ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝ/ΜΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ & ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑΣ Ακαδηµαϊκό έτος 2018-2019, Εαρινό Εξάµηνο Διδάσκουσα: Επίκουρη Καθηγήτρια Ειρήνη Αβραµοπούλου email: avrarini@gmail.com Αίθουσα: 209 Ώρες Μαθήµατος: Δευτέρα 5-8µµ Ώρες Γραφείου: Δευτέρα 4-5µµ και Τετάρτη 2-3µµ (κατόπιν συνεννοήσεως) ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ ΙΙ [520011] Εισαγωγή στις µορφές και θεωρίες της κοινωνικής οργάνωσης. Η εφαρµογή τους για την ανάλυση των θεσµών στις «απλές» µικρής κλίµακας κοινωνίες καθώς και η συγκριτική προσέγγιση θεσµών όπως η συγγένεια, ο γάµος, η οικογένεια, η µεταβίβαση της περιουσίας, η εντοπιότητα, οι οικονοµικοί-πολιτικοί θεσµοί και τα συστήµατα αναπαράστασης (θρησκεία, µαγεία, τελετουργία, µύθος) στις σύγχρονες κοινωνίες «δυτικού τύπου». Σύγγραµµα µαθήµατος για τις εξετάσεις: Hendry, Joy. 2011. Οι κόσµοι που µοιραζόµαστε. Εκδόσεις Κριτική.
1 η Διάλεξη: Παρουσίαση του µαθήµατος και εισαγωγή στις βασικές έννοιες Α' ΜΕΡΟΣ : Γλώσσα, σύµβολα και πολιτισµός 2 η Διάλεξη: Γλώσσα, σύµβολα και πολιτισµός: Τι είναι ταξινόµηση; Μεθοδολογικά ζητήµατα Hendry, Joy. 2011. Οι κόσµοι που µοιραζόµαστε. Εκδόσεις Κριτική/ Εισαγωγή και Κεφ. 1 Marcus, H. George και Fischer M. J. Michael. 2016. Η Ανθρωπολογία ως κριτική του πολιτισµού. Μια πειραµατική στιγµή στις επιστήµες του ανθρώπου. Εκδόσεις Ηριδανός. Κεφ. Εθνογραφία και ερµηνευτική ανθρωπολογία. [306.ΜΑR] Marcus, George. 1998. "Τα µετά την κριτική της εθνογραφίας" στο Δήµητρα Γκέφου- Μαδιανού (επιµ.), Ανθρωπολογική θεωρία και εθνογραφία. Σύγχρονες τάσεις. Εκδόσεις Ελληνικά Γράµµατα. Σελ. 67-108. [301 ΑΝΘ] Γκέφου-Μαδιανού, Δήµητρα. 1998. "Αναστοχασµός, ετερότητα και ανθρωπολογία οίκοι: Διλήµµατα και αντιπαραθέσεις" στο Δήµητρα Γκέφου-Μαδιανού (επιµ.), Ανθρωπολογική θεωρία και εθνογραφία. Σύγχρονες τάσεις. Εκδόσεις Ελληνικά Γράµµατα. Σελ. 365-436. [301 ΑΝΘ] Γκέφου-Μαδιανού, Δήµητρα. 1999. Πολιτισµός και Εθνογραφία. Από τον εθνογραφικό ρεαλισµό στην πολιτισµική κριτική. Κεφ. 9 "'Από την σκοπιά του ιθαγενούς': η εθνογραφία ως ερευνητική διαδικασία" Σελ. 297-326. [306 ΓΚΕ]
3 η Διάλεξη: Γλώσσα, σύµβολα και πολιτισµός: Πολιτισµικές νοηµατοδοτήσεις, όρια και σώµα Hendry, Joy. 2011. Οι κόσµοι που µοιραζόµαστε. Εκδόσεις Κριτική/ Κεφ. 2, Κεφ. 5, Κεφ. 6 Hebdige, Dick. 1988. Υπο-κουλτούρα: Το νόηµα του στυλ. Εκδόσεις Γνώση. Κεφ. Τέταρτο, Όγδοο, Ένατο. Μακρυνιώτη, Δήµητρα. 2004. Τα όρια του σώµατος: Διεπιστηµονικές προσεγγίσεις. Αθήνα: Νήσος. Κεφάλαια: Marcel Mauss «Τεχνικές του σώµατος», Mary Douglas «Καθαρότητα και κίνδυνος», Michel Foucault «Πολιτική οικονοµία του σώµατος», Marla C. Berns «Ο σκαριφησµός στους Γκα άντα: Ένα πρότυπο τέχνης και ταυτότητας», Paul Sweetman «Σηµαδεµένα σώµατα, ανθίσταµες ταυτότητες; Τατουάζ, πίρσινγκ και η αµφισηµία της ταυτότητας», Anne Balsamo «Στην κόψη του ξυραφιού: κοσµητική χειρουργική και νέες τεχνολογίες απεικόνισης» [306.4613 OPI] 4 η Διάλεξη: Γλώσσα, σύµβολα και πολιτισµός: Νόµος, τάξη και κοινωνικός έλεγχος Hendry, Joy. 2011. Οι κόσµοι που µοιραζόµαστε. Εκδόσεις Κριτική/ Κεφ. 9, Κεφ. 10 Ντυµόν, Λουί. 1996. Εισαγωγή σε δύο θεωρίες της κοινωνικής ανθρωπολογίας. Εκδόσεις Καστανιώτης. Μέρος Πρώτο: Η Θεώρηση της συγγένειας από την σκοπιά του Radcliffe-Brown και Μέρος Δεύτερο: Η θεωρία των οµάδων µονογραµµικής καταγωγής (Evans-Pritchard).
Evans-Pritchard, Εdward, Εvan. 1991. Κοινωνική Ανθρωπολογία. Εκδόσεις Καρδαµίτσα [306 ΕVΑ] Balandier, Georges. 1990. Πολιτική Ανθρωπολογία. Εκδόσεις Παπαζήση. Κεφ. ΙΙ Το πεδίο του πολιτικού. Κεφ. ΙΙΙ Συγγένεια και εξουσία. Κεφ. ΙV Κοινωνική στρωµάτωση και εξουσία. [306.2 BAL] Godelier, Maurice. 1988. Μαρξιστικοί ορίζοντες στην κοινωνική ανθρωπολογία. Τόµος Α'. Εκδόσεις Gutenberg. Κεφ. 1 Ανθρωπολογία και Οικονοµία. Κεφ. 4 Η έννοια της φυλής. [306.3 GOD] Φουκώ, Μισέλ. 1976. Επιτήρηση και τιµωρία. Η γέννηση της φυλακής. Εκδόσεις Ράππα. [365 FOU] 5 η Διάλεξη: Γλώσσα, σύµβολα και πολιτισµός: Μύθοι, τέχνη και αισθητική Hendry, Joy. 2011. Οι κόσµοι που µοιραζόµαστε. Εκδόσεις Κριτική/ Κεφ. 3, Κεφ. 6 Smith, Philip. 2006. Πολιτισµική Θεωρία. Μια εισαγωγή. Εκδόσεις Κριτική. Κεφ. 6 "Ο δοµισµός και η σηµειωτική ανάλυση της κουλτούρας" σελ. 161-188, Κεφ. 7 "Η µεταδοµιστική στροφή" σελ. 189-210. [306 SMI] Μως, Μαρσελ. 1979. Το Δώρο. Μορφές και λειτουργίες της ανταλλαγής. Εκδόσεις Καστανιώτης. Κεφ. ΙΙ: Η κατανοµή του συστήµατος: γενναιοδωρία, τιµή και χρήµα. Σελ. 89-128. [306.3 MAU] Godelier, Maurice. 2003. Το αίνιγµα του δώρου. Εκδόσεις Gutenburg. [306.3 GOD] Bourdieu, Pierre. 2004. Η διάκριση. Κοινωνική κριτική της καλαισθητικής κρίσης. Εκδόσεις Πατάκη. Τρίτο µέρος: Ταξικό γούστο και βιοτικό ύφος. [305.5 BOU]
Ρίκου, Ελπίδα. 2009. "Ανθρωπολογία και εικαστικές τέχνες: ιστορία ενός διαλόγου και σύγχρονα ζητούµενα" στο Γκέφου-Μαδιανού, Δήµητρα. (επιµ.) Όψεις ανθρωπολογικής έρευνας. Πολιτισµός, ιστορία, αναπαραστάσεις. Εκδόσεις Ελληνικά Γράµµατα. Σελ. 395-434. [306.09495 ΟΨΕ] Β' ΜΕΡΟΣ : Κοσµολογίες 6 η Διάλεξη: Θρησκεία και συµβολικά συστήµατα Hendry, Joy. 2011. Οι κόσµοι που µοιραζόµαστε. Εκδόσεις Κριτική/ Κεφ. 7 και Κεφ. 8 Lévi-Strauss, Claude. 1978. Μύθος και Νόηµα. Εκδόσεις Καρδαµίτσα. [306.69113 LEV] Lévi-Strauss, Claude. 1977. Άγρια Σκέψη, κεφ. πρώτο «Η επιστήµη του συγκεκριµένου», Εκδόσεις Χατζηνικολή, σσ. 97-130 Smith, Philip. 2006. Πολιτισµική θεωρία. Μια εισαγωγή. Εκδόσεις Κριτική. Κεφ. 5 "Η κληρονοµιά του Ντυρκέµ: Η τελετουργία, η ταξινόµηση και το ιερό" σελ. 127-160. [306 SMI] Bloch, Maurice. "Χρόνος, αφηγήσεις και η πολλαπλότητα των αναπαραστάσεων του παρελθόντος" στο στο Δήµητρα Γκέφου-Μαδιανού (επιµ.), Ανθρωπολογική θεωρία και εθνογραφία. Σύγχρονες τάσεις. Εκδόσεις Ελληνικά Γράµµατα. Σελ. 207-234. [301 ΑΝΘ] 7 η Διάλεξη: Θρησκεία, κοσµολογία, συγκρητισµός
Hendry, Joy. 2011. Οι κόσµοι που µοιραζόµαστε. Εκδόσεις Κριτική/ Κεφ. 7 και Κεφ. 8 Stewart, Charles. 1993. "Ηγεµονισµός ή ορθολογισµός; Η θέση του υπερφυσικού στη σύγχρονη Ελλάδα" στο Ε. Παπαταξιάρχης - Θ. Παραδέλλης (επιµ.) Ανθρωπολογία και παρελθόν. Συµβολές στην κοινωνική ιστορία της νεότερης Ελλάδας. Εκδόσεις Αλεξάνδρεια. [306.09495 ΑΝΘ] Dubisch, Jill. 1992. "Κοινωνικό φύλο, συγγένεια και θρησκεία: Αναπλάθοντας την ανθρωπολογία της Ελλάδας" στο Ευθύµιος Παπαταξιάρχης και Θεόδωρος Παραδέλλης (επιµ.) Ταυτότητες και φύλο στη σύγχρονη Ελλάδα: Ανθρωπολογικές προσεγγίσεις. Εκδόσεις Αλεξάνδρεια. Σελ. 99-126. [305.309495 ΤΑΥ] Ιωσηφίδου, Μαρίνα. 1992. "Αδελφές στον Χριστό: Η συγγένεια σε δυο ελληνικά ορθόδοξα µοναστήρια" στο Ευθύµιος Παπαταξιάρχης και Θεόδωρος Παραδέλλης (επιµ.) Ταυτότητες και φύλο στη σύγχρονη Ελλάδα: Ανθρωπολογικές προσεγγίσεις. Εκδόσεις Αλεξάνδρεια. Σελ. 277-312. [305.309495 ΤΑΥ] Γ' ΜΕΡΟΣ : Ταυτότητα, διαθεµατικότητα, διεθνικότητα 8 η Διάλεξη: Ταυτότητα - Διαθεµατικότητα: Συγγένεια και φύλο Hendry, Joy. 2011. Οι κόσµοι που µοιραζόµαστε. Εκδόσεις Κριτική/ Κεφ. 11
Balandier, Georges. 1990. Πολιτική Ανθρωπολογία. Εκδόσεις Παπαζήση. Κεφ. ΙΙΙ Συγγένεια και εξουσία. [306.2 BAL] Σκοτ, Τζόουν Ουολακ. 1997. "Το φύλο: µια χρήσιµη κατηγορία της ιστορικής ανάλυσης" στο Έφη Αβδελά και Αγγελικά Ψαρρά Σιωπηρές ιστορίες. Γυναίκες και φύλο στην ιστορική αφήγηση. Εκδόσεις Αλεξάνδρεια. [305.40722 ΣΙΩ] Γκέφου-Μαδιανού, Δήµητρα. 2003. "Στο πρόσωπο του άνδρα µου εµένα βλέπουν: το 'δηµόσιο' και το 'ιδιωτικό' ως τόποι κατασκευής της έµφυλης ταυτότητας" στο Δήµητρα Γκέφου- Μαδιανού (επιµ.) Εαυτός και 'Άλλος'. Εννοιολογήσεις, ταυτότητες και πρακτικές στην Ελλάδα και την Κύπρο. Εκδόσεις Gutenberg. Σελ. 111-182. [305 ΕΑΥ] Γιαννακόπουλος, Κώστας. 2003. "Έµφυλη τάξη και αταξία: 'φυσικός' ανδρισµός και άσκηση εξουσίας" στο Δήµητρα Γκέφου-Μαδιανού (επιµ.) Εαυτός και 'Άλλος'. Εννοιολογήσεις, ταυτότητες και πρακτικές στην Ελλάδα και την Κύπρο. Εκδόσεις Gutenberg. Σελ. 183-204. [305 ΕΑΥ] Ortner, B. Sherry. 1994. "Είναι το θηλυκό για το αρσενικό ό,τι η φύση για τον πολιτισµό;" στο Αλεξάνδρα Μπακαλάκη (επιµ.) Ανθρωπολογία, γυναίκες και φύλο. Εκδόσεις Αλεξάνδρεια. σελ. 75-108. [305.4 ORT] 9 η Διάλεξη: Ταυτότητα - Διαθεµατικότητα: Εθνοκεντρισµός - εθνικισµός- φυλή Hendry, Joy. 2011. Οι κόσµοι που µοιραζόµαστε. Εκδόσεις Κριτική/ Κεφ. 12 και Κεφ. 13
Banks, Marcus. 1996. Εθνοτισµός. Ανθρωπολογικές κατασκευές. Εκδόσεις Ελληνικά Γράµµατα. Κεφ. 3: Εθνοτισµός και φυλή στις Ηνωµένες Πολιτείες της Αµερικής σελ. 103-167. και Κεφ. 4: Εθνοτισµός και φυλή στη Βρετανία. Σελ. 169-223. [305.8 BAN] Cowan, Jane. 1998. "Ιδιώµατα του ανήκειν: Πολυγλωσσικές (συν)αρθρώσεις της τοπικής ταυτότητας σε µια ελληνική κωµόπολη της Μακεδονίας." στο Δήµητρα Γκέφου-Μαδιανού, Ανθρωπολογική θεωρία και εθνογραφία. Σύγχρονες τάσεις. Εκδόσεις Ελληνικά Γράµµατα. Σελ. 583-616. [301 ΑΝΘ] 10 η Διάλεξη Τουρισµός, περιβάλλον, παγκοσµιοποίηση και διαπολιτισµικές συναντήσεις Hendry, Joy. 2011. Οι κόσµοι που µοιραζόµαστε. Εκδόσεις Κριτική/ Κεφ. 12 και Κεφ. 13 Γκέφου-Μαδιανού, Δήµητρα. 1999. Πολιτισµός και Εθνογραφία. Από τον εθνογραφικό ρεαλισµό στην πολιτισµική κριτική. Κεφ. 6 "Πολιτισµός και ετερότητα: Καταργώντας τα πολιτισµικά σύνορα" Σελ. 187-211. [306 ΓΚΕ] Kuper, Adam. 1998. "Ιθαγενής εθνογραφία, πολιτική ευπρέπεια και το σχέδιο µιας κοσµοπολιτικής ανθρωπολογίας" στο Δήµητρα Γκέφου-Μαδιανού, Ανθρωπολογική θεωρία και εθνογραφία. Σύγχρονες τάσεις. Εκδόσεις Ελληνικά Γράµµατα. Σελ. 297-336. [301 ΑΝΘ] Δηµητρίου-Κοτσώνη, Σίβυλλα. 2003. "Καταναλωτικές πρακτικές και συλλογικές ταυτότητες" στο Δήµητρα Γκέφου-Μαδιανού (επιµ.) Εαυτός και 'Άλλος'. Εννοιολογήσεις, ταυτότητες και πρακτικές στην Ελλάδα και την Κύπρο. Εκδόσεις Gutenberg. Σελ. 305-342. [305 ΕΑΥ] Αγγελόπουλος, Γιώργος. 2003. "Το δίκτυο Coca-Cola - κασκαβάλ: συλλογικές αναπαραστάσεις, συγγένεια και "business" στα Βαλκάνια" στο Δήµητρα Γκέφου-Μαδιανού
(επιµ.) Εαυτός και 'Άλλος'. Εννοιολογήσεις, ταυτότητες και πρακτικές στην Ελλάδα και την Κύπρο. Εκδόσεις Gutenberg. Σελ. 1343-372. [305 ΕΑΥ] 11 η Διάλεξη Πέρα από τον διεθνισµό και την παγκοσµιοποίηση: Μεθοδολογικά ζητήµατα Hendry, Joy. 2011. Οι κόσµοι που µοιραζόµαστε. Εκδόσεις Κριτική/ Κεφ. 14 12 η Διάλεξη Κλείσιµο µαθήµατος, ανακεφαλαίωση, απορίες **************** Φροντιστήριο: Δρ. Κατερίνα Μελισσινού Στο πλαίσιο του µαθήµατος προσφέρεται προαιρετικά φροντιστηριακό µάθηµα το οποίο θα βοηθήσει τους φοιτητές/τριες να εξοικειωθούν τόσο µε τις βασικές έννοιες του µαθήµατος, όσο και µε τις βασικές έννοιες της ανθρωπολογίας γενικότερα. Στο πλαίσιο αυτό θα εξεταστούν πρωτότυπα ανθρωπολογικά κείµενα, όπως και εθνογραφικά ντοκιµαντέρ. Τα κείµενα που θα εξεταστούν είναι τα ακόλουθα: Boas, Franz. 2009. Η σκέψη του πρωτόγονου ανθρώπου και η πρόοδος του πολιτισµού Κεφ. 2 «Ιστορική ανασκόπηση», Εκδόσεις Printa, σσ. 35-52 Evans-Pritchard, Εdward, Εvan. 1987. Κοινωνική Ανθρωπολογία, Κεφ. ΙV «Επιτόπιο έργο και η εµπειρική παράδοση», Εκδόσεις Καρδαµίτσα, σσ. 97-130 και Lévi-Strauss, Claude. 1979. Θλιβεροί τροπικοί. Κεφ. ΧΧ «Μια ιθαγενής κοινωνία και ο
τρόπος ζωής της», Εκδόσεις Χατζηνικολή, σσ. 155-170 Lévi-Strauss, Claude. 1977. Άγρια Σκέψη, Κεφ. πρώτο «Η επιστήµη του συγκεκριµένου» Εκδόσεις Χατζηνικολή, σσ. 97-130 Μαλινόφσκι, Μπρόνισλαβ. 1976. Σεξουαλικότητα και καταπίεση στην πρωτόγονη κοινωνία Μέρος πρώτο «Η διαµόρφωση ενός ψυχοσυµπλέγµατος» Εκδόσεις Καστανιώτη, σσ. 39-97 Μως, Μαρσέλ. 1979. Το Δώρο, Κεφ. ΙΙ «Η κατανοµή του συστήµατος», Εκδόσεις Καστανιώτη, σσ. 89-128. Mauss, Marcel & Henri Hubert. 2003. Σχεδίασµα µιας γενικής θεωρίας για τη µαγεία, Κεφ. τέταρτο «Ανάλυση και εξήγηση της µαγείας». Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, σσ. 144-215. Ντυρκάιµ, Εµίλ & Μαρσέλ Μως. 2001. Μορφές πρωτόγονης ταξινόµησης, Κεφ. τέταρτο «Το κινέζικο σύστηµα ταξινόµησης», Εκδόσεις Gutemberg, σσ.151-165 και Κεφ. πέµπτο «Κοινωνιοκεντρισµός, ταξινοµήσεις και ενοποίηση των γνώσεων», σσ. 167-175. Ortner, B. Sherry. 1994. «Είναι το θηλυκό για το αρσενικό ό,τι η φύση για τον πολιτισµό;" στο Αλεξάνδρα Μπακαλάκη (επιµ.) Ανθρωπολογία, γυναίκες και φύλο, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, σσ. 75-108. Van Gennep, Arnold. 2016. Τελετουργίες διάβασης Κεφ. 2 «Η χωρική διάβαση» σσ. 59-72 και Κεφ. 6 «Οι τελετουργίες µύησης», Εκδόσεις Ηριδανός, σσ. 124-187