, pas de pas d papiers,sažd em sažde? Se Keine Papiere t? Keine Papi, no G.P?Νο I. Χωρίς χαρτιά, χωρίς υγεία;, no G. sanida in sanidad? si Πρώτο Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο για την Πρόσβαση στην Περίθαλψη Σεπτέμβριος 2007
Περίληψη Η διάσκεψη «Υγεία και Μετανάστευση στην EE» θα πραγματοποιηθεί στη Λισαβόνα στις 27 και 28 Σεπτεμβρίου 2007, υπό την αιγίδα της πορτογαλικής προεδρίας και αναμένεται να συγκεντρώσει τους Υπουργούς Υγείας των χωρών μελών της ΕΕ. Με αυτήν την ευκαιρία, μια συλλογή «25 εφαρμογών» σχετικά με το θέμα της μετανάστευσης και της υγείας θα υποβληθεί στους υπουργούς. Μεταξύ αυτών, θα παρουσιαστεί και η Ευρωπαϊκή Έρευνα που πραγματοποιήθηκε από τους Γιατρούς του Κόσμου και αφορά στην πρόσβαση στην περίθαλψη ατόμων χωρίς άδεια παραμονής. Το 2005, το δίκτυο των ΓτΚ στην Ευρώπη, ίδρυσε ένα «Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο για την Πρόσβαση στην Περίθαλψη», προκειμένου να παρουσιάσει μια αντικειμενική άποψη για την πρόσβαση στην περίθαλψη ατόμων που ζουν σε κλίμα αβεβαιότητας στις χώρες της ΕΕ. Στόχος του Παρατηρητηρίου είναι, να εντοπιστούν οι σχετικές διατάξεις για μια πραγματική πολιτική δημόσιας υγείας, οι οποίες θα εφαρμοστούν στη συνέχεια από το σύνολο των χωρών, συμβάλλοντας κατ αυτόν τον τρόπο στην πρόοδο όλης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αναφορικά με την πρώτη του παρέμβαση, το Δίκτυο επέλεξε να επικεντρωθεί στην πιο ευάλωτη πληθυσμιακή ομάδα στο πλευρό της οποίας εργάζονται και τα 12 τμήματα των ΓτΚ στην Ευρώπη: τους μετανάστες και κυρίως, τα άτομα χωρίς άδεια παραμονής, καθώς πρόκειται για τους πιο φτωχούς, τους περισσότερο αποκλεισμένους, κι αυτούς που υφίστανται τις περισσότερες διακρίσεις. Ποια είναι συγκριτικά η πρόσβαση που έχουν στην περίθαλψη σε διάφορες χώρες τής ΕΕ, τόσο σε επίπεδο δικαιωμάτων όσο και στην πραγματικότητα; Τα δεδομένα που παρουσιάζονται εδώ είναι αδημοσίευτα, καθώς δεν υπάρχουν σχετικές έρευνες σε εθνικό και πολύ περισσότερο σε διεθνές επίπεδο, που να αφορούν σ αυτήν την πληθυσμιακή ομάδα. Η πρώτη Έκθεση αφορά ουσιαστικά 7 χώρες της ΕΕ: το Βέλγιο, την Ισπανία, την Ελλάδα, τη Γαλλία, την Ιταλία, την Πορτογαλία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Οι ΓτΚ Ολλανδίας συνέβαλλαν συγκεντρώνοντας μαρτυρίες μεταναστών. Οι συνθήκες διαβίωσης των ερωτηθέντων είναι δύσκολες: 40% των ατόμων έχουν προσωρινή κατοικία και 11% ζουν στο δρόμο. Όλοι είναι χωρίς εισόδημα. Στο σύνολο των ερωτηθέντων, 2 στους 10 θεωρούν την κατάσταση της υγείας τους κακή ή πολύ κακή. Μόνο το 1/3 των ατόμων που υποφέρουν από κάποια χρόνια ασθένεια, επωφελούνται μίας θεραπείας. Περίπου οι μισοί απ όσους είχαν δηλώσει τουλάχιστον ένα πρόβλημα υγείας, αντιμετώπισαν μία καθυστέρηση στην πρόσβασή τους στην περίθαλψη. Κατά τη διάρκεια του τελευταίου προβλήματος υγείας που αντιμετώπισαν, 1 άτομο στα 10, ήρθε αντιμέτωπο με την άρνηση των επαγγελματιών υγείας να τον περιθάλψουν. 78% των ερωτηθέντων μπορούν θεωρητικά, σύμφωνα με τη νομοθεσία, να επωφεληθούν μιας υγειονομικής κάλυψης. Παρ όλα αυτά, η κατάσταση παρουσιάζεται τελείως διαφορετική σε κάθε χώρα σε σχέση με την πρόσβαση στην υγειονομική κάλυψη, αλλά και όσον αφορά το επίπεδο της περίθαλψης. Για παράδειγμα, στην Ισπανία, με την προϋπόθεση εγγραφής στα μητρώα του δήμου, τα άτομα έχουν την ίδια πρόσβαση στην υγεία όπως και οι κάτοικοι του δήμου. Αντίθετα, στην Ελλάδα προβλέπεται μόνο η αντιμετώπιση έκτακτων περιστατικών.
Τα γεγονότα όμως δείχνουν ότι μόνο το 24% των ατόμων επωφελούνται πραγματικά της υγειονομικής κάλυψης. Στη Γαλλία, μόνο το 7% των ατόμων κατάφεραν να αξιοποιήσουν το δικαίωμά τους. Στο Βέλγιο, αντίστοιχα, μόνο το 14% επωφελείται πραγματικά της ιατρικής κάλυψης. Σε γενικές γραμμές, τα άτομα δε γνωρίζουν τα δικαιώματά τους: το 1/3 δε γνωρίζει το δικαίωμά του για την υγειονομική του κάλυψη. Στο θέμα του HIV/AIDS η πλειονότητα αγνοεί τη δυνατότητα τής δωρεάν διάγνωσης και περίπου τα 2/3 αγνοούν ότι οι θεραπείες είναι προσβάσιμες σε όλους. Ακόμα ένα παράδειγμα έλλειψης πληροφόρησης: ο εμβολιασμός των παιδιών. Στο σύνολο του πληθυσμού, μόνο μια μικρή μερίδα γνωρίζει ότι το παιδί τους μπορεί να επωφεληθεί δωρεάν ενός εμβολιασμού και σε ποιο μέρος πρέπει να απευθυνθεί γι αυτό. Η Έκθεση αυτή αποδεικνύει ότι ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού που ζει στην Ευρωπαϊκή Ένωση, δεν έχει πρόσβαση ούτε καν στην πιο στοιχειώδη πρόληψη υγείας, αλλά ούτε και στην απαραίτητη περίθαλψη, ενώ πρόκειται στην ουσία, για μια κατηγορία πληθυσμού που ζει σε συνθήκες ιδιαίτερα επιβλαβείς για την υγεία. Το δίκτυο των ΓτΚ στην Ευρώπη, στηριζόμενο στην εμπειρία του από τις αποστολές σε πολλά κράτη της υφηλίου αλλά και σε αξιόπιστα στοιχεία, ζητά την ίση πρόσβαση στη ιατρική μέριμνα όλων των ατόμων που κατοικούν στο ευρωπαϊκό έδαφος ανεξάρτητα από τη διοικητική τους κατάσταση. Επιπλέον, στηριζόμενο στη διεθνή του εμπειρία και στη διαπίστωση της ανεπάρκειας περίθαλψης στις χώρες προέλευσης των μεταναστών που ζουν στην Ευρώπη, το δίκτυο των ΓτΚ ζητά την κατάργηση της απέλασης, τη νομιμοποίηση και την πρόσβαση στην περίθαλψη όλων των αλλοδαπών που είναι σοβαρά ασθενείς και που δεν μπορούν να έχουν μια αποτελεσματική περίθαλψη στη χώρα προέλευσής τους. Η εμπειρία μας σε ευρωπαϊκές χώρες όπου, τόσο η νομιμοποίηση για λόγους υγείας όσο και, η πρόσβαση στην περίθαλψη είναι μια πραγματικότητα, δείχνει ότι οι ασθενείς δεν έρχονται στην Ευρώπη για να θεραπευθούν: δεν μπορούν ως ασθενείς να αντιμετωπίσουν τη μετανάστευση. Η πρόσβαση στην περίθαλψη και στην υγεία είναι μια αναπόφευκτη προϋπόθεση ώστε ν ανταποκρίνεται στις αξίες της ΕΕ. Ενδεχόμενη παράλειψη ένταξης των πιο φτωχών πληθυσμών στη διαδικασία βελτίωσης του συστήματος υγείας θα ήταν ένα θεμελιώδες λάθος, τόσο για τη δημόσια υγεία, όσο και την οικονομία και τον ανθρωπισμό. Ποιοι είναι οι μετανάστες που ζουν σε καθεστώς παρανομίας στην Ευρώπη; Δε γνωρίζουμε καλά την κατάσταση των μεταναστών που ζουν παράνομα στην Ευρώπη: οι εθνικές υγειονομικές έρευνες δεν τούς λαμβάνουν υπ όψη και πολύ περισσότερο, δεν υπάρχει ευρωπαϊκή έρευνα για το θέμα. Τα αποτελέσματα που παρουσιάζονται εδώ, οδηγούν στην ανάδειξη ορισμένων ισχυρών τάσεων. Τάσεις οι οποίες, παρ όλη την απαραίτητη προσοχή στην ερμηνεία τους, απεικονίζουν και πληροφορούν για τη έκταση των δυσκολιών στην πρόσβαση στην περίθαλψη που συναντά αυτός ο πληθυσμός. Τα αποτελέσματα αυτά πρέπει να αναγνωστούν σαν μία μαρτυρία των καταστάσεων που παρατηρήθηκαν στα διάφορα Κέντρα του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου. Συνολικά ερωτήθηκαν 835 άτομα, αλλοδαποί χωρίς νόμιμα έγγραφα παραμονής, σε 7 χώρες: Βέλγιο, Ισπανία, Γαλλία, Ελλάδα, Ιταλία, Πορτογαλία και Ηνωμένο Βασίλειο. Το προφίλ των μεταναστών Η προέλευση των μεταναστών ποικίλλει αφού καταγράφουμε 85 διαφορετικές εθνικότητες στους 835 ερωτηθέντες. Περίπου το 1/3 προέρχεται από την υποσαχάρια Αφρική (όπως Καμερούν, Νιγηρία, Σενεγάλη, Κονγκό) και περίπου το 1/4 από τη Λατινική Αμερική (όπως Ισημερινός, Βολιβία, Κολομβία). Το 22% προέρχεται από ευρωπαϊκές χώρες εκτός ΕΕ και 13,5% προέρχονται από τις χώρες του Μαγκρέμπ (δηλαδή της βόρειας Αφρικής: Αλγερία, Τυνησία, Μαρόκο), ενώ η πλειονότητα των ατόμων που προέρχονται από τη Μέση Ανατολή καταφθάνουν από το Αφγανιστάν και το Ιράκ.
Ο πληθυσμός που συναντάται αποτελείται κυρίως από άνδρες (53%). Οι άνδρες προέρχονται κυρίως από την υποσαχάρια Αφρική και από τις χώρες του Μαγκρέμπ, ενώ οι γυναίκες προέρχονται κυρίως από τη Λατινική Αμερική. Οι μισοί περίπου από τους ερωτηθέντες έχουν παιδιά αλλά περίπου τα 3/4 των γονέων δε ζουν μαζί με όλα τους τα παιδιά. 1.Διάρκεια παραμονής Ο χρόνος παραμονής σε μια χώρα κυμαίνεται από ένα μήνα έως 24 χρόνια, με μέσο όρο τα 2 χρόνια. Οι μισοί παραμένουν σε μία χώρα έως ένα χρόνο περίπου. Στη Γαλλία παρατηρείται το μεγαλύτερο ποσοστό ατόμων που βρίσκονται εκεί περισσότερο από 10 χρόνια (4%) και ακολουθεί η Ιταλία (3%). Περίπου το 1/4 έχει δεχτεί διαταγή να εγκαταλείψει το έδαφος. 2.Κατοικία Λιγότερα από τα μισά άτομα που συναντήσαμε διαθέτουν μόνιμη κατοικία. 11,5% κοιμούνται στο δρόμο και 40% βρίσκονται σε προσωρινή κατοικία (φιλοξενούνται από γνωστούς, διαμένουν σε ακατοίκητα κτίρια, σε τροχόσπιτα, σε κατοικίες έκτακτης ανάγκης κτλ.). 3.Εργασία και εισόδημα Η Γαλλία (34%), η Ελλάδα και το Βέλγιο (περίπου 40%) είναι οι χώρες όπου οι ερωτηθέντες, στη μεγαλύτερη πλειοψηφία τους, δεν ασκούν κάποια επαγγελματική δραστηριότητα. Αντίθετα στην Ιταλία και στην Ισπανία περίπου το 60% εργάζεται: σε αυτές τις δυο χώρες η μη δηλωμένη εργασία και ο ανεπίσημος τομέας είναι γενικά πιο ανεπτυγμένοι. Το γεγονός αυτό έχει αντίκτυπο στο εθνικό εισόδημα, καθώς στις χώρες όπου προέκυψε το θέμα αυτό (Γαλλία, Ελλάδα, Ιταλία) σχεδόν το σύνολο των ανθρώπων ζει κάτω από το όριο της φτώχιας. Μαρτυρία μίας 50χρονης γυναίκας από την Ουρουγουάη, έτσι όπως την κατέγραψαν οι ΓτΚ Ισπανίας: «Η πολιτική κατάσταση στην Ουρουγουάη το 2004, δεν επέτρεπε στον κόσμο να τα βγάλει πέρα. Είμαι διπλωματούχος και με μεγάλη εργασιακή πείρα, γι αυτό σκέφθηκα, για το καλό των παιδιών μου και το δικό μου, ότι στην Ισπανία με περίμενε ένα καλύτερο μέλλον. Ήξερα ότι αυτό δε θα ήταν εύκολο στα 49 μου χρόνια. Αποφάσισα να έρθω μόνη στην αρχή και να αφήσω τα παιδιά μου στον πατέρα τους με το σκεπτικό να τα φέρω οριστικά κοντά μου όταν η κατάστασή μου θα ήταν σταθερή. Πήρα ένα αεροπλάνο και έφτασα στην Τενερίφη στις 25 Ιανουαρίου 2004 με 50 ευρώ. Μου έδωσαν μια δουλειά βοηθού σε κουζίνα, αν και δεν έχω καμία εμπειρία σε αυτό τον τομέα. Εδώ δε βρήκα παρά μόνο εργασίες με κακές συνθήκες. Μέχρι που μου πρότειναν ακόμα και να εκδοθώ» Προβλήματα υγείας 1.Ο μύθος του ιατρικού τουρισμού στην Ευρώπη Γνωρίζουμε ότι οι άνθρωποι δεν έρχονται στην Ευρώπη για να θεραπευθούν. Πολλοί ανακαλύπτουν ότι είναι ασθενείς με τον ερχομό τους ή ασθενούν κατά τη διάρκεια της μεταναστευτικής τους διαδρομής. Τα προβλήματα υγείας είναι ένα προφανές εμπόδιο για τους υποψήφιους μετανάστες. Ο δρόμος για την Ευρώπη είναι μακρύς και επικίνδυνος: απαιτείται μια καλή κατάσταση υγείας για να τον αντέξει κανείς. Μια μελέτη που πραγματοποιήθηκε το 2006 στη χώρα των Βάσκων από τους ΓτΚ της Ισπανίας και το Πανεπιστήμιο της χώρας των Βάσκων για τους μετανάστες που διαμένουν εκεί, δείχνει ότι το ποσοστό χρήσης των υγειονομικών υπηρεσιών από τον ξένο πληθυσμό τοποθετείται κάτω από το μέσο όρο του ισπανικού πληθυσμού. Αυτή η μελέτη που πραγματοποιήθηκε σε 700 άτομα δείχνει ότι οι μετανάστες δεν προσφεύγουν συχνά στις υπηρεσίες υγείας και τις χρησιμοποιούν μόνο για έκτακτες ανάγκες. Στην προκειμένη περίπτωση, οι ερωτηθέντες δεν έχουν μια ξεκάθαρη εικόνα των υπηρεσιών πρόληψης που προτείνονται.εξάλλου, τα δεδομένα που συγκεντρώθηκαν από τη Comede (γαλλική οργάνωση που ασχολείται με την προώθηση της υγείας των μεταναστών), αποδεικνύει ότι μόνο το 6% των ασθενών με ηπατίτιδα Β ή C γνώριζαν την κατάστασή τους πριν εγκαταλείψουν τη χώρα προέλευσής τους. Όσον αφορά στο HIV/AIDS, 95% των μεταναστών διαγνώστηκαν θετικοί στη Γαλλία, που μολύνθηκαν είτε στη
χώρα προέλευσης είτε κατά τη διάρκεια της μετανάστευσής τους ή στη Γαλλία. Το 2003, το γαλλικό Ινστιτούτο Υγειονομικής Μέριμνας σημείωνε ότι το 66% των μεταναστών από την υποσαχάρια Αφρική ανακάλυπταν την οροθετικότητά τους όταν ήδη είχαν νοσήσει από AIDS, γεγονός που οδηγούσε σε καθυστερημένη έναρξη θεραπείας. Κάτι που επαληθεύεται επίσης από τις λίγες αιτήσεις για νομιμοποίηση για ιατρικούς λόγους: στη Γαλλία ο νόμος υφίσταται από το 1998 αλλά παρ όλα αυτά, δεν προκάλεσε εισροή ασθενών που έρχονταν στη Γαλλία για να θεραπευθούν. Έτσι, το 2005 δόθηκαν μόνο 75 νέες άδειες παραμονής σε σχέση με αυτές που παραχωρήθηκαν το 2004. Το σύνολο των αδειών που παραχωρηθήκαν δεν αντιπροσώπευε παρά μόνο το 2% του συνόλου των νέων αδειών παραμονής. Άλλωστε, η ύπαρξη στη Γαλλία της κρατικής ιατρικής βοήθειας, που εξασφαλίζει από το 2000 δωρεάν πρόσβαση στην περίθαλψη για τους αλλοδαπούς χωρίς άδεια παραμονής, δε μεταφράστηκε με αύξηση αφίξεων μεταναστών χωρίς άδεια παραμονής. Άλλωστε ένας μεγάλος αριθμός ανθρώπων που συνάντησαν οι ΓτΚ αγνοούσαν τη δυνατότητα πρόσβασης στις ιατρικές υπηρεσίες. Πρόγραμμα: Λονδίνο, ΓτΚ-Ηνωμένο Βασίλειο Από το 2006, οι ΓτΚ στο Ηνωμένο Βασίλειο εφαρμόζουν στο Λονδίνο ένα πρόγραμμα πρόσβασης στην περίθαλψη για τις πιο ευπαθείς ομάδες και κυρίως, για τους μετανάστες. Η Έκθεση του 2006 αποδεικνύει ότι τα περιστατικά που συναντώνται στα Κέντρα Υγείας των ΓτΚ απέχουν πολύ από το μύθο του ιατρικού τουρισμού: κατά μέσο όρο, οι ασθενείς ζουν στη Μεγάλη Βρετανία τουλάχιστον 3 χρόνια και επισκέπτονται τα Κέντρα για κλασσικές ασθένειες ή για παρακολούθηση εγκυμοσύνης και όχι για εξειδικευμένες θεραπείες. Το ίδιο επιβεβαιώνει και η μελέτη του Αυτοκρατορικού Κολλεγίου (ιατρικό τμήμα) και του Newham PCT, που δείχνει ότι ο αριθμός των μεταναστών που παρακολουθούνται για στοιχειώδη προβλήματα υγείας είναι πολύ μικρός. Αυτές οι δύο μελέτες αναρωτιούνται για την ορθότητα του θεσμού της πληρωμής από τους μετανάστες των υπηρεσιών της περίθαλψης αντί της ωφέλειάς τους από δωρεάν προγράμματα πρόληψης. 5 2.Παθολογίες Δύο άτομα στα 10, θεωρούν την κατάσταση υγείας τους κακή ή πολύ κακή. Οι κύριες παθολογίες είναι πεπτικές, οστεοαρθρικές και ψυχικές, καθώς επίσης για τις γυναίκες, γυναικολογικής φύσης. Πολύ συχνά οι γιατροί καταγράφουν κοιλιακούς πόνους, πόνους στα οστά και γυναικολογικούς πόνους, αγχο-καταθλιπτικά συμπτώματα και λοιμώξεις (βήχας, πυρετός) όπως επίσης, και σοβαρά μολυσματικά νοσήματα (HIV, ηπατίτιδες). Τα προβλήματα υγείας που συνδέονται με ψυχικές ασθένειες εμφανίζονται συχνά σε όσους ζητούν άσυλο ή σε εκείνους που έχει απορριφθεί η αίτησή τους, και συνδέονται με το σοκ και τα τραύματα που έχουν υποστεί είτε στη χώρα από την οποία έφυγαν ή κάποιες φορές, συνδέονται με τις συνθήκες ταξιδιού μέχρι να φτάσουν στην Ευρώπη. Επιπρόσθετα, η ζωή σε κατάσταση παρανομίας, με το συνεχή φόβο σύλληψης ή καταγγελίας, η έλλειψη κοινωνικών δεσμών και οι διακρίσεις, προκαλούν μια εύθραυστη ψυχολογική υγεία. 3.Η περίπτωση του HIV Το ποσοστό μετάδοσης του ιού στο σύνολο των ερωτηθέντων (χωρίς να υπολογίσουμε το Βέλγιο 1 ) είναι πολύ υψηλό: 2,3% έναντι του γενικού πληθυσμού που ανέρχεται σε 1% 2. Όσοι προέρχονται από την υποσαχάρια Αφρική έχουν ποσοστό μετάδοσης ιδιαίτερα αυξημένο (14%) ενώ σε καμιά περίπτωση δεν παρατηρήθηκε το ίδιο φαινόμενο κατά τη διάρκεια της έρευνας σε αυτούς που προέρχονται από την Εγγύς και Μέση ανατολή. Σε όλες τις χώρες που μελετήθηκαν, το τεστ για το AIDS είναι θεωρητικά εφικτό και δωρεάν. Παρ όλα αυτά, το 54% των ατόμων αγνοούν ότι μπορούν να επωφεληθούν ενός δωρεάν τεστ για HIV. επεξήγηση: 1 2 Στο σύνολο των ερωτηθέντων παρατηρείται ένα πολύ υψηλό ποσοστό διάδοσης του ιού: 5,7%. Όμως πρέπει να σημειωθεί ότι ένα μέρος των ερωτηθέντων στο Βέλγιο ερωτήθηκαν σε ένα ειδικευμένο Κέντρο για HΙV γεγονός που επηρεάζει το αποτέλεσμα. Πηγή: EuroHIV Ινστιτούτο Υγειονομικής Μελέτης 2006
Συχνότητα άγνοιας του δωρεάν τεστ για HIV ανά χώρα Είναι δυνατό να γίνει ένας κατάλογος νικητών μεταξύ των χωρών: Στην Ελλάδα, το 84% των ερωτηθέντων αγνοούν τη δυνατότητα να κάνουν τεστ για AIDS. Μην έχοντας σχεδόν κανένα δικαίωμα στην περίθαλψη, δε φαντάζονται ότι μπορούν να επωφεληθούν ενός δωρεάν τεστ. Στο Ηνωμένο Βασίλειο και στην Πορτογαλία, 67% και 65 % αντίστοιχα, αγνοούν τη δυνατότητα δωρεάν διάγνωσης. Άλλο σημαντικό στοιχείο: στο Ηνωμένο Βασίλειο όποιος βρίσκεται σε καθεστώς παρανομίας έχει δικαίωμα πρόσβασης στις θεραπείες για τις ευκαιριακές λοιμώξεις αλλά δεν έχει πρόσβαση στην αντιρετροϊκή θεραπεία Η Γαλλία παρουσιάζει το μεγαλύτερο ποσοστό πληροφόρησης (από 59% μέχρι και 69% στο Παρίσι), γεγονός που οφείλεται σ ένα μεγάλο μέρος, στις εκστρατείες ενημέρωσης που πραγματοποιούνται κυρίως στους μετανάστες. Οι Γτκ Γαλλίας παρουσιάζουν τη μαρτυρία μιας γυναίκας από τη Σενεγάλη: «Η Φ. έσπρωξε την πόρτα συνοδευόμενη από την υπεύθυνη υποδοχής. Άρχισε να μιλά για τη ζωή της. Η φωνή της άλλοτε ζωηρή και άλλοτε σβησμένη. Ζωηρή όταν αναφερόταν στη ζωή της ως ηθοποιού, ζωηρή όταν μιλούσε για τα παιδιά της, για μια όμορφη και άνετη ζωή έπειτα σβησμένη όταν μιλούσε για την εκτομή, το ότι έδωσε τη μεγάλη της κόρη για να τη σώσει από αυτό το βασανιστήριο, την οργανωμένη εξαφάνιση των μικρότερων κοριτσιών και τις βιαιότητες ενός άστατου συζύγου που δεν αποδεχόταν το επάγγελμα της συζύγου του. «Ηθοποιός; Πόρνη, ναι!». Στις προσβολές έρχονταν να προστεθούν και οι βιαιοπραγίες: ένα σώμα που σερνόταν στα συρματοπλέγματα και απειλές: «Εάν επιστρέψεις θα σου βγάλω τα μάτια!». Η Φ. διηγήθηκε τη ζωή της όπως αναπνέουμε, ίσως για ν αναπνεύσει κι η ίδια. Επανερχόμενη σε ένα πρόβλημα υγείας που τη φέρνει εδώ, μια ηπατίτιδα C και μία σύφιλη. Της αναφέρω το τεστ για HIV. Το γνωρίζει, αν και δε γνωρίζει ότι στη Γαλλία μπορεί να το κάνει δωρεάν. Αυτό ήταν το δώρο των γενεθλίων της: «Κάθε χρόνο για τα γενέθλιά μου, μου έκανα δώρο ένα τεστ. Είναι φυσικό με το σύζυγο που είχα» Η ζωή στη Γαλλία; Η Φ. τελειώνει τη συνάντησή μας με αυτές τις κουβέντες: «Εδώ μας βοηθούν αλλά πρέπει να διευρύνουν το δρόμο σε εμάς που είμαστε χωρίς χαρτιά, ώστε να πηγαίνουμε για θεραπεία χωρίς φόβο. Πρέπει να καλλιεργηθεί ο σεβασμός και όχι ο φόβος. Κρυβόμαστε σαν τα ζώα». 4.Καθυστέρηση στη θεραπεία Πάνω από τα 2/3 των προβλημάτων υγείας που έχουν αναφερθεί είναι χρόνια και ταυτόχρονα, μόνο το 1/3 από αυτά τυγχάνει θεραπείας. Περίπου οι μισοί από αυτούς που δήλωσαν ότι έχουν κάποιο πρόβλημα υγείας, αντιμετώπισαν καθυστέρηση στην έναρξη της θεραπεία τους. Άνθρωποι που υπέφεραν από σοβαρά προβλήματα ή ασθένειες (κατάθλιψη, μόλυνση από HIV, διαβήτη, ηπατίτιδα κλπ.) δεν αντιμετώπισαν μικρότερη καθυστέρηση στη θεραπεία σε σχέση με όσους παρουσιάζουν λιγότερο σοβαρά προβλήματα ή συμπτώματα χωρίς συγκεκριμένη πάθηση (κούραση, πυρετό, πόνους στις αρθρώσεις). Γενικά, η σοβαρότητα των προβλημάτων δε συνοδεύεται από μια καλύτερη πρόσβαση στη θεραπεία.
Άνισοι απέναντι στα δικαιώματα Α. Για ποια δικαιώματα μιλάμε στις ευρωπαϊκές χώρες; Η νομοθεσία στις διάφορες ευρωπαϊκές χώρες όσον αφορά την πρόσβαση στην ιατρική κάλυψη για τους αλλοδαπούς χωρίς άδεια παραμονής ποικίλλουν: κάποιες είναι ιδιαίτερα περιοριστικές και δεν παραχωρούν σχεδόν κανένα δικαίωμα σε αυτήν την κατηγορία πληθυσμού (για παράδειγμα η Ελλάδα). Άλλες χώρες αντίθετα, προβλέπουν μια ευρεία ιατρική κάλυψη για τους μετανάστες (Ιταλία, Βέλγιο και Γαλλία σε μικρότερο βαθμό). Όμως αυτά που προβλέπονται στο πλαίσιο αυτής της ιατρικής κάλυψης διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Στο Βέλγιο: το σύστημα βασίζεται στην ασφάλιση ασθενείας και στην κοινωνική βοήθεια. Ο ασφαλιστικό φορέας ασθενείας αναλαμβάνει μια σημαντική επιβάρυνση (από 25% έως 45%). Άνθρωποι που δεν έχουν τα απαραίτητα μπορούν να έχουν ιατρική κάλυψη 100% με την κάρτα ιατρικής βοήθειας. Το επίπεδο επιστροφής χρημάτων για φάρμακα διαφέρει ανάλογα με τη θεραπευτική χρησιμότητα των φαρμάκων. Το σύστημα είναι περίπλοκο: οι αρμοδιότητες μοιράζονται ανάμεσα στις ομοσπονδιακές αρχές, τις κοινότητες και τους δήμους. Κατά συνέπεια, ένα μεγάλο μέρος ανθρώπων μένουν εκτός συστήματος. Ένας νόμος του 1976 αναγνωρίζει στους μετανάστες χωρίς χαρτιά το δικαίωμα να έχουν δωρεάν ιατρική περίθαλψη με προϋπόθεση να είναι χωρίς εισοδήματα. Μπορούν να επωφεληθούν της Επείγουσας Ιατρικής Βοήθειας (AMU) που αναλαμβάνει τα πάντα πλην των θεραπειών σε ψυχιατρικές κλινικές, τα φάρμακα για τα οποία δεν προβλέπεται καμία επιστροφή χρημάτων, τα γυαλιά οράσεως και τις οδοντικές θεραπείες. Στην πραγματικότητα η εφαρμογή του νόμου εξαρτάται από το κάθε δημόσιο Κέντρο Κοινωνικής Δράσης. 7 Στην Ισπανία: το ισπανικό σύνταγμα και ο σχετικός νόμος για την υγεία, του 1986 αναγνωρίζουν «το δικαίωμα της προστασίας της υγείας και το δικαίωμα στην αρωγή για ιατρικές θεραπείες σε όλους τους Ισπανούς και ξένους υπηκόους που έχουν εγκατασταθεί μόνιμα στο εθνικό έδαφος». Το δημόσιο σύστημα υγείας χρηματοδοτείται από τους φόρους και είναι δωρεάν. Μόνο τα φάρμακα έχουν μια επιβάρυνση της τάξεως του 40%, με εξαίρεση τις χρόνιες ασθένειες (10%). Για να έχει κάποιος πρόσβαση στο σύστημα υγείας πρέπει να είναι κάτοχος της κάρτας ασφαλισμένου (που συνδέεται με την εργασία) ή την κάρτα υγείας (γι αυτούς που δεν μπορούν να συμβάλλουν ή αυτούς που δεν έχουν χαρτιά). Για αυτήν την τελευταία κατηγορία, πρέπει κανείς να είναι εγγεγραμμένος στο δημοτολόγιο. Οι αλλοδαποί που είναι εγγεγραμμένοι στο δημοτολόγιο του δήμου στον οποίο κατοικούν, επωφελούνται -όποια και να είναι η διοικητική κατάστασή τους- των ίδιων δικαιωμάτων με τους Ισπανούς, δηλαδή δωρεάν ιατρικής μέριμνας. Στην πραγματικότητα, κάποιες τοπικές κυβερνήσεις εφαρμόζουν με δυσκολία το νόμο. Από το 2003, ο νόμος επιτρέπει στην αστυνομία να έχει πρόσβαση στα δημοτολόγια. Πολλοί αλλοδαποί, φοβούμενοι, προτιμούν να μην εγγραφούν στα δημοτολόγια και κατά συνέπεια, δεν έχουν ιατρική κάλυψη. Εάν δεν έχουν την κάρτα υγείας έχουν δικαίωμα μόνο σε φροντίδα έκτακτης ανάγκης (απαραίτητη για μια σοβαρή ασθένεια ή σε ένα ατύχημα), με εξαίρεση τους ανήλικους και τις εγκύους, που επωφελούνται των ίδιων δικαιωμάτων με τους Ισπανούς ασφαλισμένους. Στη Γαλλία: το σύστημα της ιατρικής ασφάλισης βασίζεται στην αρχή του «ο καθένας συμβάλλει ανάλογα με τα μέσα που διαθέτει και έχει ιατρική κάλυψη ανάλογα με τις ανάγκες του». Από την ίδρυση, το 2000 της Γενικής Ιατρικής Κάλυψης (CMU), κάθε άτομο που κατοικεί τουλάχιστον 3 μήνες νόμιμα στο γαλλικό έδαφος, έχει δικαίωμα στη βασική ιατρική κάλυψη (καλύπτεται το 65% των εξόδων). Εάν τα εισοδήματά του είναι χαμηλότερα από ένα συγκεκριμένο επίπεδο (587 το μήνα), ποσό εξαιρετικά χαμηλότερο από το όριο της φτώχιας στη Γαλλία (788 ), έχει δικαίωμα σε επιπλέον κάλυψη (συμπληρωματική Γενική Ιατρική Κάλυψη) που καλύπτει όλα τα έξοδα, εξαιρώντας κάθε προκαταβολή για τα έξοδα. Η ιατρική βοήθεια του κράτους απευθύνεται στους αλλοδαπούς που κατοικούν στη Γαλλία τουλάχιστον 3 μήνες και δεν έχουν μόνιμη άδεια παραμονής και μηνιαία εισοδήματα κάτω από 587. Καλύπτονται δωρεάν και χωρίς καμία προκαταβολή εξόδων, για όλες τις θεραπείες πλην των οδοντικών προθηκών.
Άτομα χωρίς άδεια παραμονής που κατοικούν λιγότερο από 3 μήνες στη Γαλλία μπορούν να επωφεληθούν μιας περίθαλψης στο νοσοκομείο «για επείγοντα περιστατικά όπου η έλλειψη φροντίδας θα έθετε σε κίνδυνο τη ζωή του ατόμου ή θα προκαλούσε σοβαρές και μόνιμες βλάβες στον ασθενή ή στο παιδί που είναι να γεννηθεί» (εγκύκλιος της 16ης Μαρτίου 2005). 8 Στην Ελλάδα: το εθνικό σύστημα υγείας στην Ελλάδα υφίσταται μόλις από το 1983. Από το 90 παρατηρείται μια αποκέντρωση προς τις περιφερειακές και τοπικές δομές καθώς και μία σταδιακή αύξηση των κέντρων υγείας. Παράλληλα, παρατηρείται και μια επανα-ιδιωτικοποίηση του συστήματος. Για παράδειγμα, 9 στους 10 οδοντίατρους, απασχολούνται στον ιδιωτικό τομέα. 300 οργανισμοί κοινωνικής ασφάλισης προτείνουν περισσότερα από 40 διαφορετικά ασφαλιστικά ταμεία και υπάρχει ένα 25% επιβάρυνσης του ασφαλισμένου για τα φάρμακα (εκτός αν πρόκειται για κάποιες χρόνιες παθήσεις). Για όσους δεν έχουν άδεια παραμονής, η πρόσβαση στην περίθαλψη είναι σχεδόν αδύνατη, ειδικά μετά το νόμο του 2001, εκτός εάν πρόκειται για έκτακτα περιστατικά που χρήζουν νοσηλείας, και μόνο για έκτακτα περιστατικά όπου διακυβεύεται η ανθρώπινη ζωή, καθώς επίσης και περιστατικά εγκυμοσύνης ή μολυσματικών ασθενειών. Στην Ιταλία: το εθνικό σύστημα υγείας στην Ιταλία χρηματοδοτείται από τις εισφορές του πληθυσμού και βασίζεται στην αρχή της κατοικίας. Οι τοπικές υγειονομικές αρχές διαχειρίζονται την οργάνωση της περίθαλψης. Για άτομα με εξαιρετικά χαμηλά εισοδήματα έχει προβλεφθεί σύστημα απαλλαγής πληρωμής για την περίθαλψη. Για όσους δεν έχουν χαρτιά, διασφαλίζεται η δωρεάν περίθαλψη στα νοσοκομεία για βασικές ανάγκες (ασθενείς που πάσχουν από ασθένειες οι οποίες δεν παρουσιάζουν άμεσο κίνδυνο αλλά που θα μπορούσαν να εγκυμονούν κίνδυνο για την υγεία ή τη ζωή του ασθενούς μακροπρόθεσμα), για έκτακτα περιστατικά (όσα είναι αδύνατο να αγνοηθούν γιατί κάθε καθυστέρηση θα έθετε σε κίνδυνο τη ζωή ή την υγεία του ασθενούς), για θέματα εγκυμοσύνης, υποχρεωτικών εμβολιασμών και μολυσματικών ασθενειών. Στην Πορτογαλία: το δικαίωμα προστασίας της υγείας στο πλαίσιο του εθνικού συστήματος υγείας κατοχυρώνεται από το Σύνταγμα. Η περίθαλψη είναι προσβάσιμη από όλους, τόσο στα τοπικά ιατρεία όσο και στα δημόσια νοσοκομεία. Το σύστημα χρηματοδοτείται από την πάγια φορολογία ενώ σημειώνεται ιδιωτικοποίηση του συστήματος από το 1989. Επιβαρύνσεις (από 1 3 ) υπάρχουν τόσο για τις επισκέψεις στο γιατρό όσο και για τα φάρμακα, ανάλογα με την κατηγορία που ανήκουν. Παράλληλα, υπάρχει επιβάρυνση για τα έκτακτα περιστατικά που χρήζουν νοσηλείας (από 2-9 ) ενώ υπάρχουν κατηγορίες του πληθυσμού που μπορούν να απαλλαχθούν από αυτήν την επιβάρυνση. Για τους αλλοδαπούς, συμπεριλαμβανομένων και αυτών χωρίς χαρτιά, πρέπει να υπάρχει επίσημη βεβαίωση (με δύο μάρτυρες) μόνιμης κατοικίας που να ξεπερνά τις 90 μέρες, προκειμένου να αποκτήσουν την κάρτα χρήσης του εθνικού συστήματος υγείας. Και για τον πληθυσμό αυτό υπάρχει επιβάρυνση, ενώ είναι δυνατή η εξαίρεση όσων δεν έχουν εισόδημα. Οι μετανάστες χωρίς νόμιμα έγγραφα παραμονής που βρίσκονται λιγότερο από 90 μέρες στην Πορτογαλία, πρέπει να πληρώσουν το σύνολο της θεραπείας, εκτός αν πρόκειται για περιπτώσεις που θέτουν σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία. Για παράδειγμα, μια μολυσματική ασθένεια όπως η φυματίωση ή το H IV. Στην Ολλανδία: πριν το 2006, το καθεστώς ασφάλισης ήταν ανοιχτό σε κάθε νόμιμο κάτοικο με εισόδημα χαμηλότερο από ένα ορισμένο επίπεδο, καλύπτοντας όλα τα τρέχοντα έξοδα (πρόσβαση στους γενικούς γιατρούς, που μπορούσαν να παραπέμψουν τον ασθενή σε κάποιο ειδικό γιατρό). Όσοι ξεπερνούσαν το καθορισμένο επίπεδο εισοδήματος, έπρεπε να απευθυνθούν στα ιδιωτικά ασφαλιστικά ταμεία. Το σύστημα συμπληρωνόταν, έναντι εισφοράς, από μια γενική κάλυψη, μακροχρόνια για τις πιο πολυέξοδες δαπάνες περίθαλψης. Από τον Ιανουάριο του 2006, οι Ολλανδοί είναι υποχρεωμένοι να πληρώνουν εισφορά για την ασφάλιση που καλύπτει ένα μεγάλο μέρος ιατρικών παροχών (περίπου 90 το μήνα). Ένα σύστημα αρκετά περίπλοκο ισχύει για την επιστροφή χρημάτων στις πιο φτωχές ομάδες. Από το 1998, η πρόσβαση στην περίθαλψη για όσους δεν έχουν χαρτιά είναι προβληματική καθώς τους απαγορεύθηκε κάθε πρόσβαση στα δημόσια νοσοκομεία και έχουν δικαίωμα να επωφεληθούν μόνο της απαραίτητης ιατρικής φροντίδας.
Ένα ειδικό ταμείο ιδρύθηκε προκειμένου να επιτρέψει σε αυτούς που δεν έχουν έγγραφα παραμονής, να περιθάλπονται για έκτακτα περιστατικά που θέτουν τη ζωή τους σε κίνδυνο, μολυσματικές ασθένειες ή ψυχικές ασθένειες επικίνδυνες για το συνάνθρωπο, για εγκύους και νεογέννητα βρέφη. Στην πραγματικότητα όμως, το ιατρικό προσωπικό δε χρησιμοποιεί αυτό το ταμείο. Στο Ηνωμένο Βασίλειο: το σύστημα στηρίζεται σε δύο αρχές, στην καθολικότητα και την ισότητα. Το εθνικό σύστημα υγείας χρηματοδοτείται από τη φορολογία κατά 80%. Η πρόσβαση στους γενικούς γιατρούς είναι δωρεάν για όλους, από τη στιγμή που είναι εγγεγραμμένοι στον κατάλογο ασθενών (είναι στην ευχέρεια των γιατρών να δεχτούν να εξετάσουν τους αλλοδαπούς χωρίς έγγραφα παραμονής). Οι γενικοί γιατροί είναι το απαραίτητο πέρασμα για τον ειδικευμένο γιατρό (αποκλειστικά στα νοσοκομεία). Υπάρχει μια σημαντική επιβάρυνση για κάθε συνταγή (9 ), πλην των θεραπειών που συνταγολογήθηκαν σε νοσοκομείο. Μερικοί ασθενείς μπορούν να εξαιρεθούν. Αντίθετα, κάποιες θεραπείες είναι δωρεάν για όλους: η θεραπεία των έκτακτων περιστατικών, ορισμένων ψυχικών ασθενειών, ο οικογενειακός προγραμματισμός, τα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα (δεν περιλαμβάνεται το HIV), άλλες μολυσματικές ασθένειες το SARS (Σοβαρό Οξύ Αναπνευστικό Σύνδρομο). Πρόσφατα άρχισε να αναπτύσσεται η ιδιωτική αμειβομένη ιατρική. Από τον Απρίλιο του 2004, αυτοί που δεν έχουν χαρτιά, δεν έχουν δικαίωμα στην εξειδικευμένη περίθαλψη (ειδικευμένοι γιατροί, νοσοκομεία). Οι ασθενείς χωρίς έγγραφα έχουν δικαίωμα στην δωρεάν διάγνωση του HIV αλλά όχι στη θεραπεία. Θεωρητικά υπάρχει το δικαίωμα στην περίθαλψη των εγκύων αλλά ερμηνεύεται λάθος τόσο από τους μετανάστες, όσο και, από το ιατρικό προσωπικό. Με αξιοσημείωτη την εξαίρεση του HIV, οι θεραπείες για τις υπόλοιπες μολυσματικές ασθένειες είναι δωρεάν. Συνολικά, το 78% των ερωτηθέντων μπορεί, θεωρητικά τουλάχιστον, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία της χώρας παραμονής, να επωφεληθεί μιας ιατρικής κάλυψης. Πρόσβαση: μια τελείως διαφορετική πραγματικότητα Το δικαίωμα ιατρικής κάλυψης που δίνει πρόσβαση στην περίθαλψη χωρίς χρηματική επιβάρυνση, δε συνεπάγεται αυτόματα ότι οι ενδιαφερόμενοι μπορούν στην πραγματικότητα να το ασκήσουν. Έτσι, είναι πολύ σημαντικό να γίνεται διάκριση μεταξύ της θεωρητικής πρόσβασης στην ιατρική κάλυψη (που αφορά το 78% των ατόμων) και της πραγματικής πρόσβασης, αφού μόνο το 24% όλων των ερωτηθέντων επωφελείται μιας πραγματικής ιατρικής κάλυψης. Ουσιαστικά, όλο το «παιχνίδι» αφορά στα κράτη που υιοθετούν σχετικούς νόμους προκειμένου να διατηρήσουν μια άμεμπτη εικόνα, χωρίς όμως να δείχνουν την ανάλογη βούληση να τους κάνουν πραγματικότητα. Συγκριτικός πίνακας με το ποσοστό ανθρώπων που έχουν δικαίωμα «θεωρητικά» σε ιατρική κάλυψη και ανθρώπων που έχουν πραγματικό δικαίωμα «Θεωρητική» πρόσβαση στην υγεία Πραγματική πρόσβαση στην υγεία
10 Έτσι, συνολικά διακρίνουμε πολλούς τύπους χωρών: Τις χώρες όπου το «θεωρητικό» δικαίωμα για ιατρική κάλυψη των ατόμων χωρίς άδεια παραμονής αφορά στο σύνολο των ερωτηθέντων αλλά στην πραγματικότητα, μόνο μια ελάχιστη μειοψηφία των ερωτηθέντων επωφελείται: πρόκειται για την περίπτωση του Βελγίου όπου η θεωρητική κάλυψη είναι πολύ καλή (99%) αλλά μόνο το 14% των ανθρώπων έχει πραγματικά πρόσβαση, ή στη Γαλλία, όπου μόνο το 7% των ανθρώπων έχει πραγματικά μια ιατρική κάλυψη σε σχέση με το 90% αυτών που θεωρητικά θα μπορούσαν να έχουν. Τις χώρες όπου το «θεωρητικό» δικαίωμα για ιατρική κάλυψη των ατόμων χωρίς άδεια παραμονής, αφορά στο σύνολο σχεδόν των ερωτηθέντων αλλά στην πραγματικότητα, επωφελούνται περίπου οι μισοί: στην Ιταλία και στην Ισπανία (όπως και στην Πορτογαλία 3 ). Στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου τα άτομα χωρίς άδεια παραμονής θα μπορούσαν να έχουν πρόσβαση στους γενικούς γιατρούς αλλά όχι στους ειδικευμένους γιατρούς και στις θεραπείες Η Ελλάδα είναι η χώρα όπου στη θεωρία τα δικαιώματα είναι τα πιο περιορισμένα και στην πραγματικότητα τα λιγότερο προσβάσιμα (κανένας από τους «θεωρητικά επωφελούμενους» που ερωτήθηκε, δεν είχε πραγματικά πρόσβαση). Μαρτυρία από γιατρό των ΓτΚ-Βελγίου: Με την πρώτη ματιά δε μοιάζει καθόλου με άνθρωπο που βρίσκεται σε δυσκολία. Προσεγμένο ντύσιμο, περιποιημένο χτένισμα, θα μπορούσε να θεωρηθεί υπεύθυνη κάποιας υπηρεσίας. Όταν την πλησιάζεις, η ψευδαίσθηση δίνει θέση στη λύπη ακόμα και στη συμπόνια. «Πονάω παντού, δεν ξέρω πια ποια είμαι». Τελεία. Και το πρόσωπο σφίγγεται. Έμοιαζε να μου κρύβει ένα αντικείμενο όταν της συστήθηκα. Δεν είναι παρά ένα κινητό. Δεν κατάλαβα αμέσως γιατί αισθανόταν τόσο άβολα Χήρα στα 37 της, ξέφυγε από τις ένοπλες συγκρούσεις στον Καύκασο πριν από έξι χρόνια, αφήνοντας οικογένεια και επάγγελμα (δασκάλα), και από τότε περιπλανιέται στη δυτική Ευρώπη. Με προβλήματα υγείας η Σ. απευθύνθηκε στους ΓτΚ. Σήμερα, οι επισκέψεις της για θέματα υγείας είναι αμέτρητες και ο λόγος δεν είναι ποτέ ο ίδιος. Μένοντας μόνη σε ένα χώρο που της έχει παραχωρήσει μια φίλη, το μόνο πράγμα που της ανήκει είναι το κινητό τηλέφωνο. Τα ρούχα της; Της τα δάνεισε η φίλη της για να έρχεται εδώ. Στην ερώτηση γιατί δε ζήτησε έκτακτη ιατρική βοήθεια απαντά: «Μου ζητούν να τους δηλώσω την κατοικία μου ενώ εγώ δεν έχω χαρτιά, άρα δεν έχω δικαίωμα στην κατοικία. Και αυτή που μου παραχώρησε το χώρο δε θέλει προβλήματα». Και αυτό δεν είναι όλο. Στην τελευταία της συνάντηση με την κοινωνική λειτουργό (πριν 2 χρόνια), κρίθηκε «όχι αρκετά άπορη για να επωφεληθεί της ιατρικής βοήθειας για έκτακτη ανάγκη». Ο λόγος που επικαλέστηκαν: «Είστε πολύ καλά ντυμένη, έχετε μάλιστα τα χρήματα να αγοράσετε κινητό!». Τώρα καταλαβαίνω Περιμένοντας τις καλύτερες μέρες στις οποίες δεν πιστεύει πια, η Σ. συνεχίζει το μαρτύριό της στη σιωπή και στη γενική αδιαφορία. Η Σ. έχει καρκίνο του τραχήλου της μήτρας... Εμπόδια στην πρόσβαση της περίθαλψης Τα πιο συνήθη εμπόδια στην πρόσβαση και στη συνέχιση της περίθαλψης, όπως εκφράστηκε από τα ίδια τα άτομα, αφορούν κυρίως στην άγνοια των δικαιωμάτων τους, στην άγνοια των Κέντρων νοσηλείας στα οποία πρέπει να απευθυνθούν, στο κόστος των θεραπειών, στις διοικητικές δυσκολίες, στο φόβο της καταγγελίας καθώς και στη διάκριση και τα πολιτισμικά και γλωσσικά εμπόδια. Απόσπασμα από τη μαρτυρία μίας νέας γυναίκας, 21 ετών, από τους ΓτΚ Ολλανδίας: «Μια φορά χρειάστηκε να πάω στο νοσοκομείο. Είχα εσωτερική αιμορραγία. Όμως φοβόμουν πολύ να πάω γιατί δεν ήξερα τι ακριβώς έπρεπε να κάνω, τι θα μου συνέβαινε και αν το νοσοκομείο θα επεξήγηση: 3 στην Πορτογαλία τα δεδομένα είναι πολύ λίγα για να αξιολογηθεί πρααγματικά η άσκηση του δικαιώματος
καλούσε την αστυνομία. Όλοι στο σπίτι είχαν τρομοκρατηθεί. Τελικά πήγα την επόμενη μέρα, γύρω στο μεσημέρι, με ένα ταξί που κόστισε πολύ ακριβά -όχι με ασθενοφόρο διότι ήταν αδύνατον. Εκεί, ο γιατρός μού είπε ότι εάν περίμενα 3 λεπτά παραπάνω, δε θα ζούσα. Τι άλλο θα μπορούσα να κάνω; Μόνο να καθυστερήσω! Όμως ο γιατρός μού εξήγησε ότι την επόμενη φορά δεν πρέπει να φοβηθώ διότι το νοσοκομείο δεν είναι σε επαφή με την αστυνομία και ότι δεν ασχολούνται με θέματα αδειών ή παρόμοια. Δεν καλούν την αστυνομία. Πολλοί το αγνοούν αυτό, και κατά συνέπεια, δεν ξέρουν πού μπορούν και πού δεν μπορούν να πάνε. Κατά τη διάρκεια της νοσηλείας μου είχα καλή φροντίδα. Όμως τώρα έχω στριμωχτεί για την πληρωμή που είναι πολύ μεγάλη. Μπόρεσα να κάνω ένα διακανονισμό με το νοσοκομείο για τα έξοδα νοσηλείας. Σήμερα είμαι καλά, αλλά είμαι πολύ ανήσυχη για το ποσό της ιατρικής περίθαλψης». Μεταξύ των ανθρώπων που έχουν θεωρητικά δικαίωμα να επωφεληθούν μιας ιατρικής κάλυψης, μόνο το 32% γνώριζε αυτό το δικαίωμα την ημέρα που διεξήχθη η έρευνα. Η έρευνα επιτρέπει να γίνουν αντιληπτές οι διαφορές μεταξύ των χωρών και σε αυτόν τον τομέα. Στην Ισπανία, έχουν την καλύτερη ενημέρωση για το δικαίωμα στην ιατρική κάλυψη (σχεδόν το σύνολο αυτών που θεωρητικά έχουν αυτό το δικαίωμα). Στην Ιταλία, περίπου το 1/3 αυτών που θεωρητικά μπορούν να επωφεληθούν μιας ιατρικής κάλυψης δε γνωρίζουν αυτό το δικαίωμα, ενώ το ποσοστό αυτό αγγίζει το 40% στο Βέλγιο και 45% στη Γαλλία. Στο Βέλγιο και στη Γαλλία, το δικαίωμα στην ιατρική κάλυψη δείχνει συχνά να είναι άγνωστο. Η γνώση των δικαιωμάτων είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την άσκηση του όποιου δικαιώματος. Για το λόγο αυτό, η έλλειψη πληροφόρησης που παρατηρείται κυρίως στην Ιταλία, το Βέλγιο και τη Γαλλία, πρέπει να διορθωθεί. 11 Μαρτυρία ενός άνδρα, 42 ετών από το Κονγκό, του οποίου απορρίφθηκε η αίτηση ασύλου (ΓτΚ-Ηνωμένο Βασίλειο): O Ρ. ήρθε στο Ηνωμένο Βασίλειο μέσω Γαλλίας, τον Ιανουάριο του 2000. Προσγειώθηκε στο Παρίσι και πήρε ένα λεωφορείο για την Ντουβρ όπου έκανε αίτηση για άσυλο την ημέρα της άφιξής του. Μιας και είχε μια γνωριμία στο Λονδίνο, πήγε εκεί την επόμενη μέρα. Η αίτησή του για άσυλο απορρίφθηκε το Σεπτέμβριο του 2002. Βρίσκεται στο Λονδίνο τα τελευταία 7 χρόνια, και το γεγονός ότι δεν έχει νομιμοποιηθεί ακόμα, του προκαλεί ανησυχία και θλίψη. Το 2001, ένας φίλος τον βοήθησε να εγγραφεί στη λίστα ασθενών ενός παθολόγου. Καθώς το Σεπτέμβριο του 2002 του ανακοίνωσαν ότι δε θα είχε πια την οικονομική στήριξη της κυβέρνησης, θεώρησε ότι δεν είχε πια δικαίωμα να πηγαίνει ελεύθερα στο γιατρό και έπρεπε στο εξής να πληρώνει. Πληροφορήσαμε τον Ρ. ότι παρόλο που η αίτησή του για άσυλο απορρίφθηκε, είχε ακόμα το δικαίωμα να συμβουλευθεί κάποιο παθολόγο. Όταν ρώτησα τον Ρ. πώς του φαινόταν η βοήθεια που του προτείναμε, μου έδωσε την παρακάτω απάντηση: «Ό,τι κάνει ο γιατρός που ενδιαφέρεται για τον πόνο μου, μου προσφέρει ικανοποίηση». 1. Έλλειψη ενημέρωσης: Ο εμβολιασμός των παιδιών, ένα πρόβλημα δημόσιας υγείας Η έλλειψη πληροφόρησης των ενηλίκων για την πρόσβαση στη δωρεάν περίθαλψη είναι εξίσου ανεπαρκής όσον αφορά στο θέμα εμβολιασμού των παιδιών. Στο σύνολο των χωρών που μελετήθηκαν, μόνο μια μικρή πλειοψηφία (53,5%) γνωρίζει ότι το παιδί του μπορεί να επωφεληθεί δωρεάν εμβολιασμού και/ή πού πρέπει να απευθυνθεί (51,5%). Μεταξύ των εμποδίων που παρουσιάστηκαν κατά τη διεξαγωγή της έρευνας, πρώτα έρχεται η άγνοια των ιατρικών δομών στους οποίους πραγματοποιούνται εμβολιασμοί (56%) και μετά, ο φόβος της καταγγελίας (24%).
56% Δεν γνωρίζει πού να απευθυνθεί 8% Φόβος καταγγελλίας 12 Εμπόδια στον εμβολιασμό 24% Πολύ ακριβός 8% Πολιτιστικός φραγμός 4% Πρόβλημα γλώσσας Ακόμα και για να πάει κανείς το παιδί του για εμβολιασμό, ο φόβος της καταγγελίας είναι παρών, όπως φαίνεται από τη μαρτυρία μιας γυναίκας 20 ετών από τις Φιλιππίνες, που κατέγραψαν οι ΓτΚ Ολλανδίας: Η Ε. δήλωσε το παιδί της στο δήμο, και κατά συνέπεια, κλήθηκε από την υπηρεσία Δημόσιας Υγείας να πάει το παιδί της για εμβολιασμό. Έπρεπε πραγματικά να ψάξει πολύ για να βρει πού έπρεπε να πάει για το εμβόλιο. Θυμάται ότι ήταν διστακτική, ο φόβος να συλληφθεί ήταν έντονα παρών. Μας λέει: «Όμως ευτυχώς, σήμερα το παιδί μου είναι εμβολιασμένο». 2. Άρνηση περίθαλψης Πάνω από 1 άτομο στα 10, όσον αφορά στο τελευταίο πρόβλημα υγείας που αντιμετώπισε, δέχτηκε την άρνηση περίθαλψης από το ιατρικό προσωπικό, παρά το γεγονός ότι κάποια από τα προβλήματα αυτά ήταν επείγοντα (κατάγματα, εγκαύματα, εγκυμοσύνες ή, ψυχικά προβλήματα), σοβαρές ασθένειες (διαβήτης, ηπατίτιδα) και μολυσματικές ασθένειες (πνευμονία). Μαρτυρία του Κ. που ήρθε από την Γκάνα το 1999, έτσι όπως την κατέγραψαν οι ΓτΚ-Ολλανδίας: «Ο διαβήτης μου διαγνώστηκε πριν από 10 χρόνια στην Γκάνα. Είχα μια δυσάρεστη εμπειρία πηγαίνοντας να πάρω τα φάρμακά μου: το φαρμακείο δε με δέχτηκε. Όταν πήγα στο φαρμακείο με τη συνταγή, η κυρία πίσω από τον πάγκο μού ζήτησε αμέσως την ταυτότητά μου. Της είπα ότι δεν είχα άδεια παραμονής. Έψαξε το όνομά μου στον υπολογιστή: όταν είδε ότι δε με έβρισκε στο σύστημα, μου είπε ότι δεν μπορούσε να με βοηθήσει. Με έδιωξε παρόλο που είχα συνταγή. Ήμουν πολύ θυμωμένος με αυτήν την κατάσταση. Είχα τη συνταγή του γιατρού πάνω μου. Αυτή η κατάσταση απόρριψης με ανησυχεί πολύ». Στη Γαλλία, μια έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε 725 παθολόγους από τους ΓτΚ στις αρχές του 2006, αποκάλυψε ότι το 37% των γιατρών αρνούνται, άμεσα ή έμμεσα, να δεχτούν ασθενείς που επωφελούνται της Ιατρικής Βοήθειας του Κράτους.
Τι ζητούν οι Γιατροί του Κόσμου για να πάψουν οι διακρίσεις εναντίων των μεταναστών Αυτή η Έκθεση αποκαλύπτει αυτό που φανταζόμασταν: η δυνατότητα πρόσβασης στην περίθαλψη των μεταναστών σε αβέβαιη κατάσταση, παραμένει αρκετά περιορισμένη σε πολλές χώρες της Ε.Ε. Χαρακτηρίζεται κυρίως από μια σημαντική διαφορά μεταχείρισης μεταξύ νόμιμων κατοίκων και κατοίκων που ζουν σε κατάσταση παρανομίας. Τα αποτελέσματα αυτής της πρώτης Έκθεσης πρέπει να χρησιμεύσουν για τη βελτίωση των πολιτικών δημόσιας υγείας στην Ευρώπη, ώστε να εξαλειφθούν πλήρως οι διακρίσεις που συνδέονται με τη διοικητική κατάσταση των ατόμων που ζουν σε ευρωπαϊκό έδαφος. Στην προοπτική μιας δημόσιας υγείας που πρέπει να αποσυνδεθεί από τις μεταναστευτικές πολιτικές, οι Γιατροί του Κόσμου ζητούν ίση πρόσβαση στην περίθαλψη για τους μετανάστες: το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πρέπει να συμφωνήσουν στους δεσμευτικούς κανόνες που θα υποχρεώνουν την κάθε χώρα-μέλος να εξασφαλίζει συγκεκριμένα την πρόσβαση στην περίθαλψη των ευάλωτων ατόμων και κυρίως, των μεταναστών, όποια και αν είναι η διοικητική τους κατάσταση. Η δυνατότητα πρόσβασης στην προληπτική ιατρική και στις κατάλληλες θεραπείες όλων των ατόμων που ζουν σε ευρωπαϊκό έδαφος, είναι δυνατή στην Ευρώπη μέσω της ιατρικής ασφάλισης. Αυτή πρέπει να προβλέπει δωρεάν παροχές για τις πιο ευάλωτες ομάδες που δε διαθέτουν την οικονομική δυνατότητα να καλύψουν τα έξοδα για την υγεία τους. 13 Είναι δυνατό να απελαθούν οι ασθενείς για να πεθάνουν στην πατρίδα τους; Θα πρέπει η Ε.Ε. να εμπλακεί περισσότερο στην ενίσχυση των συστημάτων υγείας στις χώρες προέλευσης των μεταναστών που βρίσκονται σε κατάσταση παρανομίας, προκειμένου να συμβάλλει στη βελτίωση της ποιότητας και της πρόσβασης των δομών υγείας. Ωστόσο, όσο θα αναμένουμε μια οικουμενική πρόσβαση στην περίθαλψη, είναι υποχρέωσή μας να μη στέλνουμε τους ασθενείς συνανθρώπους μας προς ένα σχεδόν βέβαιο θάνατο, λόγω έλλειψης της απαραίτητης περίθαλψης. Για το λόγο αυτό, οι ΓτΚ ζητούν την κατάργηση της απέλασης, τη νομιμοποίηση και την πρόσβαση στην περίθαλψη των βαριά ασθενών αλλοδαπών: Κατάργηση της απέλασης των σοβαρά ασθενών αλλοδαπών, εκτός αν αποδεικνύεται ότι μπορούν να έχουν μία πραγματική πρόσβαση στην περίθαλψη στη χώρα προέλευσης τους. Στην Αναφορά του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) το 2006 για την Υγεία στον Κόσμο, αποδεικνύεται ότι σε πολλές χώρες προέλευσης μεταναστών, δεν υπάρχει ικανοποιητική πρόσβαση στην περίθαλψη. Και γι αυτό οι λόγοι είναι γνωστοί: απουσία ή, σοβαρή έλλειψη ιατρικού προσωπικού, κυρίως στις απομονωμένες περιοχές, αλλά και σε πολλές πόλεις έλλειψη σημαντικών φαρμάκων για θεραπείες (θεραπείες για HIV 4, ινσουλίνη, καρδιολογικά φάρμακα, αντικαρκινικά) ή πολύ υψηλό κόστος περιορισμένη πρόσβαση στις ιατρικές δομές λόγω απόστασης ή κόστους επεξήγηση: 4 μια εγκύκλιος του γαλλικού Υπουργείου Υγείας της 30ης Σεπτεμβρίου 2005 υπενθυμίζει ότι η πρόσβαση στις θεραπείες για HIV είναι σχεδόν αδύνατη στις περισσότερες χώρες προέλευσης και ότι οι ιατρικές γνωματεύσεις που αφορούν τους αλλοδαπούς φορείς HIV, πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν στο σύνολο των αναπτυσσόμενων χωρών για μία πραγματική περίθαλψη και θεραπεία: πρόσβαση στη θεραπεία για HIV, βιολογικός έλεγχος, κυρίως έλεγχος του ανοσοποιητικού συστήματος, κλινικό έλεγχο
Νομιμοποίηση με την παραχώρηση άδειας παραμονής για όσο διάστημα διαρκεί η απαραίτητη θεραπεία σε ευρωπαϊκό έδαφος. Αυτή είναι απαραίτητη για την εξασφάλιση της ηρεμίας του ασθενούς κατά τη διάρκεια της θεραπείας, η οποία συχνά βρίθει σοβαρών παρενεργειών. 14 Στην πραγματικότητα, η διαμονή σε ευρωπαϊκό έδαφος ατόμων που πάσχουν από σοβαρές ασθένειες χωρίς να έχουν πρόσβαση στην περίθαλψη, έρχεται σε αντίθεση με τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα. Θα μπορούσε άλλωστε να είναι ένα σοβαρό πρόβλημα για τη δημόσια υγεία, εάν πρόκειται για μολυσματικές ασθένειες. Πολλές χώρες της Ε.Ε. εφάρμοσαν ήδη διατάξεις για την προστασία των ασθενών αλλοδαπών, με στόχο να σεβαστούν κυρίως το άρθρο 3 της Συνταγματικής Σύμβασης για την περιφρούρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών. «Κανένας δεν επιτρέπεται να υποστεί βασανιστήρια, ποινές ή συμπεριφορές απάνθρωπες και εξευτελιστικές». Πρόκειται βασικά για τη Γαλλία, το Βέλγιο, την Ισπανία, τη Γερμανία, την Πορτογαλία, την Ελλάδα, την Ιταλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Σουηδία. Η πρόταση των ΓτΚ βασισμένη σε μια πολύχρονη εμπειρία προγραμμάτων σε 11 ευρωπαϊκές χώρες, στηρίζεται στα Ανθρώπινα Δικαιώματα, αλλά και σε μία ρεαλιστική αντίληψη τόσο της ατομικής, όσο και της δημόσιας υγείας. Οι ΓτΚ και η υγεία των μεταναστών στην Ευρώπη Μετανάστες νόμιμοι ή σε κατάσταση παρανομίας, συναντούν τις ομάδες των ΓτΚ σε όλη τη διάρκεια της διαδρομής τους: πριν το πέρασμά τους στην Ευρώπη αλλά και στις 12 ευρωπαϊκές χώρες. Στην Ευρώπη Οι Γτκ είναι παρόντες και δίπλα στους μετανάστες στη Γερμανία, στο Βέλγιο, την Κύπρο, την Ισπανία, τη Γαλλία, την Ελλάδα, την Ιταλία, την Ολλανδία, την Πορτογαλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Σουηδία και στην Ελβετία. Στη Γερμανία: Κέντρο Υποδοχής, περίθαλψης και προσανατολισμού για τους μετανάστες (δωρεάν
ιατρική παρακολούθηση, ψυχοκοινωνική υποστήριξη, κατεύθυνση προς ειδικευμένες δομές και προληπτικές δραστηριότητες). Στο Βέλγιο: πρόγραμμα πρόσβασης στις γενικές θεραπείες σε Κέντρο Κοινωνικής Δράσης για επείγουσες καταστάσεις, πρόγραμμα πρόσβασης στις εξειδικευμένες θεραπείες και ενημέρωση. Πρόγραμμα συνεδριών για γυναίκες. Στην Κύπρο: πρόγραμμα σε απομονωμένους πληθυσμούς. Ιατρικές παρεμβάσεις σε επείγουσες καταστάσεις (μαζικές αφίξεις μεταναστών ) Στην Ισπανία: Κέντρα ιατροκοινωνικής βοήθειας, προγράμματα για άτομα που εκδίδονται, για τη μείωση των κινδύνων στους χρήστες. Στη Γαλλία: Κέντρα Υποδοχής Περίθαλψης και Προσανατολισμού. Κινητές Μονάδες για άστεγους, για μετανάστες, Ρομά, εκδιδόμενες/ους. Προγράμματα για τη μείωση κινδύνων των χρηστών. Στην Ελλάδα: πρόγραμμα ιατρικής περίθαλψης και ψυχοκοινωνικής υποστήριξης με δύο «Ανοιχτά Πολυϊατρεία» (υποδοχή, φροντίδα και προσανατολισμός). Κινητές Μονάδες για τη μείωση κινδύνων, για ιατρική περίθαλψη και ψυχοκοινωνική υποστήριξη των χρηστών και των εκδιδόμενων ατόμων. Στην Ιταλία: κοινωνικό πρόγραμμα στις γειτονιές. Κινητές Μονάδες για τους άστεγους. Στην Ολλανδία: πρόγραμμα προώθησης της υγείας για τις γυναίκες Roms-Sinti. Δημιουργία και προώθηση ενός βιβλιαρίου υγείας προκειμένου να διευκολυνθεί η πρόσβαση των μεταναστών στην υγεία. Στην Πορτογαλία: Κινητές Μονάδες για τους άστεγους και τους μετανάστες, για ηλικιωμένους και νέους. Στο Ηνωμένο Βασίλειο: πρόγραμμα πρόσβασης στην υγεία για τους μετανάστες και τους άστεγους. Στη Σουηδία: Κινητή Ιατρική Μονάδα και πρόγραμμα για HIV/AIDS. Στην Ελβετία: πρόγραμμα πρόσβασης στην περίθαλψη για τους μετανάστες (υποδοχή, συνεδρίες και προσανατολισμός τους προς το δίκτυο των γιατρών αλλά και των δομών). Κινητή Μονάδα για τα άτομα που εκδίδονται. 15 Κατά τη διάρκεια της διαδρομής τους Η οργάνωση ακολουθεί επίσης τους μετανάστες πριν φθάσουν στην Ευρώπη, στη Μαυριτανία και στο Μαρόκο ή, μετά την άφιξή τους στην Ευρώπη, στη Μάλτα. 1.Στη Μαυριτανία: εγκατάλειψη και άνοιγμα των συνόρων Το 2006 ήταν η χρονιά που οι δρόμοι της μετανάστευσης εξελίχθηκαν και αυξήθηκαν, με περισσότερους πάντα κινδύνους για τους μετανάστες. Οι υποψήφιοι μετανάστες προσπάθησαν να φτάσουν στην Ευρώπη μέσω των Καναρίων Νήσων, φεύγοντας από τις ακτές της Μαυριτανίας, της Σενεγάλης και της Γουϊνέας, με πρόχειρα πλεούμενα. Αυτό το ταξίδι, εκατοντάδων χιλιομέτρων, κόστισε το 2006 τη ζωή περίπου 6.000-7.000 ανθρώπων, μετατρέποντάς το σε μια πραγματική ανθρωπιστική καταστροφή. Οι ομάδες των ΓτΚ Ισπανίας επενέβησαν στη Μαυριτανία, κυρίως στο Νουαντίμπου, σημείο αναχώρησης των μεταναστών για τα Κανάρια Νησιά, για να θέσουν σε εφαρμογή, σε συνεργασία με τον Ερυθρό Σταυρό και με την Ερυθρά Ημισέληνο, ένα επείγον πρόγραμμα προκειμένου να βοηθήσουν τα θύματα ναυαγίων στις ακτές της Μαυριτανίας. Επίσης, το 2006 συνεχίστηκε από τις μαροκινές αρχές, η απέλαση των μεταναστών από την υποσαχάρια Αφρική, στην έρημο. Έτσι, 53 άνθρωποι εγκαταλείφθηκαν στην Κανταχάρ, μια λωρίδα 5 χιλιομέτρων μεταξύ της δυτικής Σαχάρας και της Μαυριτανίας, μια περιοχή αμφισβητούμενη (no mans land), με νάρκες, όπου αυτοί οι άνθρωποι παρέμειναν μια εβδομάδα, ώσπου η Μαυριτανία να επιτρέψει τη μεταφορά τους στο έδαφός της ώστε να επαναπατριστούν στο Μάλι. Ήδη τον Ιούνιο του 2006, η μαροκινή αστυνομία είχε εκδιώξει, στην ίδια περιοχή, 5 ανθρώπους που έμειναν εκεί 22 μέρες, κατά τη διάρκεια των οποίων, οι ΓτΚ τους παρείχαν ιατρική φροντίδα, τροφή, νερό και κατάλυμα μέχρι τον επαναπατρισμό τους. Από τότε μέχρι σήμερα, οι ΓτΚ δεν έπαψαν να προειδοποιούν για την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των μεταναστών, μεταξύ των οποίων το δικαίωμα στο άσυλο.
16 Ένα άλλο παράδειγμα είναι αυτό του πλοίου-σκουπιδιάρικου «Marine 1». Στις 12 Φεβρουαρίου 2006, 369 επιβάτες ασιατικής και αφρικανικής καταγωγής, συνελήφθησαν από λιμενικό σκάφος των ισπανικών αρχών μεταξύ Σενεγάλης και Μαυριτανίας και, στάλθηκαν στη Μαυριτανία όπου κρατήθηκαν από την ισπανική και μαυριτανική αστυνομία. Μετά από πολλαπλές συμφωνίες επαναπατρισμού, 23 άνθρωποι συνέχιζαν να αρνούνται να επιστρέψουν στην πατρίδα τους από φόβο για την ασφάλειά τους. Χάρη σε μια τεράστια εκστρατεία της Διεθνούς Αμνηστίας, των ΓτΚ και του CEAR, η Ισπανία δέχτηκε, στις 19 Ιουλίου, στο έδαφός της 13 από τους 23 ανθρώπους, μετά από 6άμηνη κράτησή τους στο Νουαντίμπου, προκειμένου να μπορέσουν να ζητήσουν άσυλο. Οι οργανώσεις διαμαρτυρήθηκαν για την έλλειψη νομικής βοήθειας. Επίσης, λόγω της παρουσίας της ισπανικής αστυνομίας στη Μαυριτανία αλλά και της συμμετοχής της σε αυτό το περιστατικό, οι τρεις οργανώσεις, κατέκριναν την απουσία της ισπανικής δικαστικής αρχής, αρμόδιας για τον έλεγχο της εφαρμογής του νόμου για τους μετανάστες. Μέχρι τη μεταφορά αυτής της ομάδας, οι ΓτΚ παρείχαν φροντίδα και ψυχολογική υποστήριξη στους 369 ανθρώπους του «Marine 1» που είχαν τόσο σωματικές, όσο και, ψυχολογικές επιπτώσεις από αυτή τη διαδρομή και την πολύχρονη κράτησή τους. 2.Στο Μαρόκο: ατέλειωτη αναμονή των μεταναστών Το Μαρόκο αποτελεί ένα από τα τελευταία στάδια για τους μετανάστες που έρχονται από την υποσαχάρια Αφρική και προσπαθούν να φτάσουν παράνομα στην Ευρώπη με την ελπίδα μιας καλύτερης ζωής. Προερχόμενοι κυρίως από τη Δυτική Αφρική, τη Νιγηρία και το Κονγκό, εγγράφονται στα μαροκινά δίκτυα παράνομης μετανάστευσης που οργανώνουν το πέρασμα μέσω του στενού του Γιβραλτάρ και των Κανάριων. Όμως μετά τις μαζικές προσπάθειες μεταναστών να περάσουν το φθινόπωρο του 2005, το Μαρόκο διατηρεί έντονη την αστυνομική παρουσία γύρω από τις ζώνες που αποτελούν πέρασμα. Για τους μετανάστες, οι κίνδυνοι και το κόστος της διαδρομής αυξάνονται. Συνωστίζονται λοιπόν στις μεγάλες πόλεις για να αναδιοργανωθούν. Υπολογίζεται ότι 15.000-30.000 μετανάστες ζουν σε παράγκες σε συνοικίες του Μαρόκου, χωρίς δικαιώματα, θύματα βίας και διακρίσεων. Το 60% είναι από 18 έως 30 ετών και περίπου το 10% είναι ανήλικοι. Για κάποιους, η διάρκεια αυτής της «ανταπόκρισης» διαρκεί χρόνια. Εγκαθίστανται λοιπόν σε συνθήκες φτώχιας και αβεβαιότητας, στην περιφέρεια των μεγάλων πόλεων, κυρίως στο Ραμπάτ που συγκεντρώνει το 75% των μεταναστών. Η κατάσταση της υγείας τους χειροτερεύει: δερματίτιδες, αναπνευστικά προβλήματα, μεταξύ αυτών και η φυματίωση, πεπτικά προβλήματα, γεννητικά και ουρολογικά. Τα προβλήματα ψυχικής υγείας είναι πολύ συχνά, και συνδέονται με τη μη ύπαρξη προοπτικής, με τις τραυματικές εμπειρίες κατά τη διάρκεια της διαδρομής, τους βιασμούς και άλλους εγκλεισμούς από τις κρατικές αρχές και τις κοινότητες των μεταναστών. Από το 2001 ο Τζ. έχει κάνει πολλαπλές απόπειρες να προσεγγίσει την Ευρώπη. Επιβιώνει στο Ραμπάτ μέσα στη βία. «Τα χέρια μου είναι κομματιασμένα, το πρόσωπο χαρακωμένο και η κνήμη σπασμένη. Χτυπήθηκα από κάποιον Μαροκινό μέρα μεσημέρι και κανένας δεν έκανε τίποτα. Έπλεα στο αίμα για μία ώρα μέχρι που κάποιος με πήγε στο νοσοκομείο. Οι ΓτΚ με παρακολουθούν. Εγκατέλειψα τη Νιγηρία το 2001. Στο Μαρόκο, το πλοίο που θα μας οδηγούσε στα Κανάρια, βούλιαξε. 15 άτομα πέθαναν. Εγώ σώθηκα. Με απέλασαν, αλλά εγώ ξανάρχισα. Από το 2003 παλεύω να επιβιώσω στο Ραμπάτ. Δεν έχω πια το δικαίωμα να εργαστώ. Χρειάζομαι χρήματα για να ξαναφύγω. Μόλις είμαι καλύτερα, ξαναπροσπαθώ. Θέλω να πάω στην Ευρώπη. Θα αφήσω εδώ τη φίλη μου και την 3 ετών κόρη μας». Για να βελτιώσουν την πρόσβαση των μεταναστών στην υγεία, οι ΓτΚ ξεκίνησαν τον Ιούλιο του 2006 μια αποστολή υποστηρίζοντας δύο τοπικές δομές: την οργάνωση Caritas στο Μαρόκο και την οργάνωση ALCS για την καταπολέμηση του AIDS. «Χάρη σε αυτήν τη συνεργασία, δημιουργήθηκε ένα Κέντρο Υποδοχής Μεταναστών στη γειτονιά του Τακαντούμ, στο Ραμπάτ. Υποδέχεται περίπου 150 άτομα την ημέρα και ασχολείται με όλους τους μετανάστες, νόμιμους ή όχι. Οι ΓτΚ ενίσχυσαν τις δραστηριότητες της Caritas και του ALCS, δόμησαν μια πορεία ιατρικής φροντίδας με τα μαροκινά Κέντρα Υγείας που αρνούνταν έως τότε να περιθάλψουν μετανάστες. Τώρα πια γίνονται δεκτοί όπως όλοι. Οι ΓτΚ αναλαμβάνουν το κόστος θεραπείας τους», εξηγεί ο συντονιστής της αποστολής.
3.Στη Μάλτα, οι μετανάστες αναπτύσσουν παθολογίες που συνδέονται με τις συνθήκες κράτησής τους. Οι ΓτΚ παρεμβαίνουν στα Κέντρα παραμονής των προσφύγων με προορισμό την Μάλτα. Στο πλαίσιο ενός πιλοτικού προγράμματος, οι ΓτΚ Γαλλίας κάνουν διάγνωση των κύριων προβλημάτων υγείας των προσφύγων που διαβιούν σε δύο «Ανοιχτά Κέντρα». Μετά την ολοκλήρωση αυτής της Έρευνας που θα δημοσιευθεί στα τέλη του 2007, οι ΓτΚ θα καταθέσουν προτάσεις στην κυβέρνηση της χώρας και την πολιτεία με σκοπό την ενίσχυση του σεβασμού του δικαιώματος των μεταναστών στην υγεία. Κατά τη διάρκεια των επισκέψεων των ΓτΚ στα δύο «Ανοιχτά Κέντρα» παρατηρήθηκε ότι η πλειονότητα των ατόμων ήταν άνδρες (85%), νέοι (από 18 έως 47 ετών/ μέσος όρος ηλικίας 28 έτη), προερχόμενοι από το Σουδάν, τη Σομαλία, την Ερυθραία και την Ακτή Ελεφαντοστού. Ζώντας σε συνθήκες επισφαλείς για την υγεία τους, αναπτύσσουν δερματικές και γαστρεντερικές ασθένειες καθώς και αναπνευστικά προβλήματα. «Τα Κέντρα αυτά έχουν υπερβολικό κόσμο και δε διαθέτουν χώρους για προσωπική χρήση. Οι μετανάστες ζουν σε σκηνές ή δωμάτια ανά 15 ή 20 άτομα. Αυτές οι συνθήκες ζωής συνδέονται άμεσα με τις ασθένειες που εκδηλώνουν», εξηγεί ο ιατρικός συντονιστής της αποστολής των ΓτΚ. Μόνο το 12% των μεταναστών υπέφερε από τις ίδιες ασθένειες στη χώρα του. Οι μετανάστες πάσχουν επίσης από ψυχοσωματικές και ψυχιατρικές ασθένειες που οφείλονται στις τραυματικές εμπειρίες του παρελθόντος, στο εξαντλητικό ταξίδι ή ακόμα και στη διάσπαση της οικογένειας. Οι ΓτΚ και η υγεία των μεταναστών 17 Χάρτα για την Υγεία όλων των αλλοδαπών που κατοικούν στην Ευρώπη Θεωρώντας αναξιοπρεπές να ζουν σε μια ήπειρο που δε θα είχε ως βασική αρχή της την προστασία της υγείας όλων των κατοίκων, οι ΓτΚ, με το πέρας αυτής της πρώτης ευρωπαϊκής Έρευνας, ζητούν από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Συμβούλιο της ΕΕ, να συμφωνήσουν σε δεσμευτικούς κανόνες που θα υποχρεώνουν τις χώρες-μέλη να διασφαλίζουν την πρόσβαση στην υγεία των πιο ευάλωτων, και κυρίως των μεταναστών, όποια και αν είναι η κατάστασή τους. Προκειμένου να εφαρμοστούν οι παραπάνω ιδέες σε αυτόν τον τομέα, τα 12 τμήματα των ΓτΚ στην Ευρώπη, με βάση την εμπειρία τους στην Ευρώπη: - προτείνουν μία Χάρτα για την υγεία όλων των αλλοδαπών που ζουν στην Ευρώπη - ζητούν να ενσωματωθεί πλήρως η Χάρτα στην επόμενη στρατηγική υγείας της ΕΕ Οι Γιατροί του Κόσμου, διεθνές τμήμα Βασιζόμενοι στο άρθρο 25 της Διεθνούς Διακήρυξης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα που αναγνωρίζει ότι «κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα σε ένα επίπεδο ζωής τέτοιο που να εξασφαλίζει τη διατροφή του, την ένδυσή του, τη διαμονή και την ιατρική φροντίδα», Βασιζόμενοι στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα που αναφέρεται ξεκάθαρα στη διεθνή διακήρυξη για τα ανθρώπινα δικαιώματα, Με βάση τη μεγάλη ιατρική εμπειρία των ΓτΚ στο πλευρό ευάλωτων πληθυσμών, τόσο στην ΕΕ, όσο και εκτός Ευρώπης, Προτρέπουμε το σύνολο των χωρών που έχουν υπογράψει την Ευρωπαϊκή Σύμβαση να λάβουν μέτρα που να διασφαλίζουν το δικαίωμα πραγματικής πρόσβασης στην περίθαλψη και στην πρόληψη για όλους τους κατοίκους της Ευρώπης, Λαμβάνοντας υπ όψη από την εμπειρία μας ότι η κατάσταση της υγείας και η πρόσβαση στην περίθαλψη των μεταναστών, και κυρίως αυτών χωρίς χαρτιά, αλλά και των πολιτικών προσφύγων είναι κατώτερη από το σύνολο του πληθυσμού,
Ζητάμε από τις χώρες που έχουν υπογράψει την Ευρωπαϊκή Σύμβαση να αναγνωρίσουν το δικαίωμα πραγματικής πρόσβασης στην περίθαλψη και στην πρόληψη, υποχρεωτική για κάθε ξένο κάτοικο στο ευρωπαϊκό έδαφος, 18 Ζητάμε από τις χώρες που έχουν υπογράψει την Ευρωπαϊκή Σύμβαση να απορρίψουν κάθε διάκριση όσον αφορά στην πρόσβαση στην περίθαλψη και στην πρόληψη, στηριζόμενη στη φύση, νόμιμη ή παράνομη, της διαμονής των αλλοδαπών κατοίκων Κατά συνέπεια, Ζητάμε από τις χώρες που έχουν υπογράψει την Ευρωπαϊκή Σύμβαση να εξασφαλίσουν την πρόσβαση στην περίθαλψη και στην πρόληψη για όλους τους αλλοδαπούς κατοίκους ανεξάρτητα από τη φύση, νόμιμη ή παράνομη, της διαμονής τους, και με τους ίδιους όρους που ισχύουν για τους ιθαγενείς. Ζητάμε από τις χώρες που έχουν υπογράψει την Ευρωπαϊκή Σύμβαση να εξασφαλίσουν τη δωρεάν περίθαλψη, και ειδικά όσον αφορά στην παρακολούθηση εγκυμοσύνης, τον τοκετό σε όλες τις μορφές του, καθώς και οποιαδήποτε φροντίδα σε ανήλικους και όσους έχουν εισόδημα κατώτερο του ορίου της φτώχιας, Ζητάμε από τις χώρες που έχουν υπογράψει την Ευρωπαϊκή Σύμβαση να θέσουν σε εφαρμογή ένα πραγματικό σύστημα υγειονομικής υποδοχής για τους πολιτικούς πρόσφυγες λαμβάνοντας υπ όψη τις ιδιαιτερότητες, λόγω των βιαιοτήτων που ίσως έχουν υποστεί στη χώρα τους, Ζητάμε από τις χώρες που έχουν υπογράψει την Ευρωπαϊκή Σύμβαση να παραχωρήσουν σε κάθε αλλοδαπό και σοβαρά ασθενή, αυτόνομη άδεια παραμονής ή, οποιαδήποτε άλλη άδεια που να του επιτρέπει τη νόμιμη παραμονή και την πρόσβαση στην περίθαλψη, με δεδομένο ότι δεν μπορεί να έχει την ίδια περίθαλψη και θεραπεία στη χώρα προέλευσης του, Ζητάμε από τις χώρες που έχουν υπογράψει την Ευρωπαϊκή Σύμβαση να εξασφαλίσουν δωρεάν πρόσβαση στην περίθαλψη για όλους τους αλλοδαπούς που κρατούνται σε ειδικά Κέντρα κράτησης μεταναστών, Ζητάμε από τις χώρες που έχουν υπογράψει την Ευρωπαϊκή Σύμβαση την αναγνώριση του δικαιώματος επίσκεψης των μη κυβερνητικών οργανώσεων, κυρίως των ιατρικών και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, σε όλα τα Κέντρα κράτησης μεταναστών στην Ευρώπη. Η πρόσβαση στην υγεία είναι δικαίωμα όλων
Pas de papiers sant? Pas de Sem pap is, s pap is, Arzt? kein - kein Arz no G.P? No I.D no G.P? No I.D sin papeles, s