Τιμές στην Παγκόσμια Αγορά Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου

Είναι Πράγματι οι Γερμανοί Φτωχότεροι από τους Έλληνες, Tιμές στην Παγκόσμια Αγορά Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου τους Ισπανούς και τους Ιταλούς; in DEEP ANALYSIS Ενέργεια Τιμές στην Παγκόσμια Αγορά Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου Κύρια Σημεία του Ιωάννη Γατσίδα και της Θεοδώρας Νικολετοπούλου in DEEP ANALYSIS Η κατανομή του πλούτου μεταξύ των διαφόρων νοικοκυριών στη Γερμανία φαίνεται να είναι πολύ πιο άνιση σε σύγκριση με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωζώνης. Το παρόν αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης εργασίας, η οποία εξελίσσεται σε έξι μέρη που δημοσιεύονται σε αντίστοιχα τεύχη. Τεύχος 2, 2013. Παρατηρείται αύξηση των τιμών του φυσικού αερίου, είτε πρόκειται για αέριο που μεταφέρεται μέσω αγωγού είτε για αέριο σε υγροποιημένη μορφή, κατά 22% σε παγκόσμια κλίμακα για την περίοδο έως το 2018 και κατά 64% έως το 2030. Πολύ μεγαλύτερη είναι η αύξηση για κατηγορίες οικονομιών που αναμένεται να έχουν θετική μεγέθυνση στο ΑΕΠ τους για την περίοδο και μετά το 2030. Σε ότι αφορά στο πετρέλαιο αναμένουμε ίδιες πληθωριστικές πιέσεις με το φυσικό αέριο αλλά δεδομένης της μείωσης της ποσότητας που ζητείται σε παγκόσμιο επίπεδο και της μερικής υποκατάστασής του από ανανεώσιμες πηγές αναμενόμενη είναι και η κίνηση των τιμών σύμφωνα με τον πίνακα ανάλυσης ευαισθησίας με απόκλιση 20% από την βασική πρόβλεψη. Αρχίζει να διαφαίνεται ότι η αξιοποίηση των ανακαλυφθέντων κοιτασμάτων αερίου στην υποθαλάσσια περιοχή της Κύπρου και εντός της Ζώνης Αποκλειστικής Οικονομικής Εκμετάλλευσης της είναι κερδοφόρα λόγω των θετικών προοπτικών αξιοποίησης του φυσικού αερίου εν γένει και των ιδιαιτεροτήτων του που το καθιστούν ασφαλή επένδυση έναντι του πετρελαίου αλλά με κινδύνους που παραμένουν υπαρκτοί. Ε ν έ ρ γ ε ι α www.indeepanalysis.gr - info@ indeepanalysis.gr τεύχος 2 2013 σελ. 3

Ενέργεια Τιμές στην Παγκόσμια Αγορά Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου Η ανάλυση μας περιλαμβάνει τρείς άξονες: Τις δυνάμεις της προσφοράς, της ζήτησης και την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας που επιδρά σε αυτές. σελ. 2 Στο παρόν κείμενο επικεντρωνόμαστε στη διαπίστωση των τιμών που θα προκύψουν στο μέλλον για τα προϊόντα του φυσικού αερίου και του πετρελαίου και σε μια πρώτη διαπίστωση ως προς το ποιο από τα δύο είδη, πετρέλαιο ή φυσικό αέριο, αποτελεί πιο ασφαλή επένδυση ως προς την διακύμανση των αποδόσεών του. Συμπεραίνουμε σε ποια αγορά αυτή η επένδυση καθίσταται πιο επικερδής και με διατηρήσιμα κέρδη. Όπως θα δούμε το φυσικό αέριο φαίνεται να υπερτερεί έναντι του πετρελαίου. Αφενός το φυσικό αέριο αναμένεται να είναι ο ενεργειακός πόρος με τη μεγαλύτερη αύξηση στη ζήτηση τα επόμενα τριάντα χρόνια και αφετέρου αποτελεί την επένδυση με τη μικρότερη διακύμανση στην τιμή προϊόντος. Επομένως το γεγονός ότι η συντριπτική πλειοψηφία του όγκου των ανακαλυφθέντων αποθεμάτων είναι σε φυσικό αέριο, αποτελεί από μόνο του θετικό στοιχείο για την ανάληψη της επένδυσης. Η ανάλυση μας περιλαμβάνει τρείς άξονες: Τις δυνάμεις της προσφοράς, της ζήτησης και την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας που επιδρά σε αυτές. Συγκεκριμένα σε ότι αφορά στους πόρους που βρίσκονται σε συγκεκριμένες ποσότητες- για την ανάλυση μας υποθέτουμε ότι τα γνωστά αποθέματα φυσικού αερίου και πετρελαίου θα μείνουν σταθερά μέχρι το 2045- το πλεόνασμα στην παραγωγή και οι σταθερές τιμές τονώνουν τη ζήτηση και οδηγούν σε αύξηση των τιμών. Αυτό με τη σειρά του δίνει κίνητρα για παραγωγή και λειτουργία στο επίπεδο πλήρους απασχόλησης στην αγορά των ενεργειακών πόρων. Παρατηρείται λοιπόν στη συνέχεια κάμψη της ζήτησης και μείωση των τιμών και της παραγωγής για να οδηγηθούμε τελικά ξανά σε χαμηλές τιμές και έναρξη του κύκλου προσφοράς. Αυτή η κυκλική πορεία εγγυάται τη μεταβολή της παραγωγής πόρων και δίνει ρεαλιστική βάση στη διαπίστωση ότι, τουλάχιστον για την περίοδο των επόμενων σαράντα ετών δεν παρουσιάζεται πρόβλημα έλλειψης πόρων. Η παραγωγή αυξομειώνεται αναλόγως, δεν κινείται στα ανώτατα επίπεδα σε μόνιμη βάση και τα υπάρχοντα αποθέματα καλύπτουν την υπάρχουσα ζήτηση για μεγάλο διάστημα. Παρά τις αυξομειώσεις όμως, όπως φαίνεται από τα διαθέσιμα στοιχεία και προβλέψεις οι τιμές έχουν σταθερά αυξητική τάση παρασυρόμενες από τη ζήτηση και τον πληθωρισμό. Το Πετρέλαιο Παραδοσιακά το πετρέλαιο έχει καταστεί ο πρωταγωνιστής στην παγκόσμια αγορά ενέργειας με όγκο συναλλαγών, είτε αναφερόμαστε στο προϊόν είτε στα παράγωγα χρηματοοικονομικά προϊόντα με αυτό ως υποκείμενο τίτλο, ίσο με το 50% του συνόλου (OPEC, World Oil

Outlook 2011). Η τιμή του υπόκειται βέβαια σε μεγάλες διακυμάνσεις λόγω και της εξάρτησης της από την αγορά συναλλάγματος. Μέχρι το 2030 και παρά την πτώση της ζήτησης και της παραγωγής θα παραμείνει σταθερά πρώτο σε ζήτηση μεταξύ των πρώτων υλών στον τομέα της ενέργειας καθιστώντας μια επένδυση σε πετρέλαιο πάντα επίκαιρη (BP Energy Outlook 2030, 2011). Η Παγκόσμια Προσφορά Πετρελαίου Η παγκόσμια προσφορά πετρελαίου αυξήθηκε κατά 1,3% το 2011 σε σχέση με το 2010 και έφτασε τα 83.576.000 βαρέλια την ημέρα, με τις χώρες εκτός ΟΟΣΑ να έχουν μερίδιο ίσο με 78,3% (BP statistical review of world energy, June 2012). Τα αίτια της αύξησης αυτής είναι η τόνωση της ζήτησης από τις αναδυόμενες αγορές που οδήγησε σε 0,7% αύξηση στην κατανάλωση παγκοσμίως και οι συμφέρουσες τιμές που προέκυψαν. Συγκεκριμένα 111,26 $/βαρέλι ήταν η τιμή για το Brent και 95,04$/βαρέλι για το WTI. Οι συνθήκες αυτές δεν επέτρεψαν την πτώση της παραγωγής εξαιτίας της υποχώρησης κατά 12,8% που σημειώθηκε στην παραγωγή της Αφρικής λόγω της αραβικής άνοιξης. Υποχώρηση παρατηρήθηκε και στην παραγωγή της Ευρώπης κατά 1,8%. Αυξήσεις όμως της τάξεως του 3,0% στη Βόρεια Αμερική και 9,3% στην Ευρύτερη μέση ανατολή κάλυψαν την αυξανόμενη ζήτηση. Συγκεκριμένα η παγκόσμια παραγωγή κατανεμήθηκε όπως παρουσιάζεται στον πίνακα που ακολουθεί (Πίνακας 1). Μέχρι το 2030, το πετρέλαιο, παρά την πτώση της ζήτησης και της παραγωγής θα παραμείνει σταθερά πρώτο σε ζήτηση μεταξύ των πρώτων υλών στον τομέα της ενέργειας. σελ. 3

Η μεγαλύτερη πτώση στην κατανάλωση πετρελαίου προέκυψε από τη Βόρεια Αμερική, την Αφρική και ακολούθως από την Ευρώπη. Η Παγκόσμια Κατανάλωση Πετρελαίου Η κατανάλωση πετρελαίου για το 2011 σημείωσε αύξηση 0,7% με τις χώρες που ανήκουν στον ΟΟΣΑ να σημειώνουν πτώση 1,2% στην κατανάλωση τους η οποία εξισορροπήθηκε από μία αύξηση της τάξεως του 2,8% στην κατανάλωση που προήλθε από τις χώρες εκτός ΟΟΣΑ. Η μεγαλύτερη πτώση προέκυψε από τη Βόρεια Αμερική και την Αφρική και ακολούθως από την Ευρώπη. Η υποχώρηση στην κατανάλωση της Αφρικής προέκυψε λόγω των αναταραχών στην περιοχή και της υποχώρησης της παραγωγής, ενώ η Ευρώπη και η Αμερική αποτελούν ώριμες αγορές που οδηγούνται σε σταθεροποίηση και όχι σε αύξηση της κατανάλωσης τους. Το μεγαλύτερο ποσοστό της παγκόσμιας κατανάλωσης καταλαμβάνουν οι χώρες της Ασίας και του Ειρηνικού, με ποσοστό 32,4% και ακολουθεί η Βόρεια Αμερική με 25,3% και η Ευρώπη με 22,1% (BP statistical review of world energy, 2011). Ποσοστά όμως τα οποία βρίσκονται σε υποχώρηση και αναμένεται να μην αυξηθούν. Αναλυτικά στοιχεία παρουσιάζονται στον Πίνακα 2. Παρατηρούμε ότι η κατανάλωση υπερτερούσε σε σχέση με την παραγωγή για το 2011. Τέσσερα εκατομμύρια τετρακόσιες πενήντα οκτώ χιλιάδες βαρέλια περισσότερα καταναλώθηκαν από όσα παρήχθησαν ανά ημέρα. Αυτό οφείλεται στην μεγάλη πίεση για πετρέλαιο και γενικότερα για ενέργεια από της αναδυόμενες αγορές και στην παράλληλη μείωση της παραγωγής από ορισμένες χώρες. Αυτό προκάλεσε και την αύξηση των τιμών σε επίπεδα ρεκόρ αλλά αντιμετωπίστηκε με την αύξηση της παραγωγής από περιοχές όπως η Μέση Ανατολή και από τη χρήση αποθεμάτων, λόγω και των αυξημένων τιμών, από χώρες της Διεθνούς Ένωσης Ενέργειας. Η κατανάλωση πετρελαίου για το 2011 σημείωσε αύξηση 0,7% με τις χώρες που ανήκουν στον ΟΟΣΑ να σημειώνουν πτώση 1,2% στην κατανάλωση τους η οποία εξισορροπήθηκε από μία αύξηση της τάξεως του 2,8% στην κατανάλωση που προήλθε από τις χώρες εκτός ΟΟΣΑ. σελ. 4

Η Πορεία των Τιμών Η ζήτηση για ενέργεια αυξάνεται όταν οι τιμές είναι χαμηλές και υπάρχει πλεόνασμα ενέργειας. Όσο όμως αυξάνεται, οι τιμές οδηγούνται σε υψηλότερα επίπεδα και η διόγκωση της ζήτησης μετριάζεται για να ακολουθήσει μείωση των τιμών και κάμψη της παραγωγής. Μεγάλο ρόλο παίζουν και οι γεωπολιτικές συνθήκες. Έτσι το 1979 με την Ιρανική επανάσταση παρατηρούμε αύξηση των τιμών σε σχεδόν διπλάσια επίπεδα, όπως και το 2011 με την Αραβική άνοιξη έχουμε αυξήσεις στις τιμές του πετρελαίου έως και 39,9% σε ότι αφορά το Brent και 19,6% για το WTI σε σχέση με το 2010 (Bloomberg). Συνολικά το Brent παρουσιάζει μέση απόδοση ίση με 10,35% για την περίοδο 1976 έως 2011 ενώ το WTI μέση απόδοση 9,20% για την ίδια περίοδο. Η τυπική απόκλιση της περιόδου είναι 134,24% και 126,79% αντίστοιχα (με βάση τη μέση ετήσια τιμή για κάθε ένα από τα έτη της περιόδου και προσαρμοσμένη αναλόγως, εκτιμήσεις των συγγραφέων). Παρατηρούμε λοιπόν ότι το πετρέλαιο είναι ένα προϊόν με ιστορικά μεγάλες αποδόσεις αλλά και διακυμάνσεις. Αξίζει να σημειωθεί ότι το πετρέλαιο περισσότερο από κάθε άλλο προϊόν δέχεται ισχυρές πιέσεις ως προς την τιμή του από τις επικρατούσες συναλλαγματικές ισοτιμίες. Αυτό οφείλεται στον τεράστιο όγκο της συνολικής προσφοράς που γίνεται αντικείμενο διεθνούς εμπορίου. Στην ανάλυση ευαισθησίας που ακολουθεί υποθέτουμε μια μικρή ή και καθόλου μεταβολή στις ισοτιμίες. Ωστόσο αλλαγή θα προκαλούσε και μια σταθεροποίηση των αποκλίσεων και διακυμάνσεων της τιμής του. Σε ότι αφορά στην Ευρώπη, για το 2011 παρατηρήθηκε μείωση των εισαγωγών πετρελαίου κατά 0.1% αν και συνέχισε να αποτελεί το 22.1% των παγκόσμιων εισαγωγών πετρελαίου. Από την άλλη οι εξαγωγές της αυξήθηκαν κατά 9,4% και κατέλαβαν το 3,8% του συνόλου των εξαγωγών. Αυτή η αύξηση οφείλεται στη χαμηλή κατανάλωση σε Ευρωπαϊκό επίπεδο αλλά και στις υψηλές τιμές που ευνόησαν την παραγωγή και το εμπόριο. Η ενεργειακά αποτελεσματική οικονομία των Η.Π.Α. είχε 3,0% μείωση στις εισαγωγές και 19,4% αύξηση στις εξαγωγές της μαζί με μία κατά 5.,1% αύξηση στις εξαγωγές από την πλευρά του Καναδά (World Energy Council, World Energy Insight, April 2012). Αναλυτικά η πορεία των τιμών φαίνεται στο Διάγραμμα 1. Αξίζει να σημειωθεί ότι το πετρέλαιο περισσότερο από κάθε άλλο προϊόν δέχεται ισχυρές πιέσεις ως προς την τιμή του από τις επικρατούσες συναλλαγματικές ισοτιμίες. Σε ότι αφορά στην Ευρώπη, για το 2011 παρατηρήθηκε μείωση των εισαγωγών πετρελαίου κατά 0.1% αν και συνέχισε να αποτελεί το 22.1% των παγκόσμιων εισαγωγών πετρελαίου. σελ. 5

Διάγραμμα 1. Η εξέλιξη των τιμών 1976-2011 Το φυσικό αέριο αναδεικνύεται σε δευτεραγωνιστή της παγκόσμιας αγοράς ενέργειας αφού μέχρι το 2030 η ζήτηση του θα έχει ξεπεράσει αυτή του άνθρακα που για την ώρα ακολουθεί το πετρέλαιο. σελ. 6 Πηγή: Bloomberg. Το Φυσικό Αέριο Το φυσικό αέριο αναδεικνύεται σε δευτεραγωνιστή της παγκόσμιας αγοράς ενέργειας αφού μέχρι το 2030 η ζήτηση του θα έχει ξεπεράσει αυτή του άνθρακα που για την ώρα ακολουθεί το πετρέλαιο. Ειδικά μάλιστα για την Ευρωπαϊκή Ένωση το φυσικό αέριο φαίνεται να εκτοπίζει σε μεγάλο βαθμό το ρυπογόνο άνθρακα. Σε σχέση με την τιμή του παρατηρείται σημαντικά μειωμένη μεταβλητότητα σε σύγκριση με το πετρέλαιο αν και σε πολλές περιπτώσεις η τιμολόγηση γίνεται με βάση δείκτες πετρελαίου. Υπό το πρίσμα και των νέων ανακαλύψεων κοιτασμάτων πλούσιων σε φυσικό αέριο η αξιοποίηση του και η επένδυση σε αυτή αξίζει να μελετηθεί προσεκτικά. Παγκόσμια Προσφορά Φυσικού Αερίου Το φυσικό αέριο παρά την εισαγωγή των εναλλακτικών μορφών ενέργειας είναι ένα προϊόν σε άνοδο και σημείωσε αύξηση της παραγωγής του για το 2011 κατά 3.1%. Η Μέση Ανατολή οδηγεί την αύξηση αυτή με 11,4% μεγαλύτερη παραγωγή σε σχέση με το 2010. Ακολουθεί η Βόρεια Αμερική με 5,5% αύξηση της παραγωγής, ενώ πτώση είχαμε μόνο στις περιοχές της Αφρικής και της Ασίας. Οι χώρες εκτός ΟΟΣΑ καταλαμβάνουν το 64,2% επί του συνόλου της παγκόσμιας παραγωγής και το υπόλοιπο 35,8% είναι το μερίδιο στην παραγωγή των χωρών εντός του ΟΟΣΑ. Ειδικά για το φυσικό αέριο τα παγκόσμια αποθέματα στο τέλος του 2011 ήταν 7360,9 τρις κυβικά πόδια με τη συντριπτική πλειοψηφία να βρίσκεται σε πηγές εκτός ΟΟΣΑ. Συγκεκριμένα το ποσοστό της κατοχής αποθεμάτων φυσικού αερίου για τις χώρες εκτός ΟΟΣΑ είναι 91% (BP statistical review of world energy, 2012). Αναλυτικά το μερίδιο στην παραγωγή αέριου σε παγκόσμιο επίπεδο επί της εκατό του συνόλου φαίνεται στο Διάγραμμα 2.

Διάγραμμα 2. Μερίδιο στην παγκόσμια παραγωγή φυσικού αερίου ανά περιοχή Πηγή: BP statistical review of world energy 2012. Η Κατανάλωση Φυσικού Αερίου Ακολουθώντας σχεδόν το μέσο όρο της παγκόσμιας κατανάλωσης ενέργειας η κατανάλωση φυσικού αερίου αυξήθηκε κατά 2,2%, με τις χώρες εκτός ΟΟΣΑ να έχουν 4,4% αυξημένη κατανάλωση σε σχέση με το 2010, ενώ 0,1% λιγότερη ήταν η κατανάλωση για τις χώρες εντός ΟΟΣΑ. Σε όρους μεριδίων, η κατανάλωση των χωρών εκτός ΟΟΣΑ είναι το 52,3% του συνόλου της παγκόσμιας κατανάλωσης. Όλες οι περιοχές του παγκόσμιου χάρτη σημείωσαν αύξηση της κατανάλωσης τους με την Μέση Ανατολή και την Ασία να οδηγούν την άνοδο στα επίπεδα ζήτησης με 6,9% και 5,9% (αντίστοιχα) αυξημένη ζήτηση σε σχέση με το 2010. Μόνο η ώριμη αγορά της Ευρώπης είδε τη ζήτηση για φυσικό αέριο να μειώνεται με ποσοστό 2,1%. Παρόλα αυτά παραμένει ο μεγαλύτερος καταναλωτής φυσικού αερίου στον κόσμο με ποσοστό 34,1% επί του συνόλου, όταν η Βόρεια Αμερική καταλαμβάνει 26,9% της παγκόσμιας κατανάλωσης (BP statistical review of world energy, 2012). Αναλυτικά στον Πίνακα 3 που ακολουθεί. Όλες οι περιοχές του παγκόσμιου χάρτη σημείωσαν αύξηση της κατανάλωσης τους με την Μέση Ανατολή και την Ασία να οδηγούν την άνοδο στα επίπεδα ζήτησης με 6,9% και 5,9% (αντίστοιχα) αυξημένη ζήτηση σε σχέση με το 2010. σελ. 7

Οι διακυμάνσεις στις τιμές του φυσικού αερίου είναι κατά πολύ μικρότερες από αυτές του πετρελαίου, όπως άλλωστε και οι αποδόσεις του, και για αυτό το λόγο μπορεί να θεωρηθεί πιο συντηρητική και ασφαλής επένδυση. Το παγκόσμιο εμπόριο φυσικού αερίου αυξήθηκε κατά 3,9% το 2011 και ειδικά για τη μεταφορά LNG η αύξηση ήταν 10%. Στην περιοχή της Ευρώπης οι εισαγωγές φυσικού αερίου έπεσαν κατά 1,9% τη στιγμή που οι εξαγωγές σημείωσαν πτώση κατά 6,7%. Στοιχεία σύμφωνα με τη γενικότερη ύφεση που χαρακτηρίζει την Ευρωπαϊκή οικονομία (BP statistical review of world energy, 2012). Η Πορεία των Τιμών στη Διεθνή Αγορά Φυσικού Αερίου Όπως ήδη έχει αναφερθεί το φυσικό αέριο είναι ένα αναδυόμενο προϊόν εδώ και δεκαετίες και αναμένεται τα επόμενα χρόνια να αντικαταστήσει τον άνθρακα ως το δεύτερο προϊόν ενέργειας σε ζήτηση παγκοσμίως. Παρόλα αυτά οι διακυμάνσεις του είναι κατά πολύ μικρότερες από αυτές του πετρελαίου, όπως άλλωστε και οι αποδόσεις του και για αυτό το λόγο μπορεί να θεωρηθεί πιο συντηρητική και ασφαλής επένδυση. Για τη μελέτη της πορείας των τιμών χρησιμοποιήθηκαν τρείς δείκτες: Ο LNG Japan cfi που περιλαμβάνει το κόστος, την ασφάλιση και την αξία της μεταφοράς, η μέση Γερμανική τιμή εισαγωγής φυσικού αερίου για τα έτη 1984 με 2011, και ο US Henry Hub για τα έτη 1989 έως 2011. Παρατηρούμε ότι για το LNG η μέση απόδοση είναι 5,77% για την υπό εξέταση περίοδο και η τυπική απόκλιση 14,11%. Για την τιμή εισαγωγής στη Γερμανία η αντίστοιχη μέση απόδοση είναι 6,05% με την τυπική απόκλιση να Διάγραμμα 3. Πορεία των τιμών φυσικού αερίου ανά είδος για την περίοδο 1984-2011 Πηγή: German Import Price: German Federal Statistical Office 1984-1990, German Federal Office of Economics and Export Control (BAFA), US Henry Hub: Energy Intelligence Group, Natural Gas Week, LNG: Japan cfi, Oxford institute for energy studies. σελ. 8

διαμορφώνεται στο 12,80%. Ο δείκτης Henry Hub είχε απόδοση 8,8% για την περίοδο 1989-2011 και τυπική απόκλιση 10,69% (και εδώ οι αποκλίσεις από το μέσο υπολογίζονται με βάση την ετήσια μέση τιμή για κάθε ένα από τα έτη της περιόδου). Σημειώνεται ότι οι αντίστοιχες αποκλίσεις για τους δείκτες του πετρελαίου ήταν πάνω από 120%. Η πορεία των τιμών παρουσιάζεται στο Διάγραμμα 3. Οι Παράγοντες που Επιδρούν στις Μελλοντικές Τιμές του Πετρελαίου και του Φυσικού Αερίου Οι τιμές στην παγκόσμια αγορά ενεργειακών πρώτων υλών διαμορφώνονται από τα επίπεδα της ζήτησης και από τη δυνατότητα της προσφοράς να καλύψει αυτή τη ζήτηση. Παράγοντες που επιδρούν στη ζήτηση είναι πολλοί και ποικίλουν ανάλογα με την οικονομική δραστηριότητα κάθε περιοχής. Ειδικά για το 2011 ρόλο έπαιξε η συνεχιζόμενη οικονομική ανάπτυξη από τις αναδυόμενες αγορές και η αύξηση των νοικοκυριών στην Ασία. Η Ευρώπη λόγω της συνεχιζόμενης ύφεσης είχε χαμηλή ζήτηση για ενέργεια αλλά και μελλοντικά αναμένεται να διαμορφωθεί σε σταθερά επίπεδα. Κατά συνέπεια η τιμή για πρώτες ύλες στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στις χώρες που ανήκουν γεωγραφικά στην ίδια περιοχή θα εξαρτηθούν από την προσφορά και το κόστος εξόρυξης και μεταφοράς. Ο πληθωρισμός άλλωστε στη ζώνη του ευρώ αναμένεται σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο να είναι κατά μέσο όρο 1,7% ετησίως μέχρι το 2017, κάτω δηλαδή από τον παγκόσμιο μέσο όρο, 3,4% για την ίδια περίοδο. Ο πληθωρισμός αυτός είναι σύμφωνος και με το στόχο του 2% της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Η πορεία του ΑΕΠ των χωρών της Ευρώπης αναμένεται να είναι αυξητική αλλά με χαμηλούς ρυθμούς σε σχέση με τις χώρες που και σήμερα έχουν αλματώδη μεγέθυνση (HSBC Global Research, The world in 2050, Global economics 2011). Με βάση προβλέψεις της HSBC η παγκόσμια οικονομία θα γνωρίσει ανάπτυξη για μια περίοδο μέχρι και το 2030. Στο άρμα της παγκόσμιας ανάπτυξης βασικοί μοχλοί θα είναι οι χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου. Συγκεκριμένα ενώ για παράδειγμα οι Η.Π.Α. αναμένεται να έχουν ρυθμό ανάπτυξης ίσο με 1,4% τη δεκαετία του 2020-2030, η Ινδονησία αναμένεται να έχει αντίστοιχο ρυθμό ίσο με 4,3%. Για την Ευρώπη η Γερμανία θα περιοριστεί σε ένα μέσο ρυθμό ανάπτυξης ίσο με 1,1% για την ίδια περίοδο και Ελλάδα στο 2,9%. Πιθανές μεταβολές από την επίδραση γεωπολιτικών παραγόντων αναμένεται να είναι σοβαρές και να επιδράσουν αρνητικά στην προσφορά. Πρόσφατο παράδειγμα αποτελεί η Αραβική άνοιξη με της προαναφερθείσες επιπτώσεις, όπως και η Ιρανική επανάσταση το 1979 που οδήγησε σε διπλασιασμό των τιμών. Τέτοιες περιπτώσεις δεν μπορούν να προβλεφθούν και θα είχαν επιπτώσεις για το ΑΕΠ περιοχών όπως η Ευρώπη που αποτελεί βασικό καταναλωτή ενέργειας. Παρόλα αυτά οι ιστορικές τιμές που έχουμε στη διάθεσή μας δείχνουν μια τάση για διακυμάνσεις που φθάνουν κατά μέσο όρο πάνω από το 120% για το πετρέλαιο και όχι πάνω από το 14% Οι παράγοντες που επιδρούν στη ζήτηση είναι πολλοί και ποικίλουν ανάλογα με την οικονομική δραστηριότητα κάθε περιοχής. σελ. 9

Πρωταγωνιστές στη μεγέθυνση της παγκόσμιας οικονομίας είναι οι Αναπτυσσόμενες Οικονομίες της Λατινικής Αμερικής, της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής αλλά και η Ρωσία και η Τουρκία. για το φυσικό αέριο. Αναμένεται λοιπόν μεταβολή των τιμών μέσα σε αυτό το πλαίσιο έως και το 2030 με το πετρέλαιο να υποχωρεί αισθητά σε σχέση με το φυσικό αέριο και τις αποδόσεις του να ακολουθούν. Οι προβλέψεις βέβαια για πληθωριστικές πιέσεις στις αναδυόμενες αγορές παραπέμπουν σε επίπεδα ρυθμού μεταβολής με μέσο ρυθμό 4,9% ετησίως για μια περίοδο μέχρι το 2017, λόγω και της αυξανόμενης ζήτησης για ενέργεια και της προσέγγισης σε επίπεδα πλήρους απασχόλησης. Από τις προβλέψεις της HSBC φαίνεται ξεκάθαρα ότι πρωταγωνιστές στη μεγέθυνση της παγκόσμιας οικονομίας είναι οι Αναπτυσσόμενες Οικονομίες της Λατινικής Αμερικής, της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής αλλά και η Ρωσία και η Τουρκία που φαίνεται διατηρούν σταθερούς ρυθμούς ανάπτυξης πάνω από το 3% μέχρι και το 2050. Ιδιαίτερο ρόλο έχουν η Κίνα και η Ινδία με ρυθμούς πάνω από το 4% για όλη την περίοδο που αναφέραμε. Αυτό αυτομάτως παραπέμπει σε ένα πιο ευνοϊκό περιβάλλον διάθεσης των παραγόμενων ενεργειακών πόρων σε φυσικό αέριο ασχέτως από τους πιθανούς γεωγραφικούς περιορισμούς. Άλλωστε όπως αναφέρεται και στον Πίνακα 7 (παρακάτω) οι επενδύσεις σε εξόρυξη φυσικού αερίου και πετρελαίου είναι εντάσεως κεφαλαίου και πρέπει να στραφούν σε αγορές με υψηλή ζήτηση και υψηλά περιθώρια κέρδους, ειδικά κατά την πρώτη φάση απόσβεσης και εξυπηρέτησης των δανειακών απαιτήσεων. Σε αυτό συμβάλει και η σχετική σταθερότητα των τιμών που με τη σειρά της συμβάλει σε σταθερότητα των χρηματικών εισροών κατά ένα ποσοστό. Η διόγκωση του ΑΕΠ αυξάνει τη ζήτηση για ενέργεια αλλά και ο υψηλός πληθωρισμός εγγυάται υψηλές τιμές και αυξημένα περιθώρια κέρδους. Ήδη έχει γίνει κατανοητό ότι οι αναπτυγμένες χώρες οδηγούνται σε σταθεροποίηση της οικονομικής τους δραστηριότητας και του πληθωρισμού και χαρακτηρίζονται από υψηλά επίπεδα ενεργειακής αποτελεσματικότητας. Είναι λοιπόν λογική υπόθεση εργασίας ότι οι τιμές των πόρων υπό εξέταση θα ακολουθήσουν συγκεκριμένη πορεία στις αγορές των περιοχών με ανάπτυξη και υψηλά επίπεδα τιμών και ίσως την αντίθετη στον αναπτυγμένο οικονομικά κόσμο. Σε μία προσπάθεια ποσοτικοποίησης αυτής της πορείας υπολογίζουμε τις τιμές αυξημένες κατά το ετήσιο ποσοστό πληθωρισμού ανά περιοχή και για το διάστημα 2013-2017. Έτσι καταλήγουμε σε συγκεκριμένη πρόβλεψη για το 2018. Στη συνέχεια υποθέτουμε ομαλοποίηση του ρυθμού αύξησης τιμών ως το 2030. Υποθέτουμε 2,5% σταθερή ετήσια αύξηση για το σύνολο της παγκόσμιας οικονομίας και, 1,5% για τη ζώνη του Ευρώ και τη ομάδα των G-7 και 3% για την Λατινική Αμερική, τη Μέση Ανατολή, όπως και για την Κοινοπολιτεία Οι επενδύσεις σε εξόρυξη φυσικού αερίου και πετρελαίου είναι εντάσεως κεφαλαίου και πρέπει να στραφούν σε αγορές με υψηλή ζήτηση και υψηλά περιθώρια κέρδους. σελ. 10

Ανεξάρτητων Κρατών και την ομάδα των ASEAN- 5. Δοκιμάζουμε τα αποτελέσματα αυτών των υποθέσεων στη μεταβολή του 11% που είναι σύμφωνο με τη μεταβολή του φυσικού αερίου και επιπλέον σε μεταβολή 20% για το ευμετάβλητο ως προς την τιμή πετρέλαιο. Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται παρακάτω στους Πίνακες 5 και 6. Η Μεθοδολογία Λόγω της στενής σχέσης του πληθωρισμού με την τιμή του πετρελαίου και του φυσικού αερίου υποθέτουμε ότι θα κινηθούν ανάλογα τις επόμενες δεκαετίες με το βαθμό συσχέτισης να εξαρτάται από το ρυθμό ανάπτυξης ανά περιοχή. Με άλλα λόγια όσο διογκώνεται το ΑΕΠ μίας οικονομίας διογκώνεται και η ζήτηση που οδηγεί τις τιμές προς τα πάνω. Μεταξύ άλλων και τις τιμές του αερίου και του πετρελαίου. Εδώ υποθέτουμε ότι οι τιμές ακολουθούν απόλυτα την πορεία του γενικού επιπέδου τιμών. Ο προσδοκώμενος ρυθμός πληθωρισμού προέρχεται από εκτιμήσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και αξιοποιείται στην πρόβλεψη μας για την πορεία των τιμών στην ενέργεια. Έτσι για την οικονομία των Αναπτυσσόμενων οικονομιών αναμένεται μέσος ρυθμός πληθωρισμού για το 2010-2020 ίσος με 5% με τον αντίστοιχο αναμενόμενο ρυθμό ανάπτυξης για μία οικονομία όπως αυτή της Μαλαισίας να είναι 7,1%. Επομένως υποθέτουμε μια πορεία των τιμών με αυξήσεις της τάξεως του 5% για τη συγκριμένη κατηγορία χωρών μέχρι το 2018 και μετά ένα σταθερό ρυθμό αύξησης των τιμών κατά 4% μέχρι το 2030. Αυτό μας επιτρέπει μια σχετικά αποδεκτή πρόβλεψη των τιμών για όλες τις περιοχές με τη χρήση των ανάλογων προβλέψεων για το ρυθμό πληθωρισμού ανά περιφέρεια. Ως τιμές βάσεις έχουν επιλεγεί οι μέσες τιμές για το 2011 ανάλογα με το προϊόν. Για το πετρέλαιο ακολουθείται ο δείκτης WTI στο επίπεδο των $95,04 (Bloomberg), για το φυσικό αέριο, σε υγροποιημένη μορφή η τιμή του LNG στο επίπεδο του $14,73 για το 2011 με βάση στοιχεία της ΒΡ και για το αέριο μέσω αγωγού ο δείκτης Henry Hub στην τιμή $3,755 (BP statistical review). Στη συνέχεια επιθυμούμε να ελέγξουμε την ευαισθησία των αποτελεσμάτων μας σε μία μεταβολή των τιμών. 11% για το φυσικό αέριο και 11% αλλά και 20% για το ευμετάβλητο πετρέλαιο. Με βάση τα παραπάνω εξάγονται οι πίνακες που ακολουθούν (Πίνακας 5 και 6). Ο Πίνακας 7 βασίζεται στην ανάλυση SWOT για να παρουσιάσει τις δυνάμεις, τις αδυναμίες, τις ευκαιρίες και τις απειλές που προσφέρει μία επένδυση σε ενέργεια και συγκεκριμένα σε φυσικό αέριο ή πετρέλαιο. Οι παράγοντες που περιλαμβάνονται μπορούν να επιδράσουν στις τιμές των δύο αυτών προϊόντων και να αλλάξουν την αποτίμηση μιας επένδυσης είτε αρνητικά είτε θετικά. Στο επάνω αριστερό μέρος παρουσιάζονται τα δυνατά σημεία των επενδύσεων στα προϊόντα υπό εξέταση, ενώ στο επάνω δεξιό οι αρνητικοί παράγοντες που επιδρούν αρνητικά στην κερδοφορία. Στον κάτω άξονα παρουσιάζονται πιθανές ευκαιρίες που μπορεί να βελτιώσουν τις προοπτικές της επένδυσης και πιθανές απειλές που μπορεί να τις επιδεινώσουν. Όσο διογκώνεται το ΑΕΠ μίας οικονομίας διογκώνεται και η ζήτηση που οδηγεί τις τιμές προς τα πάνω. Μεταξύ άλλων και τις τιμές του αερίου και του πετρελαίου. σελ. 11

σελ. 12 Tιμές στην Παγκόσμια Αγορά Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου

Όπως φαίνεται στον προηγούμενο Πίνακα 7 μια αύξηση του παγκόσμιου ΑΕΠ οδηγεί σε αύξηση της ζήτησης για ενέργεια και άρα άνοδο των σχετικών τιμών. Εξελίξεις όμως στην παραγωγή ανανεώσιμων πηγών μπορεί να αυξήσουν τον ανταγωνισμό και να μειώσουν την τιμή για το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Παρόμοια αποτελέσματα μπορεί να έχει μια μείωση της ζήτησης που θα οφείλεται σε υποχώρηση της οικονομικής δραστηριότητας λόγω του μεγέθους του παγκόσμιου χρέους ή μία αναταραχή σε χώρες με αυξημένη ζήτηση για ενέργεια. Αντίθετα πρέπει να σημειωθεί ότι μια αναταραχή σε περιοχή με παραγωγή φυσικού αερίου και πετρελαίου μπορεί να οδηγήσει σε συμφέρουσα αύξηση των τιμών τους. Συμπεράσματα Παρατηρείται αύξηση των τιμών του φυσικού αερίου, είτε πρόκειται για αέριο που μεταφέρεται μέσω αγωγού είτε για αέριο σε υγροποιημένη μορφή, κατά 22% σε παγκόσμια κλίμακα για την περίοδο έως το 2018 και κατά 64% έως το 2030. Πολύ μεγαλύτερη είναι η αύξηση για κατηγορίες οικονομιών που αναμένεται να έχουν θετική μεγέθυνση στο ΑΕΠ τους για την περίοδο και μετά το 2030. Η περιοχή της Μέσης Ανατολής αναμένεται να οδηγήσει σε κατά 56% αυξημένες τιμές για το φυσικό αέριο το 2018 και σε σχέση με το 2012 και κατά 123% στο 2030. Αλλά και η Λατινική Αμερική μαζί με την περιοχή της Καραϊβικής θα βιώσει τιμές 39% αυξημένες το 2018 και κατά 98% το 2030 με βάση το 2012. Σε ότι αφορά στο πετρέλαιο αναμένουμε ίδιες πληθωριστικές πιέσεις με το φυσικό αέριο αλλά δεδομένης της μείωσης της ποσότητας που ζητείται σε παγκόσμιο επίπεδο και της μερικής υποκατάστασής του από ανανεώσιμες πηγές αναμενόμενη είναι και η κίνηση των τιμών σύμφωνα με τον πίνακα ανάλυσης ευαισθησίας με απόκλιση 20% από την βασική πρόβλεψη. Μια αύξηση του παγκόσμιου ΑΕΠ οδηγεί σε αύξηση της ζήτησης για ενέργεια και άρα άνοδο των σχετικών τιμών. σελ. 13

Με βάση το γεγονός ότι η τάση στην αγορά και των δύο προϊόντων ενέργειας που αποτελούν βασικές πρώτες ύλες για το σύνολο των χωρών της ένωσης είναι προς την κατεύθυνση της αύξησης της ζήτησης αλλά και των τιμών, η Ευρώπη έχει κάθε λόγο να ανησυχεί. Έτσι αναμένουμε πτώση κατά 2% για την περίοδο 2012-2018 σε παγκόσμια μεγέθη και αύξηση κατά 31% μέχρι το 2030. Ενώ οικονομίες όπως αυτές της Μέσης Ανατολής έχουν αντίστοιχα ποσοστά στο 24% και 78%. Ήδη λοιπόν αρχίζει να διαφαίνεται ότι η αξιοποίηση των ανακαλυφθέντων κοιτασμάτων αερίου στην υποθαλάσσια περιοχή της Κύπρου και εντός της Ζώνης Αποκλειστικής Οικονομικής Εκμετάλλευσης της είναι κερδοφόρα λόγω των θετικών προοπτικών αξιοποίησης του φυσικού αερίου εν γένει και των ιδιαιτεροτήτων του που το καθιστούν ασφαλή επένδυση έναντι του πετρελαίου αλλά με κινδύνους που παραμένουν υπαρκτοί. Οι παραπάνω υποθέσεις αποκτούν ιδιαίτερη βαρύτητα όταν αξιοποιούνται για να εκτιμηθούν οι επιπτώσεις των αλλαγών στον τομέα της ενέργειας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Με βάση το γεγονός ότι η τάση στην αγορά και των δύο προϊόντων ενέργειας που αποτελούν βασικές πρώτες ύλες για το σύνολο των χωρών της ένωσης είναι προς την κατεύθυνση της αύξησης της ζήτησης αλλά και των τιμών, η Ευρώπη έχει κάθε λόγο να ανησυχεί. Αφενός έχει να αντιμετωπίσει τη διαμόρφωση της ζήτησης για ενέργεια σε σταθερά υψηλά επίπεδα και αφετέρου την τάση για έντονα αυξανόμενες τιμές των προϊόντων ενέργειας. Επιπροσθέτως η διαπραγματευτική της θέση υποχωρεί αφού νέες, αναδυόμενες, αγορές μπορούν να απορροφήσουν την παραγωγή ενεργειακών πόρων και μάλιστα σε υψηλές τιμές προσφοράς. Τα παραπάνω οδηγούν σαφώς στην αντιμετώπιση των νέων κοιτασμάτων σε φυσικό αέριο ως μια πιθανή λύση για την αντιμετώπιση του ενεργειακού προβλήματος της Ευρώπης. σελ. 14

Βιβλιογραφία BP (2012) Statistical Review of World Energy, June. BP (2011) Energy Outlook 2030. German Federal Statistical Office German Federal Office of Economics and Export Control (BAFA) OPEC (2011) World Oil Outlook(WOO). OECD (2012) Factbook 2011-2012, Economic, Environment and Social statistics. World Energy Council (2012) World Energy Insight, April. Oxford Institute for Energy Studies. Euro gas, Natural Gas demand and Supply: Long term outlook to 2030. International Energy Agency (2011) World energy outlook. HSBC Global research, The world in 2050 Global Economics, 2011. in DEEP ANALYSIS Την ευθύνη του παρόντος φέρουν οι συγγραφείς. Το περιεχόμενο δεν εκφράζει απαραιτήτως τις απόψεις του In Deep Analysis. σελ. 15