ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ για το ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Κεφ. 5 : σελ. 73-85 (εκτός: όλα τα ένθετα, οι χημικοί τύποι και οι φωτογραφίες)
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΡΟΥΜΕ ΤΙΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 1. Σε ποια στοιχεία οφείλεται-στηρίζεται η επιτυχία των πειραμάτων του Mendel ; σελ. 73 2. Ποια τα πλεονεκτήματα του φυτού μοσχομπίζελου που οδήγησαν τον Mendel να το επιλέξει ως το κατάλληλο φυτό για τις διασταυρώσεις της εργασίας του ; σελ. 73-74 3. Ποια γονίδια ονομάζουμε αλληλόμορφα, ποια επικρατή και ποια υπολειπόμενα ; σελ. 74 4. Τι ονομάζουμε ΓΟΝΟΤΥΠΟ και τι ΦΑΙΝΟΤΥΠΟ ; σελ. 75 5. Να διατυπώσετε τον 1 ο Νόμο του Mendel σελ. 75
6. Τι ονομάζουμε διασταύρωση ελέγχου και ποια συμπεράσματα βγάζουμε από την εφαρμογή της ; σελ. 76-77 7. Ποια γονίδια ονομάζουμε ατελώς επικρατή και ποια συνεπικρατή ; σελ. 79 8. Ποια γονίδια ονομάζουμε θνησιγόνα και ποια πολλαπλά αλληλόμορφα ; σελ. 80-81 9. Τι σημαίνει η έκφραση «μελέτη των τύπων κληρονομικότητας» και ποιες δυσκολίες παρουσιάζει στον άνθρωπο ; σελ. 81 10. Τι ονομάζουμε γενεαλογικό δέντρο ; σελ. 81 11. Ποια γονίδια ονομάζουμε φυλοσύνδετα ; σελ. 84
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΑΣΚΗΣΗΣ (ΘΕΜΑ Γ) ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ Από το γάμο ενός άνδρα με ομάδα αίματος Α και μιας γυναίκας ομάδας αίματος Β, γεννιέται παιδί ομάδας αίματος Ο. α. Ποια η πιθανή ομάδα αίματος του επόμενου παιδιού που σκέφτονται να αποκτήσουν;
ΕΦΑΡΜΟΓΗ: Οι ομάδες αίματος στον άνθρωπο κατά το σύστημα ΑΒΟ σχετίζονται με την ύπαρξη στην επιφάνεια των ερυθροκυττάρων ειδικών πρωτεϊνών - ΑΝΤΙΓΟΝΩΝ (σελ. 79) Συμβολισμός: Έχουμε το γονίδιο Ι το οποίο έχει τρία (3) αλληλόμορφα Ι Α το γονίδιο που σχετίζεται με τη σύνθεση του αντιγόνου Α Ι Β το γονίδιο που σχετίζεται με τη σύνθεση του αντιγόνου Β i το γονίδιο που δεν παράγει κανένα αντιγόνο ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΑΛΛΗΛΟΜΟΡΦΩΝ ΓΟΝΙΔΙΩΝ Το Ι Α αλληλόμορφο είναι ΣΥΝΕΠΙΚΡΑΤΕΣ με το Ι Β (σελ. 79 σχολικό βιβλίο) και επικρατές έναντι του i. Το Ι Β αλληλόμορφο είναι ΣΥΝΕΠΙΚΡΑΤΕΣ με το Ι Α (σελ. 79 σχολικό βιβλίο) και επικρατές έναντι του i.
ΠΙΝΑΚΑΣ ΓΟΝΟΤΥΠΩΝ - ΦΑΙΝΟΤΥΠΩΝ Πάντα ξεκινώ από τα άτομα με ΣΙΓΟΥΡΟ ΓΟΝΟΤΥΠΟ που αντιστοιχεί σε έναν φαινότυπο. Στην προκειμένη περίπτωση, το άτομο αυτό είναι το παιδί, ομάδας αίματος Ο και μοναδικού γονότυπου ii «Για να προκύψει ένα άτομο ii ομόζυγο, θα πάρει το ένα αλληλόμορφο γονίδιο i από τον πατέρα και το άλλο i από τη μητέρα. Έτσι και οι δυο γονείς θα έχουν το i αλληλόμορφο γονίδιο. Επειδή όμως o πατέρας είναι ομάδα αίματος Α θα έχει και το επικρατές αλληλόμορφο Ι Α και θα είναι ετερόζυγος Ι Α i. Αντίστοιχα ισχύει και για τη μητέρα που θα είναι ετερόζυγη Ι Β i.
Άρα o πατέρας είναι ετερόζυγος Ι Α i και η μητέρα είναι ετερόζυγη Ι Β i. Διασταύρωση Ι Α i X I B i Γαμέτες: I Α, i I B, i Απόγονοι: I Α I B, I Α i, I B i, ii ΦΑΙΝΟΤΥΠΙΚΗ ΑΝΑΛΟΓΙΑ : ΑΒ, Α, Β, Ο (ΟΜΑΔΑ ΑΙΜΑΤΟΣ) ΑΡΑ: ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΑ ¼ ή 25% για κάθε ομάδα αίματος
β. Ποια η πιθανότητα το επόμενο τους παιδί να είναι κορίτσι και ομάδας αίματος Β ; Η πιθανότητα να είναι κορίτσι είναι ½ ή 50% Από την προηγούμενη διασταύρωση, η πιθανότητα να είναι ομάδα αίματος Β είναι ¼ ή 25% ΑΡΑ: Η πιθανότητα να είναι κορίτσι και ομάδα αίματος Β είναι ½ Χ ¼ = 1/8 ή 12,5% (δηλαδή το γινόμενο των πιθανοτήτων για την κάθε περίπτωση χωριστά). Τα παραπάνω ισχύουν με την εφαρμογή του 2 ου ΝΟΜΟΥ του Mendel περί ανεξάρτητης μεταβίβασης των γονιδίων.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΑΣΚΗΣΗΣ (ΘΕΜΑ Δ) ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ
ορισμός: σελ. 81 ΕΦΑΡΜΟΓΗ: Η αιμορροφιλία ακολουθεί ΦΥΛΟΣΥΝΔΕΤΟ ΥΠΟΛΕΙΠΟΜΕΝΟ τύπο κληρονομικότητας Συμβολισμός: Χ Α το φυσιολογικό γονίδιο και Χ α το γονίδιο που σχετίζεται με την ασθένεια
ΠΙΝΑΚΑΣ ΓΟΝΟΤΥΠΩΝ - ΦΑΙΝΟΤΥΠΩΝ Με βάση όλες τις παραπάνω πληροφορίες: Στην προκειμένη περίπτωση, σίγουρο γονότυπο έχουν τα ομόζυγα άτομα X α X α που έχουν το χαρακτήρα (ή τα ασθενή άτομα) ΜΑΥΡΑ
Χ Α Χ α Χ α Υ Χ Α Υ Χ Α Χ α Χ α Υ Επίσης, τα άτομα I2 και III9 που είναι ΥΓΙΗ ΑΡΣΕΝΙΚΑ έχουν έναν και μοναδικό Γονότυπο Χ Α Υ Χ α Υ Χ Α Χ α Χ Α Υ Το άτομο III8 που είναι ΥΓΙΕΣ ΘΗΛΥΚΟ θα έχει γονότυπο Χ Α Χ α, λόγω του πατέρα του II6 Ξεκινώ από τα άτομα II3 II6 και III7 που είναι ΑΣΘΕΝΗ και έχουν έναν και μοναδικό Γονότυπο Χ α Υ - Ξεκινώ από τους απογόνους και πηγαίνω προς τους γονείς τους. Γράφω: «Για να προκύψει ένα άτομο Χ α Υ, θα πάρει το ένα αλληλόμορφο γονίδιο Χ α από την μητέρα και το Υ από τον πατέρα. Άρα, η μητέρα θα έχει το αλληλομορφο Χ α αλλά επειδή είναι και υγιής θα έχει και το επικρατές αλληλομορφο Χ Α και θα είναι ετερόζυγη φορέας
Χ α Υ Χ Α Χ α Χ α Υ Χ Α Υ Χ Α Χ α Χ α Υ Χ Α Χ α Χ Α Υ Τέλος, το άτομο II4 που είναι ΥΓΙΕΣ ΘΗΛΥΚΟ θα έχει δύο πιθανούς γονότυπους Χ Α Χ Α ή Χ Α Χ α Προκύπτει από τη διασταύρωση Η πιθανότητα είναι: ¼ ή 25% Αιτιολόγηση: 1 ος Νόμος του Mendel Διασταύρωση III8 με III9 Χ Α Χ α X Χ Α Υ Γαμέτες: Χ Α, Χ α Χ Α, Υ Απόγονοι: Χ Α Χ Α, Χ Α Χ α, Χ Α Υ, Χ α Υ