρειες, δυνατότητες συνεργασίας µεταξύ τους. Η στρατηγική αυτή, θα πρέπει να συνδυαστεί βεβαίως µε την προώθηση εναλλακτικών µορφών τουρισµού, δηµιουργία αναγκαίων δικτύων τεχνικής υποδοµής, και υιοθέτηση µέτρων στήριξης του αγροτικού τοµέα δεδοµένης της δυναµικής που εντοπίστηκε και είναι ιδιαίτερα σηµαντική για την οικονοµία του Νοµού. Προβήκαµε επίσης σε ένα πλαίσιο κατευθύνσεων για τις χρήσεις γης στο Νοµό. Βεβαίως µην ξεχνάµε, ότι όσον αφορά χρήσεις γης υπάρχει ήδη ένα θεσµικό πλαίσιο που δίνει κάποιες κατευθύνσεις και προτάσεις. Είναι καταρχήν το εγκεκριµένο περιφερειακό πλαίσιο, το οποίο βεβαίως λαµβάνεται υπόψη και ούτως ή άλλως δεν έρχεται σε αντίθεση µε τις κατευθύνσεις που κυριαρχούν στην επιστηµονική και πολιτική κοινότητα. Ορισµένες από αυτές θα αναφέρω ενδεικτικά. Είναι η προστασία των εκτάσεων γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας, η οργανωµένη χωροθέτηση αναπτύξεων οικιστικών παραγωγικών και άλλων δραστηριοτήτων, οι προτεινόµενες επεκτάσεις να γίνονται µε τρόπο που δεν αλλοιώνουν τη φυσιογνωµία τους και να εντάσσονται αρµονικά στο ευρύτερο φυσικό περιβάλλον, ενιαίος σχεδιασµός του ορεινού χώρου µε σχεδιασµό ενός πλέγµατος διαδροµών και επιλογή τρόπων ανάπτυξης ήπιου τουρισµού. Αντίστοιχη προστασία και ανάδειξη των ακτών και υδροβιοτόπων, ένα 177

απόθεµα ιδιαίτερα πλούσιο στην περίπτωση του Νοµού Ροδόπης, η οριοθέτηση και προστασία των προστατευµένων περιοχών, σύνταξη διαχειριστικών σχεδίων για τη διαχείριση των φυσικών πόρων, δηµιουργία υποδοµών για λιµενισµό σκαφών αναψυχής και οργάνωση κέντρου ναυταθλητισµού, αξιοποίηση των δηµόσιων και δηµοτικών εκτάσεων, µε σκοπό να τονώσουν την τοπική κοινωνία, να αυξήσουν την ελκυστικότητα της περιοχής και να καλύψουν ανάγκες κοινωφελούς χαρακτήρα. Επαναλαµβάνω ότι εδώ ουσιαστικά, πρόκειται για ένα πλαίσιο κατευθύνσεων και ήδη κατά την εκπόνηση της µελέτης, έχουνε προταθεί ειδικότερες δράσεις και σκέψεις για κάθε τοµέα παρέµβασης. Η πρόταση κάποιων κατευθύνσεων πολιτικής από µέρους µας, ενδεχοµένως να µη µπορεί να είναι τόσο συγκεκριµένη και να µη µπορεί να οργανωθεί αυτή τη στιγµή σε επιµέρους δράσεις και έργα γιατί αυτό είναι θέµα πολιτικών αποφάσεων. Απλά θεωρούµε ότι εδώ, µε αυτή τη µελέτη, παρέχεται ένα εργαλείο, µια συµφωνία πλαίσιο πάνω στο οποίο µπορούν να βαδίσουν όλες οι µετέπειτα επιχειρησιακές µελέτες και η εφαρµογή τους. Όσον αφορά την πολεοδοµική πολιτική, σίγουρα η ολοκλήρωση του πολεοδοµικού σχεδιασµού σε όλους τους οικισµούς και µε προτεραιότητα στην πόλη της Κοµοτηνής, είναι επιτακτική ανάγκη, αλλά η έµφαση ειδικά για την πόλη της Κοµοτηνής πρέπει να δοθεί βάση αναγκών στρατηγικής ανάπτυξης. Η πολεοδοµική πολιτική, θα πρέπει να στοχεύει, στη διαµόρφωση του απαραίτητου θεσµικού πλαισίου για την πολεοδοµική και οικιστική ανάπτυξη όλων των οικισµών, στην εξασφάλιση των αναγκαίων χώρων για κοινωνικές υποδοµές, στη βελτίωση των υπαρχόντων και τη δηµιουργία νέων δικτύων µεταφορικής και λοιπής τεχνικής υποδοµής και στη δηµιουργία δικτύων ανοιχτών πόλεων, δηλαδή συστηµάτων οικισµών µε αλληλεξαρτήσεις και διασυνδέσεις, ώστε να εξασφαλίζεται η συµπληρωµατικότητα στις λειτουργίες και στις εξυπηρετήσεις. Αυτά σχετίζονται βεβαίως µε τις αρχές της επικουρικότητας και της πολυκεντρικότητας που προωθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση. Ειδικά για την πόλη της Κοµοτηνής, ο πολεοδοµικός σχεδιασµός θα πρέπει επιπλέον των παραπάνω, να δηµιουργήσει τις προϋποθέσεις για την ανάπτυξη σύγχρονων υποδοµών επιχειρηµατικού τοµέα και καινοτόµων δραστηριοτήτων του δευτερογενούς και του τριτογενούς, να παρέχει υψηλής ποιότητας κοινωνικές εξυπηρετήσεις υπερτοπικού επιπέδου, να αναδείξει τον πολυπολιτισµικό χαρακτήρα της πόλης µε προστασία του αντίστοιχου οικιστικού αποθέµατος, να αναδείξει τα σηµαντικά χαρακτηριστικά βιώσιµης πόλης που έχει η Κοµοτηνή, όπως είναι η συνεκτική πόλη, οι µικρές χρήσεις γης, η πολύ στενή σχέση µε την αγροτική ενδοχώρα, χαρακτηριστικά µιας 178

βιώσιµης πόλης, µε τη χρήση σύγχρονων εργαλείων βιώσιµης ανάπτυξης και να συµβάλει στην περιβαλλοντική εξυγίανση και αναβάθµιση γειτονιών και υποβαθµισµένων περιοχών. Ολοκληρώνοντας θα ήθελα απλά να σηµειώσω, ότι τα γενικά πολεοδοµικά σχέδια που εκπονούνται ή προγραµµατίζονται να εκπονηθούν για το σύνολο σχεδόν του Νοµού Ροδόπης, είναι ουσιαστικά τα εργαλεία εκείνα που είναι σε θέση να εξειδικεύσουν αυτές τις προτάσεις. Και τις προτάσεις του εγκεκριµένου περιφερειακού πλαισίου αλλά και τις προτάσεις που πρότεινε το στρατηγικό σχέδιο του Νοµού Ροδόπης. Σας ευχαριστώ πολύ. ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: Θα ευχαριστήσουµε την κα Τασοπούλου για την τόσο συστηµατική καταγραφή των χωροταξικών δεδοµένων της περιοχής, θα κάνω µια προσφιλή παρατήρηση, ότι ενοχλούµαι εγώ προσωπικά και µόνο, για την ιδιαίτερη έµφαση που δίνεται στην Κοµοτηνή, θα πρέπει όλοι µας να προστρέξουµε στις µεγάλες κωµοπόλεις οι οποίες φθίνουν συστηµατικά λόγω αστυφιλίας, και να αναλάβει η πολιτεία και οι υπεύθυνοι της περιοχής, τη στήριξή τους για να υπάρχει ισόρροπη ανάπτυξη σε όλο το Νοµό. Σας ανακοινώνω ότι έχει έρθει ο καθηγητής ο κ. Κουτσοβίνος ο οποίος πέρα από την ιδιότητά του την Πανεπιστηµιακή, συµβάλει πάρα πολύ σηµαντικά στην περιοχή µας µε ερευνητικά προγράµµατα και το σπουδαιότερο, σε διαφοροποίηση από άλλους καθηγητές, που σε άλλα πράγµατα αναλώνονται, και κατά συνέπεια αποκτά από δω και πέρα τη φυσική της ροή η παρουσίαση και θα ακολουθήσουµε αυστηρά το πρόγραµµά µας. Ν. Κουτσοβίνος, Καθηγητής ΠΘ «Αναµενόµενες Επιπτώσεις Μπουργκάς Αλεξανδρούπολη» Κύριε πρόεδρε της ιευρυµένης Νοµαρχιακής Αυτοδιοίκησης και αγαπητέ συνάδελφα κ. Μηνόπουλε, κύριοι συνάδελφοι, κύριε πρόεδρο του ΤΕΕ, κυρίες και κύριοι, καταρχήν συγνώµη που άργησα να έρθω, αλλά σήµερα είχαµε πάρα πολύ δουλειά στο Πολυτεχνείο κι ελπίζω να δικαιολογήσετε την καθυστέρησή µου. Η δική µου η οµιλία σήµερα, έχει να κάνει µε τον αγωγό Μπουργκάς Αλεξανδρούπολης, από µια ορισµένη σκοπιά. Το έργο αυτό οπωσδήποτε είναι ένα πολύπλοκο και πολυσύνθετο έργο και πρόβληµα και συνεπώς η δική µου η συµβολή, είναι να 179

φωτίσω ένα µικρό κοµµάτι από τη δική µου σκοπιά και σύµφωνα µε αυτά που κάνω. Είναι γνωστό το ρητό ότι, «ουδέν κακόν αµιγές κακού». Για όσους πιστεύουν ότι ο αγωγός είναι ένα πολύ καλό, χωρίς κανένα ενδοιασµό έργο, η δικιά µου η οµιλία, δε έχει κανένα νόηµα. Για όσους όµως πιστεύουνε ότι το έργο αυτό έχει δυσµενείς επιπτώσεις, σε όλη την ατζέντα των προβληµάτων, των καλών και των κακών, θέλω να θέσω τη δική µου οπτική γωνία. Τα καλά του. Που αυτά τα καλά δεν έγκειται ακριβώς στον ίδιο τον αγωγό, αλλά στο τι πλεονεκτήµατα θα φέρει σχετικά µε κινδύνους που µας έρχονται από κάπου µακριά, από τα αρδανέλια και δεν πάει εκ πρώτης όψεως το µυαλό µας. Θα προσπαθήσω να σας δείξω έτσι απλά και λαϊκευµένα, και µέσα από πειράµατα αλλά και προσοµοιώσεις, τι γίνεται µε τα πλοία τα οποία κινούνται αυτή τη στιγµή στα αρδανέλια, και τα οποία είναι γύρω στις 10,000 πλοία το χρόνο, πετρελαιοφόρα και συνολικά πάνω από 50 60 χιλιάδες. Πάνω σε αυτά είναι µερικές χιλιάδες άλλα πλοία, τα οποία είναι πολύ επικίνδυνα µε τοξικά. Αυτό λοιπόν που ισχυρίζοµαι και θέλω να πω είναι ότι λόγω του φοβερού συνωστισµού στα αρδανέλια, οποιαδήποτε ελάφρυνση, θα έχει πολλές θετικές επιπτώσεις για µας εδώ στον Ελλαδικό χώρο. Είναι κάτι που εκ πρώτης όψεως δε γίνεται κατανοητό, γιατί τα αρδανέλια είναι και νότια της Θράκης και µακριά κι ο καθένας µπορεί να πει, τι µε νοιάζει εµένα τι γίνεται στα αρδανέλια αφού είναι και µακριά και ότι και να γίνει εκεί θα πάει προς το Νότο, θα πάει προς την Κρήτη και θα φύγει στο Λυβικό Πέλαγος. Αλλά όπως θα δείτε σε λίγο από την παρουσίασή µου, δεν είναι έτσι τα πράγµατα. Το τι γίνεται στα αρδανέλια, πρέπει να µας ενδιαφέρει πάρα πολύ. Η δικιά µου η ανησυχία δεν είναι τόσο από τον αγωγό, όσο από εκεί τι γίνεται. Και κάθε µέρα πρέπει να είµαστε ανήσυχοι µε το συνωστισµό των πλοίων και των πετρελαιοφόρων που υπάρχουν εκεί. Κάποιοι από εσάς µπορεί να είναι ενήµεροι, µερικοί να µην είναι, γι αυτό θα το πω µε δυο λόγια. Τα αρδανέλια, βγάζουν επιφανειακά στο Β. Αιγαίο, 40.000 κυβικά µέτρα νερό το δευτερόλεπτο. Αυτό σηµαίνει ότι αν αυτό το νερό, µπορούσαµε να το κρατήσουµε στο Β. Αιγαίο για ένα χρόνο, θα δηµιουργούσε µία στήλη, σε όλο το Β. Αιγαίο, 35 µέτρα νερού. Να το πω διαφορετικά. Αν αδειάζαµε όλο το Β. Αιγαίο, η εκροή από τα αρδανέλια, θα το γέµιζε µέσα σε 25 χρόνια, που έχει βάθος δύο χιλιόµετρα. Για να καταλάβετε για τι παροχές µιλάµε. Αυτή η παροχή από τα αρδανέλια, είναι επιφανειακή. Έχει ένα βάθος, δέκα µε είκοσι µέτρα. Είναι νερά ελαφρύτερα από το νερό του Αιγαίου, δηλαδή υφάλµυρα νερά, διότι βασίζονται στα νερά των ποταµών που πέφτουν στη Μαύρη Θάλασσα και είναι γλυκά νερά, και συνεπώς κάθονται πάνω στα νερά του Β. 180