Ιστορία της Εκπαίδευσης στο Ελληνικό Κράτος Δρ. Μενέλαος Χαρ. Τζιφόπουλος Εαρινό Εξάμηνο 2018-2019 4 ο μάθημα, 13.3.2019
Η θεσμοθέτηση του εκπαιδευτικού συστήματος από τους Βαυαρούς (1834-1837) Σημαντικοί σταθμοί στη Νεοελληνική Εκπαίδευση Η περίοδος της δυσλειτουργίας: απόπειρες μεταρρύθμισης
Ίδρυση «Διδασκαλείου» (Νόμος 6 ης Φεβρουαρίου 1834) Δεν απέδιδε επαρκή αριθμό αποφοίτων δασκάλων Δίδασκε και πάλι την αλληλοδιδακτική Ο Ιωάννης Κοκκώνης (από τον κύκλο του Κοραή) αποτελούσε, κατ ουσίαν, τον μοναδικό ιθύνοντα για την οργάνωση των δημοτικών σχολείων Όρισε ως βοήθημα των δασκάλων το «Εγχειρίδιον διά τ αλληλοδιδακτικά σχολεία» Είχε τη διεύθυνση του διδασκαλείου (διάδοχος του Christian Ludwig Korck) (Οκτώβριος 1835) Καθήκοντα γενικού επιθεωρητή όλων των δημοτικών σχολείων
Η μετάβαση από το Δημοτικό στο Ελληνικό Σχολείο: Προβλήματα και ασυνέχειες Ζητήματα κοινωνικών ανισοτήτων και διαφοροποιήσεων Πανεπιστήμιο Ασαφής η οργανική επαφή ανάμεσα στο Δημοτικό και στο Ελληνικό Σχολείο Οι «ικανοί» μαθητές μεταβαίνουν με το πέρας της Δ Δημοτικού στο Ελληνικό σχολείο, ενώ οι «αδύναμοι» μαθητές συνεχίζουν το 7τάξιο Δημοτικό Σχολείο
Η μετάβαση από το Δημοτικό στο Ελληνικό Σχολείο: Προβλήματα και ασυνέχειες Υπάρχουν ενδείξεις ότι αυτό το «ιδανικό» σχήμα δεν λειτούργησε ποτέ Οι δάσκαλοι, συνήθως, στις ανώτερες τάξεις του δημοτικού διδάσκουν τα αντίστοιχα μαθήματα του ελληνικού σχολείου
Δημοτικά Σχολεία και μαθητές-τριες 1835-1874 Έτος Πληθυσμός Δημ. Σχολεία Μαθητές -τριες % Μαθητών επί του πληθυσμού % Μαθητών επί του πληθ. σχολ. Ηλικίας 1835-107 - - - 1836-113 10.770 - - 1837 680.381 151 14.996 2,20-1838 752.077 185 16.995 2,25-1840 850.246 252 22.000 2,50-1841 861.019 271 25.765 2,99-1842 853.005 285 27.565 3,23-1843 915.059 288 28.446 3.11-1844 930.295 281 26.160 2,80-1847 - 313 26.435 - - 1848 986.731 327 29.210 2,96-1849 - 325 29.045 - - 1852-386 39.723 - - 1853 1.042.527 390 40.430 3,86-1854 - 377 30.366 - - 1855-409 35.273-29 1856 1.062.629 450 41.597 3.91-1858 - 530 45.233 - - 1860 1.096.810 656 44.929 4,01 30 1863-777 48.162 - - 1865* - 974 57.211 - - 1867 1.348. 522 1.096 57.839 4,30 33 1868-1.101 59.300 - -
Σημαντικοί σταθμοί στη Ν.Ε. Εκπαίδευση Νόμος 31 ης Δεκεμβρίου 1836 «Περί του κανονισμού των ελληνικών σχολείων και γυμνασίων» Τα πράγματα στη μέση εκπαίδευση είναι πιο σαφή Ετήσιες επάλληλες τάξεις (3 στο ελληνικό/ 4 στο γυμνάσιο) Στα ελληνικά σχολεία «η εκπαίδευσις πρέπει να αποτελή και αυθύπαρκτον τι όλον ( ) και διά τους παίδας κατάλλληλον, όσοι δεν θέλουν μεταβή εις τα γυμνάσια, άλλ από των ελληνικών σχολείων αμέσως εις τον κοινωνικόν βίον, ή εις θέσιν μη απαιτούσαν εκπαίδευσιν γυμνασίου» Εισαγωγικές εξετάσεις από το ελληνικό προς το γυμνάσιο
1836: Πρόγραμμα μαθημάτων Μαθήματα Ώρες Ποσοστό % Αρχαία ελληνικά 70 37.2 Λατινικά 22 11,7 Γαλλικά 20 10,6 Ιστορία και Γεωγραφία 21 11,2 Μαθηματικά 21 11,2 Φυσική Ιστορία, 15 7,9 Φυσική Χημεία Θρησκευτικά 13 7,0 Καλλιγραφία 4 2,1 Φιλοσοφία 2 1,1 Σύνολο 188 100,0 59,5%
3 Μαΐου 1837 Η 3 η Μαΐου του 1837 ήταν μια σημαντική ημέρα για την Ελλάδα, ιδιαίτερα για την Αθήνα, τον Βασιλιά και τον κόσμο της διανόησης και της επιστήμης Ήταν το πρώτο πανεπιστήμιο στην «καθ ημάς Ανατολή» Μέσα στους λόγους του Πρύτανη και των κοσμητόρων περιέχονταν τρία ιδεολογήματα: α) Η αναγέννηση των γραμμάτων, των τεχνών και των επιστημών και η αγαλλίαση των ψυχών των φιλοσόφων, β) Το αρχαίο δάνειο και η θέση της Αθήνας και του πανεπιστημίου στη σχέση Ανατολής Δύσης, γ) Η βασιλική πνευματική τράπεζα, ως φάρος του Ελληνισμού.
Σημαντικοί σταθμοί στη Ν.Ε. Εκπαίδευση Διατάγματα Δεκεμβρίου 1836 και Απριλίου 1837 «Περί συστάσεως του Πανεπιστημίου» Ελεύθερη εγγραφή των αποφοίτων του γυμνασίου στο πανεπιστήμιο έπειτα από εισαγωγικές εξετάσεις και βέβαια με λήψη του απολυτηρίου Ξεχωριστή σημασία η λειτουργία «παράπλευρων» σχολείων: επαγγελματική εκπαίδευση Αρχιτεχνίτες (μαΐστορες): Κυριακές και αργίες (1836) Ψαλτική και χορωδία (1837) Ναυτικά μαθήματα (Σύρος και Ναύπλιο, 1837) Εμπορικό δίκαιο, διπλογραφία (λογιστική) και εμπορική γεωγραφία στο γυμνάσιο Σύρου (1856)
Άλλα-Επαγγελματικά Σχολεία Διδασκαλείο Σχολείο Ψαλτικής Σχολείο Αρχιτεκτονικής ή Πολυτεχνικό Σχολείο Εταιρεία προς διάδοσιν της Εθνικής βιομηχανίας Φαρμακευτικό Σχολείο Φιλολογικό Φροντιστήριο Γεωργική σχολή Τίρυνθας Βαρβάκειο Λύκειο Σχολείο Μαιών Ριζάρειος Εκκλησιαστική σχολή Ιερατικά σχολεία Μαθήματα ναυτικής Εμπορικά μαθήματα Σχολή των Ευελπίδων
Η εκπαίδευση των γυναικών την περίοδο του Όθωνα Ελάχιστα σχολεία για κορίτσια και ακόμη λιγότερα τεχνικού και επαγγελματικού χαρακτήρα 19 ος αιώνας: υποτυπώδης και, κατά βάση, άτυπη η εκπαίδευση των κοριτσιών Κορίτσια εύπορων οικογενειών: μαθήματα κατ οίκον, ενώ τα υπόλοιπα έμεναν αγράμματα 1829: 29 «μεικτά» σχολεία και λιγοστά για κορίτσια (τα οποία κυρίως ιδρύονται από ξένους ιεραποστόλους) (Ζιώγου- Καραστεργίου, 1986: 47 κ.ε.) 1830: 10% των Ελλήνων ήξεραν να γράφουν το όνομά τους και ήταν γένους αρσενικού (Τσουκαλάς, 1976: 393)
Τα εκπαιδευτικά νομοσχέδια της περιόδου 1880-1910 Προσπάθεια για ανάπτυξη και εκσυγχρονισμό της χώρας κατά την περίοδο αυτήν, κατά τα πρότυπα των αναπτυγμένων ευρωπαϊκών χωρών Για πρώτη φορά συζητείται τόσο έντονα το ζήτημα της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης και γίνεται αντιληπτή η σπουδαιότητα της εκπαίδευσης στην ανάπτυξη του κράτους Συντάσσονται τα περισσότερα εκπαιδευτικά νομοσχέδια αυτήν την 30ετία Υποβάλλονται Υποβάλλονται στη Βουλή, όμως δεν συζητιούνται Συζητιούνται, όμως δεν ψηφίζονται
Τα νομοσχέδια του Γεωργίου Μίληση (1877) Η δυσαρέσκεια για τα προβλήματα της ελληνικής εκπαίδευσης, η οποία γινόταν όλο και πιο έντονη, δίνει έναυσμα για τη λήψη μεταρρυθμιστικών μέτρων 1877: Τέως υπουργός Παιδείας Γ. Μίλησης Προοδευτικό το πνεύμα των νομοσχεδίων, αλλά δεν ψηφίστηκαν Ύπαρξη 4χρονού δημοτικού σχολείου, από το 6 ο έτος (υποχρεωτική και δωρεάν) Κατάργηση των Ελληνικών Σχολείων και ίδρυση 6χρονων αστικών σχολείων (οι απόφοιτοι του δημοτικού σχολείου κατατάσσονται στην 5 η τάξη με εξετάσεις) Γυμνασιακές Σπουδές 6ετούς φοίτησης Καθιέρωση ειδικού μαθήματος για τη διδασκαλία των Νέων Ελληνικών Ίδρυση Διδασκαλείων
Διάρθρωση του εκπαιδευτικού συστήματος κατά τα νομοσχέδια του Γ. Μίληση (1877)
Τα εκπαιδευτικά νομοσχέδια της περιόδου 1880-1910 1880: Ανδρέας Αυγερινός, Υπουργός Εκκλησιαστικών και Δημόσιας Εκπαίδευσης με την κυβέρνηση Αλ. Κουμουνδούρου Υποβάλλει για συζήτηση στη βουλή νομοσχέδια που αφορούν και στις 3 βαθμίδες εκπαίδευσης (έμφαση στη δημοτική εκπαίδευση) 1879: είχε στείλει 11 επιθεωρητές στα δημοτικά σχολεία της χώρας 5 νομοσχέδια για τη δημοτική εκπαίδευση «Εξαναγκαστικόν της φοιτήσεως» και δωρεάν παροχή εκπαίδευσης, σύσταση νηπιαγωγείων, την κατάργηση τη αλληλοδιδακτικής (πλέον συνδιδακτική-ερβαρτιανισμός-ex cathedra διδασκαλία), εξέλιξη και κατάρτιση δασκάλων και την προώθηση της γυναικείας εκπαίδευσης (ίδρυση ανώτερων Παρθεναγωγείων)
Τα νομοσχέδια του Α. Αυγερινού Μικτά νηπιαγωγεία για παιδιά ηλικίας 2-6 ετών Κοινά δημοτικά σχολεία 4ετούς φοίτησης (διδασκαλία και της γραμματικής της καθομιλουμένης ελληνικής γλώσσας) 6τάξια πλήρη δημοτικά σχολεία Γραμματοδιδασκαλεία 4ετούς φοίτησης Παρθεναγωγεία με ειδικά μαθήματα (Παιδαγωγική, Μεθοδική ή Διδακτική, υποχρεωτική διδασκαλία μετ ασκήσεων), από τα οποία οι μαθήτριες θα μπορούσαν να γίνουν δασκάλες
Τα εκπαιδευτικά νομοσχέδια της περιόδου 1880-1910 1880: τα νομοσχέδια του χαρακτηρίζονται ως μια προδρομική προσπάθεια σε σύγκριση με τη μέχρι εκείνη τη στιγμή συντηρητική εκπαιδευτική πολιτική Δεν πρόλαβαν, ωστόσο, να συζητηθούν, διότι ένα μήνα μετά από την υποβολή τους στη Βουλή, επήλθε κυβερνητική αλλαγή Αρκετές προτάσεις του θα υλοποιηθούν από τις επόμενες κυβερνήσεις (συνδιδακτική, κατάρτιση ελληνίδων διδασκαλισσών, λειτουργία Παρθεναγωγείων Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας)
Τα εκπαιδευτικά νομοσχέδια της περιόδου 1880-1910 1889: 9 νομοσχέδια για τις δύο πρώτες βαθμίδες της εκπαίδευσης από τον Γεώργιο Θεοτόκη (υπό την κυβέρνηση του Χ. Τρικούπη) Επιχειρεί την αναδιάρθρωση του εκπαιδευτικού συστήματος: 5 από τα 9 νομοσχέδια αφορούν στην εκπαίδευση των δασκάλων Νομοσχέδιο περί μέσης εκπαιδεύσεως: παιδαγωγική κατάρτιση καθηγητών Προσπάθεια για παροχή 6ετούς στοιχειώδους εκπαίδευσης για όλα τα παιδιά, πρόβλεψη για κατάργηση των Ελληνικών Σχολείων Επαναπροσδιορισμός διδασκόμενων μαθημάτων «προς ωρισμένον σκοπόν ή βίω επιτήδευμα»
Τα νομοσχέδια του Γ. Θεοτόκη Κατάργηση ελληνικού σχολείου Καθιέρωση 6χρονου δημοτικού σχολείου 5 είδη δημοτικών σχολείων: πλήρη, πολυτάξια, διτάξια, μονοτάξια, ημιημερήσια 5χρονα γυμνάσια 6χρονα γυμνάσια: προπαρασκευαστικό για το Πανεπιστήμιο Διδασκαλία αρχαίων και νέων ελληνικών Προτάθηκε η ίδρυση στην Αθήνα διδασκαλείου τεχνικών μαθημάτων μονοετούς φοίτησης (δάσκαλοι με Άριστα από τα κρατικά διδασκαλεία) Παραιτείται η τότε κυβέρνηση και τα νομοσχέδια δεν ψηφίστηκαν
Τα εκπαιδευτικά νομοσχέδια της περιόδου 1880-1910 1890: 19 Νομοσχέδια του Αχ. Γεροκωστόπουλου (κυβέρνηση Θεόδωρου Δηλιγιάννη) Αναφορικά με την Δημοτική Εκπαίδευση: θα προτείνει τη σύσταση πλήρων σχολείων, με στόχο να στρέψει την προσοχή των παιδιών στα «βιωματικά επαγγέλματα και έργα», διασφαλίζοντας τα της «ευρέσεως των προς τον βίον» Προτείνει την κατάργηση του Ταμείου Δημοτικής Εκπαιδεύσεως Επαναφορά της ευθύνης για τη δημοτική εκπαίδευση στους δήμους Ίδρυση δύο, ακόμη, διδασκαλείων Χορήγηση υποτροφιών για παιδαγωγικές σπουδές στην Ευρώπη (νέες μέθοδοι αγωγής-εκπαίδευσης)
Τα εκπαιδευτικά νομοσχέδια της περιόδου 1880-1910 1890: Μεγάλη έμφαση στη βελτίωση της μέσης εκπαίδευσης και στα προσόντα του διδακτικού προσωπικού της Στόχος η καθιέρωση της υποχρεωτικής πρακτικής άσκησης Σε αντίθεση με τον Γ. Θεοτόκη, ο Γεροκωστόπουλος δεν θεωρεί δυνατή την κατάργηση των ελληνικών σχολείων, προτού τελειοποιηθούν τα δημοτικά σχολεία Διορισμός μονίμων επιθεωρητών Βασιλιάς Γεώργιος Α Δεν παρατηρείται ριζική αλλαγή του εκπαιδευτικού συστήματος Ακολουθεί το πραξικόπημα της παύσης της κυβέρνησης Δηλιγιάννη από τον Βασιλιά Γεώργιο Α
Τα εκπαιδευτικά νομοσχέδια της περιόδου 1880-1910 1895: Ψηφίστηκε ο νόμος ΒΤΜΘ (2349) «Περί στοιχειώδους ή δημοτικής εκπαίδευσης» Σταθμό στην Ιστορία της Νεοελληνικής Εκπαίδευσης Βασικές αλλαγές στην πρώτη εκπαιδευτική βαθμίδα και θα ισχύσει έως το 1929
Τα εκπαιδευτικά νομοσχέδια της περιόδου 1880-1910 1899: Νομοσχέδια του Αθανάσιου Ευταξία Η πρώτη πλήρης διατύπωση της αστικής εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης Στροφή προς την προπαρασκευή πολιτών «εις πρακτικώτερα στάδια και επαγγέλματα του βίου» ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Ύπαρξη ενός τύπου δημοτικού σχολείου για όλο το κράτος Αντικατάσταση των αρχαίων από την καθαρεύουσα Μετάδοση πρακτικών γνώσεων Πρόνοια για τη μόρφωση μελλοντικών διδασκαλισσών
1899 Νομοσχέδια του Α. Ευταξία ΜΕΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Δύο κύκλοι σπουδών 4ετούς φοίτησης έκαστος Ο δεύτερος κύκλος θα οδηγούσε στο Πανεπιστήμιο Δεύτερος κύκλος: Φιλολογική και Πρακτική Κατεύθυνση Η κυβέρνηση θα μεριμνούσε για την ίδρυση ειδικών και επαγγελματικών σχολών: οι κατώτερες ως συνέχεια της Δημοτικής Εκπαίδευσης, οι ανώτερες ως συνέχεια του κατώτερου κύκλου σπουδών της Μέσης Εκπαίδευσης ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Ανάγκη παρακολούθησης της εξέλιξης των επιστημών Διορισμός εκτάκτων καθηγητών Καταβολή διδάκτρων
Δομή εκπαιδευτικού συστήματος: Ευταξίας, 1899 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΑΕΙ Δημοτικό Σχολείο (2 ο κύκλος) 3 χρόνια 2 ος κύκλος ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟ-ΠΡΑΚΤΙΚΟ 4 χρόνια 1 ος κύκλος 4 χρόνια Δημοτικό Σχολείο: 1 ος κύκλος 4 χρόνια Νηπιαγωγείο 2 χρόνια Χωρίς εξετάσεις Με εξετάσεις
1899: Νομοσχέδια του Α. Ευταξία Πολύ σημαντικά νομοσχέδια Εισηγητικές εκθέσεις και επιστημονικές αναλύσεις του προβλήματος Αυτοτέλεια του 7χρονου υποχρεωτικού δημοτικού σχολείου Αντικατάσταση των αρχαίων ελληνικών από την καθαρεύουσα (δέχθηκε πολλές επικρίσεις ) Ανανέωση της εκπαίδευσης, με αρκετά θετικά αποτελέσματα εφόσον, βέβαιά είχαν εφαρμογή Εμποδίστηκε η ψήφισή τους λόγω του γλωσσικού ζητήματος Ψηφίστηκαν: Νομοσχέδια «Περί Γυμναστικής», «Περί Αρχαιοτήτων»