ΙΑ119 Θεωρητικές και μεθοδολογικές αρχές στη μελέτη της κλασικής τέχνης. Δημήτρης Πλάντζος

Transcript

1 ΙΑ119 Θεωρητικές και μεθοδολογικές αρχές στη μελέτη της κλασικής τέχνης Δημήτρης Πλάντζος

2 ΙΑ119: Θεωρητικές και μεθοδολογικές αρχές στη μελέτη της κλασικής τέχνης Το μάθημα προφέρει μια συστηματική και αναλυτική επισκόπηση των μεθοδολογικών εργαλείων που απαιτούνται για τη μελέτη της κλασικής τέχνης. Ως κομμάτι της κλασικής αρχαιολογίας, η μελέτη της ελληνορωμαϊκής τέχνης προϋποθέτει εξειδικευμένα ερευνητικά εργαλεία που έχουν αναπτυχθεί από την ιστορία και την ιστορία της τέχνης, με την συνεπικουρία και άλλων επιστημονικών κλάδων, όπως η κοινωνική ανθρωπολογία, η φιλοσοφία, η ψυχανάλυση και η ιστορία των ιδεών. Μέσα από συγκεκριμένα παραδείγματα, στο μάθημα επιχειρείται η ανάλυση ευρύτερων ερευνητικών ζητημάτων που αφορούν την κατανόηση, ερμηνεία, απόλαυση και διδασκαλία της κλασικής τέχνης. η-τάξη: ARCH526

3 Δομή του Μαθήματος: Εισαγωγικά Η ανακάλυψη της κλασικής αρχαιότητας Η αναβίωση του κλασικού ιδεώδους Αναπαριστώντας το κλασικό ήθος Οι αρχαιολογίες του εικοστού αιώνα Χρόνος, χάος, ιστορία Τι είναι έργο; Ποιος δημιουργεί ένα έργο τέχνης; Η επικράτεια των εικόνων Σώματα, υλικότητα, ταυτότητες Ο χώρος ως αισθητική εμπειρία Η απο-αποικιοποίηση του κλασικού Συμπεράσματα συζήτηση

4 Διδακτικό εγχειρίδιο: Πλάντζος, Δ. 2014: Οι αρχαιολογίες του κλασικού. Αναθεωρώντας τον εμπειρικό κανόνα. Αθήνα: Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου.

5 Τι είναι Aρχαιολογία;

6 Η επιστήμη της αρχαιολογίας: Ασχολείται με την περισυλλογή, την καταγραφή, την ανάλυση και την ταξινόμηση των υλικών καταλοίπων του παρελθόντος (αρχαιολογικού υλικού / αρχαιολογικών μαρτυριών) Μέσω της συστηματικής ανάλυσης και ερμηνείας των αρχαιολογικών μαρτυριών, επιχειρεί τη μελέτη των κοινωνιών του παρελθόντος και του πολιτισμικού τους περιβάλλοντος

7 Τι είναι Κλασική Aρχαιολογία;

8 Κλασική Αρχαιολογία είναι: Ο κλάδος της αρχαιολογίας που μελετά τα υλικά κατάλοιπα του ελληνορωμαϊκού («κλασικού») πολιτισμού Επομένως, η Κλασική Αρχαιολογία ανήκει και στις Κλασικές Σπουδές, μαζί με την Κλασική Φιλολογία, την Κλασική («Αρχαία») Ιστορία κλπ.

9 Ο ελληνορωμαϊκός πολιτισμός: Ονομάστηκε «κλασικός» ήδη στην αρχαιότητα, γιατί αποτελούσε «κλασικό» (δηλ. θετικό) πρότυπο διαχρονικών, πανανθρώπινων αξιών Αποτέλεσε πηγή έμπνευσης και σημείο αναφοράς για τον δυτικό πολιτισμό της νεωτερικότητας (από την Αναγέννηση έως τις μέρες μας)

10 Οι Κλασικές Σπουδές είναι: Ο κλάδος των επιστημών του ανθρώπου που ασχολείται με τη φιλολογική, ιστορική και αρχαιολογική έρευνα της αρχαίας Ελλάδας και Ρώμης («Κλασική Αρχαιότητα») Ο όρος «Κλασική Αρχαιότητα» αναφέρεται στον αρχαίο ελληνικό και ρωμαϊκό πολιτισμό που κυριάρχησε στη Μεσόγειο από το 1100 π.χ. έως το 400 μ.χ.

11

12 Giovanni Panini, Αρχαία Ρώμη (1757)

13 Giovanni Panini, Αρχαία Ρώμη (1757)

14 Hodder M. Westropp, Εγχειρίδιο Αρχαιολογίας (1867): Η επίσκεψη των αρχαίων χωρών της Αιγύπτου, της Ελλάδας, και της Ιταλίας, των χωρών δηλαδή που αποτελούν τους επικρατέστερους ταξιδιωτικούς προορισμούς της σημερινής εποχής, και το συνεπακόλουθο ενδιαφέρον για τα κατάλοιπα του αλλοτινού μεγαλείου, της μεγαλοπρέπειας, και του υψηλού πολιτισμού των χωρών αυτών, έχουν μετατρέψει την Αρχαιολογία σε μία από τις σημαντικότερες και πιο ενδιαφέρουσες επιστήμες της σημερινής εποχής. Η Αίγυπτος, η Ελλάδα, και η Ιταλία υπήρξαν οι κοιτίδες του πολιτισμού μας και οι πηγές της γνώσης μας εκεί μπορούν να αναχθούν, ένα προς ένα, όλα τα διακοσμητικά, ευχάριστα, και ωραία στοιχεία της αρχιτεκτονικής μας, της γλυπτικής μας, και των τεχνών του σχεδίου. Τα ερείπια [των αρχαίων πολιτισμών], που αντανακλούν την τελειότητα την οποία άγγιξαν στις τέχνες αυτές, και μαρτυρούν τα εξελικτικά στάδια από τα οποία πέρασαν ώστε να φτάσουν στο αποκορύφωμα της ακμής τους, αποτελούν ακόμη αντικείμενο εντονότατου ενδιαφέροντος σε αυτές τις χώρες. Η βαθιά γνώση, επομένως, της αρχικής τους κατάστασης και της παλιάς τους τελειότητας, αλλά και της σημερινής κατάστασης αυτών των ερειπίων, αποτελεί εδώ και καιρό αντικείμενο ενδιαφέροντος για πολλούς.

15 Ποια μορφή έχει η αρχαιολογική μελέτη του κλασικού πολιτισμού τον 21 ο αιώνα;

16 η κλασική αρχαιολογία συνδέεται στενότερα με την ιστορία της τέχνης, όπου αναλώνονται τα τελευταία διακόσια χρόνια οι ερευνητικές προσπάθειες αυτών που ονομάζουμε κλασικούς αρχαιολόγους. Α. Snodgrass

17 η κλασική αρχαιολογία συνδέεται στενότερα με την ιστορία της τέχνης, όπου αναλώνονται τα τελευταία διακόσια χρόνια οι ερευνητικές προσπάθειες αυτών που ονομάζουμε κλασικούς αρχαιολόγους. Α. Snodgrass ο κλασικός αρχαιολόγος οφείλει «να ανασυνθέτει και να κατανοεί το κοινωνικό πλαίσιο των υλικών πραγμάτων, αντί να αρκείται στην ευρετηρίαση, τη χρονολόγηση, την ταξινόμηση, και τον θαυμασμό. Σκοπός μας είναι να κατανοήσουμε το παρελθόν. M. Shanks

18 η κλασική αρχαιολογία συνδέεται στενότερα με την ιστορία της τέχνης, όπου αναλώνονται τα τελευταία διακόσια χρόνια οι ερευνητικές προσπάθειες αυτών που ονομάζουμε κλασικούς αρχαιολόγους. Α. Snodgrass η κλασική αρχαιολογία είναι μια αντικειμενική επιστήμη, που όμως έχει και υποκειμενική πλευρά, καθώς συνιστά ματιά του ιστορικού στο παρελθόν. T. Hölsher ο κλασικός αρχαιολόγος οφείλει «να ανασυνθέτει και να κατανοεί το κοινωνικό πλαίσιο των υλικών πραγμάτων, αντί να αρκείται στην ευρετηρίαση, τη χρονολόγηση, την ταξινόμηση, και τον θαυμασμό. Σκοπός μας είναι να κατανοήσουμε το παρελθόν. M. Shanks

19 η κλασική αρχαιολογία συνδέεται στενότερα με την ιστορία της τέχνης, όπου αναλώνονται τα τελευταία διακόσια χρόνια οι ερευνητικές προσπάθειες αυτών που ονομάζουμε κλασικούς αρχαιολόγους. Α. Snodgrass η κλασική αρχαιολογία είναι πλέον ένα θλιβερό λείψανο η κλασική αρχαιολογία είναι μια αντικειμενική επιστήμη, που όμως έχει και υποκειμενική πλευρά, καθώς συνιστά ματιά του ιστορικού στο παρελθόν. T. Hölsher Ι. Morris ο κλασικός αρχαιολόγος οφείλει «να ανασυνθέτει και να κατανοεί το κοινωνικό πλαίσιο των υλικών πραγμάτων, αντί να αρκείται στην ευρετηρίαση, τη χρονολόγηση, την ταξινόμηση, και τον θαυμασμό. Σκοπός μας είναι να κατανοήσουμε το παρελθόν. M. Shanks

20 η κλασική αρχαιολογία είναι πλέον ένα θλιβερό λείψανο Ι. Morris

21 Ιδιαιτερότητες της κλασικής αρχαιολογίας:

22 Ιδιαιτερότητες της κλασικής αρχαιολογίας: εκτεταμένο και πολυδιάστατο σώμα φιλολογικών πηγών που καλούνται να παίξουν βασικό ρόλο στην ανάλυση και ερμηνεία, ενώ συχνά φαίνονται να θέτουν και τα ίδια τα ερωτήματα της έρευνας.

23 Ιδιαιτερότητες της κλασικής αρχαιολογίας: εκτεταμένο και πολυδιάστατο σώμα φιλολογικών πηγών που καλούνται να παίξουν βασικό ρόλο στην ανάλυση και ερμηνεία, ενώ συχνά φαίνονται να θέτουν και τα ίδια τα ερωτήματα της έρευνας. καθοριστικός ρόλος της τέχνης για τη φυσιογνωμία και εξέλιξη του κλασικού πολιτισμού.

24 Αρχαιολογώντας

25 Αρχαιολογώντας

26 Αρχαιολογώντας Αττικός μελανόμορφος αμφορέας με λαιμό. Ο Αχιλλέας σκοτώνει την Πενθεσίλεια. Αποδίδεται στον αγγειογράφο Εξηκία. Περ π.χ. Λονδίνο, Βρετανικό Μουσείο.

27 Αρχαιολογώντας Αττικός μελανόμορφος αμφορέας του 6 ου αι. π.χ. Αχιλλέας και Πενθεσίλεια. Η αντίστιξη μελανού / λευκού χρώματος στο αγγείο υποβάλλει στον θεατή την διάκριση αρσενικού / θηλυκού και, κατ επέκταση, την ιεράρχηση Έλληνα / βάρβαρου. Ως αγγείο συμποσίου, ο συγκεκριμένος αμφορέας συμμετείχε ενεργητικά στην κατασκευή έμφυλων πολιτισμικών ταυτοτήτων.

28 Αρχαιολογώντας Αρχαιοελληνικό αγγείο, όπου εικονίζεται ο φόνος μιας Αμαζόνας από έναν Έλληνα ημίθεο. Σύμφωνα με τις πρακτικές που έχουν παρατηρηθεί σε φυλές ιθαγενών στον Αμαζόνιο, την Παπούα-Νέα Γουινέα και την υποσαχάρια Αφρική, παρόμοιες απεικονίσεις βίας στοιχειοθετούν πολιτισμικές δομές και αφηγήματα σε μια προσπάθεια να οργανωθεί το ισχύον ιδεολογικό σύστημα της κοινότητας.

29 Αρχαιολογώντας Το ερωτικό βλέμμα ως τραυματική εμπειρία σε αρχαιοελληνικό αγγείο. Σύμφωνα με την ψυχαναλυτική προσέγγιση του Λακάν, η απροσπέλαστη απόσταση που χωρίζει το υποκείμενο από το αντικείμενο της αναπαράστασης, καθιστά την τελευταία πεδίο τραύματος: με απλά λόγια, ενώ η εικόνα ενυπάρχει στο βλέμμα μας, είμαστε ήδη μέρος της εικόνας.

30