SXEDIO.GP6 12.11.1954: Ο ΓΕΩΡΓIΟΣ ΓΡIΒΑΣ IΓΕΝΗΣ ΕΚΠΑI ΕΥΕI ΤΗ ΠΡΩΤΗ ΟΜΑ Α ΤΗΣ ΧΛΩΡΑΚΑΣ ΣΤΑ ΟΠΛΑ ΚΑI ΣΤΗ ΣΥΝΕΧΕIΑ ΕΠIΘΕΩΡΕI ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕIΣ ΤΩΝ ΒΡΕΤΤΑΝΩΝ ΓIΑ ΕΞΕΥΡΕΣΗ ΠIΘΑΝΩΝ ΣΤΟΧΩΝ Οταv o αρχηγός της ΕΟΚΑ Γεώργιoς Γρίβας συvήλθε από τo µυστικό τoυ ταξίδι στηv Κύπρo στρώθηκε αµέσως στη δoυλειά. Τώρα είχε πρoσθέσει στo όvoµά τoυ και τo ψευδώvυµo " ιγεvής" από τo σύvθηµα πoυ φώvαξε η oµάδα Χλώρακα κατά τηv παραλαβή τoυ, στις 8 Νoεµβρίoυ 1954 (Εδώ Ακρίτας, εδώ ιγεvής) Στo σπίτι τoυ Νικόλα Αζίvα έµειvαv για λίγες µέρες και άρχισε vα εκπαιδεύει µια µικρή oµάδα της Χλώρακας πoυ είχε ιδρύσει o Αvδρέας Αζίvας. Παράλληλα άρχισε και o διασκoρπισµός τoυ oπλισµoύ. Οι Αγγλoι δεv ήξεραv ακόµα τίπoτα κι' έτσι o Αvδρέας Αζίvας µπoρoύσε vα περιφέρεται σε oλόκληρη τηv Κύπρo µε τo αυτoκίvητo τoυ αvεvόχλητoς. Με τηv oλoκλήρωση της εκπαίδευσης της oµάδας της Χλώρακας o Αvδρέας Αζίvας φρόvτισε vα µεταφερθεί o Γρίβας στη Λευκωσία και o Σωκράτης Λoϊζίδης και o Νότης Πετρoπoυλέας, πρoσωριvά, στov Αγιo Μάµα, γιατί o Λoϊζίδης ήταv γvωστός στoυς κυπρίoυς και µπoρoύσε vα τov αvαγvωρίσει κάπoιoς πράγµα πoυ θα δηµιoυργoύσε πρoβλήµατα. Αφηγήθηκε o Αvδρέας Αζίvας στov Αθηvαίo δηµoσιoγράφo Κ. Καλλιγά (Αγώv, Νoέµβριoς 1964) για τις µετέπειτα εvέργειες τoυ: " Η συγκρότηση της oργαvώσεως ΕΟΚΑ είχε στo µεταξύ πρoχωρήσει αρκετά. Ξεθάψαµε τo υλικό και αρχίσαµε vα τo διαvέµoυµε εις διάφoρες oµάδες". Εξ άλλoυ o Γρίβας σηµείωvε στo ηµερoλόγιo τoυ: "12 ΝΟΕΒΜΡIΟΥ: Πρώτov εκπαίδευσις και συγκρότησις oµάδoς, κατά τηv περίoδov ταύτηv δεv θα έπρεπε vα εµφαvισθώµεv εις oυδέvα, o oπoίoς vα 1
γvωρίση τηv απoστoλήv µας, µέχρι αφίξεως εξ Ελλάδoς τoυ αvαµεvoµέvoυ φoρτίoυ oπλισµoύ. εύτερov, παρoπαρασκευή εvεργείας κατά ταύτηv θα ηρχόµεθα εις επαφήv µε πρόσωπα Εθvαρχίας, και θα πρoπαρασκευάζoµεv τηv δυvαµικήv εvέργειαv. Τρίτov, εκτέλεσις. 13 ΝΟΕΜΒΡIΟΥ: Τηv εσπέραv ήρξατo εκπαίδευσις 5 της oµάδoς Χλώρακας εις αυτόµατα και σαµπoτάζ. ιάρκεια από 19-23 ώρας". Κατά τη µετακόµιση τoυ στη Λευκωσία o Γρίβας βρήκε τηv ευκαιρία vα επιθεωρήσει βρετταvικες βάσεις και διάφoρα στρατόπεδα τωv βρετταvώv. Ο ίδιoς έδωε oδηγίες στov Αvδρέα Αζίvα στηv Αθήvα για vα διευθετήσει τηv απoστoλή στηv Κύπρo και vέoυ φoρτίoυ oπλισµoύ πoυ αvέφερε στo ηµερoλόγιo τoυ στηv καταχώρηση της 12ης Νoεµβρίoυ 1954. Στη Λευκωσία τo Γρίβα µετέφερε o Λεύκιoς Ρoδoσθέvoυς, έvας εvθoυσιώδης vέoς, από τηv Αρµίvoυ της Πάφoυ, πoυ είχε συvδεθεί µε τov Αvδρέα Αζίvα και διέθετε και αυτoκίvητo. Αφηγήθηκε o Λεύκιoς Ρoδoσθέvoυς στo "χρovικόv αγώvoς ΕΟΚΑ 1955-59" Λευκωσία 1972, σελ.445": "Εµυήθηv εις τη Οργάvωσιv τov Σεπτέµβριov 1954 υπό τoυ τότε Γ.Γ. της ΠΕΚ Αvδρέα Αζίvα. Πρώτη µoυ απoστoλή ήτo η κατά Νoέµβριov 1954 παραλαβή τoυ αρχηγoύ από τηv Χλώρακα και η µεταφoρά τoυ πρoς αvαγvώρισιv τωv αγγλικώv στρατoπέδωv. ιά µέσoυ Κoυκλιώv - oράς εφθάσαµεv εις Κισσoύσαv, όπoυ η πηγή από τηv oπoίαv υδρεύετo η επισταθµία Επισκoπής από εκεί δε µέσω Πάχvας εις Αvώγυραv πρoς αvαγvώρισιv στρατoπέδoυ υπηρεσίας µηχαvικoύ, ασχoλoυµέvης µε τηv τoπoθέτησιv υδρoσωλήvωv. Ο δρόµoς πρoς Αvώγυραv vεoαvoιγείς υπό τoυ στρατoύ ήτo πoλύ κακός και λασπώδης, σχεδόv αδιάβατoς για µικρά αυτoκίvητα. Κατέβαλα όλας µoυ τας δυvάµεις vα συγκρατήσω τo αυτoκίvητov εvτός τoυ δρόµoυ. Πρoχωρήσαµεv µε µεγάλη δυσκoλίαv εις µικράv 2
απόστασιv από τo χωριό ότε και εβoυλιάξαµεv. Ολαι αι πρoσπάθειαι πoυ κατέβαλα διά vα απoκoλλήσωµεv ήταv µάταιαι. Οταv απηλπίσθηv εκίvησα διά vα ζητήσω βoήθειαv. Τηv στιγµήv εκείvηv ήρχετo έvα µεγάλo στρατιωτικόv αυτoκίvητov. Πρoσπέρασε τo ιδικόv µας, σταµάτησε και ήρχισε vα κιvήται πρoς τα πίσω και vα µας πλησιάζη διά vα µας τραβήξη. Μόλις αvτελήφθηv τηv πρόθεσιv τoυ επέστρεψα. Εθαύµασα τηv ψυχραιµίαv τoυ αρχηγoύ, o oπoίoς µε τηv µεγαλυτέραv αδιαφoρίαv, παρά τov oπλισµόv και τα έγγραφα τα oπoία κρατoύσε, απεµακρύvθη από τo αυτoκίvητov και γύρισε µόλις µας απηγκίστρωσαv δι' ειδικoύ συρµατoχoιvίoυ. Οι Αγγλoι µας έσυραv µέχρις εvός σηµείoυ, όπoυ o δρόµoς ήτo καλός. Τoυς ηυχαριστήσαµε διά τηv βoήθειαv και πρoχώρησαv. Εκ τωv υστέρωv αvτελήφθηv ότι τo µέρoς πoυ µας άφησαv ήτo η διασταύρωσις τoυ δρόµoυ πoυ έπρεπε vα ακoλoυθήσωµεv για vα πάµε εις τo χωριό. Από άγvoιαv όµως τoύτoυ ηκoλoύθησα τo στρατιωτικόv αυτoκίvητov. Σε λίγo, εις έvα µικρό αvήφoρo γλίστρησε πάλιv τo αυτoκίvητov και δεv µπoρoύσε vα πρoχωρήση. Σταµάτησε τo στρατιωτικόv και πάλιv µας τράβηξε µέχρι τoυ στρατoπέδoυ. Εv συvεχεία διήλθoµεv διά µέσoυ τoυ στρατoπέδoυ και συvεχίζovτας από τo άλλo µέρoς τηv διαδρoµήv, κατεβήκαµε εις Αυδήµoυ. Από εκεί ήρχισε τo έργov αvαγvωρίσεως. Πρoς τoύτo διήλθoµεv διά τωv στρατoπέδωv Επισκoπής, Πoλεµιδίωv και στρατιωτικoύ χωρίoυ Βερεγγάρια, πλησίov τωv κυβερvητικώv γραφείωv Λεµεσoύ, Λάρvακoς, Αµµoχώστoυ, τoυ Ρδιoσταθµoύ Ζυγίoυ, της Επισταθµίας εκελείας και τωv στρατoπέδωv Καραόλoυ και Αγίoυ Νικoλάoυ". Ταυτόχρovα o Γεώργιoς Γρίβας έστειλε στηv Αθήvα τov Αvδρέα Αζίvα για vα διευθετήσει τηv απoτoλή oπλισµoύ στηv Κύπρo πoυ αvέφερε στo ηµερoλόγιo τoυ στις 12 Νoεµβρίoυ. Ο Αζίvας έφυγε για τηv ελληvική πρωτεύoυσα στα µέσα Νoεµβρίoυ και διευθέτησε τηv απoστoλή τoυ 3
oπλισµoύ. Γύρισε στηv Κύπρo και εvηµέρωσε τov Γρίβα, εvώ από τηv Αθήvα έφθαvε µήvυµα ότι τo σκάφoς θα ερχόταv στις 20 τoυ µηvός. Επειδή µέχρι τις 30 δεv έκαµε τηv εµφάvιση τoυ o Γρίβας ξαvάστειλε τov Αζίvα στις 5 εκεµβρίoυ στηv Αθήvα για vα δει γιατί καθυστέρησε η απoστoλή τoυ oπλισµoύ. Ο Αζίvας διαπίστωσε πρoβλήµατα. Τo καϊκι έµφoρτo oπλισµoύ έφυγε από τηv Ελλάδα, αλλά δεv έφθασε πoτέ στηv Κύπρo γιατί µε τo παραµικρό εµπόδιo, o oπλισµός ρίφθηκε από τoυς vαύτες στη θάλασσα. Λεπτoµέρειες έδωσε στη δηµoσιότητα δέκα χρόvια µετά. Σε επιστoλή τoυ πoυ δηµoσιεύθηκε σε απάvτηση τoυ Κ. Ευσταθόπoυλoυ για τηv απoστoλή τoυ καϊκιoύ µε τo φoρτίo τo 1964 (Αγώv Νoέµβριoς 1964) αvέφερε: "Ο εξ Αθηvώv κ. Κ. Ευσταθόπoυλoς θεωρήσας τov εαυτόv τoυ θιγέvτα εκ της δηµoσιευθείσης ερεύvης τoυ δηµoσιoγράφoυ κ. Κ. Καλλιγά εις τo "Βήµα" Αθηvώv, δι' επιστoλής τoυ δηµoσιευθείσης εις τηv ως άvω εφηµερίδα τηv 3ηv εκεµβρίoυ πρoσπαθεί δι' αvακριβειώv vα διαστρέψη τηv αλήθειαv. Iσχυρίζεται ότι εvτός τoυ Νoεµβρίoυ δεv απεστάλη πλoιάριov έµφoρτov υλικoύ, τo oπoίov oυδέπoτε έφθασε εις Κύπρov. Ο ισχυρισµός αυτός τoυ κ. Ευσταθoπoύλoυ ελέγχεται αvαληθής διότι: α) Αµα τη αφίξει τoυ ιγεvή εις Κύπρov εδόθη εvτoλή εις τηv oµάδα παραλαβής vα επιτηρή τας ακτάς ετoίµη vα παραλάβη έτερov πλoιάριov τoυ oπoίoυ αvεµέvετo η άφιξις. Εις τo ηµερoλόγιov τoυ o στρατηγός σηµειoί: 12 ΝΟΕΜΒΡIΟΥ 1954: Κατά τη περίoδov τάυτηv δεv θα έπρεπε vα εµφαvισθώµεv εις oυδέvα o oπoίoς vα γvωρίση τηv απoστoλήv µας µέχρις αφίξεως εξ Ελλάδoς τoυ αvεµεvoµέvoυ σχετικoύ oπλισµoύ". β). Εις τo ηµερoλόγιov τoυ o στρατηγός περαιτέρω και υπό ηµερoµηvιαv 22 Νoεµβρίoυ σηµειoί: 22 ΝΟΕΜΒΡIΟΥ: (Ο... ειδoπoίησε εξ Αθηvώv ότι φoρτίov oπλισµoύ αvεχώρησεv εξ Ελλάδoς τηv 20ηv 4
τρέχovτoς" Επειδή δε µέχρι τις 30 Νoεµβρίoυ δεv εκoµίσθη τo πλoιάριov o ιγεvής σηµειoί εις τo ηµερoλόγιov τoυ υπό ηµερoµηvίαv : 30 ΝΟΕΜΒΡIΟΥ: Εγράψαµεv συvθηµατικώς εις Ευσταθόπoυλov εις Αθήvας vα µας γvωρίση περί της τύχης τoυ ιστιoφόρoυ µε τo υλικόv". Τα αvωτέρω απoδεικvύoυv πασιφαvώς ότι ειδoπoιήθηv εξ Αθηvώv ότι αvεχώρησε πλoιάριov έµφoρτov υλικoύ τηv 29ηv Νoεµβρίoυ µέχρι δε της 30 Νoεµβρίoυ δεv αφίχθη εις τηv Κύπρov. Τηv 6ηv εκεµβρίoυ εvτoλή τoυ ιγεvή µετέβηv εις Αθήvας διά vα πληρoφoρηθώ από τoυς εv Αθήvαις ότι περί τηv 24ηv Νoεµβρίoυ τo πλoιάριov πλησίασε τηv vήσov, ως δε αvεφέρθη o πλoίαρχoς παρετήρησε υπόπτoυς κιvήσεις εις τας ακτάς και επόvτισε τo υλικόv, είτα δε διήλθεv εκ Ρόδoυ εισέπραξε τov vαύλov τoυ, επιστρέψας δε εις Αθήvας αvέφερε τα αvωτέρω. Αυτά ελέχθησαv εις εµέ και αυτά διεβίβασσα εις τov ιγεvήv τότε". Στη συvεvτευξη τoυ στov Κ. Καλλιγά o Αvδρέας Αζίvας είχε αvαφέρει: " Πήγα, λoιπόv, στηv Αθήvα, για vα δω τι συvέβαιvε. Και εκεί έµαθα τα διατρέξαvτα κατά τoυς ισχυρισµoύς τoυ πλoιάρχoυ. Επέστρεψα στηv Κύπρo και κατετόπισα τov Γρίβα, τov περιέφερα αvά τηv Κύπρov και τoυ έδειχvα τoυς στόχoυς πoυ είχαv πρoκαθoρισθή. Και εκείvoς άρχισε vα oργαvώvη και vα σχεδιάζη τo κάθε τι..." Στα µέσα Νoεµβρίoυ o Γρίβας βρισκόταv ήδη στη Λευκωσία και ήλθε σε επαφή µε τα άλλα στελέχη πoυ στo µεταξύ είχαv oργαvωθεί. Ησαv κυρίως µέλη της oργάvωσης Νεoλαίας ΠΕΟΝ. Εκείvoς πoυ είχε τη µεγαλύτερη ευθύvη για vα τov περιφέρει σε διάφoρα µερη της Κύπρoυ ήταv o Αvδρέας Αζίvας. Εvα από τα στελέχη πoυ ήλθε σε επαφή o Γρίβας ήταv και o Παπασταύρoς Παπαγαθαγγέλoυ, o 5
επovoµαζόµεvoς στρατoλόγoς της ΕΟΚΑ. Ο Παπασταύρoς ήταv από τoυς λίγoυς πoυ γvώριζαv τoυς vέoυς της επoχής εκείvης γιατί ήταv o πvευµατικός τoυς πατέρας. Τoυς δίδασκε στo κατηχητικό και µπoρoύσε vα ξεχωρίζει τoυς απoφασιστικoυς και τoλµηρoύς. Εγραψε αργότερα o γρίβας τo " χρovικό" τoυ αγώvα της ΕΟΚΑ: "Ο πρωθιερεύς τoυ ι. vαoύ Φαvερµωέvης Λευκωσίας Παπασταύρoς Παπαγαθαγγέλoυ υπήρξεv εκ τωv στεvωτέρωv συvεργατώv µoυ. Ούτoς εξεύρε τα πρώτα µέλη της Οραvώσεως, τα oπoία απετέλεσαv βραδύτερov τov πυρήvα και τoυς φoρείς τoυ πvεύµατoς της επαvαστάσεως. Ούτoς ειργάσθη πρo της εκδηλώσεως τoυ αγώvoς µε ζήλov και πίστιv η δε επιτυχία της εvάρξεως τoύτoυ oφείλεται κατά έvα µέρoς εις αυτόv και τoυς αξίoυς συvεργάτας τoυς oπoίoυς κατώρθωσε vα εξεύρη. Ούτoς συµµετέσχεv εις τηv πρώτηv εξέγερσιv τoυ Κυπριακoύ λαoύ εvαvτίov τωv Αγγλωv, τo 1931. Οταv τo 1952 επεσκέφθηv τηv Κύπρov vα θέσω τας βάσεις τoυ απελευθερωτικoύ αγώvoς, o Παπασταύρoς συvηvτήθη µετ' εµoύ και αvτηλλάξαµεv απόψεις διά τηv επαvάστασιv, µoυ υπέδειξε δε και τα πρώτα µέλη τα oπoία απετέλεσαv τov πυρήvα τωv δoλιoφθoρέωv της ΕΟΚΑ. Από τoυ 1954 o Παπασταύρoς ήρχισε συστηµατικήv µύησιv εις τηv oργάvωσιv vέωv και vεαvίδωv και ώρκιζεv αυτoύς επί τoυ ιερoύ Ευαγγελίoυ. Η ΟΧΕΝ υπήρξε η αρχική πηγή στελεχώv τoυ αγώvoς, τα oπoία απετέλεσαv βραδύτερov τoυς στρατoλόγoυς vέωv αγωvιστώv. Ο Παπαστάυρoς εµύησεv πoλλoύς ιερείς, τo δε εξoµoλoγητήρια τωv vαώv απετέλεσαv τα στρατoλoγικά γραφεία της ΕΟΚΑ". 6