Έπαινος της Ακαδημίας Αθηνών στην «ΔΙΕΞΟΔΟ»

ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2016 ΤΕΥΧΟΣ 74 6ος χρόνος ΟΙΚΟΘΕΑΤΡΟ σελ.04. Έπαινος της Ακαδημίας Αθηνών στην «ΔΙΕΞΟΔΟ» σελ.06 ΝΑΥΠΑΚΤΟΣ με στόχο, μια «πράσινη πόλη» σελ.08

ΣΥΝ ΙΟΡΓΑΝΩΤΗΣ ΓΑΛΑΤΑΣ ΗΜΟΥ ΝΑΥΠΑΚΤΙΑΣ XOΡΗΓΟI ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ: XOΡΗΓΟI: Πρόγραµµα διηµέρου 20/2 2.00µ.µ. Λαϊκός αγώνας 4.00µ.µ. Ποδηλασία δρόµου 21/2 11.00π.µ. Ορεινή ποδηλασία ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΕΣ: www.bikeexpert.gr Motocross Ευηνοχωρίου Ε.Ο.Ε.. I.Π. ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ Ε. ΟΜΑ Α ΕΡΕΥΝΑΣ & ΙΑΣΩΣΗΣ Online εγγραφές στο www.mtbxpert.gr Πληροφορίες: 210 6613120 // 6979 973675 // info@mtbxpert.gr

EDITORIAL 3 ιστορική συμφωνία (74) ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2016 ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ Πράσινο+Μπλε Μη κερδοσκοπική Οργάνωση Πολιτισμού & Περιβάλλοντος Μεναίχμου 1-3 Ψανή 30 300 Ναύπακτος Τηλ: 26340 25016 fax: 26340 25015 email: info@prasinomple.gr www.prasinomple.gr Σχεδιασμός εντύπου: DEPENDable Το σχέδιο για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής ενέκριναν οι 196 χώρες που συμμετέχουν στην παγκόσμια Σύνοδο του Παρισιού για το κλίμα τον Δεκέμβριο του 2015. Η συμφωνία ολοκληρώθηκε μετά από διαπραγματεύσεις δυο εβδομάδων και στοχεύει στον περιορισμό της αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας καθώς και στην αποσύνδεση των εθνικών οικονομιών από τον ορυκτό πλούτο. Τα μέτρα που υιοθετήθηκαν αποβλέπουν στην επιβράδυνση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής εντός των επόμενων δεκαετιών. Οι κυβερνήσεις παρουσίασαν δημόσια τα σχέδια τους για την μείωση των εκπομπών τους μέχρι το 2025 ή το 2030. Οι χώρες θα είναι νομικά υπόχρεες να συναντιούνται κάθε 5 χρόνια, ξεκινώντας από το 2023, για να αναφέρουν δημοσίως την πρόοδο τους στην μείωση των εκπομπών για την οποία έχουν δεσμευτεί. Θα είναι νομικά υποχρεωμένες να παρακολουθούν και να αναφέρουν τα επίπεδα εκπομπών τους και τις μειώσεις που έχουν επιτύχει, χρησιμοποιώντας ένα παγκοσμίως αποδεκτό σύστημα καταγραφής και απολογισμού. Ωστόσο οι επιστήμονες δηλώνουν ότι στην καλύτερη των περιπτώσεων, θα μειωθούν οι παγκόσμιες εκπομπές περίπου στο μισό. Η μείωση αυτή θα είναι αρκετή για να περιορίσει την άνοδο της θερμοκρασίας στους 2 βαθμούς κελσίου. Η συμφωνία του Παρισιού θα αντικαταστήσει το Πρωτόκολλο του Κιότο, το οποίο υπεγράφη το 1992, ενώ έγινε δεκτή με πανηγυρισμούς από φορείς, περιβαλλοντικές οργανώσεις αλλά και από τους απλούς πολίτες ανά τον κόσμο, που πιέζουν έντονα εδώ και αρκετά χρόνια προς αυτή την κατεύθυνση, αγωνιώντας για το μέλλον. Είναι μια ιστορική συμφωνία που δείχνει ότι οι κυβερνόντες έδειξαν να έχουν αντιληφθεί ότι τα περιθώρια έχουν τελειώσει και ότι πρέπει να ενεργήσουν αποφασιστικά. Μένει φυσικά το πιο δύσκολο μέρος, να τηρηθούν από όλους τα συμφωνηθέντα. Καλή χρονιά Τάσος Ξύδης Υπεύθυνος Έκδοσης

4 OIKOδράσεις 6ος χρόνος ΟΙΚΟθέατρο Για έκτη συνεχή χρονιά, η περιβαλλοντική οργάνωση «Πράσινο+ Μπλε», στο πλαίσιο της προσπάθειας ευαισθητοποίησης των μαθητών της Πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης σε θέματα οικολογίας υλοποιεί σειρά Θεατρικών παραστάσεων για μαθητές των Δημοτικών σχολείων της Ναυπάκτου. Ένας θεατρικός Μαραθώνιος που ξεκινά από την Κυριακή 07 Φεβρουαρίου, με την αυλαία των παραστάσεων να πέφτει την Κυριακή 06 Μαρτίου. Θεατρικές παραστάσεις εμπνευσμένες από οικολογικά κ.α. παραμύθια, τα οποία σκηνοθετούν οι μικροί μαθητές με τη σημαντική βοήθεια των εκπαιδευτικών τους και την καθοδήγηση θεατρολόγων. Κάθε Κυριακή απόγευμα από τις 18.00 έως τις 20.00 στη Παπαχαραλάμπειο Αίθουσα εκδηλώσεων της Ναυπάκτου, θα δίνονται από δύο θεατρικές παραστάσεις με την είσοδο ελεύθερη για το κοινό. Στο «ΟΙΚΟθέατρο 2016» υπάρχουν και δύο ξεχωριστές συμμετοχές. Η πρώτη αφορά τη φιλική συμμετοχή δύο σχολείων από την Πάτρα του 35ου και του 11ου ΔΣ τα οποία εξέφρασαν την επιθυμία να συμμετάσχουν και τα καλωσορίζουμε. Η δεύτερη αφορά τη συμμετοχή του Κέντρου Δημιουργικής Απασχόλησης Παιδιών με Αναπηρία Κ.Δ.ΑΠ μεα Ναυπάκτου. Μια ξεχωριστή συμμετοχή που αξίζει τον κόπο να παρακολουθήσουμε και να διδαχτούμε μαθήματα ζωής και σεβασμού προς τη διαφορετικότητα. Η δράση υλοποιείται όπως κάθε χρόνο, με την έγκριση του Υπουργείου Παιδείας - Δνση Α βάθμιας εκπαίδευσης Νομού Αιτωλοακαρνανίας, την σύμφωνη γνώμη των Δημοτικών Σχολείων που συμμετέχουν και τελεί υπό την αιγίδα του Ελληνικού Τμήματος της ΙΒΒΥ - Κύκλος Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου. Στις παραστάσεις παίρνουν μέρος περισσότεροι από 150 μαθητές και μαθήτριες, ενώ αναμένεται να τις παρακολουθήσουν πάνω από 1.500 θεατές. Ευχαριστούμε θερμά την εκπαιδευτική κοινότητα και τους εκπαιδευτικούς που συμμετέχουν, την Δνση Α βάθμιας εκπαίδευσης Νομού Αιτωλοακαρνανίας για την επί σειρά ετών υποστήριξη, το Ελληνικό Τμήμα της ΙΒΒΥ - Κύκλος Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου που έθεσε για μία ακόμα φορά τη δράση υπό την αιγίδα του και φυσικά τους χορηγούς μας, που στηρίζουν ουσιαστικά αυτή την προσπάθεια.

ΟΙΚΟδράσεις 5

6 OIKOθέμα Έπαινος της Ακαδημίας Αθηνών στην «ΔΙΕΞΟΔΟ» Για την ιδιαιτέρως μεγάλη πολιτισμική, πολιτιστική και κοινωνική του δράση μέσω του μουσείου του, των εκδόσεών του, εκθέσεων και καλλιτεχνικών εκδηλώσεων, καθώς και εκπαιδευτικών προγραμμάτων για μαθητές και φοιτητές της περιοχής, στο πλαίσιο των φετινών ετήσιων βραβεύσεών της, η Ακαδημία Αθηνών απένειμε έπαινο στον Κοινωφελή Ιδιωτικό Πολιτιστικό Οργανισμό «ΔΙΕΞΟΔΟΣ». Μια επιβράβευση για την σπουδαία δουλειά που κάνουν ο Νίκος Κορδόσης και οι συνεργάτες του. Από το 1999, στο ιστορικό σπίτι του Αρχηγού της Φρουράς των Μεσολογγιτών κατά την Έξοδο, στρατηγού Αθανάσιου Ραζή Κότσικα στεγάζεται το πολιτιστικό ίδρυμα «ΔΙΕΞΟΔΟΣ», όπου και λειτουργεί το μουσείο, με συλλογή που περιλαμβάνει ιστορικά και εκκλησιαστικά κειμήλια, αρχαία αντικείμενα, παλαιοχριστιανικά επιστήλια ναών, σπάνια έγγραφα καθώς και χαρακτικά, γλυπτά και πίνακες ζωγραφικής. Στον εξαιρετικό αυτό χώρο έχουν πραγματοποιηθεί δεκάδες παρουσιάσεις, εκθέσεις, συναυλίες, ημερίδες και εκπαιδευτικά προγράμματα, ενώ στεγάζεται και η νεοσύστατη βιβλιοθήκη. Η ψυχή της «ΔΙΕΞΌ- ΔΟΥ» είναι ο ακάματος Νίκος Κορδόσης που αγόρασε, ανακαίνισε και συντηρεί το κτήριο ενώ υποστηρίζει οικονομικά τη διεύρυνση της συλλογής και όλες τις άλλες δράσεις της. Εκεί στην Ιερά Πόλη του Μεσολογγίου έχει δημιουργήσει ένα μικρό θαύμα, που προβάλλει το σημερινό πρόσωπο της ιστορικής πόλης, με τους επισκέπτες του μουσείου απ όλη την Ελλάδα να ανέρχονται σε δεκάδες χιλιάδες ετησίως.

Εκατοντάδες είναι οι μαθητές και φοιτητές επισκέπτες από την ευρύτερη περιοχή, που μετέχουν στα εκπαιδευτικά προγράμματα που διοργανώνονται και υλοποιούνται από την «ΔΙΕΞΟΔΟ». Στον χώρο του ισογείου σήμερα εκτίθενται ιστορικά κειμήλια που καλύπτουν την περίοδο από την Επανάσταση του 1821 μέχρι τον εορτασμό της 100ετίας από την Έξοδο του Μεσολογγίου, εκκλησιαστικά κειμήλια από τον 11ο μέχρι τον 19ο αιώνα, αρχαία αντικείμενα του 4ου, 3ου και 2ου π. Χ. αιώνα, πολιτικά και στρατιωτικά έγγραφα της περιόδου 1800 μέχρι 1900, καθώς και αλληλογραφία των ποιητών Μίλτου Μαλακάση και Κωστή Παλαμά της περιόδου 1920 1940. Στις αίθουσες του πρώτου ορόφου εκτίθενται 60 ζωγραφικά έργα ανθρωποκεντρικού χαρακτήρα που χρονολογούνται από το 1870 μέχρι τις μέρες μας. Ο επόμενος στόχος του Ν. Κορδόση και της ομάδας OIKOθέμα 7 του, είναι η ίδρυση ενός Μουσείο Άλατος, συνδεδεμένο στενά μ ένα από τα πιο δυναμικά κομμάτια της ταυτότητας και της οικονομίας του Μεσολογγίου. Οι ώρες λειτουργίας του μουσείου και των εκθέσεων είναι : Τετάρτη έως Κυριακή: 10.30 13.00, ενώ για περισσότερες πληροφορίες στην διεύθυνση: Αθ. Ραζή Κότσικα 25, τηλ. 2631051260, κιν. 6976643610 email: info@diexodos.com.gr και στην ιστοσελίδα: www.diexodos.com.gr.

8 OIKOδράσεις ΝΑΥΠΑΚΤΟΣ με στόχο, μια «πράσινη πόλη» Η εθνική πολιτική για τα απόβλητα είναι προσανατολισμένη στους πιο κάτω στόχους για το 2020: Τα κατά κεφαλή παραγόμενα απόβλητα να έχουν μειωθεί δραστικά. Η προετοιμασία προς επαναχρησιμοποίηση και η ανακύκλωση με χωριστή συλλογή ανακυκλώσιμων να εφαρμόζεται στο 50% του συνόλου των αστικών στερεών αποβλήτων. Η ανάκτηση ενέργειας να αποτελεί συμπληρωματική μορφή διαχείρισης, όταν έχουν εξαντληθεί τα περιθώρια κάθε άλλου είδους ανάκτησης. Η υγειονομική ταφή να αποτελεί την τελευταία επιλογή και να έχει περιοριστεί σε λιγότερο από το 30% του συνόλου των Αστικών Στερεών Αποβλήτων (ΑΣΑ). Ο δήμος Ναυπακτίας είναι υπεύθυνος για την συλλογή και μεταφορά των στερεών αποβλήτων που παράγονται εντός των διοικητικών του ορίων. Πιο συγκεκριμένα, τις αρμοδιότητες αυτές έχει ο Σύνδεσμος Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων 1ης Δ.Ε. Αιτωλ/νίας. Τα σύμμεικτα απορρίμματα συλλέγονται από τις έξι δημοτικές ενότητες του δήμου Ναυπακτίας και από το δήμο Θέρμου και οδηγούνται στον ΧΥΤΑ Ναυπάκτου, στη θέση Βλαχομάνδρα. Η χωρητικότητα του ΧΥΤΑ ανέρχεται σε 180.000m3 εκ των οποίων έχουν πληρωθεί μέχρι στιγμής 98.057m3. Υπάρχει δυνατότητα για μελλοντική επέκταση του χώρου με την κατασκευή κυττάρου χωρητικότητας 330.000m3. Οδηγήθηκαν στο ΧΥΤΑ Ναυπάκτου 8.618,87 τόνοι σύμμεικτων απορριμμάτων από τον Δήμο Ναυπακτίας και 1.256,61 τόνοι από τον Δήμο Θέρμου, με την συνολική παραγωγή συμμείκτων στους δύο δήμους, να ανέρχεται σε 9.875,48 τόνους. Με δεδομένο ότι ο μόνιμος πληθυσμός του Δήμου Ναυπακτίας είναι 27.800 κάτοικοι, η μέση παραγωγή ανά κάτοικο ήταν περίπου 310 κιλά, δηλαδή, 0,86 kg/μέρα. Για το Δήμο Θέρμου η ίδια τιμή είναι 152,4 kg/ κάτοικο, δηλαδή, 0,42 kg/μέρα. Μπλε κάδοι - ανακύκλωση και κομποστοποίηση Στον δήμο Ναυπακτίας λειτουργούν ήδη προγράμματα ανακύκλωσης, όπως συσκευασίες, γυαλί, μπαταρίες, καθώς και κομποστοποίηση. Και οι δύο δήμοι συμμετέχουν στο σύστημα μπλε κάδων, ενώ ειδικά στο Δήμο Ναυπακτίας έχουν τοποθετηθεί και κώδωνες συλλογής γυάλινων συσκευασιών. Τα συλλεγόμενα υλικά οδηγούνται στο ΚΔΑΥ Πάτρας. Σύμφωνα με την ετήσια απολογιστική έκθεση του ΚΔΑΥ για το 2014, συνολικά 1.072,77 τόνοι ανακυκλώσιμων προήλθαν από τον Δήμο Ναυπακτίας, εκ των οποίων ανακτήθηκαν οι 574,12 τόνοι και 201,28 τόνοι ανακυκλώσιμων προήλθαν από τον Δήμο Θέρμου, εκ των οποίων ανακτήθηκαν 107,72 τόνοι. Στην πόλη της Ναυπάκτου υλοποιείται πρόγραμμα οικιακής κομποστοποίησης.

Για τον σκοπό αυτό έχουν τοποθετηθεί 330 οικιακοί κομποστοποιητές χωρητικότητας 330 lt. Το ποσοστό συμμετοχής των νοικοκυριών είναι της τάξης του 60%. Εκτιμάται ότι η ποσότητα οργανικών που εκτρέπεται ετησίως με την οικιακή κομποστοποίηση στη Ναύπακτο ανέρχεται σε 15 τόνους περίπου. Η ξεχωριστή συλλογή γυαλιού στο δήμο Ναυπακτίας πραγματοποιείται με 12 κώδωνες γυαλιού χωρητικότητας 2.000 lt. Όσον αφορά τα Απόβλητα Ηλεκτρικού και Ηλεκτρονικού Εξοπλισμού (ΑΗΗΕ),εκτιμάται ότι συλλέγονται συνολικά και από τους δύο δήμους, περί τους 60 τόνους ετησίως. Οδηγήθηκαν δε, στον ΧΥΤ Αδρανών Πάτρας, 650 τόνοι αδρανών και ελαστικών από τον Δήμο Ναυπακτίας και 200 τόνοι αντίστοιχα από τον Δήμο Θέρμου. Η διαχείρισης φορητών ηλεκτρικών στηλών και συσσωρευτών πραγματοποιείται από την εταιρεία ΑΦΗΣ ΑΕ, μέσω των ειδικών κάδων για την εναπόθεση των χρησιμοποιημένων μπαταριών. Συνολικά ανακυκλώθηκαν 817,9 κιλά μπαταριών, με 48,9 κιλά να συγκεντρώνονται από την πόλη του Αντιρρίου και 769 κιλά από την Ναύπακτο. ΟΙΚΟδράσεις 9 Οι στόχοι Προώθηση πρακτικών ανακύκλωσης και κομποστοποίησης μέσα από την εφαρμογή ολοκληρωμένου τοπικού σχεδίου διαχείρισης απορριμμάτων με έμφαση στην προδιαλογή. Εθελοντική δράση με ομάδες περιβάλλοντος. Ευαισθητοποίηση πολιτών και επιχειρήσεων σε θέματα πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων, και ανακύκλωσης. Διερεύνηση συνεργασιών με όμορους Δήμους. Καθαρή πόλη, αυτοματοποιημένες διαδικασίες καθαριότητας και ανταπόκρισης στα αιτήματα των κατοίκων. Αξιοποίηση παραγόμενου κομπόστ. Δημιουργία δικτύου ποιοτικής επισκευής και προώθηση της αποδοχής της κοινής γνώμης για τα μεταχειρισμένα, μέσω της λειτουργίας «Πράσινων σημείων». Ανάπτυξη δικτύου καφέ κάδων όπου θα τοποθετούνται προδιαλεγμένα βιοαπόβλητα (απόβλητα κουζίνας, κήπων κλπ), τα οποία θα συλλέγονται και θα οδηγούνται σε μονάδα κομποστοποίησης για επεξεργασία.

10 OIKOθέμα Θερμοπηγές και ενέργεια... Μέχρι και 2.000 μεγαβάτ ηλεκτρικής ενέργειας, δηλαδή το 1/5 των αναγκών της Ελλάδας σε ρεύμα, θα μπορούσε να παραχθεί από το πλήθος των θερμών πηγών που υπάρχουν διάσπαρτες στις χερσαίες αλλά και στις νησιώτικες περιοχές της χώρας μας, όπως αποκαλύπτει νέα έρευνα που έγι- νε από το Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΚΑΠΕ) η οποία δημοσιεύθηκε στην Επιστημονική Επιθεώρηση «Geothermics». Υπάρχουν περισσότερες από 15 μεγάλες θερμές πηγές στη χώρα μας που μπορούμε να τις εκμεταλλευτούμε γεωθερμικά, ώστε όχι μόνο να παράγουμε θερμότητα και να ζεσταινόμαστε τον χειμώνα, αλλά και για να παράγουμε ηλεκτρισμό καλύπτοντας το 1/5 των αναγκών της Ελλάδας που φθάνουν τα 10.000 μεγαβάτ. Μία θερμή πηγή όπου η θερμοκρασία του νερού σε μεγάλο βάθος μπορεί να ξεπερνά τους 150 και 200 βαθμούς Κελσίου είναι δυνατόν να μας δώσει ηλεκτρική ενέργεια 10 ή και 20 μεγαβάτ.

ΟΙΚΟθέμα 11 Αυτό σημαίνει αυτομάτως ότι η συγκεκριμένη πηγή μπορεί να ηλεκτροδοτήσει μέχρι και 2.000 σπίτια μιας πόλης, καθώς ένα τυπικό διαμέρισμα καταναλώνει κατά μέσο όρο ηλεκτρική ενέργεια περίπου 5 κιλοβάτ. Στο νησί της Μήλου, οι θερμές πηγές που υπάρχουν σε βάθος μέχρι και 1,5 χλμ. μπορούν να προσφέρουν ηλεκτρική ισχύ 150 μεγαβάτ. Λίγο πιο ανατολικά, στη Νίσυρο, έχουν Πως σχηματίζονται; Οι θερμές πηγές σχηματίζονται σε μεγάλο βάθος, που μπορεί να ξεπερνά τα 2 χιλιόμετρα στον φλοιό της Γης. Εκεί διεισδύει το βρόχινο ή το θαλασσινό νερό διαπερνώντας πόρους ή ρωγμές στα πετρώματα και ζεσταίνεται από την πολύ υψηλή θερμοκρασία. Στο βάθος αυτό η θερμοκρασία του νερού μπορεί να φθάνει από 100 βαθμούς Κελσίου μέχρι και 350. Ο λόγος που δεν εξατμίζεται το νερό (το σημείο βρασμού και εξάτμισης είναι οι 100 βαθμοί Κελσίου) οφείλεται στη μεγάλη ατμοσφαιρική πίεση που υπάρχει βαθιά στο υπέδαφος. Από τα 2 χιλιόμετρα, το νερό στη συνέχεια ανεβαίνει προς τα πάνω λόγω του ειδικού βάρους του και ξεπροβάλλει στο έδαφος. Ανάλογα με την πηγή από την οποία προέρχεται, μόλις αναβλύσει στην επιφάνεια, η θερμοκρασία του μπορεί να κυμαίνεται από 30 μέχρι και 90 βαθμούς Κελσίου. εντοπιστεί δύο πηγές σε βάθος 1.370 μέτρων και 1.710 μέτρων αντίστοιχα, όπου το νερό έχει θερμοκρασία μεγαλύτερη από 300 βαθμούς Κελσίου. Η ηλεκτρική ισχύς που μπορεί να παραχθεί από τις πηγές αυτές αγγίζει τα 50 μεγαβάτ και ήδη έχουν γίνει ισάριθμες γεωτρήσεις για την κάλυψη αναγκών θέρμανσης και ηλεκτροδότησης. Σε σχέση με το μέγεθός της, η Ελλάδα είναι πολύ πλούσια σε θερμές πηγές που μπορούν να αξιοποιηθούν γεωθερμικά. Αυτό οφείλεται τόσο στο είδος και την ηλικία των πετρωμάτων στο υπέδαφος όσο και στην υποβύθιση της αφρικανικής λιθοσφαιρικής πλάκας κάτω από την ευρωπαϊκή στην περιοχή του Αιγαίου, που έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία του λεγόμενου ηφαιστειακού τόξου πριν από δεκάδες χιλιάδες χρόνια.

12 ΟΙΚΟθέμα Τέλος για τη βρώμικη ενέργεια; Συνολικά 196 χώρες του ΟΗΕ στο Παρίσι υπέγραψαν τον Δεκέμβριο την ιστορική συμφωνία για το κλίμα, με την οποία θέτουν στόχο συγκράτησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας αρκετά κάτω από τους επικίνδυνους 2 C, και, αν είναι δυνατόν, στον 1,5 C. Για πρώτη φορά στην ιστορία, όλες οι χώρες αποφάσισαν από κοινού τον μηδενισμό των επικίνδυνων εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου - εκ των οποίων τα 2/3 περίπου προέρχονται από την καύση ορυκτών καυσίμων- κάποια στιγμή στο δεύτερο μισό του αιώνα. Επί της ουσίας, τα παραπάνω σημαίνουν ότι για πρώτη φορά οι χώρες έδωσαν την έγκρισή τους για τερματισμό της χρήσης των ορυκτών καυσίμων περίπου μέχρι τα μέσα του αιώνα, όπως άλλωστε επιβεβαιώνει η σχετική επιστημονική έκθεση του ΟΗΕ ότι απαιτείται για επίτευξη του στόχου του 1,5 C. Πλέον επισήμως τα ορυκτά καύσιμα βρίσκονται στη λάθος πλευρά της ιστορίας. Δυστυχώς, η Ελλάδα της οικονομικής ύφεσης εξακολουθεί να προωθεί επενδύσεις δισεκατομμυρίων ευρώ σε ξεπερασμένες τεχνολογικά μονάδες λιγνίτη, πετρελαίου και φυσικού αερίου και όχι στην ενεργειακή αναβάθμιση των σπιτιών και στην αποκεντρωμένη παραγωγή καθαρής ενέργειας. Αναγκάζει τους χιλιάδες μικρομεσαίους παραγωγούς ΑΠΕ να επιδοτήσουν την ενεργοβόρο και ρυπογόνο βαριά βιομηχανία και όχι το αντίθετο. Η Συμφωνία στο Παρίσι παρέχει τη μοναδική ιστορική ευκαιρία να αλλάξει η ενεργειακή πολιτική της χώρας και να ανακατευθύνει τα διαθέσιμα κονδύλια σε επενδύσεις πραγματικού εκσυγχρονισμού της οικονομίας σε νέες και καθαρές τεχνολογίες. Επενδύσεις που έχουν στο επίκεντρο τους πολίτες και τις πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες και όχι τα συμφέ-

ΟΙΚΟθέμα 13 ροντα μίας ξεπερασμένης βιομηχανίας με ημερομηνία λήξης. Η συντριπτική πλειονότητα των Ελλήνων πολιτών ζητά φιλόδοξους στόχους για την ανάπτυξη των ΑΠΕ και της εξοικονόμησης ενέργειας στην Ελλάδα, ενώ δεκάδες χιλιάδες πολίτες σε ολόκληρη την Ελλάδα διεκδικούν τη στροφή της χώρας στην ηλιακή οικονομία που προστατεύει τα συμφέροντα των πιο ευάλωτων κοινωνικά ομάδων. Η σημερινή οικονομική συγκυρία δεν αποτελεί εμπόδιο για τη λήψη φιλόδοξων κλιματικών πολιτικών. Αντιθέτως, η γρήγορη έξοδος της χώρας από την ύφεση και η προστασία ευάλωτων κοινωνικών ομάδων από την ενεργειακή φτώχεια επιβάλλουν την αλλαγή της ενεργειακής πολιτικής της χώρας. Απολύτως υλοποιήσιμη είναι η πρόταση της «Greenpeace» για την παροχή δωρεάν ηλιακής ενέργειας από τη ΔΕΗ σε 300.000 φτωχά νοικοκυριά, τα οποία θα μπορούν να εξοικονομήσουν χρήματα, να αποπληρώσουν τα χρέη τους προς την Επιχείρηση και να βγουν από την ενεργειακή ένδεια, κερδίζοντας πίσω την αξιοπρέπειά τους. Ο λόγος που κάτι τέτοιο είναι εφικτό οφείλεται, εν πολλοίς, στο τεράστιο ηλιακό δυναμικό της χώρας, στο οποίο κάθε νοικοκυριό και επιχείρηση πρέπει να έχει πρόσβαση.

14 ΟΙΚΟθέμα ΦΥΤΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ Τα φυτά εσωτερικού χώρου έρχονται, φεύγουν και επανέρχονται στη μόδα από τότε που οι αρχαίοι Έλληνες και οι Ρωμαίοι ξεκίνησαν να μεταφέρουν φυτά από τους εξωτερικούς χώρους στις κατοικίες τους. Πέρα από το είδος των φυτών εσωτερικού χώρου που προτιμώνται ανά περιόδους το θέμα είναι ότι τα οφέλη που προσφέρουν τα καθιστούν κάτι πολύ περισσότερο από διακοσμητικά αντικείμενα. 1. Υποβοηθούν την αναπνευστική λειτουργία Με την εισπνοή εισέρχεται οξυγόνο στο σώμα και με την εκπνοή απελευθερώνεται διοξείδιο του άνθρακα. Με τη διαδικασία της φωτοσύνθεσης τα φυτά επιτυγχάνουν το αντίστροφο κατά κάποιο τρόπο: απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα και απελευθερώνουν οξυγόνο στην ατμόσφαιρα συμβάλλοντας καθοριστικά στον περιορισμό των αερίων ρύπων. Το οξυγόνο που απελευθερώνουν είναι πολύτιμο για τη σωστή λειτουργία του οργανισμού μας. Παρόλα αυτά, πρέπει να γνωρίζουμε ότι τις νυχτερινές ώρες, όταν η διαδικασία της φωτοσύνθεσης σταματά, τα περισσότερα φυτά ξεκινούν να απορροφούν το οξυγόνο απελευθερώνοντας διοξείδιο του άνθρακα. Μόνο ορισμένα φυτά όπως οι ορχιδέες, τα παχύφυτα και κάποια επίφυτα αποτελούν εξαίρεση και συνεχίζουν να απελευθερώνουν οξυγό- νο. Σε κάθε περίπτωση δεν βάζουμε φυτά στην κρεβατοκάμαρα. 2. Αντιμετωπίζουν τις ασθένειες Στον εξωτερικό χώρο, οι ρίζες των φυτών συναντούν τον υδροφόρο ορίζοντα για να αντλήσουν νερό το οποίο εν συνεχεία εξατμίζεται από τα φύλλα σε μια διαδικασία γνωστή και ως διαπνοή. Μελέτες αποδίδουν το 10% της υγρασίας της ατμόσφαιρας στη διαπνοή των φυτών. Το ίδιο συμβαίνει και στο σπίτι όπου τα φυτά αυξάνουν τα επίπεδα υγρασίας. Ειδικά σε περιοχές με ξηρό και άνυδρο κλίμα τα φυτά εσωτερικού χώρου αποτελούν πραγματικό δώρο. Μάλιστα, μια μελέτη επιστημόνων του Γεωπονικού Πανεπιστημίου της Νορβηγίας υποστηρίζει ότι τα φυτά εσωτερικού χώρου μειώνουν τις πιθανότητες εκδήλωσης ξηροδερμίας, κρυώματος, πονόλαιμου και βήχα. Άλλες έρευνες αποδεικνύουν ότι η αυξημένη υγρασία μειώνει τις πιθανότητες μετάδοσης και επιβίωσης του ιού της γρίπης.

3. Καθαρίζουν τον αέρα Η NASA έχει διαθέσει πολλούς πόρους και χρόνο για έρευνες της ποιότητας του αέρα σε αποστειρωμένα περιβάλλοντα. Εκτεταμένες έρευνες της διαστημικής υπηρεσίας των ΗΠΑ έδειξαν ότι τα φυτά εσωτερικού χώρου διαδραματίζουν κομβικό ρόλο στη βελτίωση της ποιότητας του αέρα: τόσο τα φύλλα όσο και οι ρίζες των φυτών απομακρύνουν τους τοξικούς ατμούς από σφραγισμένα κτήρια και εγκαταστάσεις. Τα φυτά εσωτερικά χώρου μπορούν από μόνα τους να απομακρύνουν μικρές συγκεντρώσεις χημικών όπως το μονοξείδιο του άνθρακα και η φορμαλδεΰδη. Όσον αφορά στη σχέση αστροναυτών και φυτών η NASA επισημαίνει ότι «τα φυτά τρέφουν το σώμα και βελτιώνουν την ποιότητα της ατμόσφαιρας του εσωτερικού χώρου. Συγκρατούν το διοξείδιο του άνθρακα για να παράξουν το οξυγόνο που αναπνέουμε». Τα δέκα κορυφαία φυτά για αυτή τη δουλειά είναι σύμφωνα με τη NASA τα εξής: ο κρίνος της ειρήνης (Spathiphyllum wallisii), ο χρυσός πόθος (Aures Scindapsus), ο αγγλικός κισσός (Hedera helix), το χρυσάνθεμο (Chrysantheium morifolium), η ζέρμπερα μαργαρίτα (Gerbera jamesonii), η Σανσιβέρια ή γλώσσα της Πεθεράς (Sansevieria trifasciata «laurentii»), το μπαμπού (Chamaedorea sefritzii), η αζαλέα (Rhododendron simsii), η δράκαι- να μαρτζινάτα (Δράκαινα marginata) και το φυτό αράχνη (Chlorophytum comosum). Οι ερευνητές της NASA συνιστούν ένα φυτό ανά 9 τετρ. μέτρα επιφάνειας. 4. Επιταχύνουν τη θεραπεία Προσφέροντας λουλούδια ή φυτά στον ασθενή που νοσηλεύεται σε ένα νοσοκομείο δεν αποτελεί απλώς πράξη ευγενείας αλλά θεωρείται ως προσφορά ενός «μη παρεμβατικού, φθηνού και αποτελεσματικού συμπληρωματικού φαρμάκου σε ασθενείς που έχουν υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση». Το συμπέρασμα αυτό εξάγει μελέτη του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Κάνσας, η οποία υποστηρίζει ότι η θέα των φυτών κατά τη διάρκεια της μετεγχειρητικής αποκατάστασης έχει πράγματι αντίκτυπο στη φυσιολογία, ΟΙΚΟθέμα 15 όπως αποδεικνύουν η χαμηλότερη συστολική αρτηριακή πίεση, και τα χαμηλότερα επίπεδα πόνου, άγχους και κόπωσης σε σύγκριση με τους ασθενείς που δεν έχουν φυτά στο δωμάτιο. Μια ακόμα τεχνική σύντμησης του χρόνου αποκατάστασης είναι η «κηπουρική θεραπεία». Όπως υποστηρίζει μελέτη του Texas A&M University, οι ασθενείς που ασχολούνται με τα φυτά μειώνουν τον χρόνο της αποκατάστασης μετά από διάφορες θεραπείες. 5. Βοηθούν στην αύξηση της παραγωγικότητας Μια σειρά μελέτες σε σπουδαστές και εργαζόμενους αποδεικνύουν ότι η μελέτη ή η εργασία σε χώρους όπου υπάρχουν φυτά συμβάλλει καθοριστικά στην αύξηση της παραγωγικότητας. Αυτό συμβαίνει χάρη στη θετική συμβολή των φυτών στη συγκέντρωση και τη μνήμη σε ποσοστό που μπορεί να φτάσει και το 20%, όπως υποστηρίζει σχετική μελέτη του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν. Η εργασία που εκτελείται υπό τη φυσική επιρροή διακοσμητικών φυτών συνήθως έχει υψηλότερη ποιότητα και ολοκληρώνεται με καλύτερη ακρίβεια σε σύγκριση με την εργασία που ολοκληρώνονται σε εντελώς τεχνητά περιβάλλοντα. Πηγή: econews

16 OIKOπαρουσίαση Κορπή Φυσικό Μεταλλικό Νερό

ΟΙΚΟειδήσεις 17 Θαλάσσια καταφύγια Είναι ένα είδος θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών που προσφέρουν το μεγαλύτερο επίπεδο ασφάλειας για το θαλάσσιο περιβάλλον. Τα θαλάσσια καταφύγια είναι περιοχές που προστατεύονται από κάθε δραστηριότητα που αφαιρει ή απορρίπτει κάτι στην θάλασσα, όπως για παράδειγμα η αλιεία και η απόρριψη αποβλήτων. Στο εσωτερικό τους είναι δυνατό να υπάρχουν ζώνες όπου δεν θα επιτρέπεται καμία ανθρώπινη δραστηριότητα, για παράδειγμα, περιοχές που θα λειτουργούν ως πυρήνες επιστημονικής έρευνας ή ως περιοχές που περιλαμβάνουν ιδιαιτέρως ευαίσθητους οικότοπους ή είδη. Ωστόσο σε κάποιες περιοχές μέσα στα θαλάσσια καταφύγια μπορεί να επιτρέπεται η χαμηλής έντασης και μη καταστροφική αλιευτική δραστηριότητα. Προϋπόθεση βέβαια είναι ότι αυτή θα εξασφαλίζει τη βιωσιμότητα και θα είναι προϊόν απόφασης στην οποία θα έχουν πλήρη συμμετοχή οι εμπλεκόμενες τοπικές κοινωνίες. Προκειμένου να προστατευτεί ολόκληρο το φάσμα της θαλάσσιας βιοποικιλότητας, είναι απαραίτητο να δημιουργηθεί ένα ευρύ δίκτυο θαλάσσιων καταφυγίων στο οποίο να περιλαμβάνονται όλοι οι σημαντικοί οικότοποι. Τα κριτήρια που προσδιορίζουν ένα θαλάσσιο καταφύγιο αφορούν περιοχές που πρέπει να προστατευτούν όπως: Οι περιοχές αναπαραγωγής, περιοχές ανάπτυξης των θαλάσσιων ειδών και περιοχές σημαντικές για τον κύκλο ζωής των ειδών. Πολύτιμοι οικότοποι, κλειστοί κόλποι, εκβολές ποταμών κ.λπ. Περιοχές που συντηρούν είδη υπό εξαφάνιση ή υπό έντονη εκμετάλλευση, καθώς και περιοχές που έχουν υποστεί σημαντική υποβάθμιση και πρέπει να αποκατασταθούν. Στις κατηγορίες αυτές περιλαμβάνονται ο Κορινθιακός κόλπος, το δέλτα του ποταμού Μόρνου η λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου Αιτωλικού κ.α. Ποια είναι τα οφέλη Τα πρόσθετα οφέλη που προκύπτουν από τα θαλάσσια καταφύγια είναι η αύξηση της απόδοσης της αλιείας, μιας και οι πληθυσμοί των ψαριών που βρίσκονται σε καθεστώς εκμετάλλευσης καταφέρνουν να αποκατασταθούν και οι οικο τοποι που είχαν αλλοιωθεί εξαιτίας της αλιείας να αναδημιουργηθούν. Ταυτόχρονα έχουμε αύξηση των πληθυσμών αυτών έξω από τα σύνορα των καταφυγίων, είτε γιατί οι νεοσσοί ή τα αυγά παρασύρονται και σε περιοχές όπου επιτρέπεται η αλιεία, με αποτέλεσμα την αύξηση των ιχθυαποθεμάτων σε αρκετά μεγάλη απόσταση από τους πυρήνες των καταφυγίων. Επιπρόσθετα οικονομικά οφέλη έχουμε από την ανάπτυξη ήπιων μορφών τουρισμού και τη δημιουργία εναλλακτικών πηγών εισοδήματος για τις τοπικές κοινωνίες.

18 OIKOειδήσεις

ΟΙΚΟθέμα 19 ΝΕΡΟ το πολύτιμο αγαθό! Στον άνθρωπο το νερό αποτελεί τα 2/3 του βάρους του και είναι ζωτικής σημασίας για όλες τις λειτουργίες του σώματός του. Αν ο άνθρωπος χάσει το 20% του νερού που υπάρχει στο σώμα του κινδυνεύει να πεθάνει. Από το νερό εξαρτώνται άμεσα πολλές δραστηριότητές μας, η καθημερινότητά μας. Για παράδειγμα, στη γεωργία και την κτηνοτροφία το χρησιμοποιούμε σε ποσοστό 69%. Για οικιακή χρήση σε ποσοστό 8% (το περισσότερο το χρησιμοποιούμε στην τουαλέτα!), ενώ οι βιομηχανίες που συγκεντρώνονται στις πόλεις καταναλώνουν νερό σε ποσοστό 23%. Από το 1950 μέχρι σήμερα η παγκόσμια κατανάλωση νερού έχει υπέρ -τριπλασιαστεί, αυξανόμενη με διπλάσιο ρυθμό σε σχέση με την αύξηση του πληθυσμού. Από τα συνολικά 1.386 εκατομμύρια κυβικά χιλιόμετρα του νερού που υπάρχει στη Γή, περισσότερο από 96% είναι αλμυρό, ενώ το γλυκό αντιστοιχεί σε μόλις 2.6% της συνολικής ποσότητας. Επίσης, το 68% του γλυκού νερού είναι αποθηκευμένο σε μορφή παγετώνων. Ακόμη, ένα 30% του γλυκού νερού βρίσκεται σε υπόγειους υδροφορείς. Το επιφανειακό γλυκό νερό που βρίσκεται σε ποτάμια και λίμνες είναι πολύ λιγότερο από το 1 % του συνολικού νερού που υπάρχει στον πλανήτη μας. Τα ποτάμια και οι λίμνες λοιπόν αποτελούν τις βασικές πηγές νερού για την κάλυψη των ανθρώπινων αναγκών. Από στατιστικά στοιχεία της UNESCO (της Εκπαιδευτικής Επιστημονικής και Πολιτιστικής Οργάνωσης των Ηνωμένων Εθνών) προκύπτει ότι ο μισός πληθυσμός της Γης δεν διαθέτει υγιεινό νερό σε επαρκείς ποσότητες. Λόγω της σημαντικής έλλειψής του στις αναπτυσσόμενες χώρες, στις αγροτικές περιοχές του αναπτυσσόμενου κόσμου, όπου η κατάσταση είναι χειρότερη, μόνο το 29% έχει πρόσβαση σε πηγές πόσιμου νερού και μόνο το 13% διαθέτει εγκαταστάσεις προσωπικής υγιεινής. Εξαιτίας όλων των παραπάνω, πάνω από 400 εκατομμύρια άνθρωποι πάσχουν από γαστρεντερίτιδα, περισσότεροι από 200 εκατομμύρια από σχιστοσωμίαση, περισσότεροι από 30 εκατομμύρια από ογκοκερκίαση, ασθένειες που μεταδίδονται με το νερό. Επίσης, έχει υπολογιστεί ότι αν όλος ο πληθυσμός της Γης είχε πρόσβαση σε πόσιμο νερό, το παγκόσμιο ποσοστό βρεφικής θνησιμότητας θα μπορούσε να μειωθεί στο μισό.

20 ΟΙΚΟγκρίνιες OIKOγκρίνιες: Εκφράστε την αποψή σας, την καταγγελία σας... Οι ΟΙΚΟγκρίνιες ειναι η γραμμή εποικινωνίας του Πράσινο+Μπλε με εσάς. Η φωνή σας δυναμώνει και οι ΟΙΚΟγκρίνιες δυναμώνουν μαζί σας. Μην διστάζετε να μας στέλνετε αυτά που σας απασχολούν, τους προβληματισμούς σας και τις προτάσεις σας,για να τα μοιραζόμαστε όλα μαζί. Αυτές οι σελίδες είναι η δική σας φωνή, το δικό σας βήμα. Μην σταματάτε. Μια σακούλα σκουπιδιών... Έχετε ποτέ σκεφθεί τι μπορεί να περιέχει μια σακούλα σκουπιδιών από αυτές που κάθε μέρα κατεβάζουμε από τα σπίτια μας και τις πετάμε στους κάδους; Λοιπόν τα αποφάγια από το τραπέζι και το ψυγείο αποτελούν περίπου το 40% του βάρους της, το 25% είναι χαρτί, το 20% πλαστικό, λίγο γυαλί, ελάχιστα μέταλλα, κανένα κομμάτι ξύλο. Το βάρος, της είναι περίπου από 2 έως 3 κιλά. Σε αυτό το βάρος τα 800 γραμμάρια, όπως είπαμε, είναι αποφάγια από την κουζίνα. Αν αυτός που μόλις την πέταξε είχε στο σπίτι του έναν κάδο κομποστοποίησης θα μπορούσαν τα περισσότερα από αυτά να γίνουν λίπασμα για τα λουλούδια του. Ιωάννα, μαθήτρια Γ τάξης Γυμνασίου

ΟΙΚΟγκρίνιες 21 Πρέπει να ανησυχώ; Πιστεύει κανείς ότι για να υπάρξει βελτίωση της σημερινής περιβαλλοντικής κατάστασης στην Ελλάδα και σε παγκόσμια κλίμακα, δεν θα πρέπει οι επιχειρήσεις, οι βιομηχανίες αλλά και τα νοικοκυριά, να αρχίσουν να λειτουργούν με ένα τρόπο διαφορετικό, με έναν τρόπο που θα σέβεται το περιβάλλον; Σημαντική για την επίτευξη αυτού του στόχου είναι η ευαισθητοποίηση, η ενημέρωση και η δραστηριοποίηση του Ελληνικού κοινού σε θέματα περιβάλλοντος. Σήμερα βιώνουμε τη μεγαλύτερη περιβαλλοντική, οικονομική και κοινωνική κρίση στην ιστορία της ανθρωπότητας. Οι επιστήμονες και οι κυβερνήσεις παγκοσμίως συμφωνούν ότι οι κλιματικές αλλαγές έχουν προκληθεί από ανθρώπινες δραστηριότητες και οι επιπτώσεις τους θα είναι καταστροφικές. Για να τις σταματήσουμε πρέπει να αλλάξουμε τον τρόπο που παράγουμε, καταναλώνουμε και αντιλαμβανόμαστε την ενέργεια. Τα κατά καιρούς πυρηνικά ατυχήματα χτυπάνε καμπανάκια, χωρίς όμως να συγκινούνται οι θιασώτες της πυρηνικής ενέργειας κράτη και κατασκευάστριες εταιρίες - για λόγους καθαρά οικονομικούς και μόνο. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα δεν προβληματίζουν κανέναν; Οι διαφοροποιήσεις στις εποχές του χρόνου δεν μας ανησυχούν; Γιώργος Κ.

22 OIKOπροορισμοί Το γεφύρι της Αρτοτίβας Στον φυσικό δρόμο που συνδέει την Τριχωνίδα με την ορεινή Ναυπακτία, ανάμεσα σε δύο βραχώδεις και απότομους λόφους προβάλλει το Γεφύρι της Αρτοτίβας, σημείο αναφοράς για τους ντόπιους και άρρηκτα συνδεδεμένο με την ιστορία, την οικονομία και την κοινωνική ζωή της ευρύτερης περιοχής. Το Γεφύρι της Αρτοτίβας είναι το παλαιότερο που σώζεται σήμερα στον ποταμό Εύηνο και είναι κτισμένο στο στενότερο σημείο του ποταμού, λίγο πριν αυτός συναντήσει τον παραπόταμο του Κότσαλο, πάνω στο παλιό μονοπάτι που συνδέει την Κάτω Χρυσοβίτσα με το Αχλαδόκαστρο (πρώην Αρτοτίβα). και από άλλα σημεία του ποταμού, αλλά τον χειμώνα όταν ο Εύηνος είναι κατεβασμένος υποχρεωτικά οδηγείται στο Γεφύρι της Αρτοτίβας. Η τοπική παράδοση ανάγει την κατασκευή του γεφυριού στα χρόνια της Βενετοκρατίας (1407-1499). Ωστόσο όμως ο τρόπος κατασκευής του εμφανίζει τα χαρακτηριστικά των ηπειρώτικων γεφυριών της Τουρκοκρατίας. Το Γεφύρι στη σημερινή του μορφή πρέπει να κατασκευάστηκε κατά το δεύτερο ήμισυ του 18ου αιώνα πιθανόν από Ηπειρώ- τες ή και ντόπιους μαστόρους. Στη θέση Καστράκι, δίπλα από το γεφύρι, βρέθηκαν κεραμίδια με επιγραφές, καθώς και ένα αρχαίο νόμισμα, που έφερε την επιγραφή «Πρόσχιον». Το Γεφύρι παρέμεινε σε χρήση μέχρι την δεκαετία του 50, οπότε και υποκαταστάθηκε από τον νέο δρόμο Θέρμου-Πλατάνου. Το Γεφύρι της Αρτοτίβας έχει χαρακτηριστεί από το Υπουργείο Πολιτισμού ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο της χώρας, λόγω της ιστορικής και αρχιτεκτονικής του σημασίας. Το γεφύρι εξυπηρετούσε τις ανάγκες επικοινωνίας όχι μόνο των δύο χωριών, αλλά της ευρύτερης περιοχής, της ορεινής ενδοχώρας (Ναυπακτία, Καρπενήσι, Θεσσαλία) με τον κάμπο της Τριχωνίδας, το Μεσολόγγι, τις ακτές του Ιονίου. Το καλοκαίρι ο διαβάτης μπορούσε να περάσει