Mean Streets (Κακόφημοι δρόμοι) 1973 1 ώ. 52 λ. Ημερομηνία κυκλοφορίας στο σινεμά: 14 Οκτωβρίου 1973 (ΗΠΑ) Σκηνοθέτης: Μάρτιν Σκορσέζε Υποψηφιότητες: Βραβείο της Ένωσης Αμερικανών Σεναριογράφων Καλύτερου πρωτότυπου δραματικού σεναρίου Βραβεία: Βραβείο της Εθνικής Ένωσης Κριτικών των ΗΠΑ Καλύτερου Β' ανδρικού ρόλου Σενάριο: Μάρτιν Σκορσέζε, Μαρντίκ Μάρτιν ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΑΠΟ ΤΟ http://cine.gr/film.asp?id=2103&page=4 «Ήταν κάποτε ένα μικρό παιδί ιταλικής καταγωγής που ζούσε στις κακόφημες συνοικίες της Little Italy στη Νέα Υόρκη. Φόνοι, ξεκαθαρίσματα λογαριασμών, αυτοκινητοκυνηγητά και απειλές από «προστάτες» σημάδεψαν τα πρώτα του χρόνια. Κάποτε το παιδί μεγάλωσε και πήγε στο Hollywood, για να κάνει την τύχη του. Ο μαγικός κόσμος του κινηματογράφου του χάρισε την καταξίωση και τον τίτλο ενός από τους μεγαλύτερους κινηματογραφιστές εν ζωή. Του εξασφάλισε όμως και το καταφύγιο για να στεγάσει και να αξιοποίησει τις μνήμες του από εκείνα τα πρώτα δύσκολα χρόνια στην Little Italy. Ισως και τη δυνατότητα να συμβιβάσει το λεκιασμένο του παρελθόν με το λαμπρό του παρόν. 1
Θα αναγνωρίσατε βεβαίως την ιστορία του Martin Scorsese, του ανθρώπου που μας χάρισε αριστουργήματα όπως ο «Ταξιτζής» και τα «Καλά Παιδιά». Στους «Κακόφημους Δρόμους», μια από τις πρώτες ταινίες που καταπιάνονται με τα σκοτεινό σύμπαν της underground Νέας Υόρκης βρίσκουμε ψήγματα της ιδιοφυίας, του ωμού ρεαλισμού και της σκοτεινής, σχεδόν μελαγχολικής, διάθεσης που θα χαρακτηρίσουν τα πιο ώριμα έργα του. Από τις πρώτες κιόλας σκηνές διαφαίνεται το κεντρικό μοτίβο της ταινίας, η εσωτερική πάλη ενός εκκολαπτόμενου γκάγκστερ του Charlie (Harvey Keitel) και η σταδιακή απαγκίστρωσή του από την αμαρτωλή ζωή του. Ή τουλάχιστον η προσπάθεια του να ξεφύγει από τα χρέη που τον πιέζουν, τα παράπονα της ερωμένης του που θέλει να ζήσουν φυσιολογικά, τον μισότρελο ξάδερφό της (Robert de Niro) που τον εκθέτει συνεχώς και τη δική του τάση να συμπεριφέρεται σα μαφιόζος. Βέβαια στο Mean Streets δεν υπάρχει η υμνητική διάθεση ενός «Νονού» προς μια συμμορία που κυβερνα τη μισή πολιτεία. Οι ήρωες είναι περισσότερο καρικατούρες, κάνουν λάθη, χρωστάνε της μιχαλούς, αγαπούν, φοβούνται, πάνε σινεμά και γενικά είναι πιο ευάλωτοι από κάθε ξεπεσμένο Κορλεόνε. Καθοδηγητή τους έχουν ένα Θεό που με ιταλική προφορά τους λέει: «Δεν επανορθώνεις τις αμαρτίες σου στην εκκλησία, αλλά στους δρόμους. Όλα τα υπόλοιπα είναι μαλακίες, και το ξέρεις» (από μια σκηνή στην εκκλησία στην αρχή του έργου). Εξαιρετική η απεικόνιση του συγκεκριμένου περιβάλλοντος μέσα στο οποίο ζουν οι συγκεκριμένοι άνθρωποι με τα συγκεκριμένα πάθη. Από τα μπαρ στα μπιλιάρδα και από τα μικρά διαμερίσματα στις σκοτεινούς δρόμους του τίτλου (ακόμη και οι γιορτές γίνονται στο σκοτάδι) δεν υπάρχει πουθενά μια χαραμάδα διαφυγής για τον ήρωα. Δεν πολυκατάλαβα γιατί ο De Niro θεωρείται πρωταγωνιστής από τη στιγμή που ο Keitel έχει πολύ πιο ολοκληρωμένο ρόλο». 2
ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΣΥΣΧΕΤΙΣΕΙΣ/ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗΝ ΤΑΙΝΙΑ ΕΙΣΗΓΗΤΡΙΑ: ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΖΑΡΑΦΩΝΙΤΟΥ, ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ ΤΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΑΣΤΕΑΚΗΣ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ Η επιλογή της ταινίας «Κακόφημοι Δρόμοι» γίνεται στο πλαίσιο των εγκληματολογικών θεωριών της αστεακής εγκληματολογίας. Το περιεχόμενο της ταινίας παραπέμπει εμφανώς στην αμερικανική κοινωνιολογική σχολή του Σικάγου και τις θεωρίες της κοινωνικής αποδιοργάνωσης. Οι ανομικές προσεγγίσεις, ομοίως συναρτώνται με το εξηγητικό πλαίσιο της «κυριαρχίας του εγκλήματος», ενώ η πολιτισμική σύγκρουση αποτελεί το θεωρητικό υπόβαθρο για την ερευνητική και θεωρητική ανάλυση παρόμοιων εγκληματολογικών φαινομένων ενταγμένων σε πολυπολιτισμικό πλαίσιο όπως το δεδομένο των μεγάλων αμερικανικών πόλεων. Ερευνητικά, η αφετηρία της ενδοαστεακής κατανομής του εγκλήματος είναι η Οικολογική Σχολή του Σικάγου, η συ βολή της οποίας διατρέχει όλες τις μεταγενέστερες έρευνες αστεακής και περιβαλλοντικής εγκληματολογίας στην Ευρώπη και στις Η.Π.Α. Στην Ελλάδα, παραμένει αντιπροσωπευτική η έρευνα της γράφουσας για την «Βίαιη εγκληματικότητα σε αστεακό περιβάλλον: Στην Αθήνα, προϊόν ραγδαίας αστικοποίησης» (1989) και όσες ακολούθησαν από την ίδια αναφορικά με τα συναφή φαινόμενα του φόβου του εγκλήματος και της πρόληψης της εγκληματικότητας σε τοπικό επίπεδο. Ενδεικτικό των παραπάνω το συνημμένο άρθρο Ζαραφωνίτου Χ., στο: Χ.Ζαραφωνίτου και Ε.Χρυσοχόου, Υπάρχουν ghettos στο κέντρο της Αθήνας; Εγκληματολογική διερεύνηση των κοινωνικών στάσεων και αναπαραστάσεων, στο Χ.Ζαραφωνίτου (Διευθ.Έκδ.) Εγκληματολογικές Μελέτες/Criminological Studies, Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Εγκληματολογίας Παντείου Πανεπιστημίου, Τ. 1, Αθήνα, 2015, ελληνικά-αγγλικά. 3
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Α. ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ Baldwin J. & Bottoms A.E., The urban criminal, Tavistock Publ., 1976. Boggs A., Urban crime patterns, American Sociological Review, 30/1965, σ.σ.899-908. Brantingham P.&P., Environmental Criminology, B.Hills, California, Sage Publ., 1981. Brantingham P.&P., Patterns in crime, MacMillan Publ., N.York, 1983. Burgess E., La croissance de la ville,, στο Y.Grafmeyer & Joseph I. (Eds), L école de Chicago, Aubier, Paris, 1984, σ.σ.127-143. Chombart De Lauwe P.H., La fin des villes, Calman-lévy, Paris, 1982. Clinard M., The process of urbanization and criminal behavior, The American journal of sociology, 48/1943, σ.σ.202-213. Cusson M., «Les zones urbaines criminelles», Criminologie, vol.xxii, 2/1989, σ.σ.95-105. Déviance et Société, Les désordres urbains: regards sociologiques, Vol.24, No 4, 2000. Herbert D., Urban crime: A geographical perspective, Social problems and the city, Oxford University Press, 1979, 1983. Lander B., Towards an understanding of juvenile delinquency, N.York, Columbia University Press, 1954. Lefebvre H., La révolution urbaine, Idées/Gallimard, Paris, 1970. Park R.E., Burgess E., McKenzie R., The city Chicago, University of Chicago Press, 1925. Quételet A., Essai sur la physique sociale, Paris, 1835. Schmid D., Urban crime areas I&II, American Sociological Review, 25/1960. Shaw C. & MacKay H., Juvenile delinquency in urban areas, University of Chicago Press, 1942. Skogan W., La sécurité dans les grandes villes américaines, Revue internationale de criminologie et de police technique, 4/1983, σ.σ.24-34. 4
Szabo D., Crime et ville, Paris, Cujas, 1960. Weber M., La ville, Aubier-Champ urbain, Paris, 1982. Wilson J.Q. & Keeling G., Broken windows: The police and the neighborhood safety, The Atlantic Monthly, March 1982, σ.σ.29-37. Wirth L., Le phénomène urbain comme mode de vie, στο Y.Grafmeyer & Joseph I. (Eds), L école de Chicago, Aubier, Paris, 1984, σ.σ.251-277. Wirth L., Urbanism as a way of life, American Journal of Sociology, 44/1938, σ.σ.1-24. Wortley R., L.Mazerolle (Eds), Environmental Criminology and Crime Analysis, Willan Publ., USA, Canada, 2008. Zarafonitou, C., Tseloni, A.(2008) Fear of crime and victimisation: A multivariate multilevel analysis of competing measurements, European Journal of Criminology, vol.5, σ.σ. 387-409. Zarafonitou Ch., Criminal Victimisation in Greece and the Fear of Crime: A 'Paradox' for Interpretation, International Review of Victimology, 16 (3),2009, 277-300. Zarafonitou Ch. Fear of crime in contemporary Greece: Research evidence, in Ch.Zarafonitou (Guest Editor), Special Issue Fear of crime. A comparative approach in the European context, CRIMINOLOGY, October 2011, pp.50-63. Zarafonitou Ch., Illegal immigration, the perception of ghettos and the fear of crime in the center of Athens, EUCPN Board Meeting, 24 March 2014, Zappeion, Conference & Exhibition Center, Athens, στο Zarafonitou Ch., Guest Editor of "The Art of Crime, Issue n.6: Illegal Immigration: http://theartofcrime.gr/eng/?dses και στο Εγκληματολογία, τ.1-2 2014, σ.σ. 119-123. Zarafonitou Ch. (Editor), Criminological Studies, Vol. 1& 2, Post-Graduate Programme of Criminology, Panteion University, Athens, Dionicos, 2015, Greek-English. Β. ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ Ζαραφωνίτου Χ. (Επιμ.), Η προστασία του περιβάλλοντος από εγκληματολογική σκοπιά, Τετράδια Εγκληματολογίας 1, Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 1996. 5
Ζαραφωνίτου Χ., «Ο φόβος του εγκλήματος. Ενδοαστεακή κατανομή της εγκληματικότητας και κοινωνικές αναπαραστάσεις του φαινομένου στο εσωτερικό της ελληνικής πρωτεύουσας», Ποινική Δικαιοσύνη, 2/2001, σ.σ.186-196. Ζαραφωνίτου Χ., Εμπειρική Εγκληματολογία, Νομική Βιβλιοθήκη, 2 η έκδ., Αθήνα 2004. Ζαραφωνίτου Χ., Ο φόβος του εγκλήματος, Μελέτες Ευρωπαϊκής Νομικής Επιστήμης 3, Α.Σάκκουλας, Αθήνα 2002 (ελληνικά/αγγλικά). Ζαραφωνίτου Χ., Πρόληψη της εγκληματικότητας σε τοπικό επίπεδο. Οι σύγχρονες τάσεις της εγκληματολογικής έρευνας, Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα, 2003. Ζαραφωνίτου, Χ.(επιμ.) (2006) «Η (αν)ασφάλεια των μεταναστών: μια εγκληματολογική προσέγγιση», στον Τιμητικό Τόμο για τον Ιωάννη Μανωλεδάκη, τ.ιι, Σάκκουλας, Αθήνα- Θεσσαλονίκη, σ.σ.1079-1105 Ζαραφωνίτου, Χ. (2011) «Προτάσεις για την αντιμετώπιση των συναφών με την εγκληματικότητα και την ανασφάλεια προβλημάτων στο κέντρο της Αθήνας», στο The Art of Crime, τεύχος 20, Νοέμβριος 2011. Ζαραφωνίτου Χ. (Επιμ.), «Πόλη, εγκληματικότητα και ανασφάλεια στην εποχή της οικονομικής κρίσης», Πρακτικά Ημερίδας του ΠΜΣ Εγκληματολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου με το Ινστιτούτο Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Καραμανλής και το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών, στις 30 Ιανουαρίου 2013, Πάντειο Πανεπιστήμιο, εκδ. Διόνικος, Αθήνα 2013. Ζαραφωνίτου Χ. (Δ/νση έκδ.), Εγκληματολογικές Μελέτες/Criminological Studies, Τόμ. 1& 2, Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Εγκληματολογίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο, εκδ. Διόνικος, Αθήνα, 2015, ελληνικά-αγγλικά. Ζαραφωνίτου Χ. και Ε. Χρυσοχόου, Υπάρχουν ghettos στο κέντρο της Αθήνας; Εγκληματολογική διερεύνηση των κοινωνικών στάσεων και αναπαραστάσεων, Τ.1 σειράς Εγκληματολογικές Μελέτες/Criminological Studies, (Χ.Ζαραφωνίτου, Δ/νση Έκδ.), Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Εγκληματολογίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο, εκδ. Διόνικος, Αθήνα, 2015. Κουράκης Ν., «Το έγκλημα στην Ελλάδα σήμερα», Εγκληματολογικοί ορίζοντες, Τ.Β, Α.Σάκκουλας, Β έκδ., Αθήνα-Κομοτηνή, 2005, σ.σ.3-17. 6
Πανούσης Γ., Έγκλημα και τοπική κοινωνία, Εγκληματολογικά 1, Α.Σάκκουλας, Αθήνα- Κομοτηνή, 1993. Πανούσης Γ., Καθ υπερβολήν, Νομική βιβλιοθήκη, Αθήνα, 2008. Παπαθεοδώρου Θ., Δημόσια ασφάλεια και αντεγκληματική πολιτική, Νομική Βιβλιοθήκη, 2002. Φαρσεδάκης Ι., Η εγκληματολογική σκέψη. Απ την αρχαιότητα ως τις μέρες μας, Νομική Βιβλιοθήκη, Τ.Α, Αθήνα, 1990. Βλ. επίσης: http://criminology.panteion.gr/δημοσιευσεις 7