1. Ο Οδυσσέας και ο νόστος του (Νέκυια) 2. Θυσίες στα οµηρικά έπη (ΤΥΠΙΚΕΣ ΣΚΗΝΕΣ) Φ.Π. Μανακίδου, ΕΕ 2019

1. Ο Οδυσσέας και ο νόστος του (Νέκυια) 2. Θυσίες στα οµηρικά έπη (ΤΥΠΙΚΕΣ ΣΚΗΝΕΣ) Φ.Π. Μανακίδου, ΕΕ 2019

ΚΙΡΚΗ ΓΙΑ ΤΕΙΡΕΣΙΑ κ 490-5 488 Διογενὲς Λαερτιάδη, πολυμήχαν Ὀδυσσεῦ,... ΤΥΠΙΚΟΣ ΣΤΙΧΟΣ 490 ἀλλ ἄλλην χρὴ πρῶτον ὁδὸν τελέσαι καὶ ἱκέσθαι εἰς Ἀίδαο δόμους καὶ ἐπαινῆς Περσεφονείης (- à φόρμουλα 564) ψυχῇ χρησομένους Θηβαίου Τειρεσίαο, μάντιος ἀλαοῦ, τοῦ τε φρένες ἔμπεδοί εἰσιν τῷ καὶ τεθνηῶτι νόον πόρε Περσεφονεία οἴῳ πεπνῦσθαι... ΛΕΞΕΙΣ ἀλαός (δεδορκότες το αντίθετο) φρήν, φρένες (intelligence, force, energy) ἔµπεδος: σταθερός πόρε>πόρω (: παρέχω) πεπνῦσθαι> πέπνυµαι (: be conscious in full possession of one s faculties [Stanford 378] να διαβάσετε από το βιβλίο µου για πεπνυµένος Τηλέµαχος.

ΚΊΡΚΗ ΓΙΑ ΤΕΙΡΕΣΙΑ κ 536 κ.εξ. μηδὲ ἐᾶν νεκύων ἀμενηνὰ κάρηνα αἵματος ἆσσον ἴμεν πρὶν Τειρεσίαο πυθέσθαι. ἔνθα τοι αὐτίκα μάντις ἐλεύσεται, ὄρχαμε λαῶν, ὅς κέν τοι εἴπῃσιν ὁδὸν καὶ μέτρα κελεύθου νόστον θ, ὡς ἐπὶ πόντον ἐλεύσηαι ἰχθυόεντα. *υπάρχει παραλληλία µε τον νόστο του Μενέλαου και την προφητεία του Πρωτέα στην Αίγυptο, δ 389-90, κ 539-40 (πρόβληµα και αναλυτικοί, µήπως η κ µοντέλο της δ;). Η απάντηση για το νόστο δίνεται τελικά από την Κίρκη µ 37-141 (πρόβληµα και αναλυτικοί, µήπως η λ µεταγενέστερη;) µέτρα κελεύθου (στάδια ταξιδιού ή τµήµατα και σταθµοί ή µάλλον δυσνόητο, µήπως µέτρα = τέρµα, λιµάνι; Heubeck 225).

ΛΕΞΕΙΣ νεκύων> νέκυς (Νέκυια) ἀµενηνὰ: αδύναµα; φευγαλέος; κάρηνα, κάρηνον: κεφάλι (κάρη) ὄρχαµε λαῶν, 7Χ για Μενέλαο, φόρµουλα.= αρχηγός αλλά και για Εύµαιο, Φιλοίτιο (δηλαδή για υπηρετικό κόσµο) ὅς κέν εἴπῃσιν κεν= ἂν (κα) µε δυνητική υποτακτική νόστον Η ΒΑΣΙΚΗ ΛΕΞΗ ΤΗΣ ΟΔΥΣΣΕΙΑΣ, βλ. προοίµιο ἐλεύσηαι= ἐλεύσῃ

και ο Οδυσσέας το λέει στους εταίρους του κ 562-568 (με την αντίδρασή τους), 564-5=491-2 Φάσθε νύ που οἶκόνδε φίλην ἐς πατρίδα γαῖαν ἔρχεσθ ἄλλην δ ἦμιν ὁδὸν τεκμήρατο Κίρκη εἰς Ἀίδαο δόμους καὶ ἐπαινῆς Περσεφονείης ψυχῇ χρησομένους Θηβαίου Τειρεσίαο. ὣς ἐφάμην, τοῖσιν δὲ κατεκλάσθη φίλον ἦτορ,=496 ἑζόμενοι δὲ κατ αὖθι γόων τίλλοντό τε χαίτας ἀλλ οὐ γάρ τις πρῆξις ἐγίγνετο μυρομένοισιν.= 202

Λέξεις φάσθε, φηµί, τώρα νοµίζετε ότι θα πάτε... ἔρχεσθ(αι) η δίφθογγος εκθλίβεται φίλος και η σηµασία του. ἦτορ= καρδίη, κραδίη. τεκµήρατο> τεκµαίροµαι, ορίζω (για θεούς). Αόριστος, ιωνικός και ανάυξητος Ἀϊδης= ἄιδης (υπογεγραµµένη και µε ψιλή και µε δασεία). δόµος> δέµω, domus ἐπαινή Περσεφονείη, πβ. αἰνός, φοβερός (φόρµουλα) χρησοµένους (τελική µετοχή) κατεκλάσθη> κατακλάοµαι, σπάω γόος: θρήνος (πολύ σηµαντική έννοια) τίλλοντο>τίλλω, τραβώ τρίχας, ἐκ κεφαλῆς, κόµην, στάχυας πρῆξις (αττ. πρᾶξις): no good comes of weeping ((ο τόπος: µαταιότητα των θρήνων!, µάταια, γιατί τα δάκρυα δεν τους ωφελούσαν: Heubeck 199)

Η προφητεία του Τειρεσία λ 100-137 * Η προφητεία αυτή του Τειρεσία είναι σχετικά υπαινικτική, τα περισσότερα θα τα πει στη συνέχεια η Κίρκη για τις περιπέτειες του Οδυσσέα (µ 37-141). Ρόλος του µάντη είναι να δώσει τα γενικά δεδοµένα (αιτίες των γεγονότων) και όχι πρακτικές συµβουλές όπως κάνει η Κίρκη. Ο Τειρεσίας δεν υποδεικνύει την ακριβή διαδροµή του νόστου, αλλά αντίθετα κυρίως δείχνει ότι η Θρινακία είναι ο κρίσιµος σταθµός του ταξιδιού. Το είδαµε και στο προοίµιο. Γενικά οι µάντεις δεν δίνουν λεπτοµερείς οδηγίες. Μια ανάλογη περίπτωση στην Α Ιλιάδος ο Κάλχας Θεστορίδης. ** Θρινακία= Σικελία; Τρινακρία= τρεις άκρες, ακρωτήρια *** Η προφητεία είναι µία νεκροµαντεία.

το κείμενο 97-103 ὥς φάτ, ἐγὼ δ ἀναχασσάμενος ξίφος ἀργυρόηλον κουλεῷ ἐγκατέπηξ ὁ δ ἐπεὶ πίεν αἷμα κελαινόν, καὶ τότε δή μ ἔπεσσι προσηύδα μάντις ἀμύμων Νόστον δίζηαι μελιηδέα, φαίδιμ Ὀδυσσεῦ 100 τὸν δέ τοι ἀργαλέον θήσει θεός οὐ γὰρ ὀΐω λήσειν ἐννοσίγαιον, ὅ τοι κότον ἔνθετο θυμῷ,* χωόμενος ὅτι οἱ υἱὸν φίλον ἐξαλάωσας. (...) * προσευχή Πολύφημου ι 528-39, βλ. προοίμιον

Λέξεις ἀναχασσάµενος > ἀναχάζοµαι, πέφτω πίσω, τραβώ ξίφος ἀργυρόηλον (και θρόνος επίσης) κουλεῷ (µετρική έκταση> κολεός) θήκη ἐγκατέπηξ > ἐγκαταπήγνυµι (σπρώχνω) πίεν ΑΝΑΥΞΗΤΟΣ ΤΥΠΟΣ αἷµα κελαινόν, πβ. κελαινεφές ἔπεσσι ΔΟΤΙΚΗ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΥ, ἔπεα (πτερόεντα) προσηύδα >προσαυδάω (=προσφωνώ) µάντις ἀµύµων (ΤΙΜΗΤΙΚΌ ΕΠΙΘΕΤΟ), blameless (Αίγισθος) δίζηαι > δίζουν, δίζηµαι, αναζητώ (και πατέρα) µελιηδέα > για νόστο ΠΟΛΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ (και για οίνον, ύπνον) φαίδιµ Ὀδυσεῦ 100, φωτεινός, λαµπερός (συνήθως υἱός στο τέλος στίχου, φόρµουλα) τοι µε κότον (Heubeck 241) ἀργαλέον πρβ. α 4 ἄλγεα πολλά ὀΐω και οἶµαι, ὀΐµαι λήσειν> λανθάνειν ΣΥΝΤΑΞΗ οὐ γὰρ ὄιω σε (υποκ.) λήσειν) ἐννοσίγαιον (αντικ.) ἐννοσίγαιον σταθερό επίθετο για Ποσειδώνα, ἔνοσις ΔΙΠΛΟ ΣΥΜΦΩΝΟ ΕΠΙΚΟ κότον ἔνθετο θυµῷ, (ο θυµός γενικά είναι το εσωτερικ οτου ανθρώπου, το θυµικό) χωόµενος ΤΟ ΒΑΣΙΚΟ ΑΛΛΟ ΡΗΜΑ ΓΙΑ ΘΥΜΟ, ΧΩΟΜΑΙ, ΜΗΝΙΩ, ΚΟΤΕΩ ὅτι ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΟ οἱ = αὐτῷ ΕΓΚΛΙΤΙΚΟ ΠΟΛΥ ΣΥΧΝΑ ἐξαλάωσας. (...)> ἐξαλαόω, τυφλώνω, πβ. ἀλαός

104-115 (ΘΡΙΝΑΚΙΗ) ἀλλ ἔτι μέν κε καὶ ὥς, κακά περ πάσχοντες, ἵκοισθε, αἴ κ ἐθέλῃς σὸν θυμὸν ἐρυκακέειν καὶ ἑταίρων, ὁππότε κε πρῶτον πελάσῃς εὐεργέα νῆα Θρινακίῃ νήσῳ, προφυγὼν ἰοειδέα πόντον, βοσκομένας δ εὕρητε βόας καὶ ἴφια μῆλα Ἠελίου, ὅς πάντ ἐφορᾷ καὶ πάντ έπακούει. (μ 323) τὰς εἰ μέν κ ἀσινέας ἐάᾳς νόστου τε μέδηαι, καί κεν ἔτ εἰς Ἰθάκην κακά περ πάσχοντες ἵκοισθε εἰ δέ κε σίνηαι, τότε τοι τεκμαίρομ ὄλεθρον νηΐ τε καὶ ἑτάροις αὐτὸς δ εἴ περ κεν ἀλύξῃς, ὀψὲ κακῶς νεῖαι, ὀλέσας ἄπο πάντας ἑταίρους, νηὸς ἐπ ἀλλοτρίης (...)

ΛΕΞΕΙΣ καὶ ὥς = και έτσι (οὕτως) περ= καίπερ, καίτοι με εναντιωματική μετοχή (πάσχοντες) ἐρυκακέειν>ἐρύκω, αόρ. (ἐρύξω, ἤρυξα), ἐρυκάνω, διαφυλάσσω ὁππότε ΔΙΠΛΟ ΣΥΜΦΩΝΟ ΕΠΙΚΟ πρῶτον επίρρημα πελάσῃς > πελάω, εδώ υποτ. αορ. εὐεργέα νῆα (πολλά τα επίθετα με καράβια, χρώμα, καλή κατασκευή, ταχύτητα: θθή, γλαφυρός, κυανόπρωρος). ἰοειδέα πόντον, π.χ. εὐρύς, ἀπείριτος, ἰχθυόεις ἴφια μῆλα (6Χ, φορμουλα)= παχύς Ἠελίου, ὅς πάντ ἐφορᾷ καὶ πάντ έπακούει. (μ 323), Γ 277. Δύο είναι οι θυμοί στην Οδύσσεια! ἀσινέας > ἀσινής, ΑΣΥΝΑΙΡΕΤΗ ΚΑΤΑΛΗΞΗ ΙΩΝΙΚΗ/ΕΠΙΚΗ ἐάᾳς > ἐάω, ΑΣΥΝΑΙΡΕΤΗ ἐᾷς νόστου τε μέδηαι/μέδῃ= μ 137. οι στ. 110-4 ταυτόσημοι με μ 137-141. Μέδομαι σκέφτομαι, σχεδιάζω. καί κεν ἔτ εἰς Ἰθάκην κακά περ πάσχοντες ἵκοισθε σίνηαι> σίνομαι, ΑΣΥΝΑΙΡΕΤη καταληξη, = σίνῃ τοι =σοι ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΙΣ ΕΓΚΛΙΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΩΝ ΑΝΤΩΝΥΜΙΩΝ ὄλεθρον (πάρα πολύ συχνή λέξη στην Οδύσσεια) νηΐ τε καὶ ἑτάροις τα καράβια είναι ὠκεῖαι, κοῖλαι, γλαφυραί, κυανόπρωραι (χρώμα, κατασκευή, ταχύτητα) ἀλύξῃς> ἀλύσκω, δραπετεύω, γλιτώνω, αόρ. υποτ. ὀψὲ αργά/ επίρρημα κακῶς νεῖαι> νέομαι, πβ. νέεσθαι, νέηται, λ 114= μ 141 ΝΟΣΤΟΣ ὀλέσας ἄπο ΤΜΗΣΗ 114-5= ι 534-5 ἀλλότρια νηῦς είναι των Φαιάκων.

116-123 οι στ. 116-120 συχνά θεωρήθηκαν μεταγενέστερη παρεμβολή νηὸς ἐπ ἀλλοτρίης δήεις δ ἐν πήματα οἴκῳ, ἄνδρας ὑπερφιάλους, οἵ τοι βίοτον κατέδουσι μνώμενοι ἀντιθέην ἄλοχον καὶ ἕδνα διδόντες. ἀλλ ἦ τοι κείνων γε βίας ἀποτίσεαι ἐλθών αὐτὰρ ἐπὴν μνηστῆρας ἐνὶ μεγάροισι τεοῖσι κτείνῃς ἠὲ δόλῳ ἢ ἀμφαδὸν ὀξέϊ χαλκῷ, 120 ἔρχεσθαι δὴ ἔπειτα, λαβὼν ἐυῆρες ἐρετμόν, εἰς ὅ κε τοὺς ἀφίκηαι οἵ οὐ ἴσασι θάλασσαν ἀνέρες, οὐδέ θ ἅλεσσι μεμιγμένον εἶδαρ ἔδουσιν

Λέξεις 116-23 δήεις, δήω= βρίσκω πήματα, πολύ σημαντική λέξη, μαζί με ἄλγεα, πάθεα ἄνδρας ὑπερφιάλους (πολύ σημαντικό επίθετο:για μνηστήρες πολύ συχνά, και ἔπος, Κύκλωπες, ἔργον και επιρρηματικά ὑπερφιάλως) οἵ τοι βίοτον κατέδουσι (το 2 ο μέρος του στίχου ξανά για μνηστήρες 3Χ). κατέδω, κατατρώγω. βλ. παρακάτω εἶδαρ μνώμενοι (ο στ.117= ν 378!) επίσης για μνηστήρες, μνάομαι (μνηστήρ) ἀντιθέην εδώ ισόθεη. αψεγαδιάστη. ἄλοχον, ἄλοχος η σύζυγος (α συνδετικό και λέχος= κρεβάτι) = ν 378. πβ. δάμαρ ο σύζυγος. ἕδνα διδόντες (και ἔεδνα, τα προικώα. Δίνουν οι γαμπροί (μυρία, ἀπειρίσια, ἀρτυνέω,μαζί με γάμον τεύχω) βίας= βίαιες πράξεις (πβ. ὑποδέγμενος βίας) ἀποτίσεαι= ἀποτίσῃ > ἀποτίνω, ἀποτείσαι (απρφ. αόρ), ξεπληρώνω, ΠΟΛΥ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΡΗΜΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΙΛΙΑΔΑ, με βίας ξανά σε γ 216, π 255, πβ. α 268 ἀ. νοστήσας ο Οδυσσέας (πβ άλλες 2 φορές για Οδ. ε 24, ω 480) αὐτὰρ ΕΠΙΚΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ ΣΥΝΗΘΙΣΜΕΝΟΣ, ΑΛΛΑΓΗ ΘΕΜΑΤΟΣ ἐπὴν ἐπάν ἐνὶ ἐν, εἰν μεγάροισι τεοῖσι= σοῖσι Η κατάληξη δοτικής πληθυντικού. ἠὲ= ἤ ἀμφαδὸν ὀξέϊ χαλκῷ, 120 (πρβ. α 295 πολύ σημαντική εδώ) δόλῳ πβ. δολόμητις, δολοφρονέουσα (η Κίρκη) και δολοφορνέων ο Οδυσσές *(π.χ.σ 51, φ 274), δόλος του Αίγισθου, δόλῳ ἢ βίῃφιν στο επεισόδιο του Κύκλωπα (ι 406, 408, ο Οὖτις σκοτώνει έτσι κι όχι βίῃφιν). Και η Αθηνά προσφωνεί τον Οδυσσέα σχέτλιε, ποικιλομῆτα, δόλων ἆτε...ν 293 (μτφρ. θα πρέπει αν κάποιος παραβγει μαζί σου, να παραείναι πονηρός,να ξέρει πώς να ξεγελά τους άλλους στον κάθε δόλο, ακόμη κι αν θεός βρεθεί μπροστά σου. Εείσαι αλήθεια φοβερός, πολύστροφε κι αχόρταγε στους δόλους... (κερδαλέος κ εἴη καὶ ἐπίκλοπος ὅς σε παρέλθοι/ ἐν πάντεσσι δόλοισι, καὶ εἰ θεὸς ἀντιάσειε/σχέτλιε, ποικιλομῆτα, δόλων ἄτ...λήξειν ἀπατάων/μύθων τε κλοπίων, οἵ τοι πεδόθεν φίλοι εἰσιν. ἐυῆρες ἐρετμόν (τυπικό επίθετο δηλ. και αλλού): καλοφτιαγμένο κουπί (εύκολο στον χειρισμό) ἐρέσσω, ἐρέτης) εἰς ὅ κε τοὺς= αὐτοὺς ἀφίκηαι= ἀφίκῃ ΑΣΥΝΑΙΡΕΤΟΣ ΤΥΠΟΣ ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗΣ ΑΟΡΙΣΤΟΥ οἵ οὐ Fἴσασι θάλασσαν >οἶδα. ΠΡΟΣΕΞΤΕ ΤΟ ΔΙΓΑΜΜΑ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΙΣΑΣΙ ἀνέρες= ἄνδρες (επικός τύπος), πβ. ἀνέρα ἅλεσσι μεμιγμένον = ψ 270 (στην αναμετάδοση που κάνει ο Οδυσσέας στην γυναίκα του για το 2 ο νόστο του. ἅλες εδώ στον πληθυντικό εἶδαρ ἔδουσιν, εἴδατα, τροφή. ἅλεσσι μεμιγμένον = ψ 270 (στην αναμετάδοση που κάνει ο Οδυσσέας στην γυναίκα του για το 2 ο νόστο του, άρα 121-137= ψ 268-84

121-137= ψ 268-84 οὐδ ἄρα τοὶ ἴσασι νέας φοινικοπαρῄους, οὐδ εὐήρε ἐρετμά, τά τε πτερὰ νηυσὶ πέλονται. σῆμα δέ τοι ἐρέω μάλ ἀριφραδές, οὐδέ σε λήσει ὁππότε κεν δή τοι ξυμβλήμενος ἄλλος ὁδίτης φήῃ ἀθηρολοιγὸν ἔχειν ἀνὰ φαιδίμῳ ὤμῳ, καὶ τότε δὴ γαίῃ πήξας εὐῆρες ἐρετμόν, ῥέξας ἱερὰ καλὰ Ποσειδάωνι ἄνακτι, ἀρνειὸν ταῦρόν τε συῶν τ ἐπιβήτορα κάπρον, οἴκαδ ἀποστείχειν ἕρδειν θ ἱερὰς ἑκατόμβας ἀθανάτοισι θεοῖσι, τοὶ οὐρανὸν εὐρὺν ἔχουσι, πᾶσι μάλ ἑξείης θάνατος δέ τοι ἐξ ἁλὸς αὐτῷ ἀβληχρὸς μάλα τοῖος ἐλεύσεται, ὅς κέ σε πέφνῃ γήρᾳ ὕπο λιπαρῷ ἀρήμενον ἀμφὶ δὲ λαοί ὄλβιοι ἔσσονται τά δέ τοι νημερτέα εἴρω.

121-137= ψ 268-84 τοὶ= στη θέση αντωνυµίας το άρθρο, ΒΑΣΙΚΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ ἴσασι περίεργος τύπος του οἶδα νέας= ναῦς, νῆας, βλ. γραµµατική φοινικοπαρῄους άπαξ λεγόµενον µε κόκκινες πλώρες, πβ. µιλτοπάρηος ι 125, φοῖνιξ= προφυρός τά (=ἃ) τε πτερὰ νηυσὶ πέλονται. στ.125 τα κουπιά χαρακτηρίζονται φτερά του πλοίου (είναι αίνιγµα, kenning). Σε δ 708 είναι ἁλὸς ἵπποι! σῆµα = σηµάδι 126= Ψ 326 τοι = σοι ἐρέω= ἐρῶ ΑΣΥΝΑΙΡΕΤΟΣ ΤΥΠΟΣ µάλ = µάλα = πολύ επίρρηµα ἀριφραδές = αλάθευτο ὁππότε κεν δή τοι= σοι ξυµβλήµενος > συµβάλλοµαι, µαζί ωθούµαι ὁδίτης= περαστικός, οδοιπόρος φήῃ= φῇ ἀθηρολοιγὸν: άπαξ (πρβλ. βροτολοιγός), αυτός που καταστρέφει τον φλοιό του σταριού (ἀθήρ). Πάλι είναι αίνιγµα, kenning. ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΟΔΥΣΣΕΥΣ ΑΚΑΝΘΟΠΛΗΞ γράφει ἀθηρόβρωτον ὄργανον. ξύλινο αγροτικό εργαλείο για να ξεχωρίζει το στάρι από το στάχυ ἀνὰ φαιδίµῳ ὤµῳ= εµπρόθετος προσδιορισµός το υ τπου ῥέξας ἱερὰ καλὰ Ποσειδάωνι ἄνακτι (πβ. µηρία ἔκαιον, βλ. το τυπικό των θυσιών) ῥέζω,= κάνω, εδώ µε ἱερά =εκτελώ. Ποσειδάωνι-Ποσειδῶνι ΑΣΥΝΑΙΡΕΤΟΣ ΤΥΠΟΣ ἀρνειὸν ταῦρόν τε συῶν τ ἐπιβήτορα κάπρον, ἀρνειός, ἄρνεσσι, ἄρνες, ἀρνειούς, ἄρνας, ἀρνειόν (και θηλυικό) οἴκαδ ἀποστείχειν = επιστρέφω (όχςι αλλού) ἕρδειν θ ἱερὰς ἑκατόµβας (όπως το ῥέζειν πριν) ἀθανάτοισι θεοῖσι, τοὶ οὐρανὸν εὐρὺν ἔχουσι, = δ 479. πᾶσι µάλ ἑξείης: σε όλους (τους θεούς) στη σειρά. ἑξείης= ἑξῆς (ασυναίρετος τύπος) ἐξ ἁλός= µακριά από τη θάλασσα ἀβληχρὸς µόνον εδώ στην Οδύσσεια, πβ. Ιλιάδα το χέρι της Αφροδίτης. Αδύναµος (ήσυχος και γλυκός ΔΝΜ). άπαξ ειρηµένον ή άπαξ λεγόµενον πέφνῃ (σβήσει ΔΝΜ!)> θείνω, κτυπώ. γήρᾳ ὕπο λιπαρῷ, καταρχάς στιλπνός, ίσως πλούσιος, εύπορος (Heubeck 245). καλότυχος; ευλογηµένος; Η ΔΙΑΦΟΡΑ ΑΠΟ ΤΗ ΜΟΙΡΑ ΤΟΥ ΙΛΙΑΔΙΚΟΥ ΑΧΙΛΛΕΑ. ἀρήµενον= βεβλαµµένον; LSJ δεν δίνει άλλον τύπο.distressed, worn out. άπαξ σε Ιλιάδα Σ 435 και συχνά στην Οδύσσεια από τον ύπνο και τον κάµατο, ἀµφὶ δὲ λαοί (ασε θυµηθούµε εδώ το προοίµιο της Θεογονίας µε τους λαούς γύρω από το βασιλιά). ὄλβιοι ευτυχισµένοι. τοι= σοι νηµερτέα νη και ἁµαρτάνειν. ο µη άστοχος, αληθινός. εἴρω µε τη σηµασία µιλώ εδώ

βασικά σηµεία και λέξεις 1) δίζηµαι νόστον µελιηδέα και ο θεός θήσει ἀργαλέον τον νόστο (πρβλ. α 4 πολλὰ ἄλγεα). Συγκεκριµένα γίνεται πάλι αναφορά σύντοµη στον κότον του ἐννοσιγαίου (Ποσειδώνα), «επειδή του τύφλωσες τον γιο (ἐξαλάωσας υἱὸν φίλον) 2) έµφαση στο πολύπαθον : κακὰ πάσχοντες (δις). Στην Ιθάκη (αν φτάσει, οἴκῳ) θα βρει πήµατα βλ. και 5 3) έµφαση στη σχέση µε ἑταίρους, φιλέταιρος («αν θέλεις να σώσεις την ψυχή σου και αυτή των συντρόφων) βλ. και 4.

δύο είναι οι θεϊκές οργές (Ποσειδώνα και Ήλιου) 4) ρητή µνεία του επεισοδίου της Θρινακίης νήσου µε τις αγελάδες και πρόβατα (βόας, µῆλα) του Ήλιου (ὃς πάντ ἐφορᾷ καὶ πάντ ἐπακούει). Δύο είναι οι δυνατότητες : αν τα αφήσει ἀσινέας και νόστου µέδηαι (µήδοµαι) θα φτάσετε στην Ιθάκη κακὰ περ πάσχοντες. Αν τις πειράξεις (σίνοµαι), τότε θα έρθει ὄλεθρος για το καράβι (ναῦς, νηός, νηΐ) και τους συντρόφους (ἑτάροις).

5) Τι θα γίνει ειδικά µε τον Οδυσσέα : «Αν εσύ γλιτώσεις, θα φτάσεις (νεῖαι) ὀψὲ κακῶς, αφού χάσεις όλους τους εταίρους, σε ξένο καράβι (ενν. τους Φαίακες)». Στον οίκο θα βρει συµφορές, που είναι οι άνδρες οι αλαζονικοί, που τρώνε εντελώς το βίος του, όντας µνηστήρες της συζύγου και δίνουν προίκα (οι στίχοι : δήεις δ ἐν πήµατα οἴκῳ,/ ἄνδρας ὑπερφιάλους, οἵ τοι βίοτον κατέδουσι/ µνώµενοι ἀντιθέην ἄλοχον καὶ ἕδνα διδόντες.). Θα τους σκοτώσει µε δόλο ή φανερά µε χαλκό (δόλῳ ἢ ἀµφαδὸν ὀξέι χαλκῷ).

Μνηστήρες και µνηστηροφονία 115-120 ερώτηµα: εδώ για 1 η φορά ο Οδυσσέας µαθαίνει για τους µνηστήρες. Ξανά η Αθηνά στο ν 374 κ.εξ. Ορίζεται έτσι η δράση των µνηστήρων ως πήµατα προαναγγελία των γεγονότων στην Ιθάκη όπου ο Οδ. θα επικρατήσει και δόλῳ και ὀξέϊ χαλκῷ (πρβλ. α 295!)

στ.121-137, πρβλ. ψ 268-84 6) µετά τη µνηστηροφονία θα φύγει µε ένα καλοφτιαγµένο κουπί (εὐῆρες ἐρετµόν) και όταν φτάσει σε ανθρώπους που δεν γνωρίζουν (οὐ ἴσασι θάλασσαν) και δεν τρώνε φαγητό αλατισµένο (ἅλεσσι µεµιγµένον εἶδαρ ἔδουσιν), ούτε ξέρουν καράβια και κουπιά και τότε όταν ένας περαστικός (ὁδίτης) τον συναντήσει και θεωρήσει το κουπί ότι είναι όχι κουπί αλλά ἀθηρηλοιγόν (= ξύλινο αγροτικό εργαλείο για να ξεχωρίζει το στάρι από το στάχυ), τότε θα µπήξει στη γη το κουπί, και θα κάνει ιερές θυσίες στον Ποσειδώνα (ῥέξας ἱερὰ καλά), τριπλή θυσία και µετά θα πάει πίσω στο σπίτι του (οἴκαδε) και θα κάνει ιερές εκατόµβες (ἔρδειν θ ἱερὰς ἑκατόµβας) σε όλους µε τη σειρά.

7) Και ο θάνατος θα τον βρει µακριά απο τη θάλασσα (ἐξ ἁλός), σε γεράµατα και γύρω του θα είναι ευτυχισµένος ο κόσµος (ὄλβιοι ἔσσονται). 8) Ο Τειρεσίας καταλήγει ότι αυτά είναι νηµερτέα (=αληθινά, νη+ ἁµαρτάνω).

Παρατηρήσεις για την προφητεία του Τειρεσία Η ανθρώπινη δράση εντάσσεται στο πλαίσιο της θεϊκής τάξης. Μετά την ύβριν στην Θρινακία και την τιµωρία των άνοµων µνηστήρων, απαιτείται εξιλέωση µε τον εξευµενισµό του Ποσειδώνα. Το θέµα είναι ὕβρις/τίσις Είναι πιθανό οι στίχοι αυτοί να βασίστηκαν σε ένα παραδοσιακό υλικό (από τη µυθολογία ή και τη λατρεία). Το βασικό όµως είναι ότι έχουν ενσωµατωθεί πλήρως στην επική ιστορία της συγκεκριµένης Οδύσσειας, διότι χωρίς την εύνοια των θεών δεν µπορεί να καταλήξει η ειρήνη στον κόσµο των ανθρώπων (εδώ στο βασίλειο της Ιθάκης)

2. θυσίες

παρατήρηση για τις θυσίες στ. 130-1 η τριπλή θυσία τριττύα (αργότερα) είναι µοναδική. Αντίστοιχη των ρωµαϊκών suovetaurilia καθαρτήρια θυσία (χορίος, κριός, ταύρος). στην δ 478-80 ο Πρωτέας υποδεικνύει στον Μενέλαο ῥέξῃς θ ἱερὰς ἑκατόµβας/ἀθανάτοισι θεοῖσι, τοὶ οὐρανὸν ἔχουσι/ καὶ τότε τοι δώσουσιν ὁδὸν θεοὶ, ἣν σύ µενοινᾷς

γ 4-9 μία θυσία στην Πύλο οἳ δὲ Πύλον, Νηλῆος ἐυκτίμενον πτολίεθρον, ἷξον τοὶ δ ἐπὶ θινὶ θαλάσσης ἱερὰ ῥέζον, ταύρους παμμέλανας, ἐνοσίχθονι κυανοχαίτῃ. ἐννέα δ ἕδραι ἔσαν, πεντηκόσιοι δ ἐν ἑκάστῃ εἵατο, καὶ προὔχοντο ἑκάστοθι ἐννέα ταύρους. (δηλ. 81 ζώα!) εὖθ οἱ σπλάγχν ἐπάσαντο, θεῷ δ ἐπὶ μηρία καῖον (...)

Η 1 η ομηρική θυσία, Ιλιάς Α 447-74... τοὶ δ ὦκα θεῷ ἱερὴν ἑκατόμβην ἑξείης ἔστησαν ἐΰδμητον περὶ βωμόν, χερνίψαντο δ ἔπειτα καὶ οὐλοχύτας ἀνέλοντο. τοῖσιν δὲ Χρύσης μεγάλ εὔχετο χεῖρας ἀνασχών (450) κλῦθί μευ ἀργυρότοξ, ὃς Χρύσην ἀμφιβέβηκας Κίλλάν τε ζαθέην Τενέδοιό τε ἶφι ἀνάσσεις ἠμὲν δή ποτ ἐμεῦ πάρος ἔκλυες εὐξαμένοιο, τίμησας μὲν ἐμέ, μέγα δ ἴψαο λαὸν Ἀχαιῶν ἠδ ἔτι καὶ νῦν μοι τόδ ἐπικρήηνον ἐέλδωρ (455) ἤδη νῦν Δαναοῖσιν ἀεικέα λοιγὸν ἄμυνον.

συνέχεια έως στ.474 Ὣς ἔφατ εὐχόμενος, τοῦ δ ἔκλυε Φοῖβος Ἀπόλλων. αὐτὰρ ἐπεί ῥ εὔξαντο καὶ οὐλοχύτας προβάλοντο, αὐέρυσαν μὲν πρῶτα καὶ ἔσφαξαν καὶ ἔδειραν, μηρούς τ ἐξέταμον κατά τε κνίσῃ ἐκάλυψαν (460) δίπτυχα ποιήσαντες, ἐπ αὐτῶν δ ὠμοθέτησαν καῖε δ ἐπὶ σχίζῃς ὁ γέρων, ἐπὶ δ αἴθοπα οἶνον λεῖβε νέοι δὲ παρ αὐτὸν ἔχον πεμπώβολα χερσίν. αὐτὰρ ἐπεὶ κατὰ μῆρε κάη καὶ σπλάγχνα πάσαντο, μίστυλλόν τ ἄρα τἆλλα καὶ ἀμφ ὀβελοῖσιν ἔπειραν, (465) ὤπτησάν τε περιφραδέως, ἐρύσαντό τε πάντα. αὐτὰρ ἐπεὶ παύσαντο πόνου τετύκοντό τε δαῖτα δαίνυντ, οὐδέ τι θυμὸς ἐδεύετο δαιτὸς ἐΐσης. αὐτὰρ ἐπεὶ πόσιος καὶ ἐδητύος ἐξ ἔρον ἕντο,( ΤΥΠΙΚΟΣ ΣΤΙΧΟΣ) κοῦροι μὲν κρητῆρας ἐπεστέψαντο ποτοῖο, (470) νώμησαν δ ἄρα πᾶσιν ἐπαρξάμενοι δεπάεσσιν οἳ δὲ πανημέριοι μολπῇ θεὸν ἱλάσκοντο καλὸν ἀείδοντες παιήονα κοῦροι Ἀχαιῶν μέλποντες ἑκάεργον ὃ δὲ φρένα τέρπετ ἀκούων.

χαρακτηριστικά θυσίας 1 προσευχή σε θεό ζώα γύρω από το βωμό ἑξείης, δηλ. στη σειρά ο κύκλος καθαγιάζεται και οι θύτες κυκλώνουν το θύμα, εξαγνισμός με νερό και από ένα καλάθι παίρνουν σπόρους κριθαριού (οὐλοχύται) για να πασπαλίσουν το σφάγιο, με προσευχή και μετά τους ρίχνουν πάνω στο σφάγιο

θυσία συνέχεια τραβούν τα κεφάλια των θυμάτων προς τα πίσω (αὐέρυσσαν) και τα στρέφουν στον ουρανό (459) σφάζουν, γδέρνουν (459), ξεχωρίζουν κόκκαλα μηρών και αλείφουν με 2 στρώσεις λίπους (460 κνίσῃ), καλύπτουν έτσι ώστε τα μεριά να είναι στο μέσο (461 δίπτυχα) απλώνουν επάνω ωμό κρέας, 461 ὠμοθέτησαν (από διάφορα μέρη του σώματος και συμβολίζουν την προσφορά, βλ. ξ 427 κ.εξ.)

θυσία συνέχεια ο ιερέας (εδώ Χρύσης) τα ψήνει σε σούβλα περασμένα και ραίνει με σπονδή κρασιού 462 κ.εξ. αφού η φωτιά κάψει το μερίδιο του θεού, τρώνε τα εντόσθια (σπλάγχνα 464) τεμαχίζουν (μιστύλλω) το υπόλοιπο σφάγιο, ψήνουν τα κομμάτια σε πενταπλές σούβλες, ὀβελοί, 465 τραβούν, ἐρύσαντο, το κρέας από τη φωτιά, όταν ροδίσει και ετοιμάζουν συμπόσιο 466 κ.εξ. Αρχίζει το κοσμικό γεύμα

άλλες αναφορές συμπληρωματικές για την ομηρική θυσία γ 436-8 επιχρύσωση κεράτων θύματος: ὅ (ενν. χαλκεύς) δ ἔπειτα βοὸς κέρασιν περίχευεν/ ἀσκήσας, ἵν ἄγαλμα θεὰ κεχάροιτο ἰδοῦσα (Η ΧΑΡΙΣ ΕΙΝΑΙ ΒΑΣΙΚΗ) γ 449 κ.εξ. ακινητοποίηση του θύματος με χτύπημα τσεκουριού και συνοδευτικές τελετουργικές γυναικείες κραυγές γ 273 κόψιμο τριχών από το κεφάλι του που τις ρίχνουν στη φωτιά 446, ξ 442

γ 430-463 μια ακόμη θυσία στην Πύλο βασικές λέξεις (να ξέρουμε αυτές τις λέξεις) 1. ἄγαλμα 2.χέρνιψ, χέρνιβος και λέβης οὐλαί- οὐλοχύται κανοῦν πέλεκυς ὀξύς εὐχή= προσευχή ὀλολύζειν, ὀλολυγαί λείβειν οἶνον (αἴθοπα) μηρία, σπλάγχνα, πεμπώβολα μιστύλλειν, πατέομαι, καίω, πείρω, κατάρχεσθαι (πρβλ. ἀπάρχομαι ἀοιδῆς)