ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΠΙΧΟΡΗΓΗΣΗΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ - [..]

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Διεύθυνση D Προστασία των υδάτων και περιβαλλοντικά προγράμματα ENV.D.1 - LIFE Σύμβαση τύπος εφαρμοζόμενη στα χρηματοδοτούμενα το 2005 έργα ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΠΙΧΟΡΗΓΗΣΗΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ - [..] Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα (εφεξής αναφερόμενη ως η Κοινότητα ), εκπροσωπούμενη από την Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (εφεξής αναφερόμενη ως η Επιτροπή ), εκπροσωπούμενη η ίδια, για τους σκοπούς υπογραφής της παρούσας συμβάσεως από [ονοματεπώνυμο, ιδιότητα, ΓΔ/υπηρεσία], αφενός, και [πλήρης επίσημη επωνυμία] [νομική μορφή] [αριθ. μητρώου] [πλήρης επίσημη διεύθυνση] [αριθ. ΦΠΑ] (εφεξής αναφερόμενη ως ο δικαιούχος ), εκπροσωπούμενη για τους σκοπούς υπογραφής της παρούσας σύμβασης [ονοματεπώνυμο και ιδιότητα], αφετέρου, ΣΥΜΦΩΝΗΣΑΝ Τις εξής ειδικές διατάξεις και κοινές διατάξεις (ειδικές διατάξεις για το LIFE-Nature και ειδικές διατάξεις για το LIFE-Περιβάλλον) και τα ακόλουθα Παραρτήματα: Παράρτημα I Παράρτημα II Παράρτημα III Περιγραφή της πρότασης Υπόδειγμα τραπεζικής εγγύησης Τυποποιημένη κατάσταση δαπανών (διαθέσιμη επίσης στην ιστοσελίδα XXX) Λογότυπος του LIFE Παράρτημα IV Παράρτημα V Λογότυπος του Natura 2000 Παράρτημα VI Τυποποιημένη έκθεση ελέγχου

ΕΙΔΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ Άρθρο 1 Με την παρούσα σύμβαση χορηγείται χρηματοδοτική στήριξη, βάσει του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1682/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, στην πρόταση έργου αριθ. XXXXXX, υπό τον τίτλο: XXXXXXXXXXXXXX, που παρελήφθη στις XXXXXX, (εφεξής αναφερόμενης ως το έργο ), όπως αυτή περιγράφεται στο παράρτημα I. Η επιχορήγηση υπόκειται στους όρους και προϋποθέσεις των ειδικών διατάξεων, κοινών διατάξεων και των Παραρτημάτων της συμβάσης, τις οποίες ο δικαιούχος δηλώνει ότι γνωρίζει και αποδέχεται. Η σύμβαση επιχορήγησης καταρτίστηκε σε τρία πανομοιότυπα αντίγραφα, που φέρουν το καθένα την υπογραφή του δικαιούχου και τους αριθμούς σφραγίδας LIFE-XXX XXXX, XXXXX, XXXX. Ο δικαιούχος αποδέχεται την επιχορήγηση και δεσμεύεται να καταβάλει κάθε προσπάθεια για την υλοποίηση του έργου όπως αυτό περιγράφεται στο παράρτημα Ι, ενεργώντας υπ ευθύνη του. Άρθρο 2 Η παρούσα σύμβαση αρχίζει να ισχύει από την ημερομηνία υπογραφής της και από το έτερο των δύο μερών. Η διάρκεια του έργου ορίζεται σε XX μήνες από 00/00/0000 έως 00/00/0000. Το συνολικό κόστος του έργου υπολογίζεται σε [ ] ευρώ, όπως εμφαίνεται στο σχέδιο προϋπολογισμού, στο παράρτημα Ι. Στο σχέδιο προϋπολογισμού αναλύεται η κατανομή των στοιχείων κόστους που είναι επιλέξιμα για κοινοτική χρηματοδότηση σύμφωνα με τους όρους του άρθρου II.21, των κοινών διατάξεων, όπως επίσης η κατανομή όλων των χρηματοδοτικών πηγών. Η χρηματοδοτική στήριξη της Κοινότητας ορίζεται με την παρούσα στο XX% του συνολικού επιλέξιμου κόστους που αναφέρεται στο παράρτημα Ι, με ανώτατο ύψος τα XXXXXX ευρώ. Το τελικό ποσό της επιχορήγησης προσδιορίζεται σύμφωνα με το άρθρο 23 των κοινών διατάξεων. Άρθρο 3 Συντάχθηκε στις Βρυξέλλες σε τρία αντίγραφα, στις XX/XX/XXXX. Για τον δικαιούχο, Για την Επιτροπή, Ονοματεπώνυμο: Ιδιότητα: Catherine Day Γενικός Διευθυντής 2

ΚΟΙΝΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ

ΠΕΡΙEΧΟΜΕΝΑ...1 ΠΕΡΙEΧΟΜΕΝΑ...2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α- ΚΟΙΝΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ...4 ΜΕΡΟΣ Α.Ι - Νομικές και διοικητικές διατάξεις...4 Άρθρο 1 - Παραπομπές...4 Άρθρο 2 - Αρμόδια υπηρεσία της Επιτροπής και αλληλογραφία...4 Άρθρο 3 - Συμμετέχοντες...4 Άρθρο 4 - Ρόλος και υποχρεώσεις του δικαιούχου...5 Άρθρο 5 - Ρόλος και υποχρεώσεις των εταίρων...6 Άρθρο 6 - Ρόλος και υποχρεώσεις των υπεργολάβων...8 Άρθρο 7 Συγχρηματοδότες του έργου (άλλες πηγές χρηματοδότησης πλην κοινοτικής)...8 Άρθρο 8 - Ρόλος των εξωτερικών ομάδων παρακολούθησης...9 Άρθρο 9 - Ευθύνη...9 Άρθρο 10 - Σύγκρουση συμφερόντων...9 Άρθρο 11 - Τεχνικές εκθέσεις δραστηριοτήτων...10 Άρθρο 12 - Καθυστέρηση εκτέλεσης...12 Άρθρο 13 - Τροποποίηση του έργου...12 Αρθρο 14 - Καταγγελία του έργου...14 Άρθρο 15 - Εμπιστευτικότητα...16 Άρθρο 16 - Δημοσιότητα της κοινοτικής χρηματοδοτικής στήριξης...16 Άρθρο 17 Κυριότητα και εκμετάλλευση των αποτελεσμάτων...17 Άρθρο 18 - Τεχνική διαθεσιμότητα οπτικοακουστικού υλικού...17 Άρθρο 19 Εφαρμοστέο δίκαιο και αρμόδιο δικαστήριο...18 ΜΕΡΟΣ Α. ΙΙ - Δημοσιονομικές διατάξεις...19 Άρθρο 20 - Κοινοτική χρηματοδοτική συνεισφορά στο έργο...19 Άρθρο 21 - Επιλέξιμες δαπάνες...20 2

Άρθρο 22 - Μη επιλέξιμες δαπάνες...23 Άρθρο 23 - Τρόπος πληρωμής...24 Άρθρο 24 Επιστροφή καταβληθέντων ποσών...26 Άρθρο 25 - Καταστάσεις δαπανών και εσόδων...27 Άρθρο 26 - Φόρος προστιθέμενης αξίας (Φ.Π.Α)...27 Άρθρο 27 - Λογιστικός έλεγχος από ανεξάρτητο ελεγκτή...27 Άρθρο 28 - Λογιστικός έλεγχος από την Επιτροπή...28 Άρθρο 29 Έλεγχοι και επιθεωρήσεις του έργου...29 Άρθρο 30 Ειδικοί όροι...29 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α - ΕΙΔΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ LIFE-ΦΥΣΗ...30 Άρθρο 30 - Προστασία ενδιαιτημάτων και ειδών...30 Άρθρο 31 - Αγορά γαιοτεμαχίων / δικαιωμάτων...30 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β - ΕΙΔΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ LIFE-ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ...31 Άρθρο 33 - Προσοδοφόρα έργα...31 Αρθρο 34 - Μη επιλέξιμες δαπάνες...31 3

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α- ΚΟΙΝΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΜΕΡΟΣ Α.Ι - Νομικές και διοικητικές διατάξεις Άρθρο 1 - Παραπομπές Όλα τα έργα LIFE εκτελούνται σύμφωνα με τα εξής, κατά σειρά προτεραιότητας: τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1682/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου 1, τους ειδικούς όρους της συμβάσης επιχορήγησης που εστάλησαν στον δικαιούχο προς υπογραφή, τις παρούσες κοινές διατάξεις που περιλαμβάνονται στη σύμβαση επιχορήγησης, Την πρόταση έργου (εφεξής αναφερόμενη ως "το έργο") που προσδιορίζεται στη σύμβαση επιχορήγησης (Παράρτημα I). Τα ανωτέρω αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της σύμβασης επιχορήγησης. Άρθρο 2 - Αρμόδια υπηρεσία της Επιτροπής και αλληλογραφία 2.1. Για τους σκοπούς εφαρμογής των κατωτέρω διατάξεων, η Επιτροπή εκπροσωπείται από τη Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος, την οποία εκπροσωπεί ο διατάκτης της ή ο εξουσιοδοτημένος διατάκτης της. 2.2 Σε κάθε σχετική αλληλογραφία πρέπει να αναγράφεται ο αριθμός πρωτοκόλλου και η ονομασία (τίτλος) του έργου, πρέπει δε να αποστέλλεται στην εξής διεύθυνση: Ευρωπαϊκή Επιτροπή Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος Διοικ. Μονάδα ENV.D.1 - BU-9 2/1 B - 1049 Brussels Αντίγραφα της αλληλογραφίας πρέπει να διαβιβάζονται στην εξωτερική ομάδα παρακολούθησης του έργου που έχει ορίσει η Επιτροπή. Οι απλές ταχυδρομικές αποστολές θεωρούνται ότι παρελήφθησαν από την Επιτροπή την ημερομηνία που πρωτοκολλήθηκαν επίσημα από την ανωτέρω αρμόδια διοικητική μονάδα της Επιτροπής. Άρθρο 3 - Συμμετέχοντες Στα έργα LIFE δύνανται να εμπλέκονται τρία είδη "συμμετεχόντων", καλούμενοι σε συνάρτηση με τους αντίστοιχους ρόλους και υποχρεώσεις τους: δικαιούχος, εταίρος (-οι), υπεργολάβος (-οι). 1 ΕΕ L 308, της 05.10.2004, σ. 1. 4

Άρθρο 4 - Ρόλος και υποχρεώσεις του δικαιούχου 4.1 Ο δικαιούχος φέρει ακέραια τη νομική και οικονομική ευθύνη της υλοποίησης του έργου έναντι της Επιτροπής. 4.2 Ο δικαιούχος εισπράττει τη χρηματοδοτική συνεισφορά της Επιτροπής και διασφαλίζει, σε περίπτωση εταιρικής συνεργασίας, την κατανομή της εν λόγω συνδρομής κατά τα οριζόμενα στις συμφωνίες που έχει συνάψει με τους εταίρους. 4.3 Με την επιφύλαξη των διατάξεων του άρθρου 33 παράγραφος 2 απαιτείται από τον δικαιούχο να αναλάβει μέρος των δαπανών του έργου του οποίου είναι επικεφαλής (συγχρηματοδότηση). 4.4 Ο δικαιούχος είναι ο μόνος συμμετέχων που επικοινωνεί με την Επιτροπή και υποχρεούται να αναφέρει κατευθείαν στην Επιτροπή την τεχνική και οικονομική πρόοδο που έχει επιτευχθεί. Υποβάλλει κατά συνέπεια ενδιάμεσες και τελικές καταστάσεις δαπανών και εσόδων καθώς και εκθέσεις, στις οποίες ενσωματώνονται, αφού επαληθευθούν, τα στοιχεία που παρέχουν οι εταίροι και στις οποίες αποδεικνύεται ότι συνάδουν με όλες τις αντίστοιχες καταστάσεις δαπανών. 4.5 Ο δικαιούχος εμπλέκεται άμεσα στην τεχνική εκτέλεση του έργου και στη διάδοση των αποτελεσμάτων του. 4.6 Ο δικαιούχος διατηρεί ενημερωμένα λογιστικά βιβλία, σύμφωνα με τους συνήθεις λογιστικούς κανόνες που επιβάλλουν η νομοθεσία και οι ισχύουσες κανονιστικές διατάξεις. Για τους σκοπούς ιχνηλασιμότητας των δαπανών και εσόδων, εφαρμόζεται αναλυτικό λογιστικό σύστημα (υπολογισμός ανά τομέα δαπανών). Διατηρεί όλα τα κατάλληλα δικαιολογητικά για το σύνολο των δαπανών, εσόδων και εισοδημάτων του έργου, για τα οποία έχει υποβάλει έκθεση στην Επιτροπή (όπου συμπεριλαμβάνονται αντίγραφα των δικαιολογητικών των εταίρων και των υπεργολάβων), όπως τιμολόγια, δελτία παραγγελιών, αποδείξεις πληρωμών, καταστάσεις μισθοδοσίας, καταστάσεις ωρών εργασίας και κάθε άλλο έγγραφο που χρησιμοποιήθηκε για τον υπολογισμό και την παρουσίαση των εξόδων. Η εν λόγω τεκμηρίωση πρέπει να είναι σαφής, ακριβής και αυθεντική. 4.7 Ο δικαιούχος συνάπτει, με τους τυχόν εταίρους που ρητά δεσμεύονται να συμμετάσχουν στην υλοποίηση του έργου και ταυτοποιούνται στην πρόταση του έργου, τις όποιες συμφωνίες που είναι αναγκαίες για την ολοκλήρωση των εργασιών, με την προϋπόθεση ότι αυτές δεν παραβιάζουν τις υποχρεώσεις που υπέχει βάσει της συμβάσεως επιχορήγησης που έχει συνάψει με την Επιτροπή. Οι συμφωνίες αυτές περιγράφουν επακριβώς τον ρόλο, τα δικαιώματα και τις αρμοδιότητες των εταίρων. Οι συμφωνίες περιγράφουν τα καθήκοντα κάθε εταίρου και να ορίζουν τους χρηματοοικονομικούς διακανονισμούς, λαμβάνοντας υπόψη τις διατάξεις του άρθρου 20. Οι εν λόγω συμφωνίες ορίζουν ρητά ότι η Κοινότητα δύναται να ασκεί τα ίδια δικαιώματα και να κάνει χρήση των ίδιων εγγυήσεων έναντι των εταίρων, όπως και έναντι του δικαιούχου. Αντίγραφο των συμφωνιών αυτών κοινοποιούνται στην Επιτροπή όταν οριστικοποιηθούν. 5

4.8 Ο δικαιούχος διασφαλίζει ότι οι υπεργολάβοι εκδίδουν τιμολόγια, στα οποία γίνεται σαφής αναφορά στο έργο. Τα τιμολόγια καθώς και οιοδήποτε έγγραφο δικαιολογεί την επιλογή του υπεργολάβου, καθώς και όλες οι λεπτομέρειες που αφορούν την παρασχεθείσα υπηρεσία, φυλάσσονται σε αρχείο. 4.9 Ο δικαιούχος υποχρεούται να εξασφαλίζει δημοσιότητα στην κοινοτική χρηματοδοτική στήριξη, όπως αναφέρεται αναλυτικά στο άρθρο 16. 4.10 Απαιτείται από τον δικαιούχο να μοιράζεται με τους εταίρους του, χωρίς περιορισμούς, την τεχνογνωσία που είναι απαραίτητη για την εκτέλεση του έργου. 4.11 Στο πλαίσιο του έργου, ο δικαιούχος δεν ενεργεί ως υπεργολάβος ούτε ως προμηθευτής έναντι των εταίρων. Άρθρο 5 - Ρόλος και υποχρεώσεις των εταίρων 5.1 Εταίροι είναι αποκλειστικά οι ρητά αναγραφόμενες στην πρόταση έργου οργανώσεις, που έχουν δεσμευθεί, υπό την κατάλληλη μορφή, για την υλοποίηση του έργου. Οι εταίροι εμπλέκονται άμεσα στην τεχνική εκτέλεση ενός ή περισσοτέρων εργασιών του έργου. Κάθε εταίρος αναλαμβάνει μέρος των δαπανών του έργου (συγχρηματοδότηση). 5.2 Οι εταίροι επωφελούνται από τη χρηματοδοτική συνεισφορά της Επιτροπής, όπως ορίζει ρητά η συμφωνία μεταξύ εταίρων και δικαιούχου. 5.3 Οι εταίροι διατηρούν ενημερωμένα λογιστικά βιβλία, σύμφωνα με τους συνήθεις λογιστικούς κανόνες που επιβάλλουν η νομοθεσία και οι ισχύουσες κανονιστικές διατάξεις. Για τους σκοπούς ιχνηλασιμότητας των δαπανών και εσόδων, εφαρμόζεται αναλυτικό λογιστικό σύστημα (cost centre accounting υπολογισμός ανά τομέα δαπανών). Οι εταίροι διατηρούν όλα τα κατάλληλα δικαιολογητικά για το σύνολο των δαπανών, εσόδων και εισοδημάτων του έργου, για τα οποία ο δικαιούχος έχει υποβάλλει έκθεση στην Επιτροπή, όπως τιμολόγια, δελτία παραγγελειών, αποδείξεις πληρωμών, κατάστασεις μισθοδοσίας, καταστάσεις ωρών εργασίας και κάθε άλλο έγγραφο που χρησιμοποιήθηκε για τον υπολογισμό και την παρουσίαση των εξόδων. Η εν λόγω τεκμηρίωση πρέπει να είναι σαφής, ακριβής και αυθεντική. 5.4 Οι εταίροι οφείλουν να παρέχουν στο δικαιούχο, ο οποίος είναι επιφορτισμένος με την υποβολή της τεχνικής και της οικονομικής έκθεσης στην Επιτροπή, όλα τα αναγκαία για τη συγκεκριμένη δραστηριότητα έγγραφα. 5.5 Οι εταίροι δεν υποβάλλουν κατευθείαν στην Επιτροπή έκθεση σχετικά με την τεχνική και οικονομική πρόοδο, εκτός εάν τους το ζητήσει ρητά η Επιτροπή. 5.6 Οι εταίροι διασφαλίζουν ότι οι υπεργολάβοι εκδίδουν τιμολόγια, στα οποία γίνεται σαφής αναφορά στο έργο. Τα τιμολόγια καθώς και οιοδήποτε έγγραφο δικαιολογεί την επιλογή του υπεργολάβου, καθώς και όλες οι λεπτομέρειες που αφορούν την παρασχεθείσα υπηρεσία, φυλάσσονται σε αρχείο. 5.7 Απαιτείται από τους εταίρους να μοιράζονται με το δικαιούχο και τους άλλους εταίρους, χωρίς περιορισμούς, την τεχνογνωσία που είναι απαραίτητη για την εκτέλεση του έργου. 6

5.8 Οι εταίροι υποχρεούνται να εξασφαλίζουν δημοσιότητα στην κοινοτική χρηματοδοτική στήριξη, όπως αναφέρεται αναλυτικά στο άρθρο 16. 5.9 Στο πλαίσιο του έργου, οι εταίροι δεν ενεργούν ως υπεργολάβοι ούτε ως προμηθευτές έναντι του δικαιούχου ή των άλλων εταίρων. 7

Άρθρο 6 - Ρόλος και υποχρεώσεις των υπεργολάβων 6.1 Για την εκτέλεση ειδικών καθηκόντων καθορισμένης διάρκειας, στο έργο μπορούν επίσης να συμμετέχουν υπεργολάβοι, οι οποίοι όμως δεν θεωρούνται εταίροι. Η όποια προσφυγή σε υπεργολαβική ανάθεση πριν την ολοκλήρωση του έργου, εφόσον δεν προβλέπεται στην αρχική αίτηση επιχορήγησης, υπόκειται σε προηγούμενη γραπτή άδεια της Επιτροπής κατά την έννοια του άρθρου 13 παράγραφος 2. 6.2 Οι υπεργολάβοι εξασφαλίζουν την παροχή, εντός των ορίων των οριζομένων στο άρθρο 21 παράγραφος 4, εξωτερικών υπηρεσιών στον δικαιούχο και/ή στους εταίρους, οι οποίοι καταβάλουν το πλήρες αντίτιμο της παρεχόμενης σ αυτούς υπηρεσίας. 6.3 Οι υπεργολάβοι δεν πραγματοποιούν καμία οικονομική επένδυση στο έργο και, ως εκ τούτου, δεν επωφελούνται από τα τυχόν δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας που προκύπτουν από τα επιτεύγματα του έργου. 6.4 Η σύναψη συμβάσεων υπεργολαβίας από δικαιούχο / εταίρο (ους) του δημοσίου τομέα πρέπει να ακολουθεί τους ισχύοντες κανόνες για τους δημόσιους διαγωνισμούς και να συμφωνεί με τις κοινοτικές οδηγίες για την προκήρυξη δημόσιων διαγωνισμών. Ο ιδιώτης δικαιούχος / εταίρος ζητεί από δυνητικούς υπεργολάβους να του υποβάλουν ανταγωνιστικές προσφορές και προκρίνει την οικονομικά πλεονεκτικότερη προσφορά στο πλαίσιο της διαδικασίας αυτής τηρεί τις αρχές της διαφάνειας και της ίσης μεταχείρισης των δυνητικών υπεργολάβων και μεριμνά για την αποφυγή κάθε σύγκρουσης συμφερόντων. Οι ισχύοντες κανόνες διενέργειας διαγωνισμών εφαρμόζονται επίσης στην περίπτωση αγοράς διαρκών αγαθών. 6.5 Όλα τα τιμολόγια των υπεργολάβων θα φέρουν σαφή αναφορά στο έργο Life (δηλ. αριθμό και τίτλο ή συντομογραφία) και στην εντολή/σύμβαση υπεργολαβίας που συνέταξε ο δικαιούχος/εταίρος. Σε όλα τα τιμολόγια αναγράφονται επίσης επαρκή στοιχεία, ώστε να αναγνωρίζονται τα αντικείμενα που καλύπτονται από την παρασχεθείσα υπηρεσία (δηλ. πλήρης περιγραφή και κόστος κάθε αντικειμένου). 6.6 Ο δικαιούχος και οι εταίροι μεριμνούν ώστε σε κάθε σύμβαση υπεργολαβίας να προβλέπεται ρητά η δυνατότητα της Επιτροπής και του Ελεγκτικού Συνεδρίου να ασκούν τις ελεγκτικές εξουσίες τους στα έγγραφα και στις εγκαταστάσεις του υπεργολάβου που έχει εισπράξει κοινοτικά χρήματα. Άρθρο 7 Συγχρηματοδότες του έργου (άλλες πηγές χρηματοδότησης πλην της κοινοτικής) 7.1 Οι συγχρηματοδότες συνεισφέρουν χρηματοδοτικούς πόρους στο έργο και δεν επωφελούνται από την κοινοτική χρηματοδοτική συνεισφορά, εκτός από τις περιπτώσεις όπου είναι επίσης εταίροι στο έργο. 7.2 Οι συγχρηματοδότες δεν εμπλέκονται άμεσα στην τεχνική εκτέλεση του έργου. 8

7.3 Ο δικαιούχος και/ή οι εταίροι του συνάπτουν με τους συγχρηματοδότες κάθε συμφωνία που είναι αναγκαία για τη διασφάλιση της συγχρηματοδότησης, με την προϋπόθεση ότι αυτές δεν παραβιάζουν τις υποχρεώσεις του δικαιούχου και/ή των εταίρων, όπως αυτές ορίζονται στη σύμβαση επιχορήγησης. Άρθρο 8 - Ρόλος των εξωτερικών ομάδων παρακολούθησης 8.1 Στην παρακολούθηση των έργων επικουρούν την Επιτροπή εξωτερικές ομάδες παρακολούθησης. Η συνδρομή των ομάδων αυτών συνίσταται στην παρακολούθηση και αξιολόγηση της προόδου του έργου από τεχνικής πλευράς, καθώς και της αντιστοιχίας της προς τις πραγματοποιούμενες δαπάνες. Οι ομάδες παρακολούθησης ενεργούν αποκλειστικά ως γνωμοδοτικό όργανο της Επιτροπής, χωρίς να εμπλέκονται στη διαχείριση των χρηματοδοτικών πόρων. Οι ομάδες παρακολούθησης είναι ανεξάρτητες από τα έργα. Ως γνωμοδοτικό όργανο της Επιτροπής, επιθεωρούν τα έργα και αξιολογούν τις εκθέσεις που υποβάλλονται στην Επιτροπή. Οι ομάδες παρακολούθησης δεν είναι εξουσιοδοτημένες να αποφασίζουν εξ ονόματος της Επιτροπής. 8.2 Οι εξωτερικές ομάδες παρακολούθησης ενεργούν τηρώντας τους ίδιους κανόνες εχεμύθειας με εκείνους που έχουν συνομολογηθεί μεταξύ των συμμετεχόντων στο έργο και της Επιτροπής (όπως ορίζεται ρητά στο άρθρο 15). Άρθρο 9 - Ευθύνη 9.1 Η Επιτροπή δεν δύναται, υπό οιασδήποτε συνθήκες ή για οιονδήποτε λόγο, να θεωρηθεί υπεύθυνη σε περίπτωση απαιτήσεων που απορρέουν από τη σύμβαση επιχορήγησης και αφορούν την όποια προκληθείσα κατά την εκτέλεση του έργου ζημία ή σωματική βλάβη. Συνεπώς, καμία αξίωση αποζημίωσης ή επιστροφής καταβληθέντων ποσών, που συνοδεύει τέτοια απαίτηση, δεν γίνεται δεκτή από την Επιτροπή. 9.2 Οι δικαιούχοι απαλλάσσουν την Επιτροπή από κάθε ευθύνη συνδεόμενη με τις σχέσεις τους με τους εταίρους τους ή με τις συμφωνίες που συνάπτουν στο πλαίσιο αυτό. 9.3 Ο δικαιούχος και οι εταίροι φέρουν ακέραια την ευθύνη έναντι τρίτων, μεταξύ άλλων και για κάθε είδους ζημία που προκαλείται σε τρίτους κατά την εκτέλεση του έργου. 9.4 Εξαιρουμένης της περιπτώσεως ανωτέρας βίας, ο δικαιούχος οφείλει να αποκαταστήσει κάθε ζημία της Επιτροπής που επήλθε ως αποτέλεσμα της εκτέλεσης ή της πλημμελούς εκτέλεσης του έργου. Άρθρο 10 - Σύγκρουση συμφερόντων. 10.1 Ο δικαιούχος δεσμεύεται να λάβει όλα τα αναγκαία μέτρα για την πρόληψη κάθε κινδύνου σύγκρουσης συμφερόντων που ενδέχεται να επηρεάσει την αμερόληπτη και αντικειμενική εκτέλεση της σύμβασης. Σύγκρουση συμφερόντων δύναται να προκύψει ειδικότερα ως αποτέλεσμα οικονομικών συμφερόντων, πολιτικής ή εθνικής συνάφειας, από οικογενειακούς και συναισθηματικούς λόγους, ή από άλλες περιπτώσεις κοινότητας συμφερόντων. 9

10.2 Κάθε κατάσταση που συνιστά ή ενδέχεται να οδηγήσει σε σύγκρουση συμφερόντων κατά τη διάρκεια εκτέλεσης της σύμβασης πρέπει να τίθεται, γραπτώς και αμελλητί, υπόψη της Επιτροπής. Ο δικαιούχος δεσμεύεται να λάβει αμέσως τα αναγκαία μέτρα επανόρθωσης της κατάστασης αυτής. Η Επιτροπή διατηρεί το δικαίωμα να ελέγχει την καταλληλότητα των ληφθέντων μέτρων και δύναται να απαιτήσει από τον δικαιούχο να λάβει, εάν είναι αναγκαίο, πρόσθετα μέτρα εντός της προθεσμίας που θα του τάξει. Άρθρο 11 - Τεχνικές εκθέσεις δραστηριοτήτων 11.1 Ο δικαιούχος οφείλει να παρέχει στην Επιτροπή: μία ή περισσότερες εκθέσεις προόδου σύμφωνα με το προβλεπόμενο στο έργο χρονοδιάγραμμα μία ενδιάμεση έκθεση σύμφωνα με το προβλεπόμενο στο έργο χρονοδιάγραμμα τελική έκθεση εντός 3 μηνών, το αργότερο, από την ημερομηνία περάτωσης του έργου ανά πάσα στιγμή, πληροφορίες που μπορεί να ζητηθούν σχετικά με τη διαχείριση του έργου. 11.2 Οι εκθέσεις προόδου πρέπει να περιλαμβάνουν συνοπτική περιγραφή όλων των δραστηριοτήτων που έχουν αναληφθεί για την υλοποίηση των στόχων, των δράσεων και του προγράμματος εργασιών που καθορίζονται στο έργο. Επισυνάπτεται επίσης περιληπτική οικονομική κατάσταση σε σχέση με τον διαθέσιμο για το έργο προϋπολογισμό. Μία από τις εκθέσεις προόδου μπορεί να αντικατασταθεί από την ενδιάμεση έκθεση, αν ο δικαιούχος φθάσει στο επίπεδο δαπανών που ορίζεται από το άρθρο 23 παράγραφος 3 πριν ή μετά την προθεσμία που προβλέπεται στο έργο για την ενδιάμεση έκθεση. Έτσι μπορεί ο δικαιούχος να υποβάλει την αίτηση καταβολής της δεύτερης δόσης προχρηματοδότησης εγκαίρως. Στην περίπτωση αυτή υποβάλλεται έκθεση προόδου εντός της αρχικά ορισθείσας προθεσμίας για ενδιάμεση έκθεση. 11.3 Η ενδιάμεση έκθεση πρέπει να περιλαμβάνει: λεπτομερή απολογισμό των δραστηριοτήτων που αναλήφθηκαν προκειμένου να υλοποιηθούν οι στόχοι, οι δράσεις και το πρόγραμμα εργασιών που προβλέπονται στο έργο (δεν υπερβαίνει τις 50 σελίδες τόσο σε έντυπη όσο και σε ηλεκτρονική μορφή), σε παράρτημα, εφόσον χρειάζεται, σειρά διαφανειών/έγχρωμων φωτογραφιών, ηλεκτρονικών εικόνων που επεξηγούν τις κυριότερες δράσεις και τα συναφή αποτελέσματα του έργου, κάθε άλλο έγγραφο, χάρτες ή δημοσιεύσεις που προβλέπονται ως αντικειμενικό προϊόν του έργου ή είναι χρήσιμα για την εκτίμηση της επιτυχίας του, την ενδιάμεση κατάσταση δαπανών και εσόδων, είτε απλώς προς ενημέρωση είτε ως αίτηση καταβολής της δεύτερης δόσης προχρηματοδότησης. Στην τελευταία αυτή περίπτωση, ο δικαιούχος αναφέρει το ποσό της αιτούμενης πληρωμής, 10

την προβλεπόμενη στο άρθρο 27 έκθεση λογιστικού ελέγχου, στην περίπτωση που οι αιτούμενες προχρηματοδοτήσεις υπερβαίνουν τα 750 000 ευρώ ανά οικονομικό έτος. 11.4 Η τελική έκθεση πρέπει να περιλαμβάνει: περίληψη των κυριότερων επιτευγμάτων και αποτελεσμάτων του έργου (5 σελίδες το πολύ τόσο σε έντυπη όσο και σε ηλεκτρονική μορφή), λεπτομερή απολογισμό των δραστηριοτήτων που έχουν αναληφθεί προκειμένου να υλοποιηθούν οι στόχοι, οι δράσεις και το πρόγραμμα εργασιών που προβλέπονται στο έργο (δεν υπερβαίνει τις 50 σελίδες τόσο σε έντυπη όσο και σε ηλεκτρονική μορφή), σε παράρτημα, εφόσον χρειάζεται, σειρά διαφανειών/έγχρωμων φωτογραφιών, ηλεκτρονικών εικόνων που επεξηγούν τις κυριότερες δράσεις και αποτελέσματα του έργου, κάθε άλλο έγγραφο, χάρτες ή δημοσιεύσεις που προβλέπονται ως αντικειμενικό προϊόν του έργου ή είναι χρήσιμα για την εκτίμηση της επιτυχίας του, την απλοποιημένη έκθεση σε έντυπη και σε ηλεκτρονική μορφή η απλοποιημένη έκθεση είναι το προοριζόμενο για ένα ευρύτερο κοινό έγγραφο και χρησιμεύει για την ενημέρωση των αρμοδίων παραγόντων και μη τεχνικών ενδιαφερομένων επί των στόχων και των αποτελεσμάτων που έχουν επιτευχθεί. Η απλοποιημένη έκθεση έχει έκταση μεταξύ 5 και 10 σελίδων και πρέπει να υποβάλλεται στη γλώσσα του δικαιούχου και στην αγγλική και/ή γαλλική γλώσσα. Η έκθεση αυτή είναι υποχρεωτική για όλα τα έργα, την τελική κατάσταση δαπανών και εσόδων, συμπεριλαμβανομένης κατά περίπτωση της προβλεπόμενης στο άρθρο 27 έκθεση λογιστικού ελέγχου. Ο δικαιούχος αναφέρει επίσης το ποσό της τελικής πληρωμής που αιτείται. 11.5 Οι εκθέσεις αυτές διαβιβάζονται ταυτόχρονα: στην Επιτροπή (ένα πλήρες αντίγραφο, στο οποίο περιλαμβάνονται τα παραρτήματα και 2 αντίγραφα της κατάστασης δαπανών και εσόδων), στην εξωτερική ομάδα παρακολούθησης του έργου που έχει ορίσει η Επιτροπή (ένα πλήρες αντίγραφο που περιλαμβάνει τα παραρτήματα και ένα αντίγραφο της κατάστασης δαπανών και εσόδων) 11.6 Οι αρχές των κρατών μελών δικαιούνται να ζητούν αντίγραφο των εκθέσεων δραστηριότητας και της ενδιάμεσης έκθεσης. Όπως και στην περίπτωση της τελικής έκθεσης, ο δικαιούχος υπέχει την υποχρέωση, σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΚ) [.] (LIFE) του Συμβουλίου, να υποβάλει, εντός προθεσμίας τριών μηνών από την περάτωση του έργου, ένα επιπλέον αντίγραφο στις ίδιες αρχές (βλέπε σχετικό κατάλογο στην αρχή του φακέλου υποψηφιότητας). Η Επιτροπή δύναται, εφόσον χρειαστεί, να ζητήσει επιπλέον αντίγραφα των διαφόρων εκθέσεων και/ή παραρτημάτων. 11.7 Ο δικαιούχος υποχρεούται να δημιουργήσει ιστότοπο ή να χρησιμοποιήσει έναν υφιστάμενο για τη διάδοση των αποτελεσμάτων του έργου. Η διεύθυνση του Διαδικτύου, στην οποία παρουσιάζονται στο κοινό τα κύρια αποτελέσματα του 11

έργου, πρέπει να αναφέρεται στις εκθέσεις (π.χ. στις περιληπτικές και αναλυτικές εκθέσεις δραστηριοτήτων, στην απλοποιημένη έκθεση, κλπ.). Τίθενται στη διάθεση των δικαιούχων λεπτομερείς οδηγίες σύνταξης των εκθέσεων. Άρθρο 12 - Καθυστέρηση εκτέλεσης 12.1 Ο δικαιούχος ενημερώνει την Επιτροπή, αμέσως και με κάθε λεπτομέρεια, για κάθε συμβάν ικανό να επηρεάσει αρνητικά ή να επιβραδύνει την εκτέλεση του έργου. Τα ενδιαφερόμενα μέρη αποφασίζουν από κοινού σχετικά με τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν. 12.2 Η καθυστέρηση στην εκτέλεση του έργου μπορεί να οδηγήσει στην τροποποίησή του (Άρθρο 13) ή στην καταγγελία του (Άρθρο 14). Άρθρο 13 - Τροποποίηση της σύμβασης 13.1 Ο δικαιούχος οφείλει να ενημερώνει την Επιτροπή, γραπτώς, για κάθε μεταβολή της σύμβασης επιχορήγησης. Μεταβολές με τις οποίες τίθεται σε αμφισβήτηση η απόφαση επιχορήγησης ή οι οποίες αντιβαίνουν προς την ίση μεταχείριση των υποψηφίων, δεν γίνονται αποδεκτές. 13.2 Στις περιπτώσεις όπου οι μεταβολές στη σύμβαση θεωρούνται ουσιώδεις, πρέπει προηγουμένως να συνταχθεί γραπτή συμπληρωματική σύμβαση. Μεταβολές που μπορεί να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην εξέλιξη του έργου θεωρούνται ουσιώδεις και συγκεκριμένα: Μεταβολές στον γενικότερο στόχο του έργου οι αιτήσεις για τέτοιες τροποποιήσεις εξετάζονται μόνο αν ο γενικός στόχος του έργου δεν τροποποιείται ουσιωδώς και αν οι λόγοι για τις αλλαγές εκφεύγουν του ελέγχου του δικαιούχου/των εταίρων. Ο γενικός στόχος ενός έργου θεωρείται ότι έχει ουσιωδώς τροποποιηθεί στην περίπτωση που το αρχικά σκοπούμενο περιβαλλοντικό ζήτημα είναι διαφορετικό από το νέο προτεινόμενο αντικείμενο (π.χ. ο αρχικός γενικός στόχος είναι η διατήρηση του είδους Χ, ενώ ο νέος γενικός στόχος είναι η διατήρηση του είδους Ψ). Μεταβολές στο χαρακτήρα ή το περιεχόμενο βασικών δράσεων και/ή παραδοτέων στοιχείων. Οι αιτούμενες τροποποιήσεις εξετάζονται μόνον εάν δεν τροποποιούν ουσιωδώς το γενικό στόχο του έργου. Μεταβολές στη νομική μορφή ή καθεστώς του δικαιούχου και/ή των εταίρων και/ή αντικατάσταση του δικαιούχου και/ή των εταίρων. Οι αιτούμενες τροποποιήσεις εξετάζονται μόνον αν η νέα νομική μορφή ή ο νέος δικαιούχος/εταίρος πληρούν με όλα τα κριτήρια επιλεξιμότητας που χρησιμοποιήθηκαν για την αξιολόγηση της τεχνικής και οικονομικής τους αξιοπιστίας κατά το χρόνο της αξιολόγησης της πρότασης. Η Επιτροπή διατηρεί το δικαίωμα να χρησιμοποιήσει τα ισχύοντα κατά το χρόνο υποβολής της αίτησης τροποποίησης κριτήρια, εφόσον εκτιμά ότι το επίπεδο των τελευταίων είναι υψηλότερο. 12

Επίσπευση της ημερομηνίας έναρξης ή καθυστερήσεις στην εκτέλεση των εργασιών που προκαλούν μεταβολή της ημερομηνίας περάτωσης του έργου. Η αίτηση αλλαγής της ημερομηνίας έναρξης εξετάζεται μόνον εάν ο δικαιούχος είναι σε θέση να αποδείξει ότι η αρχική ημερομηνία είχε οριστεί κατά τρόπο εσφαλμένο λόγω κάποιου αντικειμενικού λάθους (Σημείωση: η ημερομηνία έναρξης δεν πρέπει να είναι προγενέστερη από την επομένη της καταληκτικής ημερομηνίας υποβολής των προτάσεων). Η μετάθεση της ημερομηνίας περάτωσης κατά περισσότερο από έξι μήνες εξετάζεται μόνον εάν: οι λόγοι της καθυστέρησης εκφεύγουν πλήρως ή μερικώς του ελέγχου του δικαιούχου/των εταίρων, ελήφθησαν όλα τα μέτρα για τον περιορισμό της καθυστέρησης, παρέχεται επαρκής εγγύηση ότι η νέα ημερομηνία περάτωσης όντως θα τηρηθεί. Αιτήσεις για αλλαγές στο σχέδιο χρηματοδότησης (π.χ. τροποποιήσεις του ποσοστού χρηματοδοτικής συνεισφοράς και μεταβολές στα οφειλόμενα ποσά από πλευράς Κοινότητας / δικαιούχου / εταίρων / συγχρηματοδοτών). Αιτήσεις τροποποίησης της οικονομικής συμμετοχής του δικαιούχου /των εταίρων [συγχρηματοδότηση βλέπε άρθρα 4 παράγραφος 3 και 5 παράγραφος 1] και/ή του συγχρηματοδότη (-ών) θα θεωρηθούν ως ουσιώδεις αλλαγές εάν ένας εξ αυτών περιορίζει σε σημαντικό βαθμό το ποσοστό συνεισφοράς του σε σύγκριση με το καθοριζόμενο στο έργο ποσοστό. Σε περίπτωση που ο δικαιούχος/εταίρος/συγχρηματοδότης περιορίζει τη συνεισφορά του, ο δικαιούχος έχει την υποχρέωση να εξεύρει σε συμφωνία με τους εταίρους του, τους αναγκαίους πόρους ώστε να εξασφαλίζεται η σωστή εκτέλεση των έργων. Σε καμία περίπτωση η Επιτροπή δεν δέχεται να αυξήσει τη χρηματοδοτική της συνεισφορά λόγω απόσυρσης/μείωσης της συνεισφοράς ενός ή περισσοτέρων δικαιούχων/εταίρων/συγχρηματοδοτών. Μεταβολές στον τεχνικό ρόλο του δικαιούχου / των εταίρων. Αλλαγές αυτού του είδους θεωρούνται ως ουσιώδεις όταν ορισμένη δράση υπ ευθύνη του δικαιούχου και/ή των εταίρων ανατίθεται σε άλλον συμμετέχοντα (δικαιούχο και/ή εταίρου) πέραν του αρχικά ορισθέντος. Αιτήσεις για αλλαγές αυτού του είδους εξετάζονται μόνον εάν η νέα ρύθμιση συμβιβάζεται με όλα τα κριτήρια επιλεξιμότητας που χρησιμοποιήθηκαν για την αξιολόγηση της τεχνικής και οικονομικής αξιοπιστίας κάθε συμμετέχοντος (δικαιούχος/εταίρος) κατά τον χρόνο αξιολόγησης της πρότασης. Η Επιτροπή διατηρεί το δικαίωμα να χρησιμοποιήσει τα ισχύοντα κατά τον χρόνο υποβολής της αίτησης τροποποίησης κριτήρια εάν εκτιμά ότι το επίπεδο των τελευταίων είναι υψηλότερο. 13

Αύξηση ή μείωση μιας ή περισσοτέρων κατηγοριών δαπανών στο σχέδιο προϋπολογισμού του έργου. Οι αιτούμενες μεταβολές αυτού του είδους θεωρούνται ως ουσιώδεις τροποποιήσεις, μόνον εάν η αύξηση / μείωση υπερβαίνει ταυτόχρονα το 10% μιας κατηγορίας δαπανών και τα 10 000 ευρώ. Τα όρια αυτά ισχύουν για κάθε μια από τις τρεις υποκατηγορίες διαρκών αγαθών. Δεν ισχύουν, πάντως, όσον αφορά την κατηγορία των γενικών εξόδων, στην περίπτωση της οποίας δεν επιτρέπεται υπέρβαση του οριζόμενου στο άρθρο 21 παράγραφος 12 ορίου. Οι αιτούμενες μεταβολές αυτού του είδους λαμβάνονται υπόψη μόνον εάν δεν τροποποιούν ουσιωδώς τον γενικό στόχο του έργου. Η ανωτέρω απαρίθμηση δεν είναι εξαντλητική. Αλλαγές που δεν αναφέρονται σε αυτή αντιμετωπίζονται κατά περίπτωση. Αν υπάρχουν αμφιβολίες, ο δικαιούχος πρέπει να έλθει σε συνεννόηση με την αρμόδια υπηρεσία της Επιτροπής. 13.3 Σε περιπτώσεις ουσιωδών μεταβολών, στις οποίες είναι αναγκαία προηγούμενη γραπτή συμπληρωματική σύμβαση, υποβάλλεται επίσημη αίτηση μεταβολών πριν τεθούν σε εφαρμογή οι σκοπούμενες αλλαγές. Η Επιτροπή διατηρεί το δικαίωμα να μην εξετάζει καμία αίτηση που παραλαμβάνει αργότερα από τρεις μήνες πριν από την περάτωση του έργου. Η αίτηση αυτή περιέχει όλα τα στοιχεία που περιγράφουν και αιτιολογούν τις αιτούμενες τροποποιήσεις και συντάσσεται σύμφωνα με τα υποδείγματα έκθεσης που απαιτούνται από την Επιτροπή. 13.4 Εάν υπάρξει οποιαδήποτε αλλαγή χωρίς την εν λόγω αναγκαία συμφωνία, η Επιτροπή διατηρεί το δικαίωμα να απορρίψει τη συγχρηματοδότηση τέτοιων τροποποιημένων έργων και, εφόσον παραστεί ανάγκη, να ακυρώσει, να αναστείλει ή να ανακτήσει το σύνολο ή μέρος της κοινοτικής χρηματοδοτικής στήριξης. Αρθρο 14 - Καταγγελία του έργου 14.1 Η Επιτροπή δύναται να καταγγείλει τη σύμβαση επιχορήγησης, εάν ο δικαιούχος, χωρίς να συντρέχουν βάσιμοι οικονομικοί ή τεχνικοί λόγοι, δεν έχει εκπληρώσει μια από τις υποχρεώσεις που υπέχει βάσει της σύμβασης. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η Επιτροπή εφαρμόζει την εξής διαδικασία: Αποστέλλεται μια πρώτη επιστολή, με την οποία ζητείται από τον δικαιούχο να συμμορφωθεί με τις προαναφερόμενες υποχρεώσεις. Ελλείψει απάντησης εντός δύο μηνών από την ημερομηνία της πρώτης επιστολής ή εάν η ληφθείσα απάντηση θεωρηθεί ανεπαρκής, αποστέλλεται δεύτερη επιστολή. Στην επιστολή αυτή η Επιτροπή γνωστοποιεί στον δικαιούχο τη σχεδιαζόμενη απόφασή της βάσει των πληροφοριών που διαθέτει στο στάδιο αυτό. 14

Αν δεν υπάρξει απάντηση εντός ενός μηνός από την ημερομηνία της δεύτερης επιστολής ή εάν η ληφθείσα απάντηση θεωρηθεί ανεπαρκής, αποστέλλεται συστημένη επιστολή (με απόδειξη παραλαβής). Με την επιστολή αυτή η Επιτροπή γνωστοποιεί στον δικαιούχο τη ληφθείσα απόφαση. Κάθε παρατήρηση / πληροφορία εκ μέρους του δικαιούχου θα ληφθεί υπόψη μόνο εφόσον σταλεί το αργότερο εντός ενός μηνός από την παραλαβή της συστημένης επιστολής. Με βάση τις παρατηρήσεις/ πληροφορίες που λαμβάνει, η Επιτροπή δύναται να επιβεβαιώσει τις παρατηρήσεις ή να τροποποιήσει την απόφασή της. Η απόφαση που τότε λαμβάνει, θεωρείται τελική και γνωστοποιείται με συστημένη επιστολή. Σε περίπτωση καταγγελίας της σύμβασης επιχορήγησης, η Επιτροπή δύναται να ζητήσει την πλήρη ή μερική επιστροφή των ήδη καταβληθέντων ποσών. Για τον προσδιορισμό του ποσού των επιλέξιμων δαπανών θα ληφθούν υπόψη μόνον οι μέχρι τότε διαθέσιμες πληροφορίες ποσό των επιλέξιμων δαπανών. 14.2 Η Επιτροπή δύναται να καταγγείλει τη σύμβαση επιχορήγησης, χωρίς προειδοποίηση και χωρίς οποιαδήποτε εκ μέρους της αποζημίωση: Σε περίπτωση ανωτέρας βίας ή κηρύξεως του δικαιούχου σε πτώχευση ή θέσεώς του υπό εκκαθάριση ή υπό οποιαδήποτε παρόμοια διαδικασία. Εάν ο δικαιούχος υποβάλλει εσκεμμένα λανθασμένες ή ελλιπείς δηλώσεις / καταστάσεις, ώστε να λάβει την προβλεπόμενη στη σύμβαση κοινοτική χρηματοδοτική συνεισφορά ή εφόσον ο δικαιούχος διέπραξε, από πρόθεση ή από αμέλεια, ουσιώδη παρατυπία κατά την εκτέλεση της σύμβασης ή σε περίπτωση απάτης, δωροδοκίας ή άλλης παράνομης δραστηριότητας εκ μέρους του δικαιούχου εις βάρος των οικονομικών συμφερόντων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Ουσιώδη παρατυπία συνιστά κάθε παραβίαση συμβατικής ή κανονιστικής ρήτρας, που απορρέει από πράξη ή παράλειψη του δικαιούχου και η οποία ζημιώνει ή ενδέχεται να ζημιώσει τον κοινοτικό προϋπολογισμό. Εάν ο δικαιούχος καταδικαστεί για αδίκημα σχετικό με την επαγγελματική του συμπεριφορά, βάσει δικαστικής αποφάσεως που έχει ισχύ δεδικασμένου, ή σε περίπτωση σοβαρού επαγγελματικού πταίσματος, διαπιστούμενου με οποιοδήποτε δικαιολογημένο μέσο. 14.3 Σε τέτοιες περιπτώσεις, η Επιτροπή δύναται να απαιτήσει την επιστροφή του συνόλου ή μέρους των ποσών που έχει ήδη καταβάλει βάσει της σύμβασης επιχορήγησης. 14.4 Η καταγγελία της σύμβασης για οικονομικές ατασθαλίες δεν θίγει την εφαρμογή άλλων διοικητικών μέτρων ή κυρώσεων που μπορούν να επιβληθούν σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΚ, Ευρατόμ) αριθ. 2988/95 του Συμβουλίου της 18ης Δεκεμβρίου 1995 σχετικά με την προστασία των οικονομικών συμφερόντων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. 15

14.5 Ο δικαιούχος δύναται οποτεδήποτε να καταγγείλει το έργο, τηρώντας έγγραφη επίσημη προειδοποίηση δύο μηνών, με την προϋπόθεση ότι συντρέχουν βάσιμοι οικονομικοί ή τεχνικοί λόγοι. Ο δικαιούχος υποχρεούται να υποβάλει τεχνική έκθεση, στην οποία περιγράφονται συνοπτικά το στάδιο των εργασιών και οι λόγοι που προκάλεσαν την καταγγελία. Ο δικαιούχος υποβάλλει οικονομική έκθεση, βάσει της οποίας η Επιτροπή θα προσδιορίσει το ποσό των επιλέξιμων δαπανών. Ελλείψει αιτιολόγησης, ή σε περίπτωση απόρριψης από την Επιτροπή της προβαλλόμενης αιτιολόγησης, η καταγγελία από τον δικαιούχο κρίνεται ως καταχρηστική και η Επιτροπή δύναται να απαιτήσει την επιστροφή του συνόλου ή μέρους των ήδη καταβληθέντων ποσών. Άρθρο 15 - Εμπιστευτικότητα 15.1 Η Επιτροπή και ο δικαιούχος/οι εταίροι αναλαμβάνουν την υποχρέωση να τηρήσουν εχεμύθεια σχετικά με τα έγγραφα, πληροφορίες ή άλλο υλικό που τους κοινοποιούνται εμπιστευτικά και των οποίων η αποκάλυψη θα μπορούσε να βλάψει τον αντισυμβαλλόμενο. Την υποχρέωση αυτή εξακολουθούν να υπέχουν τα μέρη και μετά την ημερομηνία περάτωσης του έργου. 15.2 Η Επιτροπή έχει την άδεια να δημοσιεύει, με οποιαδήποτε μορφή και σε οιοδήποτε μέσο, συμπεριλαμβανομένου και του Διαδικτύου, τις πληροφορίες που αυτή θεωρεί σκόπιμο. Άρθρο 16 - Δημοσιότητα της κοινοτικής χρηματοδοτικής στήριξης 16.1 Ο δικαιούχος και οι εταίροι υποχρεούνται να μνημονεύουν την κοινοτική χρηματοδοτική στήριξη σε όλα τα έγγραφα και μέσα έκφρασης που εκδίδονται στο πλαίσιο του έργου, ειδικότερα δε, βιβλία, φυλλάδια, δελτία Τύπου, βιντεοταινίες, λογισμικό κ.λπ.. Για το σκοπό αυτό σχεδιάστηκε ειδικός λογότυπος του LIFE (παρατίθεται αντίγραφο στο παράρτημα 3). Προκειμένου για οπτικοακουστικό υλικό, οι ευχαριστίες στην αρχή και/ή στο τέλος περιλαμβάνουν ρητή και ευανάγνωστη αναφορά στη χρηματοδότηση από το LIFE (π.χ. «Με τη συνδρομή του χρηματοδοτικού μέσου της Ευρωπαϊκής Κοινότητας για το περιβάλλον LIFE»). 16.2 Ο λογότυπος του LIFE δεν επιτρέπεται να αναφέρεται ως σήμα πιστοποιημένης ποιότητας ή οικολογικό σήμα η χρήση του περιορίζεται στις δραστηριότητες διάδοσης πληροφοριών. 16.3 Ο δικαιούχος και οι εταίροι υποχρεούνται να αναρτούν και να διατηρούν στη θέση τους πινακίδες με περιγραφή του έργου στους χώρους εκτέλεσής του, σε στρατηγικά σημεία προσιτά στο κοινό και ορατά από αυτό. Στις εν λόγω πινακίδες θα πρέπει πάντοτε να εμφαίνεται ο λογότυπος του LIFE. 16.4 Επιπλέον της οριζόμενης στο άρθρο 11 υποχρέωσής του να δημιουργήσει ιστότοπο ή να χρησιμοποιήσει έναν ήδη υφιστάμενο για τη διάδοση των αποτελεσμάτων του έργου, ο δικαιούχος και οι εταίροι οφείλουν να εξασφαλίσουν τη δημοσιότητα του έργου και των αποτελεσμάτων του, ιδίως μέσω των ΜΜΕ, αναφέροντας πάντοτε τη χρηματοδοτική στήριξη της Κοινότητας. Η δραστηριότητα αυτή περιγράφεται λεπτομερώς σε κάθε έκθεση δραστηριοτήτων. 16

16.5 Ο δικαιούχος και οι εταίροι υπέχουν την υποχρέωση να ενημερώνουν την Επιτροπή και να την προσκαλούν να συμμετάσχει, χωρίς έξοδα εγγραφής ή άλλα έξοδα, σε όλα τα σεμινάρια και δημόσιες διαλέξεις που διοργανώνονται στα πλαίσια του έργου, τρεις τουλάχιστον εβδομάδες πριν την ημερομηνία της σχετικής εκδήλωσης. 16.6 Ο λογότυπος του Natura 2000 πρέπει να εμφαίνεται σε κάθε έγγραφο, είτε σε έντυπη είτε σε άλλη μορφή εκδιδόμενο στα πλαίσια του LIFE-Φύση. Πρέπει επίσης να περιγράφεται η σημασία του έργου για την εγκαθίδρυση του δικτύου Natura 2000. Άρθρο 17 Κυριότητα και εκμετάλλευση των αποτελεσμάτων 17.1 Τα έγγραφα, οι δυνάμενες να κατοχυρωθούν ή οι κατοχυρωμένες με διπλώματα ευρεσιτεχνίες και η εμπειρογνωμοσύνη που προκύπτουν από το έργο, ανήκουν στον δικαιούχο και/ή στους εταίρους του. 17.2 Η Επιτροπή θεωρεί πολύ σημαντικό για την προώθηση της χρήσης τεχνικών ή μοντέλων που έχουν θετική επίδραση στο περιβάλλον, να θέτει ο δικαιούχος στη διάθεση της Κοινότητας τα ανωτέρω έγγραφα, διπλώματα ευρεσιτεχνίας και τεχνογνωσία αμέσως μόλις είναι διαθέσιμα και με λογικούς εμπορικούς όρους, προβλέπουν διακρίσεις. 17.3 Η Επιτροπή έχει την προσδοκία από το δικαιούχο και/ή τους εταίρους τους να συμμορφώνονται προς τις διατάξεις του άρθρου 17 παράγραφος 2 επί διάστημα πέντε ετών από την ολοκλήρωση του έργου. 17.4 Σε περίπτωση που ο δικαιούχος αρνηθεί, χωρίς θεμιτό λόγο, να παραχωρήσει δικαιώματα πρόσβασης στα προαναφερόμενα προϊόντα ή άδειες χρήσης με τους συγκεκριμένους όρους, η Επιτροπή διατηρεί το δικαίωμα να εφαρμόσει τους κανόνες του άρθρου 14 ή, εφόσον το έργο έχει περατωθεί, να ζητήσει επιστροφή του συνόλου ή μέρους της κοινοτικής συνεισφοράς. Άρθρο 18 - Τεχνική διαθεσιμότητα οπτικοακουστικού υλικού 18.1 Ο δικαιούχος υποβάλλει κάθε οπτικοακουστικό υλικό που παράγεται στο πλαίσιο του έργου σε δύο μέσα: βιντεοκασέτα VHS και επαγγελματική ταινία (Betacam SP ή ανώτερη) για μελλοντική αναπαραγωγή. Γνωστοποιεί επίσης τη διεύθυνση στην οποία θα κατατεθεί το πρωτότυπο. 18.2 Ο δικαιούχος παραχωρεί στην Επιτροπή μη αποκλειστικά δικαιώματα αναπαραγωγής, μεταγλώττισης, εάν χρειαστεί, διανομής και χρήσης του οπτικοακουστικού υλικού, εν όλω ή εν μέρει, χωρίς χρονικό όριο, για μη εμπορικούς σκοπούς, ακόμη και στη διάρκεια δημόσιων εκδηλώσεων. Ωστόσο, η Επιτροπή δεν θεωρείται «συμπαραγωγός». 18.3 Η Επιτροπή διατηρεί το δικαίωμα να χρησιμοποιήσει τις φωτογραφίες που υποβάλλονται με τις τεχνικές εκθέσεις, για την εικονογράφηση του σχετικού με το LIFE ή/και το δίκτυο NATURA 2000 ενημερωτικού υλικού που εκδίδει. Δεσμεύεται να αναφέρει την πηγή των φωτογραφιών αυτών σύμφωνα με τις σχετικές υποδείξεις των εκθέσεων. 17

Άρθρο 19 Εφαρμοστέο δίκαιο και αρμόδιο δικαστήριο Η επιχορήγηση διέπεται από τις διατάξεις της σύμβασης, τις οικείες εφαρμοστέες κοινοτικές διατάξεις και, επικουρικά, από τη βελγική νομοθεσία σε θέματα επιχορηγήσεων. Το Πρωτοδικείο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και, σε δεύτερο βαθμό, το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων είναι αρμόδια για την εκδίκαση προσφυγών που ο δικαιούχος δύναται να ασκήσει σχετικά με αποφάσεις της Επιτροπής που αφορούν την εφαρμογή των διατάξεων της σύμβασης και των συμφωνιών εκτέλεσής της. 18

ΜΕΡΟΣ Α. ΙΙ - Δημοσιονομικές διατάξεις Άρθρο 20 - Κοινοτική χρηματοδοτική συνεισφορά στο έργο 20.1 Το ποσόν της κοινοτικής χρηματοδοτικής συνεισφοράς προσδιορίζεται με εφαρμογή των ποσοστών που καθορίζονται στη σύμβαση επιχορήγησης επί των επιλέξιμων δαπανών που έχουν πραγματοποιηθεί. 20.2 Σε καμία περίπτωση το συνολικό ποσό που καταβάλλεται από την Επιτροπή στον δικαιούχο, δεν υπερβαίνει το μέγιστο ποσό της κοινοτικής συνεισφοράς που καθορίζεται στη σύμβαση επιχορήγησης, ακόμη και εάν οι πραγματικές συνολικές δαπάνες υπερβαίνουν τον κατ'εκτίμηση προϋπολογισμό που αναφέρεται στη σύμβαση. Ο δικαιούχος μεριμνά ώστε να μη χρησιμοποιηθεί για τη συγχρηματοδότηση του έργου καμία άλλη, άμεση ή έμμεση, χρηματοδότηση εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εάν κάτι τέτοιο συμβεί κατά τη διάρκεια υλοποίησης του έργου, ο δικαιούχος οφείλει να ενημερώσει αμέσως την Επιτροπή σχετικά με τα μέτρα που προτίθεται να λάβει, ώστε να συμμορφωθεί με την υποχρέωσή του αυτή. Ο προβλεπόμενος στο άρθρο 27 ανεξάρτητος ελεγκτής ελέγχει τις πηγές χρηματοδότησης του έργου. 20.3 Ο δικαιούχος και οι εταίροι αποδέχονται, με την επιφύλαξη των υποχρεώσεων που αναφέρονται στο άρθρο 4 παράγραφος 3 και στο άρθρο 5 παράγραφος 1, ότι η κοινοτική συνεισφορά δεν είναι δυνατόν να έχει ως στόχο ή ως αποτέλεσμα την αποκόμιση κέρδους από το δικαιούχο / εταίρο. Ως κέρδος ορίζεται το πλεόνασμα των εσόδων έναντι των δαπανών του έργου κατά το χρόνο υποβολής της αίτησης τελικής πληρωμής. Οι αποδοχές των απασχολούμενων υπαλλήλων του δημόσιου τομέα, όπως ορίζονται στο εδάφιο 3 του άρθρου 21 παράγραφος 2, θεωρούνται ως έσοδο του έργου. 20.4 Ο δικαιούχος συμφωνεί ότι, τηρουμένων των ειδικών διατάξεων του άρθρου 33 για τα έργα του LIFE-Περιβάλλον, κάθε έσοδο που προκύπτει κατά την υλοποίηση του έργου καταχωρείται ως άμεσο έσοδο του έργου. Τα έσοδα αυτά δηλώνονται σε κάθε περίπτωση και η Επιτροπή μειώνει τη χρηματοδοτική συνεισφορά της κατά τρόπο που να ισοσκελίζει τα έσοδα με τις δαπάνες. 20.5 Ο χρησιμοποιούμενος από τον δικαιούχο τραπεζικός λογαριασμός ή μερικός λογαριασμός πρέπει να επιτρέπει αναγνώριση των καταβαλλομένων από την Επιτροπή ποσών. Στην περίπτωση που τα καταβαλλόμενα στο λογαριασμό αυτό ποσά αποφέρουν τόκους ή ανάλογα οφέλη σύμφωνα με τη νομοθεσία του κράτους στο οποίο έχει ανοιγεί ο λογαριασμός αυτός, οι τόκοι αυτοί ή τα οφέλη αυτά, εφόσον προκύπτουν από τις καταβολές προχρηματοδότησης, ανακτώνται από την Επιτροπή, όπως εξειδικεύεται στο άρθρο 20 παράγραφος 6. 19

20.6 Ο δικαιούχος ενημερώνει την Επιτροπή σχετικά με το ποσό των τόκων ή αναλόγων οφελών που έχουν ενδεχομένως προκύψει από τις προχρηματοδοτήσεις που έλαβε από την Επιτροπή. Η σχετική γνωστοποίηση πρέπει να γίνεται κατά το χρόνο υποβολής της αίτησης για τη δεύτερη δόση προχρηματοδότησης και της αίτησης πληρωμής του υπολοίπου της επιχορήγησης. Οι τόκοι δεν χαρακτηρίζονται ως έσοδο του έργου και ανακτώνται δια συμψηφισμού κατά την πληρωμή του υπολοίπου. Το ποσό των τόκων από την προχρηματοδότηση παραμένει στην κυριότητα των Κοινοτήτων και καταχωρείται στα «διάφορα έσοδα» του γενικού προϋπολογισμού των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. 20.7 Ο δικαιούχος και οι ενδεχόμενοι εταίροι του αποδέχονται ότι η κοινοτική χρηματοδοτική συνεισφορά δεν συνιστά αξίωση κατά της Επιτροπής και, συνεπώς, δεν επιτρέπεται να εκχωρηθεί σε άλλο φορέα ούτε να μεταβιβαστεί σε τρίτους καθ'οιονδήποτε τρόπο. Άρθρο 21 - Επιλέξιμες δαπάνες 21.1 Για να θεωρηθούν επιλέξιμες, οι δαπάνες πρέπει: να προβλέπονται στο σχέδιο προϋπολογισμού του έργου, να συνδέονται άμεσα με το έργο που καλύπτεται από τη σύμβαση επιχορήγησης και να είναι αναγκαίες για την υλοποίησή του, να είναι εύλογες και σύμφωνες προς τις αρχές της χρηστής οικονομικής διαχείρισης, ιδίως ως προς την απόδοση και τη σχέση κόστουςαποτελεσματικότητας, να προκύπτουν πραγματικά κατά τη διάρκεια του έργου, όπως αυτή ορίζεται στη σύμβαση επιχορήγησης, να καταχωρίζονται στους λογαριασμούς ή στα φορολογικά έγγραφα του δικαιούχου και των ενδεχομένων εταίρων και να μπορούν να εντοπίζονται και να ελέγχονται. Μια δαπάνη θεωρείται ως πραγματοποιηθείσα κατά τη διάρκεια του έργου όταν: η νομική υποχρέωση πληρωμής της συνομολογήθηκε μετά την ημερομηνία έναρξης και πριν την ημερομηνία περάτωσης του έργου η υλοποίηση της αντίστοιχης δράσης ξεκίνησε μετά την ημερομηνία έναρξης του έργου και ολοκληρώθηκε πριν την ημερομηνία περάτωσής του (μόνες εξαιρέσεις αποτελούν το κόστος τραπεζικής εγγύησης που καλύπτει διάστημα έξι μηνών από την περάτωση του έργου και το κόστος του προβλεπόμενου στο άρθρο 27 ανεξάρτητου ελέγχου η διενέργεια του οικονομικού ελέγχου δύναται να ολοκληρωθεί μετά την περάτωση του έργου υπό τον όρο ότι η άναθεσή του στον ελεγκτή έγινε πριν την περάτωση του έργου) έχει πλήρως καταβληθεί πριν την υποβολή της σχετικής οικονομικής έκθεσης (δεύτερη δόση προχρηματοδότησης ή τελική πληρωμή) και την υποβολή της αίτησης πληρωμής μαζί με την οικεία κατάσταση εξόδων και εσόδων. 21.2 Οι δαπάνες προσωπικού καταλογίζονται ανάλογα με τον πραγματικό χρόνο που αναλώνεται στο έργο. Υπολογίζονται με βάση τις πραγματικές ακαθάριστες αποδοχές συν τις υποχρεωτικές εισφορές κοινωνικής ασφάλισης, αποκλειόμενης οιασδήποτε άλλης δαπάνης. Ο χρόνος απασχόλησης κάθε εργαζομένου στο έργο καταχωρείται σε ωρολόγια δελτία συντασσόμενα και πιστοποιούμενα από το δικαιούχο και τους ενδεχόμενους εταίρους του. 20

Στην κατηγορία αυτή μπορούν να καταλογίζονται συμβάσεις παροχής υπηρεσιών με ιδιώτες, υπό τον όρο ότι ο ενδιαφερόμενος ιδιώτης εργάζεται στις εγκαταστάσεις του δικαιούχου / εταίρου τελών υπό την εποπτεία του και ότι η πρακτική αυτή είναι σύμφωνη με την οικεία εθνική νομοθεσία. Ο χρόνος τον οποίο κάθε απασχολούμενος αφιερώνει για την εκτέλεση του έργου καταγράφεται σε ωρολόγια δελτία συντασσόμενα και πιστοποιούμενα από το δικαιούχο / εταίρο. Η επιλέξιμη δαπάνη ισούται με το ποσό που πράγματι καταβλήθηκε στον ενδιαφερόμενο ιδιώτη σε σχέση με το έργο. Οι μισθολογικές δαπάνες για τους απασχολούμενους δημοσίους υπαλλήλους θεωρούνται επιλέξιμες για τον προσδιορισμό του ανωτάτου ποσού της επιχορήγησης μόνο στο μέτρο που αναφέρονται σε δραστηριότητες τις οποίες η οικεία δημόσια αρχή δεν θα πραγματοποιούσε στην περίπτωση που δεν εκτελείτο το έργο. Το μέρος των δαπανών αυτών που αντιστοιχεί στους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων / συμβασιούχων αορίστου χρόνου που ήδη απασχολεί ο δικαιούχος / εταίρος καλύπτεται σε κάθε περίπτωση πλήρως από τον ενδιαφερόμενο δικαιούχο / εταίρο του δημοσίου τομέα, ως δική του συνεισφορά στο έργο. 21.3 Τα οδοιπορικά και τα έξοδα διαμονής καταλογίζονται σύμφωνα με τους εσωτερικούς κανόνες του δικαιούχου ή του εταίρου. Για τα έργα LIFE-Φύση και LIFE- Περιβάλλον, απαιτείται προηγούμενη έγκριση της Επιτροπής για μετακινήσεις εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των υποψηφίων για προσχώρηση χωρών που συμμετέχουν στο LIFE, εκτός εάν ο προορισμός και ο λόγος του ταξιδιού ορίζονται σαφώς στο έργο. Για τα έργα LIFE-Τρίτες χώρες, απαιτείται προηγούμενη γραπτή έγκριση της Επιτροπής για μετακινήσεις εκτός της περιοχής του έργου, εκτός εάν ο προορισμός και ο λόγος του ταξιδιού ορίζονται σαφώς στο έργο. 21.4 Οι δαπάνες εξωτερικής συνδρομής συνδέονται με τις υπεργολαβίες (ανάληψη εργασιών από εξωτερικές εταιρίες, μίσθωση ή χρήση εξοπλισμού ή υποδομής, κ.λπ.). Δεν επιτρέπεται η ανάθεση με υπεργολαβία καθηκόντων του έργου που αντιπροσωπεύουν ποσοστό άνω του 35% του συνολικού επιλέξιμου κόστους, εκτός εάν προβλέπεται ρητά στο έργο. Οι δαπάνες που σχετίζονται με την αγορά ή τη χρηματοδοτική μίσθωση (σε αντιδιαστολή με τη μίσθωση) πάγιου εξοπλισμού, υποδομής ή αναλωσίμων στο πλαίσιο συμβάσεων υπεργολαβίας, δεν καταλογίζονται στο κονδύλιο του προϋπολογισμού «εξωτερική συνδρομή». Οι εν λόγω δαπάνες δηλώνονται χωριστά στα κατάλληλα κονδύλια του προϋπολογισμού. 21.5 H απόσβεση των δαπανών για διαρκή αγαθά που αντιστοιχούν στην αγορά/κατασκευή ή χρηματοδοτική μίσθωση εξοπλισμού ή υποδομής κατά την περίοδο εκτέλεσης του έργου, λαμβάνεται υπόψη μόνον εάν αυτά: καταχωρίζονται στην απογραφή των διαρκών αγαθών του δικαιούχου ή των εταίρων, με δυνατότητα εξαίρεσης των διαρκών αγαθών που είναι αντικείμενο χρηματοδοτικής μίσθωσης, θεωρούνται κεφαλαιουχική δαπάνη σύμφωνα με τους φορολογικούς και λογιστικούς κανόνες που ισχύουν για τον δικαιούχο ή τους εταίρους του έργου, αποτελούν αντικείμενο αγοράς ή χρηματοδοτικής μίσθωσης στις συνήθεις τιμές της αγοράς. 21

21.6 Τηρουμένων των ειδικών διατάξεων του άρθρου 21 παράγραφος 7 ο δικαιούχος / εταίρος εφαρμόζει το δικό του λογιστικό πρότυπο για τον υπολογισμό του επιλέξιμου ποσού απόσβεσης, λαμβάνοντας υπόψη την ημερομηνία κτήσης, τη χρονική διάρκεια του έργου και το συντελεστή πραγματικής χρήσης για τους σκοπούς του έργου. Ο προβλεπόμενος στο άρθρο 27 ανεξάρτητος ελεγκτής βεβαιώνει την ορθή εφαρμογή της ανωτέρω διατάξεως. Πάντως, τα ποσά των επιλέξιμων δαπανών απόσβεσης περιορίζονται από τα παρακάτω ανώτατα όρια: Δαπάνες υποδομής: 25% του συνολικού κόστους αγοράς Δαπανές εξοπλισμού: 50% του συνολικού κόστους αγοράς Πρωτότυπα: 100% του συνολικού κόστους αγοράς (έργα LIFE-Περιβάλλον και LIFE-Τρίτες χώρες). Τα πρωτότυπα αναφέρονται σε υποδομή και/ή εξοπλισμό ειδικά κατασκευασμένα για την εκτέλεση του έργου και που δεν είχαν ποτέ διατεθεί στην αγορά και/ή δεν υπήρχαν διαθέσιμα ως προϊόντα σειράς. Ένα πρωτότυπο πρέπει να παίζει καθοριστικό ρόλο στις δραστηριότητες επίδειξης του έργου. Μπορούν να δηλώνονται μόνο κατασκευαστικά στοιχεία που έχουν αγοραστεί και χρησιμοποιηθεί κατά τη διάρκεια του έργου. Ένα πρωτότυπο δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιηθεί για εμπορικούς σκοπούς κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης του έργου και για πέντε χρόνια μετά από την περάτωσή του. Εάν ένα πρωτότυπο ή συστατικό του στοιχείο χρησιμοποιηθεί για εμπορικούς σκοπούς (δηλ. πώληση, χρηματοδοτική μίσθωση, εκμίσθωση ή χρήση για την παραγωγή αγαθών ή υπηρεσιών) κατά τη διάρκεια εκτέλεσης ή εντός πέντε ετών μετά από τη λήξη του έργου, τότε το γεγονός αυτό πρέπει να δηλωθεί. Στη συνέχεια, στο κόστος δημιουργίας του πρωτοτύπου εφαρμόζεται η προβλεπόμενη στο άρθρο 21 παράγραφοι 5 και 6 απόσβεση. 21.7 Στην περίπτωση των έργων LIFE-Φύση, οι δαπάνες δημοσίων αρχών ή μη κυβερνητικών / μη κερδοσκοπικών οργανισμών για διαρκή αγαθά, οι οποίες είναι σύμφυτες με την υλοποίηση του έργου, προβλέπονται ρητά και πραγματοποιούνται σε σημαντικο βαθμό κατά τη διάρκεια της υλοποίησης αυτής, θεωρούνται πλήρως επιλέξιμες. Η επιλεξιμότητα εξαρτάται από τη δέσμευση του δικαιούχου και των εταίρων να συνεχίσουν να διαθέτουν οριστικά τα εν λόγω αγαθά για δραστηριότητες διατήρησης της φύσης και μετά την περάτωση του έργου που συγχρηματοδοτείται βάσει του LIFE-Φύση. 21.8 Οι δαπάνες απόσβεσης διαρκών αγαθών που αποκτήθηκαν πριν από την ημερομηνία έναρξης του έργου θεωρούνται μη επιλεξιμες. 21.9 Στην περίπτωση των έργων LIFE-Φύση, οι δαπάνες που συνδέονται με την αγορά και τη χρηματοδοτική μίσθωση γαιών/δικαιωμάτων, είναι επιλέξιμες και πρέπει να καταλογίζονται χωριστά από τα διαρκή αγαθά. Ισχύουν εν προκειμένω οι ειδικές διατάξεις του άρθρου 32. 21.10 Οι δαπάνες για αναλώσιμα έχουν σχέση με την αγορά, κατασκευή, επισκευή ή χρήση κάθε υλικού, αγαθού ή εξοπλισμού που: δεν καταχωρίζεται στην απογραφή των διαρκών αγαθών του δικαιούχου ή των εταίρων του έργου, δεν θεωρείται κεφαλαιουχική δαπάνη σύμφωνα με τους φορολογικούς και λογιστικούς κανόνες που ισχύουν για τον δικαιούχο ή τους εταίρους του έργου, 22

συνδέεται ειδικά με την εκτέλεση του έργου (τα γενικής φύσεως αναλώσιμα/προμήθειες καταλογίζονται στην κατηγορία δαπανών «Γενικά έξοδα»). 21.11 Οι λοιπές δαπάνες αφορούν κάθε δαπάνη που είναι αναγκαία για το έργο, η οποία όμως δεν εμπίπτει σε καθοριζόμενη κατηγορία. Οι δαπάνες που απαριθμούνται πρέπει να μπορούν να επαληθευτούν και να μην υπερβαίνουν τις πραγματικές. Οι δαπάνες για τη σύσταση της τραπεζικής εγγύησης, στις περιπτώσεις όπου την απαιτεί η Επιτροπή, μπορούν να καταλογιστούν στο εν λόγω κονδύλιο, όπως επίσης και το κόστος της διενέργειας λογιστικού ελέγχου από ανεξάρτητο ελεγκτή. 21.12 Τα γενικά έξοδα είναι επιλέξιμα προς χρηματοδότηση, κατ αποκοπή με συντελεστή 7% του συνολικού ποσού των πραγματικών άμεσων επιλέξιμων δαπανών, εξαιρουμένων αυτών για την αγορά γαιών. Δεν χρειάζεται να συνοδεύονται από λογιστικά δικαιολογητικά. Τα γενικά έξοδα είναι επιλέξιμα ως έμμεσες δαπάνες, με την προϋπόθεση ότι δεν περιλαμβάνουν δαπάνες που έχουν εγγραφεί σε άλλο κονδύλιο του προϋπολογισμού. Τα γενικά έξοδα προορίζονται να καλύψουν γενικές έμμεσες δαπάνες που είναι αναγκαίες για την πρόσληψη, τη διοίκηση, τη στέγαση και την υποστήριξη, άμεσα ή έμμεσα, του προσωπικού που εκτελεί τις εργασίες του έργου. Άρθρο 22 - Μη επιλέξιμες δαπάνες Οι κατωτέρω δαπάνες δεν θεωρούνται επιλέξιμες και, ως εκ τούτου, δεν μπορούν να ληφθούν υπόψη από την Επιτροπή στον υπολογισμό του συνολικού κόστους του έργου: τυχόν δαπάνες για δράσεις για τις οποίες χορηγείται ενίσχυση από άλλα κοινοτικά χρηματοδοτικά μέσα, ζημίες λόγω συναλλαγματικών ισοτιμιών, περιττά ή αλόγιστα έξοδα, δαπάνες διανομής και δαπάνες διάθεσης στην αγορά και διαφήμισης για την προώθηση προϊόντων ή εμπορικών δραστηριοτήτων, εκτός αντίθετων υποδείξεων στο έργο, προβλέψεις για ενδεχόμενες μελλοντικές ζημίες ή οφειλές, τόκοι υπερημερίας και τόκοι δανείων, επισφαλείς απαιτήσεις, έξοδα παραστάσεως, με εξαίρεση εκείνα που αναγνωρίζονται ως απόλυτα απαραίτητα για την εκτέλεση αποκλειστικά των εργασιών του έργου, οιεσδήποτε δαπάνες συνδέονται με άλλα έργα χρηματοδοτούμενα από τρίτους, δωρεές στοιχείων ενεργητικού και υπηρεσιών, όπου συμπεριλαμβάνεται και η εθελοντική εργασία, οδοιπορικά και έξοδα διαμονής και κάθε είδους άλλες αμοιβές υπαλλήλων των κοινοτικών οργάνων και μελών των εξωτερικών ομάδων παρακολούθησης έργων, μελέτες που δεν καλύπτουν ειδικά το στόχο του χρηματοδοτούμενου έργου, επενδύσεις σε μεγάλα έργα υποδομής, βασική επιστημονική έρευνα και οι σχετικές δραστηριότητες τεχνολογικής ανάπτυξης, οι μη επιλέξιμες δαπάνες που ορίζονται στις ειδικές διατάξεις του άρθρου 34 για τα έργα Life-Περιβάλλον, 23