Αδίδακτο κείμενο Λυκούργου Κατὰ Λεωκράτους, 9-10 διὸ καὶ μάλιστ, ὦ ἄνδρες, δεῖ ὑμᾶς γενέσθαι μὴ μόνον τοῦ νῦν ἀδικήματος δικαστάς, ἀλλὰ καὶ νομοθέτας. ὅσα μὲν γὰρ τῶν ἀδικημάτων νόμος τις διώρικε, ῥᾴδιον τούτῳ κανόνι χρωμένους κολάζειν τοὺς παρανομοῦντας ὅσα δὲ μὴ σφόδρα περιείληφεν, ἑνὶ ὀνόματι προσαγορεύσας, μείζω δὲ τούτων τις ἠδίκηκεν, ἅπασι δ ὁμοίως ἔνοχός ἐστιν, ἀναγκαῖον τὴν ὑμετέραν κρίσιν καταλείπεσθαι παράδειγμα τοῖς ἐπιγιγνομένοις. εὖ δ ἴστε, ὦ ἄνδρες, ὅτι οὐ μόνον τοῦτον νῦν κολάσετε κατεψηφισμένοι, ἀλλὰ καὶ τοὺς νεωτέρους ἅπαντας ἐπ ἀρετὴν προτρέψετε. δύο γάρ ἐστι τὰ παιδεύοντα τοὺς νέους, ἥ τε τῶν ἀδικούντων τιμωρία, καὶ ἡ τοῖς ἀνδράσι τοῖς ἀγαθοῖς διδομένη δωρεά πρὸς ἑκάτερον δὲ τούτων ἀποβλέποντες τὴν μὲν διὰ τὸν φόβον φεύγουσι, τῆς δὲ διὰ τὴν δόξαν ἐπιθυμοῦσι. διὸ δεῖ, ὦ ἄνδρες, προσέχειν τούτῳ τῷ ἀγῶνι καὶ μηδὲν περὶ πλείονος ποιήσασθαι τοῦ δικαίου. ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΑ διορίζω: ορίζω επακριβώς περιλαμβάνω: ορίζω αυστηρά / ρητά προσαγορεύω: δηλώνω ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Γ1. Να βρεθούν οι νοηματικοί σπόνδυλοι του κειμένου. Μονάδες 20 Γ2. Να γράψετε τον τύπο που ζητείται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: 1. ῥᾴδιον: την αιτιατική πληθυντικού αριθμού του ουδετέρου του συγκριτικού βαθμού 2. μείζω: την αιτιατική ενικού αριθμού του αρσενικού του θετικού βαθμού τούτων: την κλητική ενικού αριθμού του αρσενικού 3. εὖ: τα παραθετικά 4. ἅπαντας: τη γενική πληθυντικού αριθμού του θηλυκού 5. διώρικε: το α πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του μέλλοντα ενεργητικής φωνής περιείληφεν: το β ενικό πρόσωπο προστακτικής αορίστου β ενεργητικής φωνής 6. ἴστε: το απαρέμφατο αορίστου β 7. φεύγουσι: τον ίδιο τύπο στον μέλλοντα προσέχειν: το γ πληθυντικό πρόσωπο ευκτικής μέλλοντα στην ίδια φωνή Μονάδες 10 ΜΠΙΛΑΝΑΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, ΤΗΛ 6977018936 Σελίδα 1
Γ3α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω τύπων: δικαστάς, τῶν ἀδικημάτων, κολάζειν, ἐπ ἀρετήν, ἡ δωρεά (μονάδες 5) Γ3β. «εὖ δ ἴστε, ὦ ἄνδρες, ὅτι οὐ μόνον τοῦτον νῦν κολάσετε κατεψηφισμένοι, ἀλλὰ καὶ τοὺς νεωτέρους ἅπαντας ἐπ ἀρετὴν προτρέψετε»: Στο παραπάνω απόσπασμα να επισημάνετε τον υποθετικό λόγο και να προσδιορίσετε το είδος του. (μονάδες 3) Γ3γ. «πρὸς ἑκάτερον δὲ τούτων ἀποβλέποντες τὴν μὲν διὰ τὸν φόβον φεύγουσι, τῆς δὲ διὰ τὴν δόξαν ἐπιθυμοῦσι»: Να μετατρέψετε τον παραπάνω ευθύ λόγο σε πλάγιο, χρησιμοποιώντας την εξάρτηση: «Ὁ ῥήτωρ ἔφη» (μονάδες 2) Μονάδες 10 ΤΟ ΑΝΑΡΘΡΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ μπορεί να χρησιμοποιηθεί στον λόγο ως Yποκείμενο σε απρόσωπα ρήματα και απρόσωπες εκφράσεις: π.χ. Χρὴ τοῦ βάρους μεταδιδόναι τοῖς φίλοις. Aντικείμενο σε προσωπικά ρήματα: π.χ. Ἐκήρυξεν τοῖς Ἕλλησι συσκευάζεσθαι. Kατηγορούμενο σε συνδετικά ρήματα, ιδιαίτερα σε άλλο έναρθρο απαρέμφατο: π.χ. Τὸ λακωνίζειν ἐστὶ φιλοσοφεῖν. Επεξήγηση σε προηγούμενη λέξη, συνηθέστερα επίρρημα, ή ουδέτερο δεικτικής αντωνυμίας: π.χ. Ὑμᾶς οὕτως ἐπαίδευον, προτιμᾶν τοὺς γεραιτέρους. Προσδιορισμός της αναφοράς (απαρέμφατο της αναφοράς): όταν εξαρτάται από επίθετα που δηλώνουν ικανότητα, δυνατότητα, αναγκαιότητα, προθυμία, καταλληλότητα, όπως ἀγαθός, ἄξιος, δεινός, ἕτοιμος, ἱκανός, καλός, ὀξύς, πρόθυμος, φοβερός, χρήσιμος, ἡδύς, στυγνός, ῥᾴδιος, λιτὸς κ.ά. π.χ. Δειναὶ αἱ γυναῖκες εὑρίσκειν τέχνας. Προσδιορισμός του σκοπού ή του αποτελέσματος: όταν εξαρτάται από ρήματα που δηλώνουν σκόπιμη ενέργεια (ποιῶ, πράττω), κίνηση (φέρω, ἔρχομαι), παροχή, εκλογή, καθώς και τα ρήματα φύομαι και εἰμί. Αναλύεται σε τελική ή συμπερασματική πρόταση και μεταφράζεται με το «για να» ή «ώστε να». ΜΠΙΛΑΝΑΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, ΤΗΛ 6977018936 Σελίδα 2
π.χ. Ὁμοίως καὶ πλουσίῳ καὶ πένητι παρέχω ἐμαυτὸν ἐρωτᾶν. Β όρος σύγκρισης, μόνο στις εξής περιπτώσεις: α) όταν ο α όρος είναι επίσης απαρέμφατο. π.χ. Πότερον βούλει μένειν ἢ ἀπιέναι; β) όταν ο α όρος είναι δυσανάλογα ανώτερος από τον β όρο σύγκρισης (ἢ ὥστε + απαρέμφατο). π.χ. ᾜσθοντο αὐτὸν ἐλάττω ἔχοντα δύναμιν ἢ ὥστε τοὺς φίλους ὠφελεῖν. Απόλυτο Απαρέμφατο (δεν εξαρτάται από κάποιο ρήμα). Απαντά με τη μορφή στερεότυπης έκφρασης. Μερικά από τα πιο εύχρηστα απόλυτα απαρέμφατα είναι τα ακόλουθα: τὸ ἐπ ἐκείνῳ / ἐκείνοις εἶναι (όσο εξαρτάται από εκείνον/εκείνους), τὸ ἐπὶ τούτῳ / τούτοις / σφᾶς εἶναι (όσο εξαρτάται από αυτόν/αυτούς), τὸ κατὰ τοῦτον εἶναι (όσο εξαρτάται από αυτόν), τὸ νῦν εἶναι (όσο για τώρα), τὸ ξύμπαν εἰπεῖν (και γενικά), ἑκὼν εἶναι (θεληματικά), ὡς συντόμως / ὡς συνελόντι / ὡς διὰ βραχέων εἰπεῖν (για να μιλήσω σύντομα), ὡς ἐν κεφαλαίῳ εἰπεῖν (για να μιλήσω περιληπτικά), ὡς ἔπος εἰπεῖν, ὡς εἰπεῖν (για να μιλήσω έτσι), ὡς εἰκάσαι (όπως μπορεί να συμπεράνει κανείς), ὡς τἀληθὲς εἰπεῖν (για να πω την αλήθεια), οὕτως εἰπεῖν (για να το πω έτσι), ὀλίγου / μικροῦ / οὐ πολλοῦ δεῖν (λίγο έλειψε), ὡς ἐμοὶ δοκεῖν (κατά τη γνώμη μου), σὺν θεῷ εἰπεῖν (για να πω με τη βοήθεια του Θεού). π.χ. Ἀληθὲς γε, ὡς ἔπος εἰπεῖν, οὐδὲν εἰρήκασιν. Απαρέμφατο σε θέση ρήματος σε: α) Κύριες προτάσεις επιθυμίας αντί για προστακτική ή ευχετική ευκτική: π.χ. Ὦ ἄνδρες, ἰέναι ἐπὶ τοὺς πολεμίους. β) Δευτερεύουσες απαρεμφατικές προτάσεις: Xρονικές: ΜΠΙΛΑΝΑΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, ΤΗΛ 6977018936 Σελίδα 3
π.χ. Πρὶν δὲ ταῦτα πρᾶξαι, μὴ σκοπεῖτε τίς εἰπὼν τὰ βέλτιστα. Συμπερασματικές: π.χ. Οἱ δὲ διήλλαξαν ἐφ ᾧτε μὲν ἔχειν εἰρήνην ὡς πρὸς ἀλλήλους, ἀπιέναι δὲ ἕκαστον ἐπὶ τὰ ἑαυτόν. Αναφορικές Συμπερασματικές: π.χ. Ἐγὼ οὐ μόνον νῦν, ἀλλὰ καὶ ἀεὶ τοιοῦτος, οἷος τῶν ἐμῶν μηδενὶ ἄλλῳ πείθεσθαι ἢ τῷ λόγῳ Έναρθρο απαρέμφατο ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΘΕΣΗ Υποκείμενο Αντικείμενο Κατηγορούμενο Επεξήγηση Ετερόπτωτος προσδιορισμός Επιρρηματικός προσδιορισμός ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ Αἰσχρὸν καὶ ἄδικον τὸ πλεονεκτεῖν. Τὸ ἀντιλέγειν μὴ κάλει λοιδορεῖσθαι. Ἔστω τὸ ἀδικεῖν τὸ βλάπτειν ἑκόντα παρὰ τὸν νόμον. Τοῦτό φημι εἶναι σωφροσύνην, τὸ γιγνώσκειν ἑαυτόν. Τὸ σιγᾶν κρεῖττόν ἐστι τοῦ λαλεῖν [γενική συγκριτική]. Ἐθαυμάζετο ἐπὶ τὸ εὐθύμως ζῆν [εμπρόθετος προσδιορισμός της αιτίας]. 1.Να βρείτε τα έναρθρα απαρέμφατα στα παρακάτω παραδείγματα και να τα χαρακτηρίσετε ως προς τον συντακτικό τους ρόλο: 1.1. Οὐκ ἄρα τὸ χαίρειν ἐστὶν εὖ πράττειν. 1.2. Ὥρμησαν εἰς τὸ διώκειν. 1.3. Εἰς τοῦτο ἐλήλυθε τοῦ νομίζειν. 1.4. Βασιλέως ἀγαθοῦ τοῦτο ἔργον ἐνόμιζε, τὸ τοὺς ἀρχομένους ὡς πλεῖστα ἀγαθὰ ποιεῖν. 1.5. Ἀπέγνωκα τοῦ μάχεσθαι. 1.6. Τὸ σπεύδειν δέ σοι παραινῶ. 2.Στα παραδείγματα που ακολουθούν να εντοπίσετε τα απαρέμφατα και να βρείτε τη συντακτική τους λειτουργία. α. Τὸ γιγνώσκειν ἑαυτὸν σωφροσύνη ἐστί. β. Σωκράτης ἐχρῆτο τῷ ἐρωτᾶν τε καὶ ἀποκρίνασθαι. ΜΠΙΛΑΝΑΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, ΤΗΛ 6977018936 Σελίδα 4
γ. Τὸ σιγᾶν κρεῖττόν ἐστι τοῦ λαλεῖν. δ. Κῦρος διέφερεν πάντων τῶν ἡλίκων εἰς τὸ μανθάνειν ἃ δέοι. ε. Οἱ καρποὶ γεγόνασι αἴτιοι τοῦ μὴ θηριωδῶς ζῆν ἡμᾶς. ΥΠΕΡΕΙΔΗΣ, ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ ΥΠΕΡ 6.41 43 Παραμυθία στους συγγενείς των νεκρών Ο ρήτορας δεν ακολούθησε τις επιταγές της παράδοσης των επιταφίων, αλλά καινοτομώντας επικεντρώθηκε στον έπαινο του επικεφαλής του στρατεύματος, του στρατηγού Λεωσθένη (βλ. σχετικά και ΥΠΕΡ 6.9 17). ὅμως δὲ χρὴ θαρρεῖν καὶ τῆς λύπης παραιρεῖν εἰς τὸ ἐνδεχόμενον, καὶ μεμνῆσθαι μὴ μόνον τοῦ θανάτου τῶν τετελευτηκότων, ἀλλὰ καὶ τῆς ἀρετῆς ἧς καταλελοίπασιν. [42] εἰ γὰρ θρήνων ἄξια πεπόνθασιν, ἀλλ ἐπαίνων μεγάλων πεποιήκασιν. εἰ δὲ γήρως θνητοῦ μὴ μετέσχον, ἀλλ εὐδοξίαν ἀγήρατον εἰλήφασιν, εὐδαίμονές τε γεγόνασι κατὰ πάντα. ὅσοι μὲν γὰρ αὐτῶν ἄπαιδες τετελευτήκασιν, οἱ παρὰ τῶν Ἑλλήνων ἔπαινοι παῖδες αὐτῶν ἀθάνατοι ἔσονται. ὅσοι δὲ παῖδας καταλελοίπασιν, ἡ τῆς πατρίδος εὔνοια ἐπίτροπος αὐτοῖς τῶν παίδων καταστήσεται. ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ παραιρεῖν: απομακρύνω, διώχνω γήρως: γηρατειά ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1.καταλελοίπασιν: να γραφτεί το γ ενικό Αορίστου μέσης φωνής σε όλες τις εγκλίσεις καθώς και ο ιαρχικοί χρόνοι του ρήματος στην ενεργητική και μέση φωνή 2. καταστήσεται: να κλιθούν οι Προστακτικές Ενεστώτα και Αορίστου στη μέση φωνή 3. εὐδοξίαν ἀγήρατον, ἔπαινοι ἀθάνατοι : να κλιθούν μα ΜΠΙΛΑΝΑΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, ΤΗΛ 6977018936 Σελίδα 5
ΑΠΡΟΣΩΠΑ ΡΗΜΑΤΑ Αποκλειστικώς απρόσωπα ρήματα είναι μόνο το χρὴ (= πρέπει, είναι ανάγκη) και το ἔξεστι (= είναι δυνατό, επιτρέπεται). Τα υπόλοιπα προέρχονται από προσωπικά ρήματα: α) ενεργητικά, όπως: δοκεῖ (= φαίνεται, νομίζεται, θεωρείται) δεῖ, πρέπει, προσήκει (= πρέπει, επιβάλλεται, αρμόζει) ευκαιρία) ἔοικε (= φαίνεται) προχωρεῖ (= πάει καλά) ἔνεστι, πάρεστι, ἔστιν (= είναι δυνατό) μέλλει (= πρόκειται) λυσιτελεῖ, συμφέρει (= συμφέρει) ἐγχωρεῖ (= είναι δυνατό, επιτρέπεται) σημαίνει (= δίνεται σημείο) ἀρκεῖ (= είναι αρκετό) μέλει τινί (= ενδιαφέρει κάποιον) δηλοῖ (= είναι φανερό) φιλεῖ (= συνηθίζεται) διαφέρει (= υπάρχει διαφορά) παρέχει (= παρουσιάζεται β) παθητικά, όπως: λέγεται, ἀγγέλλεται, θρυλεῖται, ἄδεται, (= λέγεται, διαδίδεται) ὁμολογεῖται (= αναγνωρίζεται) νομίζεται (= θεωρείται) ἐπέρχεταί τινι, παρίσταταί τινι (= έρχεται στο νου κάποιου) εἴμαρται (= είναι πεπρωμένο, είναι ορισμένο από τη μοίρα) ἁμαρτάνεται (= γίνεται σφάλμα) εἰκάζεται (= συμπεραίνεται) ὥρισται (= είναι καθορισμένο) ἐνδέχεται, ἐγγίγνεται (= είναι ενδεχόμενο) προβεβούλευται (= έχει βγει ΜΠΙΛΑΝΑΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, ΤΗΛ 6977018936 Σελίδα 6
προκαταρτική απόφαση) ἐγγίγνεται (= επιτρέπεται) Οι απρόσωπες εκφράσεις σχηματίζονται: α) από ουδέτερο επιθέτου και το ρήμα ἐστί: ῥᾴδιόν ἐστι (= είναι εύκολο) οἷόν τ ἐστι (= είναι δυνατό) β) από ουδέτερο μετοχής και το ρήμα ἐστί: εἰκός ἐστι (= είναι φυσικό) δῆλόν ἐστι (= είναι φανερό) χρεών ἐστὶ (= είναι αναγκαίο) δεινόν ἐστι (= είναι φοβερό) προσῆκόν ἐστι (= αρμόζει) προσῆκόν ἐστι (= είναι πρέπον) χαλεπόν ἐστι (= είναι δύσκολο) ἀγαθόν ἐστι (= είναι καλό) δεδογμένόν ἐστι (= έχει αποφασιστεί) καθεστηκός ἐστι (= είναι καθορισμένο) πλημμελές ἐστι (= είναι ανάρμοστο) δυνατόν ἐστι (= είναι δυνατό) γ) από αφηρημένο ουσιαστικό και το ρήμα ἐστί: ἀνάγκη ἐστὶ (= είναι ανάγκη) ὥρα ἐστὶ (= είναι ευκαιρία) ἀκμή ἐστι (= είναι η πιο κατάλληλη στιγμή) κάποιου) κίνδυνός ἐστι (= υπάρχει κίνδυνος) λόγος ἐστὶ (= λέγεται) ἔθος ἐστὶ (= συνηθίζεται) σχολή ἐστι (= υπάρχει διαθέσιμος χρόνος) θέμις ἐστὶ (= υπάρχει νόμος / συνήθεια) ἔργον ἐστὶ (= είναι επίπονο / δύσκολο) ἔργον ἐστί τινος (= είναι καθήκον δ) από (τροπικό) επίρρημα και το ρήμα ἔχει: ῥᾳδίως ἔχει (= είναι εύκολο) ΜΠΙΛΑΝΑΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, ΤΗΛ 6977018936 Σελίδα 7
ἀναγκαίως ἔχει (= είναι αναγκαίο) εὖ ἔχει (= είναι καλό) ἀρκούντως ἔχει (= είναι αρκετό) προσηκόντως ἔχει (= είναι πρέπον) αἰσχρῶς ἔχει (= είναι ντροπή) καλῶς ἔχει (= είναι καλό) κακῶς ἔχει (= είναι κακό) Το υποκείμενο των απρόσωπων ρημάτων και των απρόσωπων εκφράσεων Τα απρόσωπα ρήματα και οι απρόσωπες εκφράσεις δέχονται ως υποκείμενο: α) άναρθρο απαρέμφατο, τελικό ή ειδικό: π.χ. Τοὺς νόμους δεῖ τηρεῖν τοὺς δικάζοντας (= Oι δικαστές πρέπει να τηρούν τους νόμους) β) δευτερεύουσα ονοματική πρόταση, ειδική, ενδοιαστική ή πλάγια ερωτηματική: π.χ. Ἠγγέλθη ὅτι ἡττημένοι εἶεν Λακεδαιμόνιοι (= Aνακοινώθηκε ότι οι Λακεδαιμόνιοι είχαν ηττηθεί) γ) αφηρημένη σύστοιχη έννοια που ενυπάρχει στο απρόσωπο ρήμα και προκύπτει αν αυτό αναλυθεί σε απρόσωπη έκφραση: π.χ. πολεμεῖται = γίγνεται πόλεμος παρεσκεύασται = γεγένηται παρασκευὴ Τυπικά τα ρήματα αυτά δεν έχουν υποκείμενο Τέτοια ιδιόρρυθμα απρόσωπα ρήματα είναι συνήθως: α) τα παθητικά απρόσωπα: πολεμεῖται = πόλεμος γίγνεται παρεσκεύασταί τινι = παρασκευὴ γεγένηται ηὖκται = εὐχὴ γεγένηται ΜΠΙΛΑΝΑΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, ΤΗΛ 6977018936 Σελίδα 8
β) τα ενεργητικά απρόσωπα: μέλει τινί τινος = μέλησίς ἐστί τινί τινος (= φροντίζει κάποιος για κάτι) μεταμέλει τινί τινος = μεταμέλειά ἐστί τινί τινος (= μετανοεί κάποιος για κάτι) μέτεστί τινί τινος = μετουσία ἐστί τινί τινος (= διεκδικεί κάτι, μετέχει κάποιος σε κάτι) δεῑ μοί τινος = ἔνδειά ἐστί τινί τινος (= χρειάζεται κάποιος κάτι) Σημείωση: Σε αυτές τις περιπτώσεις το «τινὸς» είναι αντικείμενο και σπανίως τίθεται σε αιτιατική. Η γενική όμως που συνοδεύει το ρήμα «μεταμέλει» θεωρείται γενική της αιτίας. γ) ρήματα που δείχνουν φυσικά ή καιρικά φαινόμενα: ὕει = ὑετός γίγνεται (= βρέχει) νίφει = πίπτει χιὼν (= χιονίζει) συννέφει = νέφος γίγνεται (= συννεφιάζει) συνεσκόταζε = σκότος ἐγίγνετο (= σκοτείνιασε, έπεσε σκοτάδι) ἐκείνου τοῦ μηνός ἔσειε = σεισμός ἐγένετο (= έγινε σεισμός) ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ: 1. Οι απρόσωπες εκφράσεις «δῆλόν ἐστι» και «φανερόν ἐστι» δεν δέχονται ποτέ ως υποκείμενο απαρέμφατο, αλλά ονοματική ειδική ή πλάγια ερωτηματική πρόταση: π.χ. Δῆλον ἐγένετο τοῖς Θηβαίοις ὅτι ἐμβαλοῖεν οἱ Λακεδαιμόνιοι. (= Έγινε φανερό στους Θηβαίους ότι θα εισβάλουν οι Λακεδαιμόνιοι) ΣΥΝΤΑΞΗ 2. Στην απρόσωπη σύνταξη έχουμε πάντοτε ετεροπροσωπία, εφόσον το υποκείμενο του ρήματος δεν γίνεται να συμπίπτει με το υποκείμενο του απαρεμφάτου 3. Το ρήμα «δεῖ» είναι προσωπικό όταν συντάσσεται με μία από τις γενικές: ΜΠΙΛΑΝΑΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, ΤΗΛ 6977018936 Σελίδα 9
«μικροῦ, «πολλοῦ», «ὀλίγου», «τοσούτου», «ἑνός», «δυοῖν» 4. Στην απρόσωπη έκφραση «ἔργον ἐστί τινος»,το «ἔργον» συχνά παραλείπεται και η γενική «τινὸς» είναι κτητική: π.χ. Ἄρχοντός (ἔργον) ἐστι ἐπιμελεῖσθαι τῶν ἀρχομένων (= Είναι έργο του άρχοντα να φροντίζει τον λαό) ΤΟ ΡΗΜΑ ΔΟΚΕΙ 5. Το ρήμα «δοκεῖ» όταν συντάσσεται με τελικό απαρέμφατο είναι απρόσωπο και μεταφράζεται: φαίνεται καλό να.. Όταν όμως συντάσσεται με ειδικό απαρέμφατο είναι συνήθως προσωπικό και μεταφράζεται: νομίζει κάποιος ότι.. 6. Όταν στην πρόταση υπάρχει ονομαστική τότε η σύνταξη είναι προσωπική: π.χ. Λέγεται Ἀλκιβιάδης εἶναι ἐν Λακεδαίμονι. (= Λένε ότι ο Αλκιβιάδης βρίσκεται στην Λακεδαίμονα) Η δοτική προσωπική στην απρόσωπη σύνταξη Η δοτική προσωπική είναι η δοτική που συνοδεύει τα απρόσωπα ρήματα και τις απρόσωπες εκφράσεις και δηλώνει το πρόσωπο στο οποίο αναφέρεται η έννοιά τους, το πρόσωπο δηλαδή για το οποίο υπάρχει η γίνεται κάτι. Αποτελεί λοιπόν το λογικό υποκείμενο του ρήματος π.χ. Ἐμοὶ προσήκει λέγειν.(= Πρέπει να μιλήσω) Η δοτική προσωπική, όταν μετατραπεί σε αιτιατική, δίνει το υποκείμενο του απαρεμφάτου που λειτουργεί ως υποκείμενο του απροσώπου ρήματος π.χ. Ἐμοὶ προσήκει λέγειν.(= Πρέπει να μιλήσω) προσήκει: ρήμα λέγειν: υποκείμενο του ρήματος, τελικό απαρέμφατο ἐμοί: δοτική προσωπική άρα υποκείμενο του απαρεμφάτου: μὲ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ: 1. Τα απρόσωπα ρήματα «δοκεῖ» και «φαίνεται» συντάσσονται με δοτική προσωπική: π.χ. Ἔδοξε τοῖς Ἀθηναίοις τειχίζειν τὴν πόλιν. ΜΠΙΛΑΝΑΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, ΤΗΛ 6977018936 Σελίδα 10
Όταν όμως είναι προσωπικά, τότε συντάσσονται με δοτική προσωπική του κρίνοντος προσώπου: π.χ. Δοκεῖ δέ μοι ὁ κατήγορος ἂν ἐπιδεῖξαι 2. Τα απρόσωπα ρήματα μέλει, μεταμέλει, παρεσκεύασται, ὁμολογεῖται, κ.λπ. συντάσσονται με δοτική προσωπική του ενεργούντος προσώπου ή του ποιητικού αιτίου. 3. Τα ρήματα «χρὴ» (πάντα) και «δεῖ» (συνήθως) δεν συντάσσονται με δοτική προσωπική, αλλά αντί για δοτική τίθεται συνήθως αιτιατική προσώπου ως υποκείμενο του απαρεμφάτου: π.χ. Οὐ πόνου πολλοῦ με δεῖ (= Δεν χρειάζεται να μπω σε μεγάλο κόπο) 4. Η δοτική προσώπου που συντάσσεται με απρόσωπα ρήματα, τα οποία προκύπτουν από ρήματα προσωπικά μεταβατικά που συντάσσονται με δοτική είναι αντικείμενο: π.χ. Οὐ συμφέρει τοῖς τυράννοις (= Δεν συμφέρει τους τυράννους) 5. Η δοτική προσωπική παραλείπεται συχνά: α) όταν εννοείται από τα συμφραζόμενα β) όταν είναι γενική και αόριστη, οπότε εννοούμε ένα από τα: «τινί», «ἡμῖν», «τοῖς ἀνθρώποις» γ) όταν είναι η ίδια με το υποκείμενο του απαρεμφάτου που εξαρτάται από το απρόσωπο ρήμα. ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1. Στο παρακάτω απόσπασμα να εντοπίσετε τα απρόσωπα ρήματα και να βρείτε τα υποκείμενά τους: Ἐπειδὴ τοίνυν ὑμῖν ἐγνωκέναι τὰ δίκαια (ποιεῖν) ὑπάρχει, ὅπως καὶ πρᾶξαι ταῦτ ἐφ ὑμῖν ἔσται δεῖ σκοπεῖν. Ἔστι δὲ ταῦτ, ἐὰν ὑποληφθῆτε κοινοὶ προστάται τῶν πάντων ἐλευθερίας εἶναι. Εἰκότως δέ μοι δοκεῖ χαλεπώτερον εἶναι ὑμῖν πρᾶξαι τὰ δέοντα. 2. Να συμπληρώσετε τον πίνακα με τα στοιχεία που ζητούνται από τις παρακάτω προτάσεις: 2.1. Ἀνάγκη ἐστὶ ἐμοὶ τοῖς οἴκοι ἄρχουσι πείθεσθαι. 2.2. Ἐξῆν τῇ πόλει Φίλιππον τιμωρήσασθαι. 2.3. Ἄξιόν ἐστι πᾶσιν ἀνθρώποις μεμνῆσθαι τῆς ἀρετῆς τῶν προγόνων. 2.4. Ἐλπίς ἂν ἦν γενέσθαι αὐτὰ βελτίω. 2.5. Συμφέρει ὑμῖν βοηθεῖν τοῖς ξυμμάχοις. ΜΠΙΛΑΝΑΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, ΤΗΛ 6977018936 Σελίδα 11
ΜΠΙΛΑΝΑΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, ΤΗΛ 6977018936 Σελίδα 12