Μπορώ να θεραπεύσω τη Ραγισμένη σας Καρδιά
ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΘΕΡΑΠΕΥΣΩ ΤΗ ΡΑΓΙΣΜΕΝΗ ΣΑΣ ΚΑΡΔΙΑ PAUL McKENNA PhD & HUGH WILLBOURN PhD
Μετάφραση: Επιμέλεια κειμένων: Επιμέλεια - συντονισμός έκδοσης: Στοιχειοθεσία: Σχεδιασμός εξωφύλλου: Σελιδοποίηση: Εκτύπωση: Βιβλιοδεσία: ΑΛΚΗΣΤΗ ΚΕΛΕΣΙΔΗ ΝΕΣΤΟΡΑΣ ΧΟΥΝΟΣ ΝΙΚΟΣ ΚΟΜΝ. ΧΑΤΖΗΓΕΩΡΓΙΟΥ PREVIEW Ε.Π.Ε. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΑΓΙΑΛΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΠΑΤΡΙΚΑΡΑΚΟΣ X. ΖΑXΑΡΟΠΟΥΛΟΣ - Δ. ΣΙΤΑΡΑΣ ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΚΟΒΑΝΗΣ Copyright C Paul McKenna and Hugh Willbourn 2006 C 2009, για την ελληνική γλώσσα σε όλο τον κόσμο. Εκδόσεις ΑΛΚΥΩΝ, Μαυρομιχάλη 44, 106 80 Αθήνα, τηλ.: 210 36 27 170, 210 36 05 667, fax: 210 36 45 667 www.alkyonp.gr e-mail: info@alkyonp.gr ΤΙΤΛΟΣ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥ: I CAN MEND YOUR BROKEN HEART I.S.B.N. 978-960-326-162-9
Περιεχόμενα Ευχαριστίες Εισαγωγή 1. Τι σημαίνει ραγισμένη καρδιά; 2. Πώς θα πάψω να νιώθω τόσο άσχημα; 3. Ποιο είναι το νόημα αυτών των συναισθημάτων; 4. Πώς θα τα βγάλω πέρα με τον/την πρώην σύντροφό μου; 5. Γιατί μου συνέβη αυτό και πώς μπορώ να το εμποδίσω να ξανασυμβεί; 6. Πώς θα νιώσω καλύτερα; 7. Ώρα να ερωτευτείτε ξανά Ευρετήριο τεχνικών 7 9 19 41 75 105 147 173 191 207
Ευχαριστίες Ευχαριστούμε όλους τους συνεργάτες, πελάτες και μαθητές μας, που συνέβαλαν στη συγγραφή αυτού του βιβλίου. Ιδιαιτέρως ευχαριστούμε τον Richard Bandler για τη σημαντική συνεισφορά του και για τις τεχνικές Πώς να πάψετε να νιώθετε ερωτευμένοι και Η τεχνική της υπέρβασης. Ευχαριστούμε, επίσης, θερμά τους Michael Breen, David Corr, Julie Davies, Paul Duddridge, Chrissy Iley, Michael Neill, Dariane Pictet, Jane Ralley, Clare Staples και Ann Teachworth για την έμπνευση, την υποστήριξη και την ενθάρρυνσή τους.
Εισαγωγή Το βιβλίο αυτό γράφτηκε για όλους εκείνους που πόνεσαν όταν τέλειωσε μια σχέση δηλαδή, σχεδόν για όλους μας. Αν έχετε αισθανθεί τον πόνο αυτό, την απόγνωση και την αβεβαιότητα, το βιβλίο απευθύνεται και σε εσάς. Μόνο εσείς ξέρετε πόσα όνειρα πήγαν χαμένα και πόση οδύνη νιώσατε. Επενδύσατε στη σχέση ένα κομμάτι του εαυτού σας, το μέλλον σας. Όταν η σχέση τελείωσε, το μέλλον χάθηκε. Είναι φυσικό να πονάτε. Στην αρχή, δυσκολεύεστε να πιστέψετε ότι μια μέρα θα πάψετε να πονάτε. Στην αρχή, σας φαίνεται δύσκολο ακόμα και το να σκέφτεστε. Τόσο μεγάλος είναι ο πόνος και το σοκ. Παρ όλα αυτά, η ζωτική δύναμη μέσα σας σάς παρακινεί να προχωρήσετε,
10 Μπορώ να Θεραπεύσω τη Ραγισμένη σας Καρδιά ακόμα κι αν αυτό γίνεται μηχανικά. Όσο μεγάλος κι αν είναι ο πόνος, όσα δάκρυα κι αν χύνετε, η καρδιά σας συνεχίζει να χτυπά και τα πνευμόνια σας να ανασαίνουν. Ο φυσικός μηχανισμός της ανάρρωσης Κάθε άνθρωπος έχει μέσα του έναν φυσικό μηχανισμό, ο οποίος τον βοηθά να αναρρώνει από την απογοήτευση και τη βαθιά θλίψη. Μολονότι εκατομμύρια σχέσεις διαλύονται σε όλο τον κόσμο, οι άνθρωποι κάποια στιγμή συνέρχονται και συνεχίζουν το ταξίδι της αναζήτησης για ευτυχία και εκπλήρωση. Συχνά ομολογούν ότι επί μήνες, ακόμα και χρόνια, ένιωθαν χάλια, σήμερα όμως δεν μπορούν καν να θυμηθούν τι ήταν αυτό που τους τράβηξε αρχικά στον πρώην σύντροφό τους. Ο φυσικός μηχανισμός μέσα τους επεξεργάστηκε τον πόνο και τους κατέστησε ικανούς να αγαπήσουν και πάλι. Σε ορισμένες περιπτώσεις, χρειάζονται μήνες μέχρι να ολοκληρώσει ο μηχανισμός το έργο του. Οι δοκιμασμένες τεχνικές που θα βρείτε στο βιβλίο μας θα επιταχύνουν, με ήπιο τρόπο, αυτή τη φυσική θεραπευτική διαδικασία. Θα σας βοηθήσουν να απαλλαγείτε από τις έμμονες ιδέες και να πολεμήσετε τον συναισθηματικό πόνο, ώστε να νιώσετε ελεύθεροι και ν απολαύσετε ξανά τη ζωή. Σε κάποιους, οι τεχνικές επιδρούν άμεσα και θεαματικά για άλλους η βελτίωση έρχεται σταδιακά, μέρα με την ημέρα. Ίσως ακούγεται σκληρό, είναι όμως αλήθεια ότι αν αγαπήσατε αρκετά ώστε να ραγίσει η καρδιά σας, απλώς πρέπει να βιώσετε τι σημαίνει πόνος. Όταν χάνετε κάτι που αγαπήσατε πολύ, είναι φυσικό να νιώσετε θλίψη όπως θα δούμε, μάλιστα, είναι σημαντικό να νιώσετε θλίψη: το συναίσθημα αυτό αποτελεί βασικό κομμάτι της θεραπευτικής διαδικασίας. Δεν χρειάζεται,
Εισαγωγή 11 όμως, να το νιώθετε συνεχώς, ενώ ο υπερβολικός πόνος είναι στ αλήθεια περιττός. Στα κεφάλαια που ακολουθούν, θα μάθετε έναν πρακτικό και αποτελεσματικό τρόπο για να επαναφέρετε τη συναισθηματική ισορροπία στη ζωή σας. Οι τεχνικές έχουν ήδη δοκιμαστεί πολλές φορές με άτομα τα οποία βίωσαν πολύ πόνο ή που παγιδεύτηκαν σε επαναλαμβανόμενα και δυσλειτουργικά πρότυπα συμπεριφοράς. Πολύ πιθανόν, εσείς οι ίδιοι πονάτε αυτή τη στιγμή και θέλετε να ξεπεράσετε τον πόνο και να νιώσετε καλύτερα. Αν ακολουθήσετε τις τεχνικές που θα βρείτε στο βιβλίο, σας υπόσχομαι ότι τα συναισθήματά σας θα αλλάξουν ριζικά. Κάποτε, δεν υπήρχε τρόπος να ανακουφιζόμαστε από τον πόνο πολλοί, μάλιστα, πίστευαν ότι με τον πόνο διαμορφώνεται ο χαρακτήρας μας. Σήμερα, τα αναισθητικά φάρμακα χρησιμοποιούνται κατά κόρον. Δεν εξαλείφουν μόνο το σωματικό πόνο, αλλά, κατευνάζοντας το άγχος, επιταχύνουν επίσης τη θεραπεία. Μέχρι προσφάτως δεν υπήρχαν ξεκάθαρες τεχνικές για την αντιμετώπιση του συναισθηματικού πόνου, ελπίζω, όμως, ότι όπως τα αναισθητικά έγιναν κάποια στιγμή αποδεκτά και χρησιμοποιούνται ευρέως, το ίδιο θα γίνει και με τις τεχνικές αυτές. Πώς σας βοηθούν αυτές οι τεχνικές να νιώσετε καλύτερα Οι σκέψεις και τα συναισθήματα από τα οποία απαρτίζεται η συνειδητότητά μας, αντιστοιχούν σε βιοχημικές δράσεις στον εγκέφαλό μας. Αυτό που σκεφτόμαστε επηρεάζει τη χημεία του εγκεφάλου δύο χημικά, η ντοπαμίνη και η σεροτονίνη, παίζουν ζωτικό ρόλο στη συμπεριφορά μας. Όταν χρειαζόμαστε κάτι, στον εγκέφαλο εκκρίνεται ντοπαμίνη, η οποία μας ωθεί να το αναζητήσουμε. Αμέ-
12 Μπορώ να Θεραπεύσω τη Ραγισμένη σας Καρδιά σως μόλις το βρούμε, ο οργανισμός μάς ανταμείβει με σεροτονίνη, η οποία ευθύνεται για την αίσθηση ικανοποίησης που νιώθουμε. Τα δυο αυτά νευροχημικά επηρεάζουν τα συναισθήματά μας, όπως ακριβώς τα συναισθήματα επηρεάζουν τα νευροχημικά. Όταν υπερισχύει η ντοπαμίνη, υποφέρουμε από χρόνιο αίσθημα λαχτάρας για κάτι. Ορισμένες από τις πιο οδυνηρές επιδράσεις της απογοήτευσης, οφείλονται σ αυτή τη λαχτάρα. Η ντοπαμίνη μάς κάνει νευρικούς και ανήσυχους και μας παρακινεί να αναλάβουμε δράση ώστε να αποκτήσουμε αυτό που θέλουμε, ακόμα κι όταν η λογική μάς συμβουλεύει το αντίθετο. Νιώθουμε έντονη την επιθυμία να περάσουμε έξω από το σπίτι του/της πρώην, να του/της τηλεφωνήσουμε, να μιλήσουμε με τους φίλους του/της. Οι παρορμήσεις αυτές υποχωρούν όταν το σώμα μας εκλύει σεροτονίνη. Η λαχτάρα καταλαγιάζει κι εμείς ηρεμούμε. Οι τεχνικές του βιβλίου θα σας δείξουν πώς να επηρεάσετε τις επικίνδυνες μεταβολές στη σκέψη σας, οι οποίες μπορούν να αλλάξουν τα νευροχημικά που εκλύονται στον νου και στο σώμα σας. Όταν μάθετε να σκέφτεστε διαφορετικά για τον/την πρώην, αλλάζετε και τον τρόπο που αντιδρά το σώμα σας. Δεν νιώθετε πια το ίδιο. Ξαναγράφετε το λειτουργικό πρόγραμμα του εγκεφάλου σας, ενώ τα παλιά προγράμματα καταργούνται. Οι σκέψεις σας για το παρελθόν και το μέλλον αποδεσμεύονται από το παλιό, οδυνηρό και επαναλαμβανόμενο νοητικό πρότυπο. Οι προτάσεις και οι τεχνικές αναπτύσσονται και στηρίζονται η μία στην άλλη επομένως, ο καλύτερος τρόπος να τις χρησιμοποιήσετε είναι να διαβάσετε το βιβλίο μια φορά και μετά να επιστρέψετε στα κεφάλαια που θεωρείτε πιο σημαντικά. Επειδή όλες οι τεχνικές είναι σύντομες, μπορείτε να τις κάνετε όποια στιγμή το αποφασίσετε. Διαβάστε προσεκτικά την τεχνική μια ή δυο φορές, ώστε κάθε βήμα να είναι ξεκάθαρο, και στη συνέχεια
Εισαγωγή 13 εργαστείτε μεθοδικά και με αποφασιστικότητα, αφιερώνοντας το εκατό τοις εκατό της προσοχής σας. Τι θα αποκομίσετε από τις τεχνικές Παρόλο που οι τεχνικές επιφέρουν άμεσες και ριζικές αλλαγές, δεν θα σας απομακρύνουν απ όσα η ζωή προσπαθεί να σας διδάξει. Δεν πονάτε χωρίς λόγο. Οι τεχνικές θα σας βοηθήσουν ίσως να αφήσετε πίσω σας τον πόνο της απογοήτευσης, η ζωή ωστόσο μπορεί να τον επαναφέρει, αν δεν μάθετε αυτό που προσπαθεί να σας διδάξει. Απώτερος στόχος του πόνου είναι να σας προστατέψει στο μέλλον. Ο πόνος που νιώθετε φέρει συγκεκριμένο μήνυμα για σας, ένα μήνυμα που αφορά το παρόν στάδιο της ζωής σας και τα ασυνείδητα πρότυπα που σας επηρέαζαν μέχρι τώρα. Ένα πολύ σημαντικό μέρος της διαδικασίας, είναι να συνειδητοποιήσετε αυτά τα πρότυπα. Όταν αντιληφθείτε τις ασυνείδητες προσδοκίες και υποθέσεις που σφυρηλατούν τις σχέσεις σας, μπορείτε να τις αλλάξετε αν, βεβαίως, το επιθυμείτε. «Όταν ένας σοφός συναντιέται με έναν ανόητο, ποιος από τους δυο μαθαίνει τα περισσότερα;» ρωτά ένας παλιός γρίφος. Ο σοφός, φυσικά, επειδή μαθαίνει από τα πάντα, απ όλα όσα του συμβαίνουν, ενώ ο ανόητος δεν μαθαίνει ποτέ, ακόμα κι αν γνωρίσει τον σοφότερο άνθρωπο στη γη. Κάθε σχέση, όσο οδυνηρή ή δύσκολη κι αν είναι, μας δίνει τη δυνατότητα να γίνουμε πιο σοφοί. Με τη βοήθεια αυτού του βιβλίου θα ανακαλύψετε τις αιτίες που κάποια πράγματα εξελίχθηκαν στραβά, όπως επίσης και με ποιο τρόπο θα τα εμποδίσετε να επαναληφθούν. Όλα όσα διδάσκεστε από τις ερωτικές απογοητεύσεις, βελτιώνουν τις σχέσεις που θα ακολουθήσουν.
14 Μπορώ να Θεραπεύσω τη Ραγισμένη σας Καρδιά Οι ερωτικές απογοητεύσεις μοιάζουν με τη φωτιά στο δάσος. Για ένα μεγάλο διάστημα πιστεύαμε πως οι φωτιές στα δάση ήταν οικολογική καταστροφή, προσφάτως όμως μάθαμε ότι παίζουν ουσιαστικό ρόλο στη ζωή ενός δάσους. Η φωτιά αποτεφρώνει τα χαμόκλαδα που εμποδίζουν το φως του ήλιου να φτάσει στο έδαφος, κι έτσι από τις στάχτες ξεπετιούνται νέα φυτά. Οι βοτανολόγοι ανακάλυψαν ότι οι σπόροι από ορισμένες σεκόγιες αναπτύσσονται μόνο στις υψηλές θερμοκρασίες που επικρατούν στο δάσος μετά από μια φωτιά. Φαίνεται πως ακόμα και κάτι ολέθριο, όπως είναι η πυρκαγιά, συμβάλλει στην υγεία του δάσους. Πριν από λίγα χρόνια κάποιος μου ζήτησε να τον υπνωτίσω ώστε να ξεχάσει εντελώς τη γνωριμία με την πρώην φιλενάδα του. Ήθελε να σβήσω κάθε ανάμνηση από το μυαλό του, έτσι ώστε ακόμα κι αν εκείνη η γυναίκα τον πλησίαζε, να μην την αναγνώριζε καν. Ήθελε, δηλαδή, να ξεριζώσει κάθε ανάμνηση από την κοινή τους ζωή. Φυσικά, δεν συμφώνησα. Κάτι τέτοιο θα διατάρασσε τη συνοχή του παρελθόντος του και θα τον έκανε να ξεχάσει ακόμα και σημαντικά γεγονότα. Μπορεί να θεραπευόταν το σύμπτωμα της αναστάτωσής του, όχι όμως και η αιτία. Του ζήτησα να μου περιγράψει πώς πίστευε ότι θα τον ωφελούσε κάτι τέτοιο. Απάντησε πως έτσι θα σταματούσε να την σκέφτεται και θα κατάφερνε να βρει τρόπο να την εκδικηθεί. Ήθελε να την κάνει να νιώσει κι εκείνη τον ίδιο πόνο που είχε αισθανθεί κι αυτός. «Αν όμως σταματήσεις να την σκέφτεσαι, ποιος ο λόγος να σε νοιάζει πώς θα νιώθει;» Τότε συνειδητοποίησε ότι αν σταματούσε να ασχολείται με κείνη, θα έπαυε ταυτοχρόνως να αποζητά εκδίκηση. Στη συνέχεια, του εξήγησα πως μολονότι δεν μπορούμε ν αλλάξουμε όσα έχουν ήδη συμβεί, μπορούμε ν αλλάξουμε τον τρόπο που νιώθουμε. Τον βοήθησα να ελαττώσει τον πόνο και
Εισαγωγή 15 τις έμμονες ιδέες που τον ταλαιπωρούσαν και να θυμηθεί τα πάντα, χωρίς όμως να αναστατώνεται πια. Η επιθυμία να εκδικηθούμε τον πρώην σύντροφό μας είναι απλώς ένας διαφορετικός τρόπος να παραμείνουμε εγκλωβισμένοι στη σχέση μαζί του, και μάλιστα με τρόπο αρνητικό. Το ιδανικό συναίσθημα προς έναν πρώην σύντροφο δεν είναι ο θυμός, αλλά η ουδετερότητα. Όταν είστε πραγματικά ελεύθεροι, κοιτάζετε πίσω και αισθάνεστε χαρά για τις καλές στιγμές, λύπη για τις άσχημες, χωρίς όμως να νιώθετε άλλο πια πληγωμένοι ή προσκολλημένοι στις στιγμές αυτές. Οι συγγραφείς Για ευκολία, γράψαμε το βιβλίο αυτό σαν να το υπαγόρευε ένα άτομο. Ορισμένες φορές μιλάει ο Πολ, άλλες ο Χιου δεν υπάρχει στο κείμενο σαφής διαχωρισμός, δηλαδή ποιος συνεισέφερε τι. Διδαχτήκαμε από τις ατομικές μας σπουδές, αλλά και απ όσα οι ίδιοι διδάξαμε. Ωστόσο, στα χρόνια που μεσολάβησαν μάθαμε πολλά και μέσα από τη συνεργασία μας με χιλιάδες ανθρώπους. Κυρίως μάθαμε από εκείνους με τους οποίους συνεργαστήκαμε σε διάφορες θεραπευτικές συνεδρίες, σε σεμινάρια και σε εργαστήρια. Ένα μεγάλο κομμάτι του βιβλίου στηρίζεται σ αυτές τις συναντήσεις μας. Παρόλο που τα γεγονότα παρατίθενται όπως ακριβώς έγιναν, αλλάξαμε τα ονόματα και ορισμένες λεπτομέρειες για να προστατεύσουμε την ιδιωτική ζωή του καθενός. Και, βεβαίως, διδαχτήκαμε πολλά από τις προσωπικές εμπειρίες μας. Όπως συμβαίνει με όλους, είχαμε κι εμείς στον ερωτικό τομέα αποτυχίες, αλλά και επιτυχίες. Η ζωή μάς φέρνει συνεχώς αντιμέτωπους με νέες προκλήσεις και όταν τις δεχόμαστε, πά-
16 Μπορώ να Θεραπεύσω τη Ραγισμένη σας Καρδιά ντα μαθαίνουμε και ωριμάζουμε. Δεν έχουμε όλες τις απαντήσεις στα θέματα που προκύπτουν στις σχέσεις των ανθρώπων. Κανείς δεν γνωρίζει τα πάντα. Θέλουμε όμως να μοιραστούμε μαζί σας όλα όσα ωφέλησαν εμάς, αλλά και τους πελάτες μας. Δεν είστε μόνοι Ξέρετε πόσες διασημότητες και πολυεκατομμυριούχοι μού εκμυστηρεύτηκαν φόβους και ανασφάλειες ίδιες με αυτές των «κοινών θνητών»; Έχω χάσει τον λογαριασμό. Δεν υπάρχει χρηματικό ποσό που να σας εξασφαλίζει προστασία από τις απογοητεύσεις. Καμιά φήμη, καμιά δόξα δεν μπορεί να απαλύνει την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου. Κάποιες φορές, μάλιστα, οι πλούσιοι και διάσημοι αισθάνονται πολύ περισσότερο εγκλωβισμένοι, επειδή κανένας δεν πιστεύει ότι πίσω από την επιτυχία τους αισθάνονται την ίδια ανησυχία με όλους τους υπόλοιπους ανθρώπους. Κάθε φορά που τελειώνει μια σχέση, όλοι κάνουμε φρικτές σκέψεις. Όλοι αισθανόμαστε θυμό, φόβο, ματαίωση, ενοχή, απόγνωση, άγχος και απελπισία. Με το βιβλίο αυτό θα καταφέρετε να αλλάξετε όλα αυτά τα συναισθήματα. Πριν ξεκινήσουμε, όμως, καλό θα ήταν να ξέρετε ότι δεν είστε παράφρονες, ο πόνος σας γιατρεύεται και φυσικά, δεν είστε μόνοι. Ζείτε μια εμπειρία παγκόσμια και συγχρόνως μοναδική. Κάθε ανθρώπινο πλάσμα, πλούσιο ή φτωχό, άγνωστο ή διάσημο, έχει τη δυνατότητα ν αγαπά και συνεπώς, τη δυνατότητα να απογοητεύεται. Και ο καθένας μας παίρνει το δικό του, μοναδικό μάθημα από την απογοήτευση αυτή. Σύμφωνα με τους βουδιστές, η καρδιά μας πρέπει να ραγίσει, επειδή μόνο έτσι ανοίγει. Από αυτή την άποψη, θα ήταν πραγ-
Εισαγωγή 17 ματικά κρίμα να ζήσετε χωρίς να ραγίσει η καρδιά σας, έστω για μια φορά. Όταν οι σχέσεις δεν λειτουργούν, μας δίνεται η ευκαιρία να μάθουμε κάτι για τον εαυτό μας, κάτι που δεν θα μαθαίναμε διαφορετικά. Μόνο στις σχέσεις με άτομα που αγαπάμε βρίσκουμε τις βαθύτατες αξίες μας και τις σφραγίδες που κουβαλάμε από την παιδική μας ηλικία. Μόνο όταν η καρδιά μας ανοίγει διάπλατα από αγάπη για έναν άλλο άνθρωπο γινόμαστε τρωτοί και αρκετά εύπλαστοι, έτσι ώστε η εμπειρία να μας οδηγήσει σε προσωπική αλλαγή και εξέλιξη.
Τι σημαίνει ραγισμένη καρδιά; 1 Η θλίψη της ερωτικής απογοήτευσης είναι πολύ παράξενη. Πονάμε, μολονότι πουθενά στο σώμα μας δεν υπάρχει πληγή. Παράλληλα, ο μεγάλος, βαθύς συναισθηματικός πόνος δείχνει να πυροδοτεί εκατοντάδες άλλα συναισθήματα. Δεν μας αρέσει να πονάμε, ωστόσο αναμασάμε αναμνήσεις, ιδέες ή φαντασιώσεις που επιδεινώνουν την κατάσταση. Τι συμβαίνει εδώ; Θυμάμαι μια σχέση μου που τερματίστηκε μετά από δυο χρόνια. Συναισθηματικά, η σχέση είχε ήδη εξασθενίσει κι έτσι, ούτε εγώ ούτε η πρώην φιλενάδα μου απογοητευτήκαμε. Αμέσως μετά, όμως, έκανα μια νέα σχέση η οποία, αν και διήρκεσε μόνο τέσσερις μήνες, με συγκλόνισε επειδή είχα πιστέψει ότι
20 Μπορώ να Θεραπεύσω τη Ραγισμένη σας Καρδιά θα ζούσα με τη γυναίκα αυτή για πάντα. Η φίλη μου μιλούσε συχνά για γάμο, και πιθανότατα το εννοούσε. Εγώ, πάλι, έπλαθα με τη φαντασία μου ένα μέλλον όπου ζούσαμε ευτυχισμένοι, ερωτευμένοι με πάθος και με μια κοινωνική ζωή που πολλοί θα ζήλευαν. Είχα φτάσει στο σημείο να φαντάζομαι σε ποιον θα έμοιαζαν τα παιδιά μας. Όλες αυτές οι σκέψεις και οι φαντασίες διαμόρφωσαν στον εγκέφαλό μου ένα ισχυρό δίκτυο από νευρωνικά μονοπάτια σε ό,τι αφορούσε το νευρικό μου σύστημα, ήμουν ήδη παντρεμένος μαζί της. Όταν ανακάλυψα ότι με απατούσε, κατέρρευσαν μέσα σε μια στιγμή όλα όσα ονειρευόμουν και σκεφτόμουν. Τις υπέροχες φαντασιώσεις μου για το μέλλον, κάλυψε ένα αρνητικό πέπλο: άκυρα όλα. Το νόημα όλων των εικόνων που είχα πλάσει νοερά, ανατράπηκε. Το μόνο που έβλεπα πια ήταν εκείνη στο κρεβάτι με έναν άλλο άντρα, ενώ στο μυαλό μου κυριαρχούσε η σκέψη πως είχα φανεί πολύ ανόητος. Ξαγρυπνούσα τις νύχτες προσπαθώντας να καταλάβω γιατί είχε συμβεί αυτό, χωρίς να γνωρίζω ότι έτσι ενίσχυα τη λύπη μου και τη χαμηλή μου αυτοπεποίθηση. Αισθανόμουν απαίσια και η κατάστασή μου χειροτέρευε ολοένα, επειδή δεν ήξερα αν θα τελείωνε ποτέ. Ώσπου μια μέρα συνειδητοποίησα πόσο παράλογα ήταν όλα αυτά! Έπρεπε να σταματήσω! Οι σκέψεις, όμως, δεν έλεγαν να με εγκαταλείψουν. Παρόλο που δεν το ήθελα, όλο αυτήν σκεφτόμουν. Κάποια στιγμή κατάλαβα ότι δεν είχα πια τον έλεγχο του νου μου. Όσο εκείνος βούιζε, εγώ ήμουν ανίσχυρος κι αυτή ήταν μια από τις εμπειρίες που με οδήγησαν να γράψω αυτό το βιβλίο. Ήθελα ο νους μου να γίνει σύμμαχός μου κι όχι να με κρατάει ξάγρυπνο τις νύχτες. Όταν τελειώνει μια αγάπη, πυροδοτεί πολλές και διαφορετικές αντιδράσεις. Νιώθουμε σαστιμάρα, και φυσικά πόνο. Ο
Τι Σημαίνει Ραγισμένη Καρδιά; 21 συνηθισμένος τρόπος σκέψης μας διαταράσσεται. Η ισορροπία μας ανατρέπεται και τα συναισθήματά μας αλλάζουν από τη μια στιγμή στην άλλη. Από τη μια μαραζώνουμε κι από την άλλη μάς συγκλονίζει ο θυμός. Τη μια στιγμή λαχταράμε να δούμε τον πρώην σύντροφό μας και την αμέσως επόμενη δεν θέλουμε ν ακούμε ούτε το όνομά του. Όλη αυτή η αστάθεια και η σύγχυση επιδεινώνουν τη δυστυχία μας. Η καρδιά ραγίζει με το τέλος της σχέσης. Μπορεί, επίσης, να ραγίσει όταν δεν καταφέρουμε να συνάψουμε μια σχέση που ποθούμε διακαώς. Μπορεί ακόμα να ραγίσει με ρυθμό αργό, όταν συνειδητοποιήσουμε ότι βρισκόμαστε σε μια σχέση χωρίς αγάπη. Όπως κι αν συμβεί, μετά το πρώτο σοκ, χρειάζεται χρόνος μέχρι να συνειδητοποιήσουμε τι έγινε και τότε πυροδοτείται ένα συνονθύλευμα από συναισθήματα: θυμός, θλίψη, απόγνωση, απελπισία, αλλοφροσύνη, τύψεις, μεταμέλεια, ντροπή, αμηχανία. Ο βομβαρδισμός είναι ανελέητος. Μακροπρόθεσμα, όμως, υπάρχει τρόπος και μάλιστα φυσικός να διαχειριστούμε τέτοιου είδους συναισθήματα. Είμαστε προικισμένοι με έναν συναισθηματικό μηχανισμό ο οποίος μας επιτρέπει να αναρρώνουμε από τις απώλειες και τον πόνο. Αν δεν υπήρχε ο μηχανισμός αυτός, όλοι θα θρηνούσαμε μονίμως! Το πένθος, ο αποχωρισμός και τα βάσανα είναι αναπόφευκτες εκφάνσεις της ζωής μας και ο φυσικός τρόπος για να γιατρευτούμε περνάει μέσα από την ψυχική οδύνη. Πώς θεραπεύει η ψυχική οδύνη Η θλίψη είναι μια συγκεκριμένη διεργασία κατά την οποία παραιτούμαστε σταδιακά από την προσκόλληση σε ανθρώπους (τόπους, πράγματα, ακόμα και προοπτικές) που χάσαμε. Βεβαίως,
22 Μπορώ να Θεραπεύσω τη Ραγισμένη σας Καρδιά με το πρώτο σοκ της μεγάλης απογοήτευσης, δεν βοηθά όταν μας λένε ότι με τον καιρό τα πράγματα θα φτιάξουν. Ίσως δεν είμαστε έτοιμοι ίσως ένα κομμάτι μας δεν έχει αποδεχτεί ακόμα όσα έγιναν. Αλλά και στην αντίθετη περίπτωση, είναι πολύ πιθανόν να παρερμηνεύσουμε το νόημα της ψυχικής οδύνης, που εμφανίζεται σιγά σιγά. Σας κάνει να αισθάνεστε άσχημα για λίγο και μετά σταματά. Νιώθετε για λίγο χαρά, μετά η οδύνη επιστρέφει, μέχρι που κάποια στιγμή υποχωρεί ξανά. Είναι πολύ σημαντικό να καταλάβουμε πως έτσι λειτουργεί η ψυχική οδύνη, ώστε να μην τρομάξουμε πιστεύοντας ότι θα κρατήσει για πάντα. Δεν θα κρατήσει. Παίζει, όμως, σημαντικό ρόλο στην ανάρρωσή μας. Βλέπετε, αισθανόμαστε όση θλίψη είναι απαραίτητη για να προσαρμοστούν τα συναισθήματά μας στη δεδομένη στιγμή και όταν συμβεί αυτό, η θλίψη υποχωρεί. Όταν συνηθίσουμε το μέγεθος της θλίψης για τις αλλαγές που έχουν γίνει και για την απώλεια, το ασυνείδητο μας ωθεί να νιώσουμε λίγο παραπάνω ώσπου ν αφομοιώσουμε πλήρως τη βαρύτητα της απώλειας. Παρομοίως, όταν υποχωρεί η θλίψη, δεν υπάρχει λόγος να νιώθουμε ενοχές που δεν νοιαστήκαμε αρκετά για τον σύντροφό μας. Αρκετοί μου εξομολογήθηκαν ότι αισθάνονταν ενοχές που άρχισαν τόσο γρήγορα να νιώθουν καλύτερα μετά τον χωρισμό. Τους καθησυχάζω ότι δεν θα πρέπει να ανησυχούν και τους διαβεβαιώνω ότι τώρα τους φροντίζει θαυμάσια ο ασυνείδητος νους τους. Η διεργασία της θλίψης μπορεί να χωριστεί σε τέσσερα στάδια. Το πρώτο, η άρνηση, είναι όταν προσπαθούμε να αρνηθούμε το γεγονός. Στο δεύτερο στάδιο το δεχόμαστε, συνεχίζουμε όμως να νιώθουμε θυμωμένοι. Στο τρίτο αποδεχόμαστε τη θλίψη που αισθανόμαστε και φτάνοντας στο τέταρτο, έχουμε πλέον απο-
Τι Σημαίνει Ραγισμένη Καρδιά; 23 δεχτεί την απώλεια και μπορούμε να κοιτάξουμε πίσω και να απολαύσουμε τις ευτυχισμένες αναμνήσεις μας. Ωστόσο, σε ό,τι αφορά την ερωτική απογοήτευση, η φυσική διεργασία της θλίψης δεν εξελίσσεται πάντα σωστά. Κάποιος μπορεί να «κολλήσει» και να επαναλαμβάνει τα ίδια οδυνηρά συναισθήματα ξανά και ξανά. Την πρώτη φορά που κατάλαβα γιατί συμβαίνει αυτό, ήταν όταν εργαζόμουν με μια γυναίκα που ο δεύτερος σύζυγός της την εγκατέλειψε για μια νεότερη σύντροφο. Ο πρώτος σύζυγός της είχε πεθάνει. Κατά τη διάρκεια μιας συνεδρίας μού είπε μάλλον διστακτικά και με ενοχές ότι πιο εύκολα είχε ξεπεράσει τον θάνατο του πρώτου συζύγου της παρά την εγκατάλειψη του δεύτερου. Όταν ο πρώτος πέθανε, ο κόσμος της άλλαξε για πάντα, η αγάπη του όμως για εκείνη δεν αμφισβητήθηκε ποτέ. Ήταν βέβαια μια εξαιρετικά οδυνηρή απώλεια, συγχρόνως όμως ήταν και απόλυτη. Όταν ο δεύτερος σύζυγός της την εγκατέλειψε, η αγάπη που είχαν μοιραστεί αμφισβητήθηκε, ενώ το γεγονός ότι εκείνος συνέχισε να ζει στην ίδια πόλη, την δυσκόλεψε πολύ να τον ξεχάσει και να προχωρήσει. Ακριβώς αυτές οι αμφιβολίες για το παρελθόν και το παρόν, καθιστούν την ερωτική απογοήτευση τόσο οδυνηρή και περίπλοκη. Κανείς δεν μπορεί ν αποφύγει τον πόνο και τη θλίψη στο τέλος μιας σχέσης και όπως θα δούμε, τα συναισθήματα αυτά, ως ένα βαθμό, είναι αναγκαία. Το βιβλίο αυτό έχει στόχο να σας βοηθήσει να αποφύγετε την περιττή επανάληψη του πόνου και της αναστάτωσης. Διερευνώντας τα βασικά συστήματα σκέψης και κατανόησής σας, θα σας βοηθήσουμε ν αλλάξετε τον τρόπο που σκέφτεστε για το παρελθόν και το μέλλον σας. Και το εκπληκτικό είναι ότι καθώς αλλάζετε και κατανοείτε περισσότερο, προετοιμάζεστε για μια πιο γόνιμη και δυνατή σχέση στο μέλλον.
24 Μπορώ να Θεραπεύσω τη Ραγισμένη σας Καρδιά Τα τρία ουσιώδη συστήματα της ανθρώπινης ύπαρξης Πριν από δεκαπέντε χρόνια περίπου, στη διάρκεια ενός συνεδρίου ψυχοθεραπευτών και υπνοθεραπευτών στο οποίο συμμετείχα, με προβλημάτισε ένα γεγονός. Οι πολλοί και διαφορετικοί ομιλητές ήταν σχεδόν όλοι στοργικοί, έξυπνοι και ικανότατοι θεραπευτές. Ωστόσο, σύντομα κατάλαβα πως ο καθένας τους αντιλαμβανόταν διαφορετικά την ανθρώπινη φύση. Παραξενεύτηκα. Στο κάτω κάτω, σε όλη την επαγγελματική ζωή τους οι ψυχοθεραπευτές καταγίνονται με τα ανθρώπινα πλάσματα, κι έτσι είναι λογικό να περιμένουμε πως όλοι τους γνωρίζουν και συμφωνούν ως προς το τι είναι ο άνθρωπος. Στο συνέδριο, όμως, έγινε σαφές ότι δεν υπάρχει μια κοινή άποψη για το τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος. Το συνέδριο με ενέπνευσε να ερευνήσω εκτενώς τον χώρο της ψυχοθεραπείας και της φιλοσοφίας για να ανακαλύψω αν υπάρχει μια κεντρική αντίληψη για τη φύση του ανθρώπου, με την οποία όλοι συμφωνούμε. Κατά τη διάρκεια της έρευνάς μου, αρκετοί Αμερικανοί ερευνητές έκαναν σημαντικές ανακαλύψεις σε ό,τι αφορά τη σύνδεση ανάμεσα σε νου και σώμα. Συνδυάζοντας όλα τα στοιχεία, κατέληξα σε ένα εμπεριστατωμένο σύνολο γνώσεων σχετικά με τους ανθρώπους. Και, εκτός από τα φιλοσοφικά και ψυχο-βιολογικά ευρήματα, το σύνολο αυτό μάς επέτρεψε να διαμορφώσουμε μια πρακτική μέθοδο για να θεραπεύουμε τη ραγισμένη καρδιά. Η βασική ενόραση συνοψίζεται εξής: ουσιαστικά, οι άνθρωποι απαρτίζονται από έναν συνδυασμό τριών πραγμάτων: συνειδητός νους ασυνείδητος νους φυσιολογία του σώματος
Τι Σημαίνει Ραγισμένη Καρδιά; 25 Τα τρία αυτά συστήματα συνυπάρχουν και αλληλοσυνδέονται. Η διάνοια και τα συναισθήματά μας λειτουργούν και στα τρία συστήματα. Όλο το μεγαλοπρεπές δυναμικό του ανθρώπου βρίσκεται ακριβώς εδώ, και το μόνο που χρειαζόμαστε για ν αρχίσουμε να κατανοούμε πώς να επιφέρουμε ανθεκτικές, προσωπικές αλλαγές, είναι να κατανοήσουμε αυτό το απλό μοντέλο. Θα μπορούσαμε, επίσης, να πούμε ότι τα τρία αυτά συστήματα είναι απλώς διαφορετικές όψεις του ίδιου πράγματος, ή τρεις πλευρές ενός συστήματος. Εξίσου αληθεύει πως και άλλες σημαντικές και ανεπαίσθητες διαδικασίες χαρακτηρίζουν την ύπαρξή μας, προς το παρόν, όμως, δεν θ ασχοληθούμε μαζί τους. Θα μιλήσουμε, ωστόσο, για τα τρία αυτά συστήματα, επειδή είναι ο ευκολότερος αλλά και ο πιο ωφέλιμος τρόπος για να κατανοήσουμε τι συμβαίνει όταν ραγίζει η καρδιά, πώς αναρρώνουμε και πώς προχωράμε. Ο συνειδητός νους Σκεφτόμαστε ενεργητικά με τον συνειδητό νου. Μέσω του συνειδητού νου αντιλαμβανόμαστε άμεσα όσα υπάρχουν γύρω μας, τις σκέψεις και τις εικόνες που εμφανίζονται στο μυαλό μας. Είναι η φωνή που χρησιμοποιούμε για να μιλήσουμε με τον εαυτό μας, οι ιδέες στις οποίες δίνουμε προσοχή και η ικανότητά μας να παίρνουμε αποφάσεις. Είναι το κομμάτι εκείνο μέσα μας το οποίο γνωρίζουμε περισσότερο απ όλα, αλλά που, κατά κάποιον τρόπο, παραμένει το πλέον μυστηριώδες. Οι επιστήμονες προσπαθούν επί δεκαετίες να καταλάβουν πώς λειτουργεί και ποια η ακριβής θέση του στο σώμα. Οι φιλόσοφοι αγωνίζονται εδώ και εκατοντάδες χρόνια να καταλήξουν σε έναν ορισμό της συνειδητότητας. Οι τεχνολόγοι
26 Μπορώ να Θεραπεύσω τη Ραγισμένη σας Καρδιά ματαίως μοχθούν να αναπαραγάγουν τη συνειδητότητα με υπολογιστές τεχνητής νοημοσύνης. Τα αναπάντητα ερωτηματικά είναι πολλά, μπορούμε όμως πλέον να δώσουμε έναν σαφή ορισμό στον συνειδητό νου. Ο συνειδητός νους συνίσταται από δυο ανεξάρτητες διεργασίες: την επίγνωση και τη διαμόρφωση νοήματος. Η πρώτη είναι ολοφάνερη. Η συνειδητότητα πάντα διατηρεί επίγνωση για κάποιο πράγμα χρησιμοποιούμε τη λέξη «συνείδηση» ως συνώνυμο των λέξεων επαγρύπνηση και αντίληψη. Η δεύτερη διεργασία δεν είναι τόσο σαφής, εν μέρει επειδή οι λογικοί ειρμοί για κάποιο πράγμα αποτελούν πλευρά της επίγνωσής μας. Για παράδειγμα, καθώς γράφω την πρόταση αυτή, βλέπω στο τραπέζι δίπλα μου ένα βάζο με λουλούδια. Συνήθως δεν τα προσέχω, εγώ όμως είμαι αυτός που δίνει νόημα στις αισθητηριακές μου εντυπώσεις και ως εκ τούτου, τις ερμηνεύω ως λουλούδια. Ένα πιο εντυπωσιακό παράδειγμα είναι αυτό που συμβαίνει όταν διακόπτω τη συγκεκριμένη διεργασία. Μια από τις αγαπημένες μου δραστηριότητες κατά τη διάρκεια μιας επίδειξης είναι να υπνωτίζω έναν άντρα έτσι ώστε να μην αναγνωρίζει τη φιλενάδα του (ή το αντίθετο). Με την ύπνωση διακόπτω ένα κομμάτι από τη λειτουργία της διαδικασίας που προσδίδει νόημα και αναγνωρίζει πρόσωπα. Το υπνωτισμένο άτομο βλέπει μια γυναίκα, αλλά δεν την αναγνωρίζει. Κατανοούμε αυτό που βλέπουμε μόνο όταν του προσδίδουμε νόημα. Κάθε αντίληψη, πραγματική ή φανταστική, εξαρτάται εν μέρει και από το νόημα που της δίνουμε. Ο ασυνείδητος νους Ο ασυνείδητος νους αποθηκεύει και εκτελεί τα προγράμματα της αυτόματης συμπεριφοράς που χρησιμοποιούμε για να ζούμε.
Τι Σημαίνει Ραγισμένη Καρδιά; 27 Θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι το κομμάτι της μνήμης, της σκέψης και της νοητικής δραστηριότητας, το οποίο δεν συνειδητοποιούμε πάντα. Ως είδος, εξελίξαμε την ικανότητα να εκτελούμε αποστολές ασυνείδητα. Θα μπορούσαμε να περνάμε ώρες αναλογιζόμενοι όλες τις διαφορετικές εναλλακτικές λύσεις που μας προσφέρονται καθημερινά, δεν έχουμε όμως τον απαιτούμενο χρόνο για κάτι τέτοιο. Για να μη χαραμίσουμε τις μέρες μας εκτιμώντας κάθε επιλογή ξεχωριστά, αναπτύξαμε την ικανότητα της αυτόματης αντίδρασης. Για παράδειγμα, κάθε πρωί παίρνουμε το ίδιο γεύμα. Δεν αναρωτιόμαστε, «Μήπως να έτρωγα ένα βραστό αυγό σήμερα; Ή ένα μπολ δημητριακά;» Τέτοιου είδους ερωτήσεις τις κάνουμε μόνο σε ειδικές περιπτώσεις, ή στις διακοπές. Τις υπόλοιπες ημέρες τρώμε ό,τι συνήθως. Κατά κανόνα, ακολουθούμε την ίδια διαδρομή για να πάμε στη δουλειά, διαβάζουμε την ίδια εφημερίδα και ακούμε έναν συγκεκριμένο ραδιοφωνικό σταθμό. Έχουμε συνήθειες και με το μαγείρεμα ή το φαγητό. Δένουμε τα κορδόνια των παπουτσιών μας και χτενίζουμε τα μαλλιά μας με συγκεκριμένο τρόπο. Κάνουμε χιλιάδες πράγματα κάθε μέρα χωρίς να σκεφτόμαστε. Απλώς ακολουθούμε τη δύναμη της συνήθειας. Οι συνήθειες βοηθούν τη ζωή μας να εξελίσσεται ομαλά. Στον ασυνείδητο νου αποθηκεύονται και εκτελούνται οι συνήθειες που αποκτήσαμε. Είναι ο αυτόματος πιλότος μας. Δεν χρειάζεται να σκεφτούμε τον κόμπο για να δέσουμε τα κορδόνια των παπουτσιών μας. Το αναλαμβάνει ο αυτόματος πιλότος. Όταν ήσαστε παιδί έπρεπε να συγκεντρωθείτε για να τα δέσετε σωστά, τώρα όμως ούτε καν το σκέφτεστε. Βουρτσίζετε τα δόντια σας μηχανικά. Οδηγείτε άψογα, με ασφάλεια, ενώ ταυτοχρόνως σκέφτεστε τι έχετε να κάνετε το υπόλοιπο της ημέρας.
28 Μπορώ να Θεραπεύσω τη Ραγισμένη σας Καρδιά Ο αυτόματος πιλότος παρατηρεί τον δρόμο ενώ εσείς σκέφτεστε κάτι άλλο. Μόλις εντοπίσει έναν πιθανό κίνδυνο, ή κάτι ασυνήθιστο, τότε επαναφέρει την προσοχή σας στον δρόμο. Βασικός μηχανισμός αυτών των συνηθειών είναι η συσχέτιση. Ο ασυνείδητος νους μας θυμάται πότε κάνουμε δυο πράγματα συγχρόνως ή διαδοχικά, και αν συνεχίσουμε, σύντομα το πρώτο πράγμα πυροδοτεί το δεύτερο. Το πρωί, μόλις χτυπήσει το ξυπνητήρι, σηκωνόμαστε και πηγαίνουμε στο μπάνιο. Στη συνέχεια περνάμε στην κουζίνα και φτιάχνουμε καφέ. Σε σύντομο χρονικό διάστημα, οι μικρές μας συνήθειες μετατρέπονται σε προσωπική ρουτίνα. Οι συνήθειες αυτές είναι χρήσιμες επειδή αποδεσμεύουν τον συνειδητό νου, ο οποίος μπορεί να αφοσιωθεί σε άλλες σκέψεις. Όπως θα δούμε, όμως, μερικές φορές χρειάζεται ν αλλάξουμε ή να παραμερίσουμε κάποιες συνήθειες. Ως παιδιά, οι περισσότεροι μάθαμε πως έπρεπε ν αδειάζουμε το πιάτο μας, αλλά πολλοί ενήλικες επιτρέπουν στη συνήθεια αυτή να καθορίζει τη συμπεριφορά τους συνεχίζουν να τρώνε, κι ας έχουν χορτάσει, με αποτέλεσμα να παχαίνουν. Στην περίπτωση που υποφέρετε από ραγισμένη καρδιά, πρέπει ν αλλάξουν αρκετές άχρηστες συνήθειες κι εμείς θα σας δείξουμε πώς γίνεται αυτό. Φυσιολογία Το τρίτο σύστημα είναι το σώμα. Το σώμα είναι ένα σαφέστατο τμήμα της ύπαρξής μας, ωστόσο, ορισμένα εκπληκτικά χαρακτηριστικά του παραμένουν κρυφά. Το σώμα δεν είναι απλώς μια μηχανή που κάνει ό,τι της πουν. Έχει τη δική του ευφυΐα: το αυτόνομο νευρικό σύστημα, που ρυθμίζει τους χτύπους της καρδιάς και την
Τι Σημαίνει Ραγισμένη Καρδιά; 29 αναπνοή, εξασφαλίζοντας έτσι ότι οι μυς θα λάβουν το απαραίτητο οξυγόνο. Ρυθμίζει, επίσης, το πεπτικό σύστημα και τους κύκλους του ύπνου και της εγρήγορσης. Επιπλέον, έχει τη δική του μέθοδο αυτοσυντήρησης την αντίδραση «μάχης ή φυγής» που πυροδοτείται ανεξάρτητα από τον συνειδητό νου. Αν ακούσετε κάποιον δυνατό θόρυβο και διαπιστώσετε πως έχετε σφιχτεί και βρίσκεστε σε επιφυλακή, το σώμα σας έχει πυροδοτήσει την αντίδραση αυτή πριν καν εσείς το συνειδητοποιήσετε. Είστε έτοιμοι να τραπείτε σε φυγή, ή να μείνετε και να παλέψετε για τη ζωή σας. Κάθε νοητική και συναισθηματική δραστηριότητα έχει μια αντίστοιχη συνιστώσα στο σώμα. Μόλις προσφάτως άρχισαν οι επιστήμονες να μελετούν επισταμένως με ποιον τρόπο οι σκέψεις και τα συναισθήματα συνδέονται με το σώμα. Οι σκέψεις και οι πράξεις μας αντιστοιχούν σε συγκεκριμένα πρότυπα εγκεφαλικής δραστηριότητας, που αποκαλούνται νευρωνικά μονοπάτια. Όταν επαναλαμβάνουμε την ίδια σκέψη ή πράξη, ισχυροποιούμε το αντίστοιχο νευρωνικό μονοπάτι. Με άλλα λόγια, όσα διαδραματίζονται στον συνειδητό και στον ασυνείδητο νου, επηρεάζουν και το σώμα. Αυτό συμβαίνει και αντιστρόφως. Η κατάσταση του σώματός μας επιδρά άμεσα στον συνειδητό και στον ασυνείδητο νου. Αν στο σώμα μας υπάρχει ένταση, το ίδιο συμβαίνει και στον νου. Το γεγονός ότι το σώμα επηρεάζει τον νου, σημαίνει πως μέσα από τις σωματικές αλλαγές μπορούμε ν αλλάξουμε τα συναισθήματά μας. Αλληλοσύνδεση Τα τρία συστήματα αντιστοιχούν σε τρεις χαρακτηριστικές πλευρές της ανθρώπινης ύπαρξης. Υπάρχουμε και λειτουργού-
30 Μπορώ να Θεραπεύσω τη Ραγισμένη σας Καρδιά με ταυτοχρόνως σε όλες. Κανένα σύστημα δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς τα άλλα δυο. Επιπλέον, η εμπειρία μας δεν μπορεί να ενταχθεί, ή να περιγραφεί πλήρως, σε ένα μόνο επίπεδο. Θα ήταν παράλογο να ισχυριστούμε πως είμαστε απλώς χημικές μηχανές, ή ότι είμαστε μόνο αυτό που σκεφτόμαστε, ή μόνο μια συλλογή από ασυνείδητα προγράμματα. Το σύνολο της ανθρώπινης υπόστασης είναι μεγαλύτερο από το άθροισμα των επί μέρους τμημάτων της. Το καθοριστικό ζήτημα, ωστόσο, είναι ότι κάθε πλευρά επηρεάζει τις άλλες. Αν επιφέρουμε αλλαγές σε οποιοδήποτε από τα τρία επίπεδα, αλλάζουμε συνολικά. Με το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας θα εργαστούμε και στα τρία συστήματα, ορισμένες φορές ξεχωριστά με το καθένα, άλλες και με τα τρία συγχρόνως. Τα συναισθήματα λειτουργούν και στα τρία συστήματα και, φυσικά, τα επηρεάζουν. Η ιστορία που διηγούμαστε συνειδητά στον εαυτό μας, επηρεάζει το συναισθηματικό νόημα που προσδίδουμε στα γεγονότα. Συνάμα, η ανάμνηση συμβάντων από το παρελθόν, όπως και η προσδοκία για μελλοντικά γεγονότα, μπορεί να εκτυλίσσεται σε ασυνείδητο επίπεδο, προκαλώντας έτσι μάλλον διαφορετικές συναισθηματικές αντιδράσεις. Τρίτον, η σωματική μας κατάσταση προκαλεί και άλλες συναισθηματικές αντιδράσεις. Για παράδειγμα, οι καταθλιπτικοί τείνουν να κινούνται αργά, να κάθονται ή να ξαπλώνουν για μεγάλα χρονικά διαστήματα, να κοιτάζουν επίμονα και να συνοφρυώνονται συχνά. Αν κι εσείς φέρετε το σώμα σας σε μια τέτοια στάση, αργά ή γρήγορα θ αρχίσετε να νιώθετε δυσάρεστα. Τα ευτυχισμένα άτομα συνήθως κοιτάζουν μπροστά, προς τα πάνω και γύρω τους. Χαμογελούν και γελάνε συχνά. Το σώμα τους είναι χαλαρό και στητό. Αν σταθείτε κι εσείς όρθιοι και χαλαροί και αφήσετε
Τι Σημαίνει Ραγισμένη Καρδιά; 31 ένα χαμόγελο να πλανηθεί στα χείλη σας, σύντομα θα νιώσετε ψυχική ανάταση. Η ραγισμένη καρδιά επηρεάζει και τα τρία συστήματα Αν ποτέ σκεφτήκατε για τη σχέση σας, «Όσα πάνε κι όσα έρθουν», τότε δεν θ απογοητευτείτε ερωτικά. Εξ ορισμού, η ερωτική απογοήτευση είναι αυτό που αισθάνεστε όταν τελειώνει μια σχέση που δεν θέλατε να διακοπεί. Βεβαίως, μπορεί να υπάρχουν πολλών ειδών περιπλοκές. Κάποιοι επιλέγουν συντρόφους τόσο δύσκολους και εξοργιστικούς, ώστε είναι αδύνατον να συνεχίσουν να ζουν μαζί τους παράλληλα, όμως, νιώθουν σίγουροι ότι χωρίς αυτούς δεν θα τα καταφέρουν. Άλλοι, πάλι, συνειδητοποιούν το μέγεθος της προσκόλλησης στον/η σύντροφό τους, μόνο μετά τον χωρισμό. Ό,τι κι αν είναι αυτό που αντιμετωπίζουμε, αργά η γρήγορα η πραγματικότητα εκδηλώνεται. Ο σύντροφος φεύγει κι εσείς αισθάνεστε την απουσία του. Και το γεγονός αυτό προκαλεί σοκ στο σύστημα. Όπως θα δούμε παρακάτω, η φράση αυτή είναι εξαιρετικά εύστοχη. Η ερωτική απογοήτευση είναι ένα σοκ που έχει αντίκτυπο και στα τρία συστήματα της ύπαρξής μας. Όταν συνειδητοποιείτε ότι μια σχέση τελείωσε, το συναισθηματικό σοκ της συνειδητότητάς σας είναι τόσο μεγάλο που προκαλεί σωματική αντίδραση. Σε φυσιολογικό επίπεδο, το σώμα δεν αντιλαμβάνεται τη διαφορά ανάμεσα στη συναισθηματική και στη σωματική απειλή. Πρώτα πέφτει σε κατάσταση σοκ και, στη συνέχεια, επειδή δεν μπορεί να βρει λύση για τον συναισθηματικό πόνο, οδηγείται σε άγχος. Το σώμα έχει προετοιμαστεί πυροδοτώντας την αντίδραση μάχης ή φυγής. Η ροή του αίματος από την επιφάνεια του σώμα-
32 Μπορώ να Θεραπεύσω τη Ραγισμένη σας Καρδιά τος στρέφεται προς τους βασικούς μυς, το σώμα απελευθερώνει αδρεναλίνη και η λειτουργία της πέψης σταματά. Δεν υπάρχει όμως κανείς για να παλέψουμε, ούτε κάπου να ξεφύγουμε. Έτσι, το σώμα δεν παίρνει ξεκάθαρα σινιάλα για να τερματίσει αυτή την κατάσταση έντασης και αυξημένης επιφυλακής. Αν ο εγκλωβισμός στην κατάσταση αυτή το γνωστό μας στρες διαρκέσει μεγάλο χρονικό διάστημα, γίνεται βλαβερός για την υγεία μας. Απελευθέρωση από το στρες Ευτυχώς, όπως είδαμε παραπάνω, όπως ο νους επηρεάζει το σώμα, έτσι κι αυτό με τη σειρά του επηρεάζει τον νου. Όταν βρεθεί τρόπος να απελευθερωθεί το σώμα από την ένταση, ηρεμεί και χαλαρώνει. Αμέσως μετά βελτιώνεται και η διάθεση. Τα συναισθήματα γαληνεύουν και μπορείτε πολύ πιο εύκολα να συγκεντρωθείτε, να χαλαρώσετε και να κοιμηθείτε ήρεμα. Ο απλούστερος τρόπος για να βοηθήσετε το σώμα σας να χαλαρώσει, είναι να εκμεταλλευτείτε την ενέργεια και την ετοιμότητα για δράση που το ίδιο έχει παραγάγει με άλλα λόγια, να γυμναστείτε. Δεν χρειάζεται να φτάσετε στα άκρα. Αν δεν γυμνάζεστε, ένας γρήγορος περίπατος είναι ό,τι πρέπει. Αν είστε σε καλή φυσική κατάσταση, γυμναστείτε λίγο πιο έντονα. Το ζητούμενο είναι να καταναλώσετε την ένταση και την ενέργειά σας και να πυροδοτήσετε τον φυσικό μηχανισμό χαλάρωσης του σώματος, που είναι γνωστός ως παρασυμπαθητική αντίδραση η γλυκιά και απαλή αίσθηση που νιώθετε στους μυς όταν το σώμα χαλαρώνει μετά από μια κοπιαστική εργασία ή έντονη κίνηση. Επίσης, αισθάνεστε ευδιάθετοι επειδή παράλληλα εκλύονται ενδορφίνες, τα φυσικά οπιούχα του σώματος. Η χαλάρωση αυτή είναι τόσο απολαυστική, όσο δυσάρεστο είναι το στρες. Προσφέ-
Τι Σημαίνει Ραγισμένη Καρδιά; 33 ρετε στο σώμα σας μια εύκολη και θετική τόνωση όταν απλώς ασκείστε έντονα για δέκα με δεκαπέντε λεπτά την ημέρα. Δυο πράγματα θα πρέπει να θυμόσαστε: Δεν μιλάμε φυσικά για ένα πρόγραμμα καλής φυσικής κατάστασης, ούτε βεβαίως για μια μορφή αυτοτιμωρίας. Αν θέλετε να εκμεταλλευτείτε την ευκαιρία να βελτιώσετε τη φυσική σας κατάσταση, έχει καλώς. Στην αντίθετη περίπτωση, αυτό που πράγματι χρειάζεστε είναι αρκετή άσκηση ώστε να εκτονώσετε την παραπανίσια ένταση που έχει συσσωρευτεί στο σώμα. Αυτό ακριβώς πετυχαίνει ένας δεκαπεντάλεπτος περίπατος με γρήγορο βήμα. Μη σας αποθαρρύνει το γεγονός ότι δεν έχετε κέφι για βόλτα ή άσκηση. Το κάνετε για να αισθανθείτε άνετα με τη συναισθηματική σας κατάσταση και για να την ισορροπήσετε πιθανότατα, η ακεφιά σας είναι σύμπτωμα κακής διάθεσης, την οποία η άσκηση θα σας βοηθήσει να ανακουφίσετε. Αρκετές κλινικές δοκιμές έδειξαν πως η πιο αποτελεσματική θεραπεία ασθενών που πάσχουν από κατάθλιψη ανεξαρτήτως αρχικής αιτίας είναι, απλώς, η επαρκής καθημερινή άσκηση. Ερωτική απογοήτευση και συνειδητός νους Μια από τις πιο ανελέητες αιτίες πόνου στον χωρισμό, είναι η ακατάπαυστη ροή σκέψεων στον συνειδητό νου. Με ποιον τρόπο πονά μια σκέψη; Ίσως σας φαίνεται παράξενη η ερώτηση είναι, εξάλλου, προφανής. Απλώς νιώθουμε απαίσια. Όταν όμως την εξετάσουμε λίγο πιο προσεκτικά, βλέπουμε πως είναι μάλ-
34 Μπορώ να Θεραπεύσω τη Ραγισμένη σας Καρδιά λον αινιγματική. Για παράδειγμα, αν χτυπήσετε το δάχτυλο του ποδιού σας, ίσως περιγράψετε τον πόνο ως «έντονο». Όσο για το πού τον νιώθετε; «Μα φυσικά, στο πόδι». Αλλά ο πόνος της ερωτικής απογοήτευσης, πού εντοπίζεται; Και τι είδους πόνος είναι; Και γιατί, ό,τι κι αν σας λένε οι φίλοι και όσο κι αν νοιάζονται για σας, εσείς δεν νιώθετε καλύτερα; Σίγουρα παρατηρούμε ένα σφίξιμο στο ηλιακό πλέγμα, πάνω από τον αφαλό, είναι όμως αυτός ο πόνος της ραγισμένης καρδιάς; Όχι, είναι πολύ περισσότερα. Όταν σκέφτεστε ότι τώρα είστε μόνοι, δίχως άλλο νιώθετε θλίψη, αλλά δεν σας πονά μόνο αυτή η σκέψη. Γιατί είναι τόσο οδυνηρός ο πόνος; Γιατί δυσκολευόμαστε τόσο να τον εντοπίσουμε; Γιατί είναι τόσο δύσκολο να τον ξεπεράσουμε; Και γιατί νιώθουμε τόσο πολύ απελπισμένοι; Η απάντηση βρίσκεται στη φύση του συνειδητού νου. Όπως είδαμε παραπάνω, ο συνειδητός νους παίρνει τις αντιλήψεις μας και τους προσδίδει νόημα και το νόημα είναι αυτό που δίνει σπουδαιότητα στα πράγματα. Καθετί στον συνειδητό νου, όλα όσα βλέπουμε γύρω μας, όλες οι σκέψεις και οι εικόνες που πλάθουμε με το μυαλό μας, όλα έχουν νόημα. Και το βασικότερο είδος του ανθρώπινου νοήματος είναι αφηγηματικό, δηλαδή ιστορίες. Μια ιστορία είναι ένα γεγονός που οδεύει από το παρελθόν στο μέλλον. Είτε αληθινή είτε φανταστική, η ουσία μιας ιστορίας είναι ότι κάτι συνέβη ήδη και κάτι άλλο θα ακολουθήσει στο μέλλον. Ο νους μας κατανοεί τη ζωή συσχετίζοντας το παρόν με το παρελθόν και το μέλλον. Πλάθοντας, δηλαδή, ιστορίες. Όταν ραγίζει η καρδιά, το νόημα της ζωής χάνεται. Το μέλλον κατακερματίζεται και το παρελθόν αμφισβητείται. Εκεί που αγαπούσατε και σας αγαπούσαν, τώρα νιώθετε απογοήτευση. Με ποιον τρόπο προδόθηκε η αγάπη σας;